METODY NAUCZANIA
- grec. metodos - droga - jest to sposób postępowania - sposób pracy nauczyciela z uczniami umożliwiający osiągnięcie celów kształcenia inaczej mówiąc wypróbowany układ czynności n-la i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów - W. Okoń. Metody wskazują sposób realizowanych zadań i celów i odpowiadają jak należy to czynić w zakresie różnych przedmiotów i na różnych szczeblach pracy dydakt. a także do przyjętych celów i zadań kształcenia.


METODY UCZENIA SIĘ
- obserwacja
- korzystanie z wykładu
- korzystanie z dyskusji
- metoda żywego słowa
- poznawanie i rozumienie tekstu
- doskonalenie czytania
- korzystanie z podręczników
- umiejętność sporządzania notatek
- umiejętność wykonywania ćwiczeń
- formułowanie i rozwiązywanie problemów (szkoła Deweya - problemowa to: doprowadzenie do odczucia trudności; sformułowanie problemu; wysunięcie hipotez; weryfikacja logiczna i empiryczna hipotezy; działanie zgodne z obraną hipotezą)
OGÓLNA KLASYFIKACJA METOD
I. - metody nauczania
- metody uczenia się

II. metody nauczania
- proste (wykład, dyskusja, pokaz,
pogadanka)
- złożone (kompleksowe):
- pokaz demonstracja, przykład
- problemowa
lub: - podające
- poszukujące
- problemowe

III. 1. Oglądowe (oparte na obserwacji)
- pokaz
- pomiar
2. Metody oparte na słowie
- wykład
- dyskusja
- pogadanka
- opis
- praca z książką
3. Metody oparte na dział. prakt. uczniów
- metoda laboratoryjna
(laboratoryjna tradycyjna)
(laboratoryjna problemowa)
- zajęcia praktyczne uczniów
4. Metody problemowe (gier dydakt.)
- burza mózgów (giełda pomysłów)
- met. inscenizacji
- mat sytuacji
- met. symulacji
5. Nauczanie programowe
METODY SŁOWNE
Opowiadanie - to zaznajomienie uczniów z określonymi rzeczami i wydarzeniami w formie ich słownego opisu (niższe klasy szkoły podstawowej). Zastępuje obserwację naturalnych rzeczy i zjawisk, wdraża uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów.
Opis - dotyczy na ogół charakterystyki cech, budowy, struktury itp. określonych rzeczy tzn. tego co jest względnie stałe - przedstawi układy statyczne.
Wykład - służy podobnie jak opowiadanie do przekazania uczniom informacji z zakresu różnych nauk. Jego struktura jest bardziej systematyczna od opowiadania, a tok w większym stopniu podporządkowany rygorom logiki. Najczęściej dotyczy złożonych układów rzeczy, procesów oraz zachodzących między mini związków i zależności. Należy wprowadzać go stopniowo w wyższych klasach szkoły podst. Dyskusja - polega na wymianie poglądów na określony temat dlatego też należy uprzednio przygotować uczniów do niej formalnie i merytorycznie Należy nauczyć dzieci prowadzić dyskusję: jasne, wyraziste wypowiedzi, rzeczowość, zwięzłość, umiejętność syntetycznego podsumowania jej przebiegu, formułowania wniosków końcowych oraz kulturalnego sposobu dyskutowania. Wykorzystujemy ją dopiero w najstarszych klasach szkoły podst. (gimnazjum) oraz szkole średniej.
Pogadanka - polega na rozmowie n-la z uczniami, gdzie n-l jest osobą kierującą - zmierzającą do osiągnięcia znanego sobie celu, stawia uczniom pytania na które oni udzielają odpowiedzi. W ten sposób krok po kroku uczniowie przechodzą ze stanu niewiedzy w stan wiedzy. Pogadanka może służyć: - przygotowaniu uczniów do pracy na lekcji; - zaznajomienia ich z nowym materiałem; systematyzowania i utrwalania wiadomości; bieżącej kontroli stopnia opanowania materiału. Rodzaje pogadanek: - wstępna; - syntetyzująca; - utrwalająca, - kontrolna. Pogadankę wykorzystujemy w niższych klasach szkoły podstawowej natomiast w wyższych stosujemy dla usystematyzowania i utrwalenia wiadomości oraz bieżącej, wycinkowej kontroli i oceny.


