Kartezjusz (Rene Descartes) (1596-1650)
jest ojcem nowożytnej filozofii. Przez 20 lat żył w Holandii , pogrążył się pracy, w całkowitym spokoju, stworzył swe największe dzieła. Mając 53 lata skorzystał z zaproszenia królowej szwedzkiej Krystyny , opuścił Holandię i udał się do Sztokholmu -niestety jego organizm nie zniósł mroźnego klimatu Północy i po roku pobytu zmarł na zapalenie płuc . Dokonał przełomu w filozofii Zafascynowany matematyką i geometrią zaczyna analizować filozofię i porównywać ją do tej nauki. Po tej analizie dochodzi do wniosku, że filozofia - nie jest nauką, jest absolutnie niepewna, nie ma w niej nic, czego by nie można podważyć, w porównaniu z matematyką jest kłębkiem (mrocznych pojęć) spekulacji i niedomówień. Zaczyna szukać przyczyn takiego stanu rzeczy.
Pisze „ Rozprawę o metodzie”. Twierdzi, że przyczyna faktycznego stanu filozofii jest brak metody. Należy wyznaczyć kryterium, które będzie świadczyć o tym, że coś jest naukowe, a cos nie jest. Według niego naukowe jest to, co jest jasne, wyraźne, czyste i pewne. W tej filozofii nic nie jest pewne, można obalić to co do tej pory zostało zrobione (wszystkie pojęcia są na wiarę , nic nie jest pewne). Filozofia nie jest jasna, jest spekulatywna. Trzeba to wszystko obalić, bo nie jest pewne - jest wątpliwe.
Kartezjusz mówił, że wszystko, co widzimy należy założyć, ze jest fałszywe.
Dla Kartezjusza wątpienie jest droga do prawdy. W wątpieniu znalazła się - ostoja pewności
„Wątpiąc myślę” - tego jest pewny, a jeżeli myślę to jestem - SCEPTYCYZM METODYCZNY.
„Cogito ergo sum” Myślę więc jestem !!! Naukowe myślenie jest kiedy chce obalić wszystko - jest efektem końcowym sceptycyzmu metodycznego.
Kartezjusz jako metodę … preferuje racjonalizm - odrzuca poznanie zmysłowe!! Odrzuca zmysły - ma świetną intuicję , mówi, że zmysły nas zwodzą .
Jako przykład podawał szklankę wody (kiedy wkłada się do niej łyżeczkę, to widzimy jak się załamuje. Rozum zaś nam mówi, że jest to złudzenie optyczne, że ta łyżeczka się załamuje .) Rozum mówi, że zmysły zawodzą. W filozofii rozum mi mówi, co jest dobre.
Kartezjusz pchnie Europę w stronę poznania racjonalnego , czy coś jest prawdą czy prawdą nie jest .
Racjo - jest najważniejszym ostatecznym sędzią, czy coś jest prawdą czy nie prawdą nie jest.
Podział Kartezjański - dualizm Kartezjański.
Stworzenie dwoistości świata:
Bóg - świat
Człowiek to ciało i dusza.
Kartezjusz dzieli świat na to co ma jaźń i jaźni nie ma tzn. jest świadomy i nieświadomy - materia jest świadoma i nieświadoma
Cała koncepcja Kartezjusza jest koncepcją obalalną . Wszyscy zgadzają się z jego metodą sceptycyzmu.
Blaise Pascal (163 - 1662)
francuski filozof, matematyk, fizyk i publicysta, uważany powszechnie za następcę Kartezjusza . Obrońca jansenizmu i idei św. Augustyna. Krytyk moralności jezuickiej „Prowincjonałki” - listy z prowincji, zakazane przez Watykan. Drugi genialny Francuz.
