Zakażenia drożdżakowe (candidiasis) :
Zakażenie drożdżakowe wywołane są przez grzyby z rodzaju Candida. Pasożytujące na skórze i błonach śluzowych drożdżaki mogą wywoływać liczne schorzenia skóry i błon śluzowych, jak wyprzenie fałdów skóry, wyprzenie międzypalcowe, zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych (dawniej niesłusznie określane jako pleśniawki), drożdżyce niemowląt, zakażenia wałów paznokciowych i paznokci. Drożdżaki mogą również wywoływać zmiany chorobowe w obrębie narządów wewnętrznych.
Drożdżaki pomimo znacznego rozpowszechnienia (przebywają jako saprofity w jamie ustnej, w przewodzie pokarmowym i na skórze) wywołują chorobę tylko u niektórych osób i tylko w warunkach sprzyjających ich rozwojowi - na powierzchniach wilgotnych, zmacerowanych, jak Np. fałdy skórne u osób otyłych, skłonnych do pocenia się, u osób chorych na cukrzycę, u małych dzieci nieracjonalnie pielęgnowanych, na powierzchniach międzypalcowych stóp oraz na rękach u praczek, kucharek, pomywaczek i cukierników oraz na błonach śluzowych (zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych nieraz występują pod wpływem nasilonego leczenia antybiotykami o szerokim zakresie działania).
Zakażenia drożdżakami występują:
a) w związku z rozpowszechnionym stosowaniem antybiotyków o szerokim zakresie działania, które naruszają równowagę ekologiczną w leczonym ustroju; drożdżaki bowiem znajdują się jako saprofity w przewodzie pokarmowym i na błonach śluzowych, lecz ich wzrost jest hamowany przez normalną florę bakteryjną,
b)wskutek stosowania środków immunosupresyjnych,
c) w wyniku stosowania niektórych środków hormonalnych (progestageny),
d) w przebiegu ciąży,
e) u chorych na cukrzycę i na anemię złośliwą.
W szczególnie ciężkich przypadkach z obniżoną odpornością ustroju w przebiegu leczenia immunosupresyjnego połączonego z leczeniem antybiotykami może wystąpić układowe (narządowe) zakażenie drożdżakami, lub nawet wywołana przez nie posocznica.
Kandydoza błon śluzowych jamy ustnej występuje nieraz u niemowląt. Zdarza się także u dorosłych, lecz tylko u osób wyniszczonych, u starców, u chorych na cukrzycę.
Zmiany mają wygląd nalotów barwy mlecznej, które znajdują się na błonach śluzowych języka, dziąseł, policzków lub podniebienia. Początkowo naloty są niewielkie, kropkowate; w miarę trwania choroby rozszerzają się, zajmując znaczne powierzchnie. Błona śluzowa, na której rozwijają się wykwity, jest zaczerwieniona, rozpulchniona, nie stwierdza się jednak obwódki zapalnej dokoła nalotów. Naloty przylegają mocno do podłoża, przez co upośledzają odżywianie chorych, a zwłaszcza niemowląt. Zły stan higieny jamy ustnej może być powodem długotrwałego utrzymywania się pleśniawek.
Kandydoza wałów i płytek paznokciowych (Candidiasis unguium, Peryonychia et onychia candidmycetica)
Zmiany zaczynają się zazwyczaj od obrzęku i stanu zapalnego jednego, a często kilku wałów paznokciowych. Są one obrzęknięte o zabarwieniu jasnoczerwonawym, bolesne przy dotyku, po ucisku wydobywa się treść ropna. W długotrwałych zmianach płytki paznokciowe stają się szarobrunatne, poprzecznie bruzdowane, matowe, dolny brzeg rozwarstwia się, w pobliżu wałów bocznych mogą występować półksiężycowate ubytki płytek paznokciowych.
