Krioterapia -
lecznicze zastosowanie niskich temperatur

Termoterapia

Leczenie za pomocą czynników cieplnych lub zimnem roznoszone po organizmie przez: przenoszenie, promieniowanie.

Ośrodek termoregulacji odpowiedzialny za utrzymanie stałej temperatury ciała znajduje się w PODWZGÓRZU.

Termoregulacja

Zdolność organizmu do utrzymania stałej temperatury ciała; wyrównanie temperatury między środowiskiem zewnętrznym, a wewnętrznym.

Prawo Dastre - Morawa

Jeżeli zadziałamy czynnikiem cieplnym na dużą powierzchnię ciała, wtedy naczynia krwionośne obwodowe ulegną rozszerzeniu, natomiast pnie naczyniowe w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej ulegną zwężeniu. Naczynia mózgu, śledziony i nerek zachowają się tak jak naczynia obwodowe (ulegną rozszerzeniu). Jak zadziałamy zimnem reakcja jest odwrotna !!!

Zabiegi przy użyciu temperatury poniżej O˚C są określane mianem zabiegów oziębiających - KRIOTERAPIA.

Natomiast wszelkie zabiegi z zastosowaniem temperatur niższych od temperatury naszego ciała, ale nie niższych od 0˚C określamy mianem - ZABIEGÓW WYCHŁADZJĄCYCH.

W 1978 r. w Japonii powstała pierwsza w świecie wolnostojąca komora niskotemperaturowa, którą wykorzystywano przede wszystkim do leczenia chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), wykorystując temperatury poniżej -170˚C

konstruktor: T. Yamauchi

Koncepcja krioterapii ogólnoustrojowej została wykorzystana w Niemczech, gdzie zbudowano drugą kriokomorę, która składała się z 3 pomieszczeń - 2 przedsionków i komory właściwej. W przedsionkach panuje odpowiednio -10˚C i -60˚C. Pacjenci przebywają w nich kilkanaście sekund zanim wejdą do komory właściwej, gdzie zabiegi mogą odbywać się w zakresie temperatur od -100˚C do -130˚C.

Rozkwit polskiej krioterapii przypada na rok 1983. W Katedrze Rehabilitacji Wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Z. Zagrobelnego został zainstalowany pierwszy krioaplikator.

W 1989 r. mgr inż. Z. Raczkowski (Instytut Niskich Temperatur Badań Strukturalnych Polskiej Akademii Nauk) skonstruował pierwszą w Polsce, drugą w Europie i trzecią w świecie kriokomorę.

Rozwój nowych technik rehabilitacyjnych i terapeutycznych dotyczy także krioterapii z wykorzystaniem komory niskotemperaturowej, jak również krioterapii miejscowej. Tego rodzaju oddziaływanie na organizm powoduje szereg powiązanych ze sobą reakcji fizjologicznych, tworzy nowe możliwości rehabilitacji. I tak stosując rehabilitację ruchową i kinezyterapię możemy wzmacniać wydolność organizmu i odporność immunologiczną. Poprawa ogólnego samopoczucia, ułatwienie krążenia krwi zwłaszcza w obszarze naczyń włosowatych, wzrost siły mięśni są łatwo identyfikowanymi cechami pojawiającymi się już w trakcie i po seriach zabiegów krioterapeutycznych.

Krioterapia jest techniką nieinwazyjną, w której wykorzystuje się dwutlenek węgla, pary skroplonego azotu oraz od niedawna zimne powietrze do oziębiania wybranych obszarów lub całej powierzchni ciała nie dłużej niż przez 3 minuty.

Nagłe oziębienie jest lokalnym bądź ogólnym bodźcem obniżającym temperaturę w ograniczonym obszarze tkanek, aktywującym ciąg reakcji w ośrodku termoregulacji. Konsekwencje oddziaływania niskich temperatur na organizm są bardzo różne.