Żył w zakonie żeńskim - opiekowały się nim siostry cysterki. Pomimo, że był głęboko wierzący, aż połączony z mistycyzmem - był zwalczany przez kościół katolicki , gdyż był „jansenistą” - zwolennikiem Kardynała Jansena, który chciał reformować kościół, ale nie chciał go rozbijać od wewnątrz (nie chciał rozłamu). Atakował Lutra, bo rozbił kościół! Kiedy jansenizm osłabł to kościół go rozbił . Przez Jezuitów był traktowany jako wróg Kościoła - znienawidzony (do dziś). Trudno walczyć z kimś kto ma te same korzenie
Tak jak Kartezjusz zwątpił w naukę. Pascal popadł w depresję. Uważał, ze Filozofia jest bez sensu, bo nie odpowiada na najważniejsze pytanie: czy Bóg czy istnieje, jak być szczęśliwym, co jest prawdziwą naturą świata . Pascal mówi, że najważniejsze dla człowieka jest znaleźć odpowiedź na pytanie: co zrobić by być szczęśliwym, czy przestrzegać norm boskich, czy żyć tak jakby to było jedyne życie - wpadł w nihilizm naukowy, dopiero wyszedł z tej gmatwaniny dzięki - „porządkowi serc”
„Porządek serc” - polega na tym, by nauce pozostawić jedynie poznawanie świata, natomiast na te najważniejsze pytania należy zawierzyć kościołowi i wierze, temu co trwa tysiąc lat, przekazywane z pokolenia na pokolenie
„Człowiek jest trzciną najsłabszą ale trzciną myślącą”.
Twierdzi, że tym, co człowieka różni od pozostałego świata to myślenie. Człowiek powinien postawić na rozum.
Przechodzi do historii dzięki „Zakładowi Pascala” , który miał być dowodem na istnienie Boga. Wyszedł z założenia, że nikt nie jest w stanie nam powiedzieć, czy Bóg istnieje, czy Bóg nie istnieje.
Wychodzimy z założenia:
|
WIERZY |
NIE WIERZY |
BOGA NIE MA |
0% przeżył 60 lat, był wierny, chodził do kościoła |
100% przeżył 60 lat żyjąc oszukiwał, kradł, grzeszył |
BÓG JEST
|
100%, zbawienie, wieczność |
Potępiony na wieczność |
Z tego założenia wnioskujemy: Lepiej jest wierzyć - niż nie wierzyć., bo to nam się bardziej opłaca. Tracimy 60 lat, ale zyskujemy wieczność. Dowód z tezą - jest jakaś wieczność , którą możemy stracić. Stawiając na istnienie Boga, ryzykujemy niewiele, bo tylko jedno doczesne życie. Jeśli zaś okaże się iż mamy rację, to zyskamy - wieczne życie i szczęście
Pod koniec życia aspiracje religijne wzięły w nim górę całkowicie , nad naukowymi i wiódł żywot mistyka i ascety, oddanego całkowicie Bogu.
Benedykt Spinoza (1632 - 1677)
z pochodzenia był żydem, poznał filozofię żydowską. Urodził się w Amsterdamie, w rodzinie żydowskich marranów, która uciekła z Portugalii. Uczęszczał do żydowskiej wyższej szkoły w Amsterdamie. Znał biegle Talmud i kabalistykę; władał kilkoma językami - hebrajskim, łaciną, włoskim, francuskim, hiszpańskim i portugalskim. Uprawiał zawód optyka - do końca życia utrzymywał się wytwarzając soczewki. Zapoznał się z dziełami Giordano Bruno i filozofią Kartezjusza. Nieortodoksyjne poglądy Spinozy (a konkretnie - kłótnia z teologami na temat materialności ludzkiej duszy) spowodowały oskarżenie go o herezję i wykluczenie w 1654 z gminy żydowskiej. Przyjął wtedy łacińskie imię Benedykt. Nigdy potem Spinoza nie skłonił się ku żadnej religii, przez co odciął się od innych, zachowując kontakty i utrzymując korespondencję jedynie z grupą uczonych. Zamieszkał na stałe w Hadze, nadal pracując w swym zawodzie i zajmując się filozofią. Spinoza otrzymał ofertę objęcia katedry filozofii na uniwersytecie w Heidelbergu pod warunkiem niewyrażania treści antyreligijnych w swych wykładach - propozycję odrzucił.
Miał coś w sobie z Sokratesa - był wierny swoim ideałom.
Najbardziej toksyczny z punku widzenia chrześcijaństwa. Był niezależny, filozofował w domu. Nigdy nie przyjął pracy na uniwersytecie (nie chciał być uzależniony od mecenasów, to oni dawali pieniądze i co za tym idzie wywierali wpływ na uczących), nie chciał krępować swej niezależności
Dlaczego był groźny dla wiary?
Przyjął za Kartezjuszem pogląd, iż filozofia powinna być logiczna, pewna i przejrzysta. Jednak w niczym innym się z Kartezjuszem nie zgadzał. Nie zgadzał się z dualizmem., zapożyczył pojęcie „substancji” od Kartezjusza.