METODY OGLADOWE
Pokaz - to zespól czynności dydaktycznych nauczyciela polegający na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub modeli, zjawisk, wydarzeń czy procesów i objaśnianiu ich istotnych cech.
Pomiar - określa ilościową stronę badanej rzeczywistości dokonywany przez nauczyciela lub uczniów pod jego kierunkiem.

MET OP. NA DZIAŁ. PRAKT UCZ.
Metoda laboratoryjna - polega na samodzielnym przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów tzn. na stworzeniu sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska aby można było zbadać przyczyny, przebiegi i skutki jego występowania. Stosujemy przede wszystkim w fizyce, chemii, biologii, geologii. tradycyjna - polega na tym, że n-l gromadzi niezbędne pomoce naukowe oraz odpowiednio przygotowuje lekcję, umożliwia wykonanie określonych eksperymentów, doświadczeń. Dzięki temu uczniowie w sposób werbalny potwierdzają poznane wcześniej prawa, zasady, reguły. Jest to bezpośrednie poznawanie rzeczywistości
problemowa - polega na wdrożeniu uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych. Uczniowie wykorzystują uprzednio zdobytą wiedzę, przyswajają sobie nowe wiadomości i umiejętności dzięki samodzielnej aktywności poznawczej. Problem jest środkiem ciężkości pracy n-la i uczniów. Może on występować we wprowadzeniu do lekcji, opracowywaniu materiału nowego, usystematyzowaniu, pogłębianiu czy utrwalaniu materiału. Problem charakteryzują cechy: - implikuje poszukiwanie pomysłów do rozwiązania; - aktywizuje głównie myślenie twórcze; - ma bardziej złożoną strukturę niż pytanie; - jest trudniejszy. Aby problem rozwiązać należy: - odczuwać trudności; - sformułować problemy; - wysunąć hipotezy; uzasadnić hipotezy i sprawdzić je.

Metoda zajęć praktycznych - w metodzie tej dominuje stosowanie nabytej już wiedzy w działalności praktycznej. Jest to umiejętność stosowania teorii w praktyce z jej rozwijaniem i pogłębianiem. Aby sprawnie korzystać z tej metody należy:
- uświadomić uczniom nazwy i znaczenie
danej umiejętności;
- na podstawie zdobytej wiedzy określić
reguły postępowania, wzorcowe
wykonanie czynności przez na-la;
- pierwsze czynności uczniów pod kontrolą
nauczyciela;
- samodzielne ćwiczenie przez uczniów
rozłożonych w czasie ćwiczeń.
Wiąże się z nią przestrzeganie zasady gospodarności, racjonalności, oszczędności, wydajności, planowania i realizowania.

Praca z książką - metoda oparta na słowie - bardzo ważny sposób zdobywania jak i utrwalania nowych wiadomości, może to być lektura, wyszukiwanie odpowiedzi na pytania, streszczanie poglądów autora, analiz tekstu, uczenie się na pamięć. Do samodzielnego posługiwania się książką uczniowie muszą być przygotowani przez szkołę. Muszą umieć płynnie i ze zrozumieniem czytać, oraz umieć sporządzać notatki, a także odpowiednio wybierać Należy nauczyć uczniów korzystać też z katalogów bibliotecznych, słowników, encyklopedii, roczników statystycznych.

Ćwiczenia - polegają na wielokrotnym powtarzaniu czynności stanowiących treść ćwiczenia w zorganizowany i przemyślany sposób wymagający wykorzystania środków zapewniających rozwijanie umiejętności.
Instruktaż - spełnia ważną rolę w kształceniu praktycznym, występuje najczęściej w połączeniu z innymi metodami. Umożliwia on przygotowanie uczniów do działania za pośrednictwem wzorowego pokazu omawianych czynności, słownego przedstawienia ich i warunków wykonania.
Uczestnictwo w pracy - w kształceniu zawodowym jest najbardziej charakterystyczną metodą.