Efekty lecznicze zabiegów z zastosowaniem temp. kriognicznych:

• przeciwzapalny:

• Ochłodzenie inaktywuje mediatory zapalenia - zmniejsza aktywność enzymów proteolitycznych biorących udział w patogenezie zapalenia

• Polega na skurczu naczyń, uszczelnianiu śródbłonków i zmniejszeniu wysięku wraz z migracją elementów komórkowych w ognisku zapalnym

• przeciwobrzękowy:

• Obkurczający wpływ na oporowe naczynia krwionośne daje efekt uszczeclniający ściany naczyń krwionośnych i zmniejszenie ciśnienia śródbłonków, a zatem zmniejszenie obrzęku

• Dochodzi do kilkugodzinnego przekrwienia w obrębie tkanek co sprzyja przemianie materii oraz eliminacji nagromadzonych tam szkodliwych produktów metabolizmu; co w połączeniu z kinezyterapią przyspiesza zmniejszanie obrzęków

• przeciwbólowy:

• Działanie przeciwbólowe porównywalne jest z działaniem środków farmakologicznych

• Bezpośrednie blokowanie receptorów bólowych

• Zmniejszenie ciśnienia śródbłonkowego: zmniejszenie impulsacji nocyceptywnych mechanoreceptorów i łagodzenie bólu

• Czynnościowe wyłączenie bólu przez bramki kontrolne

• Zwiększenie wydzielania beta - endorfin, które działąją jak morfina

• przeciwspastyczny:

Spastyczność jest następstwem wzmożonej aktywności układu gamma co na poziomie rdzenia powoduje zwiększenie dopływu impulsów do długich włókien wrzeciona, pobudzenie włókiem pierścienno - spiralnych i następnie motoneuronów alfa;

• Wpływ krioterapii na ognisko zapalne i zmniejszony napływ bodźców nocyceptywnych do rdzenia kręgowego daje obniżenie stymulacji gammamotoneuronów rdzenia, a tym samym prowadzi do obniżenia napięcia mięśniowego

• Pompa sodowo - potasowa

Ponadto:

- wzrost siły mięśni

- wzrost wydajności organizmu

- spowolnienie procesów starzenia

- regulacja procesów przemiany materii

- poprawa kolorytu i zdrowia skóry

redukcja cellulitu

- niwelacja przemęczenia fizycznego i psychicznego

- podnosi nastrój

Wskazania:

• Reumatyzm tkanek miękkich

• Zapalenia stawów różnej etiologii

• Choroby zwyrodnieniowe

• Zapalenia okołostawowe ścięgien

• Niedowłady spastyczne

• SM - stwardnienie rozsiane

• oparzenia

• Ostre i zastarzałe urazy sportowe (skręcenia, zwichnięcia, naciągnięcia mm., obrzęki po urazach)

• Choroby skórne

• Osteoporoza

• Depresja

• Nadwaga

• Zespół Sudecka

• Dna moczanowa

• fibromialgia

Przeciwwsakazania bezwzględne:

• Nietolerancja zimna

• Choroba nowotworowa

• Choroby OUN (padaczka)

• Neuraopatie ukł. współczulnego

• Niedoczynność tarczycy

• Miejscowe zaburzenia ukrwienia

• Działanie leków zwłaszcza neuroleptyków i alkoholu

• Rozległe rany, odleżyny i owrzodzenia skóry

• Wyniszczenie organizmu i wychłodzenie

• klaustrofobia

Przeciwwsakazania względne:

• Wiek powyżej 65 lat

• Przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych

• Nadmierna labilność emocjonalna wyrażająca się nadmierną potliwością skóry

• Wady aparatu zastawkowego serca w postaci zwężenia zastawek półksiężycwatych aorty, zwężenie zastawki dwudzielnej, schorzenia mięśnia sercowego lub aparatu zastawkowego serca w okresie niewydolności krążenia, dusznica bolesna, zaburzenia rytmu serca o częstości powyżej 100/ min

Zastosowanie krioterapii w medycynie:

• Reumatologii: zwyrodnienia stawów, RZS, ZZSK, dyskopatia, zapalenia okołostawowe

• Ortopedia: złamania, zwichnięcia, skręcenia, uszkodzenia ścięgien

• Neurologii: niedowłady, MPD, SM, choroba Prkinsona

• Psychiatrii: depresja

• Dermatologii: łuszczyca

• Medycynie sportowej: urazy kości i stawów, urazy mięśni, urazy ścięgien, powięzi, zespoły przeciążeniowe

• chirurgii

Metodyka zabiegu:

• Bezpośrednio przed każdym wejściem powinno być mierzone ciśnienie tętnicze krwi