Dla Spinozy substancja jest bytem to, co istnieje - przyroda!. Jednocześnie był spadkobiercą G. Bruno, który uważał, ze przyroda jest boska., ze Starego Testamentu wynika, że nic poza Bogiem nie może istnieć - nic nie może być bez Boga
PRZYRODA
SUBSTANCJA TO SAMO!!
BÓG
Substancja, Bóg i przyroda są tożsame. Dar istnienia , Dar Śmierci . Nie ma według niego takiego Boga jak hebrajski , czy katolicki - za to walczył z Watykanem.
Pogląd ten jest totalna herezją. To zatruwa umysły! To JAD! Nie jest do przyjęcia przez żadną wiarę. Wykluczono go za to z gminy żydowskiej. Do dziś uważany jest za wroga, do dziś jest wyklęty
Był orędownikiem tolerancji. Państwo powinno tolerować wszystkie religie, nie powinno ich zwalczać. Ale również religie wobec państwa powinny być tolerancyjne, nie powinny wpływać na politykę. Religie powinny być tolerancyjne względem siebie.
???Koncepcja ta świadczy o głębokim humanizmie. ----(Tego nie mam????)
Nie człowiek centrum ale Bóg CENTRUM
Państwo powinno zabezpieczać wolności obywateli, czyli ludzie powinni być wolni i czuć się bezpiecznie ale wolność nie może być dowolnością.
Wolność polega na tym, ze mamy prawo postępować w ramach reguł nakreślonych przez społeczeństwo.
Był za demokracją, ale nie zgadzał się z demokracją bezpośrednią (taka jak w Grecji), bo to przesada, popadanie w anarchię. Prawdziwą naturę człowieka widział w rozumie - czyny są zgodne z natura ludzką , jeśli są rozumne. Najwyższe dobro widział w poznaniu - poznanie Boga wzbudza miłość do Niego i prowadzi do mistycznego z Nim połączenia. Jest to największe szczęście dostępne człowiekowi.
Jan Jacques Rousseau
Urodził się w Genewie w Szwajcarii, sam zbuntował się i uciekł z domu, by szukać życia bardziej odpowiadającego jego aspiracjom, tułał się po Europie. Poznał hrabinę de Warens on miał wtedy 18 lat, ona 40 lat. Przygarnęła go, został jej utrzymankiem i dzięki temu uzyskał możliwość kształcenia się. Był bardzo zdolny. Miał genialne pomysły ale brak wykształcenia (brak szlifów uniwersyteckich), uniemożliwiał mu trafne ich przekazanie w logiczny sposób. Miał ciężki charakter, był konfliktowy, pełen sprzeczności, podejrzliwy, nie umiejący zżyć się z ludźmi. Miał pięcioro dzieci, był dla nich nieludzki gdy osiągały wiek 10 lat wyrzucał je po kolei z domu, by się usamodzielniły. Bicie było dla niego sposobem wychowania. Został zaproszony przez do Anglii przez marszałka, do pałacu myśliwskiego (który był miejscem kwaterowania gości), by tam stworzyć mu warunki do życia i pracy kwoczej, tam też nie zabawił zbyt długo. Napisał Emila - traktat pedagogiczny. W swoim dziele „Przyczyny i fundamenty nierówności „ 1775r (wtedy zyskał sławę i wtedy też porzucił hrabinę) Rousseau jest konserwatystą, odrzuca całą cywilizację. Według niego człowiek mógł być szczęśliwy tylko w stanie natury. A więc wtedy gdy żyje w zgodzie z naturą i bierze z niej to co potrzebuje. Żeby chronić swoją własność człowiek potrzebuje państwa:
Koncepcje Człowieka :
Człowiek Natury - szlachetny dzikus - w zgodzie z naturą - jest szczęśliwy, ma czas wolny nie miał napięć psychicznych
Człowieka człowieka - sztuczny, żyje w cywilizacji, w grupach , jest poddawany napięciom
Choroby psychiczne biorą się z napięć. Duże wymagania , ambicje w stosunku do życia !
Szczęśliwi są ci najbogatsi, bo mogą robić co chcą . Porównanie majątkowe- zawsze jest ktoś kto ma więcej. Pogoń w którą nas wdeptuje cywilizacja.. tak mawiał J.J.Rousseau
Natura Daje ale i Wymaga !