METODY GIER DYDAKTYCZNYCH
- PROBLEMOWE
łączą elementy metod oglądowych, słownych o praktycznych oraz mają własne charakterystyczne cechy.

Burza mózgów - inaczej giełda pomysłów stosowana jest do poszukiwania niekonwencjonalnych rozwiązań określonych problemów technicznych, naukowych i społecznych. W szkole zachęca uczniów do spontanicznej eksplozji hipotez (pomysłów) umożliwiających rozwiązanie niestereotypowego zadania na zasadzie „pierwsza myśl najlepsza” - problemy rozwiązuje się na intuicji, wyobraźni, przeczuciu.
Metoda symulacyjna - wdraża uczniów do wszechstronnej analizy problemów poprzez stymulowanie ich w toku zajęć szkolnych tzn. przedstawianie określonego fragmentu rzeczywistości w sposób uproszczony, ułatwiający obserwację lub manipulowanie nim poprzez rysunek, modele, mapy plastyczne, makiety, wzory matematyczne, a także różnorakich zabaw i gier.
zabawa lub gra pojawia się wtedy gdy mamy doczynienie ze statycznym i dynamicznym fragmentem rzeczywistości. charakteryzuje się: - związkiem z rzeczywistością (np. dokładne odtwarzanie faktów historycznych) -wymaga aktywności ze strony uczestników; - ma jednolitą strukturę, ścisłe reguły.


Metoda sytuacyjna - odnosi się do sytuacji fikcyjnych choć prawdopodobnych dlatego też rozwiązania uczniów nie mają układu odniesienia (porównania) jak w metodzie, w której były rzeczywiste fakty.

Metoda inscenizacji - może ona przybierać różne formy np. odtwarzania wydarzeń fikcyjnych lub autentycznych. Może ona obejmować równocześnie liczne grono uczniów i być wykorzystywana do celów wychowania intelektualnego oraz emocjonalnego.

O skuteczności pracy dydaktyczno - wych. decydują nie tylko metody lecz również formy organizacyjne. Wskazują one nam jak organizować pracę - proces n-u się stosownie do tego gdzie, kiedy i w jakim celu ma być podmiotem kształcenia.
Formy te determinowane są przez: - cele i zadania kształcenia; - liczbę uczniów; - charakterystyczne właściwości przedmiotów nauczania; - miejsce i cel pracy dzieci i młodzieży; - wyposażenie szkoły w pomoce naukowe.


Kryteria podziału org. form nauczania:

I. ze względu na liczbę uczniów:
- nauczanie jednostkowe (indywidualne toki
nauczania, korepetycje bezpośredni oraz
pośrednie - praca z książką)
- nauczanie zbiorowe - system klasowo - lek
- nauczanie grupowe - zespołowe
II. ze względu na miejsce uczenia się
- szkolne
- pozaszkolne
III. ze względu na czas trwania zajęć;
- zajęcia lekcyjne
- zajęcia pozalekcyjne

Głównym podstawowym elementem systemu klasowo - lekcyjnego pracy dydaktycznej jest lekcja.

FUNKCJE DYDAKTYCZNE LEKCJI
1. Sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia;
2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem;
3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką

Przygotowanie rzeczowe n-la do lekcji:
w skład jego wchodzi : - przestudiowanie odpowiedniej literatury potrzebnej do prowadzenia lekcji; - zapoznanie się z podręcznikiem; sięgnięcie do innej literatury w celu pogłębienia wiedzy.