• Omawiamy jak zachować się przed, po i w trakcie zabiegu

• Zwracamy uwagę na skórę (sucha, czysta) i włosy

• Korzystający z zabiegu nie powinni mieć na sobie biżuterii

• Liczymy pacjentów przed i po wyjściu z komory

• Dłuższe włosy polecamy uczesać w kok aby nie podrażniały skóry tułowia

• Przed wejściem wycieramy się ręcznikiem w miejscach gdzie najczęściej się pocimy (pod pachami, kolanami, biustem)

W trakcie zabiegu w kriokomorze chodzimy po okręgu, nie biegamy nie robimy przysiadów, pompek, nie pocieramy się i nie trzemy skóry. Nie rozmawiamy.

Strój: bawełniano - wełniany

Powinien więcej odsłaniać niż zasłaniać. Ubranie ma chronić obszary ciała o największym ryzyku odmrożenia (dłonie, stopy, małżowiny uszne, doły podkolanowe)

Zamiast czapki opaska - nie osłaniamy głowy, ponieważ znajduje się na niej duża liczba termoreceptorów biorących udział w wymianie ciepła.

Rękawiczki - chronią tylko dłonie

Maska - wyłożona warstwą gazy ma za zadanie chronić drogi oddechowe

Obuwie - drewniaki (gruba podeszwa stanowi dobrą izolację stóp od podłoża)

Skarpety - powinny chronić stopy i okolicę kostek, nie uciskając kończyny. Wysokie podkolanówki chroniące dół podkolanowy zasłaniają całe podudzia wyłączając je z procesu wymiany ciepła.

Dół podkolanowy ulega częstemu powierzchownemu odmrożeniu, ma tendencję do zwiększonej potliwości, ponieważ chodząc zawsze zginamy kolana. W oczekiwaniu na zabieg nie zakładamy nogi na nogę, przed wejściem wycieramy okolicę dołów podkolanowych ręcznikiem. Przy indywidualnej nadwrażliwości można założyć nakolanniki nie zasłaniając podudzi.

Strój - dla pań dwuczęściowy, dal panów krótkie spodenki nie za obcisłe

Za luźne i zbyt długie mogą spowodować ocieranie zamrożonego brzegu o udo doprowadzając do podrażnienia skóry. Koszulki i podkoszulki upośledzają proces wymiany ciepła.

PO ZABIEGU PRZECHODZIMY NA OBOWIĄZKOWĄ KINEZYTERAPIĘ W CELU ROZGRZANIA ORGANIZMU MINIMUM 20 MIN. ĆWICZEŃ !!!

KRIOTERAPIA MIEJCOWA - TECHNIKA I DAWKOWANIE

- czas: do schłodzenia tkanek (w zależności od powierzchni poddawanej zabiegowi)

• 5 - 7 miejsc jednorazowo; łączny czas dla jednego pacjenta w danym dniu nie może przekroczyć 12 min

• optymalnie 2 razy dziennie

• odstęp między zabiegami minimum 4 godziny

• wylot dyszy (ciekły azot odległość 15 - 20cm od ochładzanej powierzchni) - równomierne okrężne ruchy

seria zabiegów składa się przeciętnie z 5 - 15 zabiegów na kurację wykonywanych codziennie

Zabieg przerywamy gdy:

• zblednięcie skóry

• zasinienie

• objaw pomarańczowej skórki

• subiektywny odbiór pacjenta

W schorzeniach narządu ruchu zaleca się w trakcie wykonywania nadmuchu wykonywanie niewielkich ruchów w bezpośrednich stawach, a po zakończeniu zabiegu zaleca się kinezyterapię

Wskazania:

• Ostre i przewlekłe choroby stawów i mięśni

• Stany po urazach i przeciążeniach ukł. kostnego i tk. miękkich

• Zespoły bólowe narządu ruchu

• Nerwobóle nerwów obwodowych, stany wzmożonego napięcia mięśniowego

• Stany po zabiegach operacyjnych

Przeciwwskazania:

• Ciężkie choroby serca i ukł. krążenia

• Choroby naczyń obwodowych na tle miażdżycy i cukrzycy

• Nowotwory

• Zaburzenia troficzne

• Uczulenia i nadwrażliwość na zimno oraz zaburzenia czucia

1

---