2. Instytucje rynków finansowych:

Systemy bankowe są nastawione na zysk, obracają pieniędzmi.

Są dwa rodzaje banków:

1) bank centralny

a) funkcje: bank emisyjny, bank banków, bank państwa

b) instrumenty oddziaływania banku centralnego:

- nakazy i zakazy np. określenie stopy rezerwy obowiązkowej

- operacje otwartego rynku

- operacje refinansowania banków

- inwestycje rewizowe

2) banki komercyjne - pośredniczą między uczestnikami rynków finansowych, świadczą różnego rodzaju usługi oraz kreują pieniądz bezgotówkowy

a) rodzaje banków komercyjnych:

- banki handlowe

- banki specjalne

- spółdzielnie kredytowe

- banki i kasy oszczędnościowe

Rynek pieniężny - rynek finansowy, na którym pożycza się i lokuje środki pieniężne o terminie zwrotu do 1 roku. Wyróżnia się rynek międzybankowy, rynek kredytów i lokat krótkoterminowych, rynek różnych krótkoterminowych papierów wartościowych.

Rynek kapitałowy:

a) funkcje:

- uzyskanie środków finansowych na działalność inwestycyjną

- alokacja środków między różnymi rodzajami rynku

- bieżąca ocena działalności w jednostce gospodarczej

b) instrumenty rynku:

- akcje

- obligacje

- tzw. pochodne papiery wartościowe potwierdzające uzyskanie przez nabywcę prawa do otrzymania w przyszłości pewnej wartości

Giełda - zorganizowana forma rynku kapitałowego, na którym ustala się cenę papierów wartościowych (tzw. kurs) na podstawie dokonanych transakcji kupna - sprzedaży.

1. Systemy pieniężne:

Jest 5 systemów pieniężnych:

1. pieniądz kruszcowy

2. system waluty złotej

3. pieniądz wymienialny

4. pieniądz reglamentowany

5. światowy system pieniądza kierowanego

Omówię system pieniądza kruszcowego:

Pieniądz kruszcowy początkowo „odważony” przekształcił się w pieniądz „bity” w postaci monet np. z brązu, srebra czy złota. Był to pieniądz pełnowartościowy, a jego ilość w danym kraju zależała od krajowych zapasów złota, od możliwości jego wydobycia oraz od importu z za granicy. Pieniądz ten swobodnie przekraczał granicę, krążył w różnych krajach, niezależnie od tego, w jakim języku był napis na monecie. System pieniądza kruszcowego gwarantował w długim okresie stabilność, siły nabywczej pieniądza, nie było inflacji. Wadą tego systemu było to, że wielkość podaży pieniądza nie była dostosowana do popytu gospodarki na pieniądz. Wszelkie zaburzenia w gospodarce przekładały się na automatyczne działanie pieniądza kruszcowego przywracającego

równowagę, jednak była to równowaga na niskim poziomie aktywności gospodarczej.

System ten wprowadzono po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii w 1816 r., zaś we Francji, Niemczech i USA w latach 90 XIX wieku. Pod koniec XIX wieku system ten był już systemem międzynarodowym. W tym systemie jednostka monetarna w danym kraju miała ustaloną wartość w złocie. W obiegu znajdowały się banknoty oraz monety złote. Banki emisyjne miała obowiązek zabezpieczenia obiegu banknotów zapasami złota w wysokości 30 do 40 %.

I wojna światowa przyczyniła się do upadku waluty złotej (zawieszenie wymienialności banknotów na złoto, brak monet złotych).

Pojawienie się pieniądza papierowego emitowanego przez rządy w ilości niezależnej od zapasów złota.

W latach 1922 - 1931 r. reaktywowano ten system w formie zmodyfikowanej tzw. systemu waluty dewizowo-złotej, który przetrwał do czasów wielkiego kryzysu

1929 - 1933 r.

3. Bezrobocie

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia. Bezrobocie można rozpatrywać w skali makro i mikro. Z bezrobociem w skali makro mamy do czynienia w sytuacji, gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem. Natomiast bezrobociem w skali mikro jest utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko.
Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy). Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60) roku życia - to znaczy także bezrobotnych. Osoby nieosiągające lub przekraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, niezwiązane z pojęciami bezrobocia.

Rodzaje bezrobocia:

W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się:

- bezrobocie strukturalne (wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy)

- bezrobocie technologiczne (wynika z postępu technicznego, automatyzacji procesów mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny)

- bezrobocie koniunkturalne (wywoływane jest spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego)

- bezrobocie frykcyjne (jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy)

- bezrobocie sezonowe (jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku)

W zależności na formę występowania wyróżnia się:

- bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia

- bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia

- bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy

- bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne

- bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli zarejestrowanych w urzędach pracy.

Przyczyny bezrobocia:

- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa

- zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

- ograniczenie produkcji

- brak informacji o miejscach pracy

- brak mobilności

- przeniesienie zakładu do innego rejonu

- niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenie pracowników

- zmiany w technologii

- wysokie obciążenia fiskalne

Skutki bezrobocia:

- niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki

- znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych

- spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa

- degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie

beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)

- zjawisko patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itp.