Przygotowanie metodyczne n-la do lekcji:
- jest to szczegółowe opanowanie treści lekcji, jej przebiegu (dobre sformułownie tematu lekcji, zadań lekcji, celów i metod), napisanie planu lekcji i konspektu

Nauczanie jednostkowe - jest to najstarsza forma organizacyjna procesu nauczania spotykana już w starożytności. Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela. Zaletą takiego nauczania jest to, że umożliwia pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, co z kolei pozwala na stałą i zarazem dokładną kontrolę przebiegu jak i wyników pracy ucznia.
Nauczanie zbiorowe - powstało na przełomie XV i XVI w. Koncepcję taką opracował i wypróbował w praktyce J Sturm, a uzasadnił i spopularyzował J. A. Komeński. Tej formie nauczania zbiorowego nadano nazwę nauczani klasowo - lekcyjnego. System ten wykazuje następujące cechy: - uczniowie w tym samym wieku tworzą odrębne klasy, w których skład osobowy podlega stosunkowo nieznacznym zmianom; - każda klasa pracuje zgodnie z planem nauczania, który obejmuje przedmioty w odpowiednim wymiarze godz.; - podstawową jednostką organizacyjną zajęć dydaktyczno - wychowawczych jest lekcja; -z wyjątkiem klas niższych każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania; - pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel. Ocenia też postępy w nauce w zakresie danego przedmiotu na tej podstawie pod koniec roku szkolnego decyduje o promocji lub też nie poszczególnych uczniów do następnej klasy. System klasowo - lekcyjny stanowi do dzisiaj aktualną a zarazem powszechnie stosowaną odmianę nauczania zbiorowego.


Zajęcia szkolne - są to zajęcia zbiorowe. Głównie elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja i stanowi ona podstawową jednostkę organizacyjną procesu dydaktycznego. Struktura lekcji uzależniona jest od realizowanych celów, treści, metod kształcenia itp. Do głównych jej funkcji dydaktycznych należą: 1. sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia; 2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem; 3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką.
Odpowiednio do tych funkcji można wyróżnić następujące typy lekcji: - zapoznającą uczniów z nowym materiałem; - problemową; - utrwalającą (powtórzeniow); - problemową; - ćwiczeniową; - kontrolno oceniającą; - kombinowaną.
Niezależnie od typu każda lekcja przebiega wg określonego planu lekcji, przygotowaneg wcześniej przez nauczyciela. Głównymi elementami tego plany są: czynności przygotowawcze np. sprawdzenie pracy domowej, obecności lub tez kontrola i ocena wyników pracy. czynności podstawowe - ich rodzaj jest zdeterminowany funkcją dydaktyczną lekcji, czynności końcowe - sprowadzają się do utrwalenia nowego materiału oraz zadania pracy domowej.

Zajęcia pozaszkolne - stanowią obok zajęć szkolnych drugą istotną formę organizacyjną proc. n-u się. Ich zadaniem jest uzupełnienie wiadomości podanych na zajęciach szkolnych w czasie lekcji. Najbardziej popularną formą zaj pozaszkol. jest praca domowa. Traktuje się ją jako integralną część prowadzonego przez szkołę procesu dydaktycz. W związku z tym musi ona spełniać określone funkcje ściśle powiązane z zajęciami w szkole. Są to: - opanowanie w drodze samodzielnej pracy określonych wiadomości potrzebnych dla lepszego zrozumienia następnych zajęć w szkole z danego przedmiotu; - utrwalenie materiału przerobionego na lekcji; -zebranie pomocy szkolnych (okazy, bryły, wywiady), które będą służyły za podstawę realizacji następnego tematu lekcji; - kształtowanie pewnych umiejętności i nawyków w drodze samodzielnego ćwiczenia; - rozwijanie samodzielnego myślenia poprzez rozwiązywanie zadań wybiegających poza program.

Wycieczka - podobnie jak praca domowa stanowi integralny skład. proc n-u się. Służy do realizacji tych zadań dydaktycznych, których na lekcji nie można wykonać w sposób skuteczny, zrozumiały dla uczniów. Dobrze przygotowana i poprowadzona wycieczka sprzyja osiąganiu nie tylko celów dydaktycznych ale także wychowawczych, a zwłaszcza wzmacnianiu kolektywu klasy, itp

---