Ludzie są nieszczęśliwi bo się porównują a zawsze są tacy co mają więcej. Lepiej posiadać więcej, niż nie posiadać wogóle. Gromadząc uznawał to za własność! Roseau zdawał sobie sprawę z tego iż nie da się powrócić do stanu natury.
JJR proponuje stworzenie nowego społeczeństwa, rządy w demokracji bezpośredniej. Najważniejsze Dobro Wspólnoty, wspólnie budujemy szkoły, miasta, mosty (zasady komunizmu), które później wykorzystają Marks i Engels (oni się potem na niego będą powoływać) Uważał ze ludzie winni brać udział w demokracji - to nowe społeczeństwo oparte na „dobrze wspólnym”
Myślenie wspólnotowe - powstał „Emil:”- założenie indoktrynizacji - według tego najważniejsza jest wspólnota narodowa, patriotyzm a nie rodzina -to utopia ( Platon - państwo idealne, było utopią)
JJR pisze po okresie Oświecenia - rozwój nauk przyniesie samo Dobro. Nikt nie przypuszczał, że doprowadzi to do broni masowego, do komór gazowych
W traktacie „Emil” poruszał kwestię takie jak indoktrynacja - poświęcenie siebie na rzecz wspólnot, poczucie więzi, dobro wspólne - utopia.??? Anita sprawdź to
David Hume:
To Szkot , filozof, historyk przedstawiciel szkoły filozofii moralnej zajmującej się etyką ,problematyką humanistyczną (dot człowieka). Z filozofii wyjął zagadnienia psychologii i społeczeństwa. Hume był twórcą nauki o naturze ludzkiej - uważał że można ja badać w sposób empiryczny.
- Umowa społeczna jest absolutnie nielogiczna, bo skutek poprzedza przyczynę
- Nie szukać w racjonalnych pierwiastkach ale w emocjonalnych (uczuciowych), potrzeba ,ciepła, bezpieczeństwa, miłości. Hume kierował się uczuciami a nie rozumem
EMOCJE są ważniejsze niż Rozum!!
Stan Natury jest kompletną fikcją i nie jest możliwe przejście ze Stanu Natury do Państwa na zasadzie umowy. Ludzie nie mogli wiedzieć jak jest w Państwie. Państwo można oceniać dopiero jak się go zobaczy. Uważał że odpowiedzi na pytanie jak powstaje państwo należy szukać w pierwiastkach emocjonalnych natury ludzkiej. Człowiek wg. Hume kierował się uczuciami nie rozumem. To emocje kierują naszym życiem, pchają nas do działania a rozum pozostaje bierny - akceptuje to co poznaje (doświadczenia nabyte przez zmysły) Najważniejszymi uczuciami są: sympatia, przyjaźń, życzliwość, wzajemna pomoc i to one zlepiają, konstruują wspólnotę. Miłość jednoczy rodzinę. Miłość rodziców do dzieci. Ale to nie miłość jest najważniejsza w punktu widzenia wspólnoty. To sympatia i życzliwość świadczy o wspólnotowości, o tym że chcemy sobie pomagać (Anglosasi tak budowali społeczeństwo). Państwo i Rząd istnieją wg. Hume w oparciu o przemoc (jeden narzuca drugiemu wolę) i to jest źródło władzy. Obywatele rozumieją, że Władzę trzeba wyposażyć w ramy prawne, z drugiej strony zauważają Dobro! Przemoc z czasem zostaje uregulowana przez prawo na skutek reakcji obywateli.
Przyczyny występowania obyczajów, obrzędów, osiągnięć, historii poszczególnych narodów są uwarunkowane geograficznie (bardziej w to wierzył niż Monteskiusz)
Wszyscy wg. Hume podlegamy prawu zmienności ( wszystkie narody się zmieniają, stykają i wchodzą w konkurencję) Hume był sceptykiem co do poznania świata, (jeśli coś widzę, patrzę tworzą się wrażenia a więc nie jesteśmy w stanie go poznać) uważał że poznanie nie jest możliwe, świat istniej poza wrażeniami a więc nie jesteśmy go w stanie Poznać. Za pomocą zmysłów oceniamy świat obiektywnie !!
