Cukrzyca - informacje ogólne
Cukrzyca była znana już w starożytności. Pierwsze wzmianki zapisano w papirusie Ebersa powstałym około 1550 roku p.n.e. Zawarte są w nim przepisy dotyczące leczenia choroby, która była odpowiednikiem współczesnej cukrzycy. Wzmianki o chorobie spotyka się w pismach starożytnych Egipcjan, Rzymian, Hindusów, Japończyków, Chińczyków.
Nazwę diabetes wprowadził ok. 270 roku p.n.e. Demetriusz.
Początkowo uważano cukrzycę za jedną chorobę o różnym przebiegu klinicznym. Obecnie wiadomo, że cukrzyca jest heterogenną grupą schorzeń metabolicznych manifestujących się wspólną cechą: hiperglikemią. Hiperglikemia wywołana jest niedoborem lub brakiem insuliny na poziomie komórkowym.
Kto choruje na cukrzycę
Zachorowania zdarzają się w każdym wieku, chociaż niemowlęta chorują rzadko. Choroba ta najczęściej występuje u ludzi w wieku średnim i u starszych.
Wyróżniamy dwa typy cukrzycy:
Typu 1
Typu 2
Cukrzyca typu 1 wykrywana jest głównie u ludzi młodych. Występuje równie często u przedstawicieli obu płci. Jej przyczyny, to całkowity lub prawie całkowity brak insuliny, wywołany zniszczeniem produkujących ją komórek trzustki. Podawanie insuliny jest wówczas absolutnie niezbędne.
Cukrzyca typu 2 występuje przede wszystkim u osób w średnim i podeszłym wieku, choć czasem chorują też młodzi. 90 - 95 proc. wszystkich chorych na cukrzyce to właśnie osoby z cukrzycą typu 2. Insulina jest nadal wytwarzana, ale jej ilość jest niewystarczająca, lub nie działa ona w sposób właściwy. Cukrzyca w takich przypadkach jest często nierozpoznana przez wiele lat. Ryzyko powikłań jest duże, a im wcześniej się wykryje chorobę, tym łagodniejsza terapia. Leczenie cukrzycy typu 2 to dieta, leki doustne, czasami insulina.
Leczenie
W leczeniu cukrzycy wielką rolę odgrywa edukacja. Wiedza na temat cukrzycy pozwala choremu zrozumieć istotę choroby, zasady jej leczenia. Pozwala znaleźć sposób na samodzielne życie z cukrzycą. Właśnie dzięki zdobywaniu wiedzy chory dowiaduje się, że przy właściwym leczeniu ma szanse żyć tak długo jak człowiek bez cukrzycy, może jechać na wakacje, iść w góry, mieć zdrowe dzieci. Wie, jak należy się odżywiać, jak brać i przechowywać leki, mierzyć poziom cukru we krwi i moczu, jak zapobiegać niedocukrzeniom, przewlekłym powikłaniom, jak radzić sobie w różnych sytuacjach.
Statystyka i prognozy
Zapadalność na cukrzycę
(zapadalność to liczba nowych przypadków na 100 000 osób na rok).
Polska
cukrzyca typu 1:
W połowie lat 70-tych 6,3
W połowie lat 80- tych 7,0
Na początku obecnego wieku - 9,3
Najwyższy wskaźnik zachorowalności odnotowuje się obecnie w Finlandii
Na początku tego stulecia wynosił on 45, podczas gdy w latach 50-tych - 8,6
W USA aktualnie wskaźnik zapadalności na cukrzycę typu 1. wynosi 18,2
Prognozy dla świata mówią, że w najbliższych 10 latach wskaźnik zapadalności wyniesie:
Polska 10
Finlandia 50 (wg R. Hanasa nawet 66)
Francja 13
Hiszpania 16
Wielka Brytania 33
Litwa 11
USA 22
Ogólna liczba chorych
Świat (w milionach chorych):
Typ cukrzycy |
1994 |
2002 |
2010 |
1 |
11,5 |
18,4 |
23,7 |
2 |
98,9 |
158,9 |
215,6 |
Ogółem |
110,4 |
177,3 |
239,3 |
Przewiduje się, że liczba przypadków w roku 2025 osiągnie 300 mln dla samej cukrzycy typu drugiego.
Tym samym cukrzyca stanie się jedną z najpoważniejszych chorób społecznych.
Liczba chorych w 2002 roku:
Polska 1,35 mln
Indie 19 mln
Chiny 16 mln
USA 25 mln
Europa 25 mln
Kraje byłego bloku wschodniego (bez dawnego ZSRR) 4,5 mln
W ostatnich latach obserwuje się gwałtowny wzrost zachorowań na cukrzycę w krajach o dynamicznie rozwijających się gospodarkach. Ze względu na utrudniony dostęp do nowoczesnych metod leczenia w krajach tych gwałtownie będzie rosła umieralność na cukrzycę. Liczba przypadków w Indiach może potroić się w drugiej dekadzie stulecia w Chinach podwoi się.
Chorobowość (odsetek chorych w populacji):
Indianie Pima USA 53%
Latynosi w USA 15%
Murzyni w USA 13%
Biali w USA 8%
Finlandia 6,4%
Polska 4,3%
Niemcy 4,0%
Szwecja 3,9%
Umieralność z powodu cukrzycy:
W USA umieralność z powodu cukrzycy wzrosła w ciągu ostatnich 20 lat o 30%(!). Jest to spowodowane lawinowym wzrostem liczby zachorowań.
Ocenia się, że z chwilą rozpoznania choroby (zwykle pomiędzy 40 a 60 rokiem życia) oczekiwana długość życia skraca się o 5-10 lat w stosunku do populacji zdrowej.
Najczęstsze przyczyny zgonów to choroby układu sercowo-naczyniowego i udary mózgu.
Ryzyko śmiertelnego zawału serca u cukrzyka wzrasta czterokrotnie, udaru mózgu trzykrotnie.
Z powodu cukrzycy w Polsce umiera co roku na każde 100 000 mieszkańców,
13 osób.
Właściwa profilaktyka, wczesne leczenie i oświata zdrowotna mogą doprowadzić do zahamowania fali powikłań cukrzycy.
Dane na podstawie rocznika medycznego