Kandydoza kątów ust - zajady (Angulus iniectiosus)
Są to zakażenia drożdżakowe, dotyczące kątów ust, występują nieznaczny stan zapalny, popękania i nadżerki. Czynnikami usposabiającymi wywołanie choroby są niedobór witaminy B, głównie B2 oraz drażnienie mechaniczne: protezy, spływająca ślina.
Grzybica paznokci (onychomycosis):
Grzyby chorobotwórcze (grzybicy woszczynowej, grzybicy strzygącej, grzybicy powierzchownej, drożdżycy) mogą wywoływać również zmiany chorobowe w paznokciach. Występują one najczęściej łącznie z grzybicą innych okolic skóry, mogą jednak pojawiać się niezależnie, jako jedyne zmiany grzybicze.
Paznokcie zakażone grzybem tracą połysk, stają się łamliwe, ich powierzchnia jest nierówna, chropowata. W płytce paznokciowej pojawiają się szare lub żółte plamki i prążki. Czasami paznokieć jest pod minowany nawarstwieniami mas rogowych. Zmiany zwykle postępują od wolnego brzegu paznokcia, podczas gdy u nasady paznokieć jest nie zmieniony. Rozpoznanie grzybicy opieramy na mikroskopowym badaniu zeskrobin ze zmienionych części paznokci. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmienionych paznokci i stosowaniu miejscowym środków grzybobójczych . Leczenie takie jednak nie zawsze jest skuteczne i czasami występują nawroty.
Grzybica włosów dłoniasta:
Jest to schorzenie włosów pach, piersi, grzbietu dłoni, ud i części łonowych. Na nie uszkodzonym włosie znajdują się żółte, niebieskawe i żółtoczerwone naloty, które niekiedy
2-krotnie przekraczają grubość włosów; włosy są wtedy zgrubiałe, szorstkie i bezbarwne. Schorzenie to jest wywołane grzybem atakującym głównie włosy jasne i rude. Zabarwienie udziela się potowi, a przezeń - skórze i może być przenoszone na bieliźnie.
Grzybice powierzchowne:
Grzybica skóry gładkiej (Tinea cutis glabrae)
Czynnikiem wywołującym może być każdy gatunek grzyba zaliczany do grupy dermatofitów zarówno ludzkich, jak i zwierzęcych. Zakażenie następuje bezpośrednio od osoby chorej na grzybicę, chorego zwierzęcia, jak też za pośrednictwem przedmiotów używanych przez osobę chorą. Zakaźność jest dość znaczna. Zmiany chorobowe mają wygląd rumieniowo-złuszczających ognisk o kształcie okrągłym lub owalnym z obecnością pęcherzyków i krostek, głównie na obwodzie. Szerzą się obwodowo, mogą powodować nieznaczny świąd i pieczenie. Choroba rozpoczyna się nagle. Przebieg jej jest ostry lub podostry. Najczęstsza lokalizacja
to - twarz, ręce, szyja.
Przewlekła grzybica skóry gładkiej (Tinea chronica cutis glabrae)
Czynnikiem wywołującym mogą być rozmaite grzyby, najczęściej Trichophyton rubrum. Są to ogniska rumieniowo-złuszczające, niekiedy o sinawoczerwonym zabarwieniu, z drobnym, otrębiastym złuszczaniem i o niezbyt ostrym odgraniczeniu. Najczęstsze umiejscowienie to - podudzia, okolica kolan, pośladki. Choroba występuje wyłącznie u osób dorosłych (zwłaszcza kobiet). Przebieg jej jest przewlekły, niekiedy wieloletni, ustępuje bez pozostawienia blizn. Grzybicy tej często towarzyszy grzybica paznokci.
