Odpady - są to wszystkie przedmioty i substancje stałe, a także nie będące ściekami substancje ciekłe, powstające w wyniku działalności bytowej lub gospodarczej człowieka, i nieprzydatne w miejscu lub czasie w którym powstały.
Dzielą się na:
ciekłe
stałe, które ze względu na źródło pochodzenia dzielą się na:
komunalne (odpady miejskie: z gospodarstw domowych, obiektów usługowych, trawników i terenów parków, z ulic),
przemysłowe,
rolnicze - głównie odpady organiczne z produkcji roślinnej
niebezpieczne - np. odpady szpitalne, z rzeźni, azbestowe, osady z oczyszczalni ścieków, niektóre chemiczne itp.
Struktura odpadów stałych w Polsce (2000):
przemysłowe - 75 %
rolnicze - 15 %
komunalne - 7 %
niebezpieczne - 3 %
Struktura odpadów komunalnych w Polsce (2000):
części organiczne - 32 %
mineralne - 21 % (cząstki gruntu i popiołu, żużel paleniskowy)
papier - 19 %
szkło - 8 %
tworzywa sztuczne - 4 %
metale - 4 %
pozostałe - 12 % (w tym tzw. wielkowymiarowe - np. meble)
Odpady nagromadzone w 2000 roku:
przemysłowe - ponad 2 mld ton na pow. 11,3 tys.ha
komunalne - ok. 1,3 mld ton na pow. 7,4 tys.ha
Utylizacja odpadów (unieszkodliwianie) polega na:
selektywnej zbiórce (sortowaniu) i przetwarzaniu odpadów:
ponowne wykorzystanie odpadów do produkcji tych samych wyrobów (recykling), lub jako surowców wtórnych do produkcji innych;
kompostowanie odpadów organicznych -produkcja biogazu i nawozu organicznego;
obróbka termiczna (spalanie odpadów) - produkcja energii cieplnej i / lub elektrycznej.
bezpiecznym składowaniu na wysypiskach, hałdach, w zbiornikach.
Bezpieczne składowanie - polega na deponowaniu odpadów na wysypiskach zorganizowanych w taki sposób, aby zagwarantować jak najmniejszy negatywny wpływ na wszystkie elementy środowiska:
teren pod składowisko musi być odpowiednio wybrany pod względem:
lokalizacji - grunty gorszej klasy bonitacyjnej, usytuowanie w krajobrazie, dobry dojazd,
odpowiednich warunków gruntowych i wodnych (wody powierzchniowe i gruntowe)
przygotowanie terenu składowiska ma na celu:
ograniczenie zanieczyszczenia powietrza (odory, zapylenie, hałas),
wyeliminowanie zanieczyszczenia gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych (odcieki ze składowiska, odprowadzenie wód opadowych);
Przygotowanie polega na wykonaniu specjalnych:
instalacji odgazowania (zbieranie i odprowadzanie metanu, siarkowodoru itp. gazów - zmniejszenie odorów i zanieczyszczeń atmosfery)
uszczelnień niecki składowiska z warstw gruntu słabo-przepuszczalnego i geomembran (z tworzyw sztucznych, materiałów ilastych),
drenaży zbierających wody odciekające ze składowiska oraz wody opadowe;
oczyszczalni wód odciekowych.
po zakończeniu eksploatacji wysypisko musi być poddane rekultywacji, która polega na wykonaniu:
uszczelnienia od góry ekranem z tworzywa sztucznego,
przykrycia składowiska warstwą gruntu i kompostem (najczęściej uzyskiwanym z przerobu odpadów),
wprowadzeniem roślinności (gatunki odpowiednie dla warunków gruntowo-wodnych i jakości środowiska).
W starych składowiskach, w których nie było zabezpieczeń (uszczelnień, drenaży, instalacji odgazowania itp.) rekultywacja wysypiska polega na wykonaniu:
rowów opaskowych (wokół wysypiska) zbierających wody odciekowe i opadowe
lub przy dużym skażeniu wód gruntowych:,
szczelnych ekranów odcinających odpływ wód spod wysypiska,
oczyszczalni wód ociekowych,
przykryciu warstwą gruntu
wykonania instalacji odgazowania (proces fermentacji beztlenowej odpadów, trwa nawet kilka lat po zakończeniu eksploatacji)
Kompostowanie - jest to utylizacja odpadów organicznych, pochodzących z odpadów komunalnych i przemysłu rolno-spożywczego; dodawany może być również osad z oczyszczalni ścieków.
Powstały kompost może być wykorzystywany:
w rolnictwie i leśnictwie, jeżeli nie zawiera substancji szkodliwych (np. metali ciężkich),
najczęściej jednak jest używany do rekultywacji wysypisk i terenów zdegradowanych.
Kompostowanie przebiega w dwóch etapach:
w pierwszym - odpady ulegają fermentacji w zamkniętych zbiornikach (tzw. biostabilizatorach), w których powstaje świeży kompost i jako produkt uboczny metan, który jest zbierany i zwykle wykorzystywany do ogrzewania instalacji;
w drugim - świeży kompost ulega dojrzewaniu w warunkach tlenowych
Obróbka termiczna (spalanie) - podlegają jej wszelkie palne odpady organiczne i tworzywa sztuczne.
Zalety spalania to:
zmniejszenie ilości odpadów do składowania,
wytwarzanie ciepła wykorzystywanego do produkcji energii elektrycznej lub do ogrzewania.
Wady tej metody to:
strata surowców, które powinny być odzyskiwane i poddawane recyklingowi,
emisja gazów - w tym szczególnie niebezpiecznych dioksyn powstających przy spalaniu tworzyw sztucznych w zbyt niskich temperaturach,
trudności w zagospodarowaniu lub składowaniu żużla i popiołów ze względu na skoncentrowane ilości wielu często toksycznych substancji (np. metali ciężkich).