PRZYSTOSOWANIE EMOCJONALNO-SPOŁECZNE W GRUPIE

Z teorii i praktyki społecznej wiadomo, że:

• grupy społeczne są kategorią powszechną, istniały i występują we wszystkich dziedzinach życia społecznego

• istnieje wiele rodzajów grup społecznych np. formalne i nieformalne małe i duże , pierwotne i wtórne

• jednostka jednocześnie może być członkiem kilku grup społecznych

• w każdej grupie z czasem powstają mniej lub bardziej trwałe więzi społeczne

• członkowie grup społecznych tworzą określoną strukturę społeczną

• grupy społeczne wywierają intensywny wpływ na kształtowanie się systemu, wartości postaw potrzeb umiejętności społecznych osobowości jednostki oraz na przebieg procesów psychicznych

• członkowie grup społecznych także oddziałują na ich funkcjonowanie

• wzajemne wywieranie wpływu przez grupy i jednostki może mieć kierunek pozytywny lub negatywny, charakter sytuacyjny lub długotrwały , zamierzony lub mimowolny

• grupy dojrzałe społecznie i ich członkowie na ogół dążą do wspólnych celów, starają się potęgować wpływy pozytywne oraz ograniczać oddziaływania negatywne

• życie jednostki poza grupami , bez grup społecznych , zwykle jest niemożliwe; wyobcowanie społeczne zakłóca funkcjonowanie psychospołeczne jednostki

Grupa społeczna - jest to pewna liczba ludzi (co najmniej dwie trzy osoby), którzy dzięki swojej obecności, wzajemnemu oddziaływaniu na siebie, niezbędnej wspólnocie pewnych wartości , kształtują poczucie więzi grupowej i strukturę społeczną.

Podstawowy podział wyróżnia dwie kategorie grup społecznych :małe i duże grupy społeczne . Do ważniejszych właściwości małych grup społecznych zalicza się takie cechy, jak :

• członkostwo od kilku do kilkunastu (kilkudziesięciu) osób

• możliwość występowania interakcji twarz w twarz (bezpośrednich)

• wspólne wartości, cele i normy grupowe

• rozwinięta struktura grupowa

• poczucie odrębności wobec innych grup

Struktura wewnętrzna małych grup społecznych zwykle nie ma rozbudowanej hierarchii, jest jedno - lub dwupoziomowa. Przykładami małych grup są rodzina, grupa koleżeńska, drużyna harcerska, zespół sportowy piłki nożnej.

Duże grupy społeczne zwykle cechuje:

• większa liczebność, bezosobowość członkostwa

• członkostwo wielu małych grup społecznych

• dominacja interakcji pośrednich

• mniejsze poczucie wspólnoty, więzi społecznej

• bardziej rozbudowana struktura, niekiedy obejmująca większą ilość elementów składowych i poziomów hierarchii

• dominacja celów instrumentalnych

• względna samoistność i niezależność

Przykładem dużej grupy jest grupa etniczna, grupa wyznaniowa, naród.

Przez pryzmat kryterium dominującego typu więzi społecznej wyróżnia się grupy pierwotne i wtórne

Grupa pierwotna (więzi oparte na osobistych kontaktach i emocjonalnym stosunku)

• intensywne interakcje twarz w twarz

• silna, osobista identyfikacja z grupą

• wzajemne silne więzi emocjonalne

Wszechstronne relacje interpersonalne.

Przykłady grup pierwotnych - rodzina, grupy towarzyskie, grupy rówieśnicze, gangi.

Grupa wtórna (więzi wynikają z kontaktów rzeczowych opartych na interesach)

• ograniczone interakcje twarz w twarz

• słaba osobista identyfikacja z grupą

• słabe wzajemne więzi interpersonalne

Przykłady grup wtórnych: partia polityczna, związek zawodowy, społeczność lokalna, mieszkańcy osiedla . W obrębie wtórnych z czasem mogą powstać silniejsze więzi osobiste np.. przyjacielskie, które mogą przekształcić tę zbiorowość w grupę pierwotną

Trzecia klasyczna typologia obejmuje dwa kolejne rodzaje grup:

