Strona główna     zaburzenia
		UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE DEFINICJA O upośledzeniu umysłowym mówimy wtedy, gdy ogólna sprawność intelektualna danej osoby jest obniżona w sposób statystycznie znamienny w porównaniu z wartością przeciętną (średnią) w tej samej grupie wiekowej, czemu towarzyszy obniżenie zdolności przystosowania się. Przyjmując 100 za przeciętną wartość ilorazu inteligencji (I.I) mierzonej testami (w najczęściej używanym teście Wechslera) - osoby upośledzone umysłowo mają iloraz inteligencji 70 lub mniej. Iloraz inteligencji mierzy się porównując wiek testowy z wiekiem kalendarzowym, przy czym wynik mnoży się przez sto. Na podstawie ilorazu inteligencji rozpoznaje się następujące stopnie upośledzenia umysłowego: 1. Upośledzenie umysłowe lekkie - I.I od 52 do 67 2. Upośledzenie umysłowe umiarkowane- I.I od 36 do 51 3. Upośledzenie umysłowe znaczne - I.I od 20 do 35 4. Upośledzenie umysłowe głębokie - I.I od 0 do 19 Po za upośledzeniem czynności umysłowych kolejnym warunkiem rozpoznania tego zaburzenia jest to, że jego początek musiał mieć miejsce w wieku rozwojowym - przed 18 r.ż,. W zasadzie dotyczy to pierwszych lat życia, czyli okresu w którym kształtuje się intelekt człowieka. Jeżeli do upośledzenia intelektu dojdzie w wieku w którym jest on już rozwinięty, co według niektórych autorów ma miejsce już u czteroletniego dziecka, to mówimy nie o upośledzeniu umysłowym, a o otępieniu. ROZPOWSZECHNIENIE Upośledzenie umysłowe dotyczy aż 3 % noworodków i 1% ogólnej populacji. GENEZA Przyczyny tego zaburzenia jest znana jedynie w 50-70% przypadków. Są to: 1. Przyczyny genetyczne a) Wrodzone zaburzenia metaboliczne, jak np. fenyloketonuria. b) Aberracje (zaburzenia) chromosomowe, przede wszystkim Zespół Downa (trisomia 21 chromosomu, zdarza się w 1 na 1000 żywych porodów). 2. Czynniki uszkadzające płód a) Choroby zakaźne matki: wirusowe (np. cytomegalila, różyczka), toksoplazmoza, listerioza, kiła wrodzona b) Czynniki immunologiczne, np. niezgodność antygenowa między krwią matki a płodu c) Wpływ toksyczny leków i innych substancji 3. Czynniki działające na płód w okresie okołoporodowym i podczas pierwszych 3 lat życia W tym uszkodzenia okołoporodowe, urazy głowy, zakażenia i zatrucia Ośrodkowego Układu Nerwowego 4. Przyczyny psychospołeczne Dotyczy to zwłaszcza lekkiego upośledzenia, którego częstą przyczyną są zaniedbania wychowawcze (rodzicielskie) - stały brak stymulacji aktywności umysłowej dziecka. Istotne jest to, że nie każde upośledzenie umysłowe jest wadą nieodwracalną. Szczególnie w jego lżejszych formach może dojść do poprawy funkcjonowania intelektualnego, jeżeli w odpowiedni sposób będzie prowadzone leczenie i edukacja dziecka. CECHY Jednym z bardziej czułych wskaźników inteligencji człowieka jest mowa. W zależności od głębokości zaburzenia obserwuje się albo jej brak (upośledzenie głębokie), względnie różny stopień upośledzenia mowy; z ubogim zasobem słów, niezdolnością do abstrakcyjnego myślenia, zdolności do analizy i syntezy. Myślenie osób upośledzonych umysłowo cechuje egocentryczność, konkretność oraz brak krytycyzmu. Wraz obniżeniem się ogólnej sprawności myślenia występuje upośledzenie czynności ruchowych oraz niemożność prowadzenia samodzielnego życia. LECZENIE I PROFILAKTYKA Dominuje leczenie objawowe, zwłaszcza gdy współwystępują inne zaburzenia psychiczne (tak jest dość często). Leczenie przyczynowe, niestety, można zastosować jedynie w ograniczonej liczbie przypadków; np. we wrodzonych zaburzeniach enzymatycznych. Dzięki szerokim akcjom profilaktycznym w znacznym stopniu zmniejszyło się zagrożenie kiłą wrodzoną oraz konsekwencjami niezgodności antygenowej krwi. Profilaktyka polega przede wszystkim na poradnictwie genetycznym oraz prawidłowym prowadzeniu ciąży i porodu. Szczególne znaczenie w terapii upośledzenia umysłowego mają różne formy rehabilitacji ruchowej oraz resocjalizacji, a także prawidłowo ustawiony system edukacyjny. Piśmiennictwo: Bilikiewicz Adam. Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 2000.                                          Gelder M, Mayou R. Psychiatry. Oxford University Press. 1999 lek. med. Paweł Holas

---