Grzybica stóp (Tinea pedum)
Najczęściej wywołana jest przez grzyb Trichophyton mentagrophytes lub Trichophyton rubrum, lub też przez inne gatunki. Jest to najczęstsza grzybica skóry. Zakażenie następuje pośrednio przez skarpety, buty, trampki noszone przez. osobę chorą, wyściółki drewniane w łaźniach i basenach kąpielowych. Zmiany w postaci ognisk rumieniowo złuszczających, z obecnością pęcherzyków, a niekiedy sączenia, występują zazwyczaj w 4 i 5 - 3 i 4 fałdach międzypa1cowych stóp. Zakażenie może przejść na inne fałdy międzypalcowe i skórę stóp. Odróżnia się dwie odmiany: potnicową o przewadze elementów pęcherzykowych i wykwitów zapalno-sączących, zajmujących zlewnie stopy, oraz odmianę złuszczającą o następujących objawach: stan zapalny, sączenie, słabo zaznaczone pęcherzyki, wyraźne złuszczanie, odczyn hiperkeratotyczny i liczne popękania. Dłonie są znacznie rzadziej objęte chorobą.
Grzybica pachwin (Tinea inguinalis)
Najczęściej wywołana jest, przez Epidermophyton tloccosum lub inne dermatofity. Zmiany chorobowe uwidaczniają się w postaci nieco wyniosłych ognisk rumieniowych, o zabarwieniu czerwonobrunatnawym, z obecnością grudek zapalnych i pęcherzyków na obwodzie oraz o bardzo wyraźnym odgraniczeniu. Powodują nieznaczny świąd i pieczenie. Umiejscowione są głównie w okolicach pachwinowych, znacznie częściej występują u mężczyzn; dzieci chorują bardzo rzadko. Przebieg choroby jest przewlekły.
Zakażenia grzybicze struktur skeratynizowanych skóry:
Dotyczą one włosów i paznokci z występującym odczynem zapalnym. Czynnikiem wywołującym zmiany może być każdy gatunek grzybów chorobotwórczych, tzw. dermatofitów. Wykazują one powinowactwo do keratyny, charakteryzują się dużą zmiennością, a w związku z tym trudna jest ich klasyfikacja. Obecnie dla grzybic skóry niezależnie od grzyba, który wywołał schorzenie, przyjęto określenie - Tinea .
Leczenie i profilaktyka:
Leczenie grzybic jest procesem skomplikowanym i długotrwałym. Sposób leczenia jest uzależniony od rodzaju wywołującego schorzenie grzyba, umiejscowienia zmian chorobowych i stanu odporności organizmu. Długość leczenia zależy od lokalizacji zmian i ciężkości zakażenia. Przeciętnie leczenie grzybicy skóry owłosionej wymaga stosowania leków przez 6 - 16 tygodni, leczenie grzybicy skóry gładkiej stóp i dłoni: przez 4 - 6 tygodni, a grzybicy paznokci nawet do 12 miesięcy.
Podczas kuracji niezbędne jest przestrzeganie podstawowych zasad profilaktyki. Ma to szczególne znaczenie w przypadku grzybicy stóp. Po każdej kąpieli należy dokładnie myć i wycierać stopy, zwłaszcza w przestrzeniach międzypalcowych, gdyż wilgotny naskórek staje się bardziej miękki, a wówczas zarodniki grzybów mogą łatwiej wniknąć w głąb skóry. Niezwykle ważne jest pozbycie się starego obuwia, które stanowi rezerwuar zarodników grzybiczych.
W profilaktyce grzybicy stóp, zwłaszcza u osób z nadmierną potliwością, oprócz przestrzegania właściwej diety konieczne jest stosowanie odpowiednich kosmetyków i wkładek przeciwpotnych do obuwia. Korzystne działanie wywierają kąpiele stóp w wodzie z dodatkiem soli i ziół.
Zakażenia grzybicze są przyczyną przykrych i uciążliwych dolegliwości, pamiętajmy jednak, aby nie podejmować kuracji na własną rękę. Grzybica jest poważnym schorzeniem i o sposobie leczenia może decydować tylko lekarz. Z uwagi na fakt, że podobne objawy mogą wywoływać różne grzyby, pierwszym etapem powinno być zawsze specjalistyczne badanie mikologiczne.