OBLICZANIE WZGLĘDNYCH MIAR ODPŁYWU DLA ZLEWNI RZEKI ILŻA, PROFIL ILŻA, ROK HYDROLOGICZNY 1983

	moduł przepływu				dni			odpływ jednostkowy					wskaźnik odpływu				masa odpływu			powierzchnia dorzecza
	SQ [m^3/s]				d [ilość dni]			q [l/s/km^2]					H [mm]				M [m^3]			A [km^2]
Rok	0,93				365			2,72					85,7				29309400			342
Zima	1,16				184			3,39					52,8				18057600
Lato	0,71				184			2,08					32,9				11251800
XI	1,10				30			3,22					8,3
XII	1,21				31			3,54					9,5
I	1,18				31			3,45					9,3
II	1,09				28			3,19					7,7
III	1,33				31			3,89					10,4
IV	1,00				30			2,92					7,6
V	1,02				31			2,98					8,0
VI	0,65				30			1,90					4,9
VII	0,48				31			1,40					3,8
VIII	0,59				31			1,73					4,6
IX	0,72				30			2,11					5,5
X	0,78				31			2,28					6,1
Współczynnik odpływu H/P
			XI	XII			I				II		III			IV			V				VI		VII			VIII			IX	X
H			8,3	9,5			9,3				7,7		10,4			7,6			8				4,9		3,8			4,6			5,5	6,1
P			20,4	56,1			45,3				33,4		52,3			17,5			79,7				35,9		62			60,2			47,7	16,4
H/P			0,41	0,17			0,21				0,23		0,20			0,43			0,10				0,14		0,06			0,08			0,12	0,37
H/P*100%			40,7%	16,9%			20,5%				23,1%		19,9%			43,4%			10,0%				13,6%		6,1%			7,6%			11,5%	37,2%

Rzeka Ilanka jest lewym dopływem Wisły, wypływa z terenów położonych na południowy wschód od Szydłowca, płynie przez Przedgórze Iłżeckie i Równinę Radomską. Źródła rzeki znajdują się na wysokości 230 m n.p.m. Uchodzi do Wisły jako jej lewy dopływ, w pobliżu wsi Chotcza Górna, w obrębie Małopolskiego Przełomu Wisły. Całkowita długość cieku wynosi 77 km. Na obszarze dna doliny występują duże obszary torfowisk. Rzeka zasilana jest przez opady deszczowe i topnienie śniegu. Poziom wody waha się w granicach 2 m. Najniższy poziom występuje w sierpniu i wrześniu, najwyższy porą wiosenną.

W dolinie rzeki Iłżanki występują żyzne gleby organiczne: bagienne, torfowe i mady. Gleby bagienne kształtują się w warunkach nadmiernego uwilgotnienia, powodowanego stałym wysokim poziomem wody gruntowej lub wody powierzchniowej. Utworzone są one zwykle z namułów osadzonych przez wody, przy udziale roślinności hydrofilnej. Torfowiska zaś to stale podmokły teren, o podłożu trudno przepuszczalny. Mady, zawierające duże ilości masy organicznej oraz części mineralnych, można spotkać w ujściu Iłżanki do Wisły.

Tereny równinne Dolina Iłżanki obfituje w tereny łąkowo-pastwiskowe, częściowo przekształcone przez człowieka. Rozpościerają się one w rozległych, płaskich, zatorfionych dnach dolin cieków oraz w zagłębieniach o płytkim zaleganiu wód gruntowych. W sąsiedztwie koryt znajdują się zbiorowiska hydrofilne. W dolinie rzeki zlokalizowany jest szereg naturalnych zbiorników wodnych (wyrobiska potorfowe, starorzecza wypełnione wodą).

Walory przyrodniczo-krajobrazowe rzeki Iłżanka stanowi bardzo cenny pod względem przyrodniczym przykład rzeki nizinnej o w miarę naturalnym charakterze. Charakterystyczna roślinność występuje na brzegach koryt rzecznych, na terasach zalewowych, na obszarze starorzeczy, są to bory wilgotne, olsy i łęgi.

Porównując wielkość przepływów z półroczy hydrologicznych, można stwierdzić, że większy odpływ jest zimą. Okres zimowy o 13% przewyższa okres letni. Odpływ w roku 1983 półrocza zimowego był niższy niż w wieloleciu 75-104%, a w półroczu letnim zawierał się w granicach 47-97%. W dorzeczu dolnej Wisły w marcu odnotowana największe dodatnie różnice średniego prze pływu. Najniższe średnie miesięczne przepływy notowano w lipcu i wrześniu. Największe wartości zwyczajnych miesięcznych przepływów obserwowano w marcu i kwietniu. Zwyczajny przepływ miesięczny w marcu 1983 r. był wyższy dla tego miesiąca o 50%. Na danym obszarze przepływy były zbliżone do wartości, które prawdopodobnie miały występować. Przepływy maksymalne były wyższe niż te które prawdopodobnie miały wystąpić, a ich prawdopodobieństwo zawierało się w granicach 16-45%. Wezbrania roztopowo-opadowe w półroczu zimowym zahamowały proces opadania stanów i formowanie się niżówki hydrologicznej trwającej od połowy roku 1982. W skutek roztopów zasoby wodne zostały częściowo odbudowane. Uzupełnione zostały zasoby wody gruntowej, które szybko wyczerpywały się przez drenujące je cieki i większe zapotrzebowanie wody przez rośliny w czasie wegetacji. Niekorzystna sytuacja w letnim półroczu 1983 r., spowodowała dalsze utrzymywanie się stanu niżówki. Opady w na przełomie od maja do października były niższe od przeciętnych dla tego okresu. Stany wody od kwietnia wykazywały stałą tendencję do opadania, sięgając w lipcu stanów bardzo niskich. Stan wód gruntowych klasował się o około 100-150cm poniżej wartości normalnych dla lata. W rzece najniższe stany odnotowano w lipcu. Bardzo niskie stany wody były skutkiem mi. wynikiem zmniejszonego zasilania rzek oraz obniżenia poziomu dna i wcinania się koryt rzecznych.

Erwina Chmiel

---