1. Formalne nie formalne, których podział wyróżniony jest z uwagi na czynnik jego organizujący. Grupa formalna jest zorganizowana przez instytucję, jednostkę nadrzędną nakładającą określone zadania cele, i strukturę organizacyjną. Grupa nieformalna powstaje spontanicznie, a głównym czynnikiem zespalającym jej członków jest więź emocjonalna. Najbardziej trwałe i bliskie związki łączą ludzi w grupach małych

2. Grupy ekskluzywne oraz inkluzyjne. Grupy ekskluzywne składają się z członków, którzy pozytywnie przeszli procedurę kwalifikacyjną, ponieważ spełnili trudne warunki stawiane przez grupę. Grupy inkluzywne są to grupy łatwo dostępne , których członkostwo ograniczone jest tylko przez wolę potencjalnych kandydatów

Do ważniejszych warunków powstania , istnienia i rozwoju grup społecznych zalicza się:

• członkostwo odpowiedniej liczby osób

• cele grupowe

• interakcje wewnątrz grupowe (wzajemny wpływ)

• normy grupowe

• struktury grupowe

• przywództwo

Grupy społeczne składają się z różnej liczby członków, którzy z rożnych względów chcą je współtworzyć . Większość autorów uważa , że do utworzenia grupy wystarczają dwie osoby, które odczuwają swoją obecność i wpływają wzajemnie na swoje zachowanie. Ludzie stają się członkami grup w dwojaki sposób losowo bądź celowo (z wyboru )Trwałość przynależności zależy między innymi od źródła i siły motywacji . Dojrzałe członkostwo wyrasta z silnej potrzeby przynależności oraz motywacji wewnętrznej Członkowie silnie motywowani wnoszą do grupy nowe energie i pomysły . Osoby kierujące się motywacją instrumentalną, egoistyczną oczekują, że członkostwo danej grupy zapewni im dodatkowe korzyści .

Motywy przynależności do grup :

A atrakcyjność

B niemożność osiągania określonych celów w pojedynkę

C podobieństwo grupy i jej członków do np. zainteresowań pretendenta

D dążenie do zwiększania poczucia bezpieczeństwa

E altruistyczne i pomocowe

F możliwości zaspokajania potrzeby przynależności i akceptacji

Istnienie i podzielanie wspólnego celu to kolejny warunek funkcjonowania grupy społecznej . Celem działania grupy osób może być określona wartość symboliczna lub materialna, która jawi się jej członkom jako szczególnie pożądana. Aby go osiągnąć, grupa podejmuje określone działania a po osiągnięciu tego punku zaprzestaje tych działań. Istotnym walorem dojrzałej grupy jest dopasowanie różnorodnych kompetencji członków do wykonywanych zadań

J.D Steiner wyróżnił 5 typów zadań grupowych:

• zadania addytywne(każdy członek grupy wykonuje tę samą wspólną czynność)

• zadania dysjunktywne(jego wykonanie zależy od umiejętności jednego, najlepszego członka grupy)

• zadania kompensujące(grupa wypracowuje uzgodnione wspólnie zadanie co do sposobu wykonania zadania)

• zadania koniunktywne(sukces wykonania zadania zależy od kwalifikacji i współpracy wszystkich osób oraz od umiejętności najsłabszego członka)

• zadania podzielone i przypisane indywidualnym członkom grupy.

Procesy wewnątrz grupowe - są to sekwencje zjawisk, zdarzeń następujących po sobie w grupie, które mają określoną dynamikę początek, rozwinięcie, określone zakończenie. Ich działanie zależy od tego na jakim etapie rozwoju znajduję się określona grupa

Przykłady :

• Proces dezindywidualizaji - proces utraty poczucia własnej tożsamości, na skutek którego, łatwiej jest zachowywać się w sposób niezgodny z normalnie uznawanymi wartościami

• Proces facylitacji społecznej - proces polegający na tym , że obecność innych ludzi zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji dominujących, co prowadzi do poprawy skuteczności wykonania dobrze opanowanych zadań i pogorszenia skuteczności wykonywania zadań źle opanowanych