- utrata kwalifikacji

4. Inflacja.

Inflacja jest utrzymującym się przez dłuższy czas procesem wzrostu cen w gospodarce narodowej, połączonym z dużą utratą wartości pieniądza. Występuje wówczas duży wzrost podaży pieniądza i szybkości obiegu pieniądza oraz ucieczki od danej waluty do innych wartości pieniężnych i rzeczowych. Jeżeli procesom inflacyjnym towarzyszy stagnacja gospodarcza mówi się o stagflacji, natomiast w przypadku wystąpienia recesji gospodarczej o slumpflacji.

Rodzaje Inflacji:

W zależności od przyczyn wywołujących zjawisko inflacji wyróżnia się:

- inflację popytową (w której przyczyną wzrostu cen jest nadmierny popyt w stosunku do istniejącej podaży)

- inflację kosztowną (w której przyczyną wzrostu cen są rosnące koszty produkcji)

- inflację strukturalną (której przyczyną jest niedostosowanie struktury produkcyjnej do zmieniających się potrzeb nabywców)

W zależności od natężenia procesów inflacyjnych rozróżnia się:

- inflację pełzającą (gdy wzrost cen nie przekracza kilku procent rocznie)

- inflację kroczącą (gdy wzrost cen wynosi kilkanaście procent)

- inflację galopującą (gdy procent wzrostu cen wyraża się liczbą dwucyfrową i mogą powstawać napięcia o charakterze społeczno - gospodarczym)

- hiperinflacja (gdy następuje szybka (często błyskawiczna) utrata wartości pieniądza i gwałtowny wzrost cen)

Przyczyny inflacji

1. nadmierna - w porównaniu z podażą dóbr

2. kłopoty finansowe państwa i konieczność finansowania deficytu budżetowego

3. nadmierny wzrost płac w gospodarce

4. znaczny wzrost cen surowców energetycznych

5.ograniczenie podaży dóbr

6. wysokie obciążenia podatkowe

7. nadmierna ilość monopoli w gospodarce

Skutki inflacji

1. spadek wartości niezabezpieczonych oszczędności

2. brak stabilności w prowadzeniu działalności gospodarczej

3. naciski pracowników na wzrost płac

4. spadek wartości i zaufania do pieniądza

5. rozbieżność pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi zyskami

6. wyższe dochody nominalne

7. ograniczenie produkcji

8. utrudnienia w rozliczaniu transakcji zagranicznych

Cykl Koniunkturalny:

Pojęcie cyklu i jego fazy:

Z wahaniami koniunkturalnymi wiąże się pojęcie cyklu koniunkturalnego, który przejawia się okresowymi i w miarę regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia (wykorzystania) czynników wytwórczych.

W klasycznej ekonomii, stosując duże uproszczenie cykl koniunkturalny składa się z czterech faz:

Faza I - Kryzys - występuje nadprodukcja, przedsiębiorstwa gromadzą za dużo zapasów w stosunku do słabnących możliwości popytu, występuje spadek cen papierów wartościowych, duża liczba bankructw,

Faza II - Depresja - tzw. dno cyklu, stabilizacja produkcji na niskim poziomie,

Faza III - Ożywienie - wzrost produkcji i dochodów, zwiększanie się skali inwestycji, wzrost cen dóbr i papierów wartościowych,

Faza IV - Boom - gospodarka w rozkwicie, osiąga najwyższy poziom produkcji.

Cykl klasyczny:

Współcześnie na skutek ingerencji państwa i bardziej racjonalnej polityki gospodarczej przedsiębiorstw cykle gospodarcze uległy spłaszczeniu i wyróżnia się dwie fazy: ożywienie i recesję.

Opinie na temat przeciwdziała wahaniom:

Przez wiele lat popularne było twierdzenie, że należy za wszelką cenę przeciwdziałać wahaniom produkcji, a zwłaszcza jej spadkom. Musimy jednak pamiętać, że cykl koniunkturalny jest zjawiskiem normalnym w gospodarce wolnorynkowej. Warto wiedzieć, że chwilowe załamanie gospodarcze i spadek produkcji pozwala na eliminację słabszych podmiotów i restrukturyzację pozostałych np. kryzys azjatycki w 1997r. spowodował ujawnienie się negatywnych tendencji gospodarczych, które narastały przez wiele lat i umożliwił ich naprawienie lub usunięcie.

Obecnie zwycięża i jest praktykowane monetarystyczne spojrzenie na rolę interwencji państwa w gospodarkę. Mówi ona, że bank centralny nie powinien podejmować prób odwrócenia koniunktury podczas załamań gospodarczych. Bank centralny powinien jedynie regulować tempo wzrostu gospodarczego, a nie spłaszczać cykle ekonomiczne.

Więcej informacji o sposobie kształtowania sytuacji gospodarczej przez bank centralny w artykule Polityka monetarna.

Pewną kontynuacją i sprecyzowaniem występowania cyklów, także na rynku giełdowym jest esej o Teorii fal Elliotta.

---