• Procesy tworzenia się podgrup

• Strukturyzacji , budowy grupy i jej działania

• Identyfikacji członów z grupą

• Syndrom myślenia i działania grupowego - istotą zawodnego myślenia i działania grupowego jest zdeterminowane dążenie do utrzymania spójności i solidarności grupowej, którą członkowie cenią wyżej niż realistyczny stosunek do określonych faktów

• Syndrom myślenia grupowego - styl grupowego podejmowania decyzji, charakteryzujący się tym , że członkom grupy bardziej zależy na dobrych wzajemnych stosunkach i zgodzie niż na krytycznej ocenie odmiennych poglądów i punktów widzenia

Myślenie grupowe według Irvinga Janisa:

1. Defekty myślenia grupowego

A ograniczenie dyskusji tylko dla kilku wariantów działania

B unikanie powtórnej analizy sposobów działania, które pierwotnie były oceniane jako niezadowalające

C unikanie opinii ekspertów

D przyjmowanie opinii zewnętrznych ,, które podtrzymują przyjęty kierunek rozumowania oraz ignorowanie opinii sprzecznych, mała ilość czasu na rozważanie możliwości kryzysowego przebiegu zdarzeń

2. Warunki uruchomienia myślenia grupowego

A duża spójność grupy

B izolowanie się od opinii ekspertów

C konformizm

D Odczuwanie przez grupę silnego stresu

E brak doświadczeń i metod wypracowania trudnych decyzji

3. Symptomy myślenia grupowego

A iluzja wszechobecności , niezwyciężoności, duży optymizm, krańcowe ryzyko

B obrana racjonalizacja w celu pomijania ostrzeżeń

C wiara w aprioryczną moralność oraz ignorowanie etycznych konsekwencji

D negowanie możliwości komunikowania się z wrogiem, który jest zły, słaby niemoralny

E nacisk na konformizm

F autocenzura, minimalizowanie indywidualnych poglądów

G iluzje jednomyślności

H wyłanianie ”strażników poprawnego myślenia”, którzy ograniczają dostęp przywódcy grupy do osób mających przeciwne poglądy i argumenty

Każda dojrzała grupa społeczna z czasem kształtuje różne struktury wewnętrzne, które porządkują relację między członkami oraz zapewniają skuteczne jej funkcjonowanie. Struktura grupy to spójny i funkcjonalny układ powiązanych ze sobą ról społecznych i zajmowanych przezeń pozycji społecznych. Rola społeczna członka grupy opisuje:

• całość zachowań wymaganych od członka grupy

• zakres obowiązków i uprawnień

• zakres rzeczywistego zachowania w relacji z innymi członkami grupy.

Pozycja społeczna określa, jakie miejsce zajmuje konkretna rola społeczna w hierarchii ról, w strukturze grupy. Zwykle wyższa pozycja daje przewagę wywierania wpływu (władzy) nad pozycją niższą

Struktury grupowe mogą mieć dwojaką genezę:

• są nadane przez nadrzędną strukturę(organizacje), czyli formalną

• powstają jako rezultat naturalnych interakcji między członkami grupy (nieformalną)

W małych grupach występują cztery podstawowe struktury:

1. struktura władzy - istotą władzy społecznej w grupie jest poziom skuteczności wywierania wpływu na zachowanie jej członków oraz zdolność kontrolowania ich zachowania. Władza w grupie społecznej znajduję się w rękach lidera. Źródłem władzy w grupie może być ;

• przestrzeganie norm grupowych

• wiedza i autorytet

• prawo i umiejętność nagradzania

• prawo i zdolność stosowania środków karnych

• identyfikacja i lojalność członków grupy usytuowanych niżej w hierarchii wobec członków zajmujących pozycje wyższą

2. struktura socjometryczna - informuje o zakresie oraz ilości interakcji pozytywnych i negatywnych podejmowanych przez poszczególnych członków grup społecznych oraz określa jaki jest poziom kondycji socjometrycznej całej grupy

3. struktura komunikowania się - określa zakres związków i zależności występujących między członkami grupy w kontekście ilości i jakości nadawanych i odbieranych komunikatów

4. struktura awansu - związana jest ze strukturą organizacyjną oraz pozycjami jakie w hierarchii zajmują poszczególni członkowie grupy .

---