Monteskiusz:
Pochodził z dobrego domu. Był Radcą Prawnym, w pewnym czasie, sprzedał swój urząd i poświęcił nauce. Podróżował po Europie dyliżansem. Przebył Węgry, Prusy, Holandię i Włochy. Na końcu osiadł w Anglii -zafascynował się systemem politycznym brytyjskim. Żył w okresie przedrewolucyjnym. Rządzą Królowie z Parlamentem. Symbolicznie Król jest głową ale naprawdę to Parlament decyduje. Od 1704 każdy Król podpisuje każdą ustawę! Zainteresował się problemem jaki powinien być system rządów. Uznał że nie ma systemu idealnego i każde państwo musi mieć system indywidualny dla siebie swój własny ustrój!! bo każdy kraj ma swoja kulturę , tradycję, wiarę czy położenie więc nie ma systemu, który pasował by wszędzie. Ustroje mogą mieć tylko cechy wspólne Zwrócił uwagę, że wpływ na politykę mają również takie aspekty jak klimatyczne i geograficzne. Anglia jest wyspą! Stworzył koncepcje nowoczesnego Państwa, która jest aktualna dla do dziś.
„TRÓJPODZIAŁ WŁADZY” -
Monteskiusz zastanawiał się jaki powinien być system polityczny aby być skuteczny i bezpieczny( albo bycie wolnym , państwo jest nieskuteczne , państwo działa sprawnie , to znów państwo może popaść w tyranię )
Wpadł na pomysł rozbicia władzy na:
- legislatywę
- egzekutywę
- władzę sądowniczą.
Celem tego podziały miało być to by wzajemnie się uzupełniały i kontrolowały szanowały .
Mówił ze demokracja jest niemożliwa. Monarchia z Parlamentem według nie go jest najlepsza
Friedrich Hegel:
Stworzył idealistyczna dialektykę.
Dialektyka - tworzenie tezy
Teza => antyteza => synteza => teza => antyteza => synteza itd.
Wg Hegla:
Byt => antyteza
Synteza => stwarzanie się
Skupił się na badaniu historii, wprowadził historiografię filozoficzną. W historii należy dopatrywać się działania logosu (rozumu) który kieruje dziejami ludzkości. Hegel uważał że historia ludzkości to kombinacja wykluczających się idei - wolności i konieczności. Jednostka musi zrozumieć to co jest konieczne. Konieczność dziejową jeśli jednostką ją zaakceptuje będzie wolna.
Dzieje ludzkości to rozwój ducha wolności.
Immanuel Kant 1724-1804
urodził się w Królewcu, zaczynał od matematyki i przyrodoznawstwa , jego najważniejsze dzieło to „Krytyka czystego rozumu” dokonał porównania metafizyki z matematyką podobnie jak Kartezjusz .Jak na podstawie przedstawień możemy coś dowiedzieć się o rzeczach. Widzimy tylko przedstawienia tych rzeczy. A jednak mówimy o rzeczach- filozofia transcendentalna - przedmiot poznania wychodzi poza siebie i bada to co na zewnątrz „transcendentne”, wychodzić ,przekraczać samego siebie. Pewnym się jest tylko tego co wewnątrz nas. „Kiedy poznajemy świat to określamy go poprzez Sądy”. Podział Sądów :
-apriori- niezależne od doświadczenia, mają źródło w umyśle
-aposteriori ( po doświadczeniu ).
Następny podział:
Analityczne - to Sądy ,które mówią tylko o przedmiocie poznania co zawarte w jego definicji (człowiek to człowiek)
Syntetyczne-poszerzają wiedzę i wykraczają poza jego definicję.
Kant łączy te dwa rodzaje sądów : analityczne są zawsze apriori. Nie poszerzają wiedzy mówią to co wszystko wiemy. Syntetyczne - aposteriori , nie mamy wiedzy dokonujemy doświadczenia ale są to sądy niepewne.
Sądy syntetyczne apriorii- to co wiemy a przed doświadczeniem wg .Kanta to jedyna prawdziwa wiedza są to sądy matematyczne twierdzenia matematyczne, które podlegają krytyce , to jest wiedza która wybiega poza doświadczenie i jest pewna. Kant tworzy wiedzę empiryczną i teoretyczną .Teoria musi sprawdzać się w praktyce wtedy można powiedzieć , że coś udowodniliśmy naukowo. Empatia i teoria muszą się uzupełniać.
Filozofia społeczna Kanta: napisał dzieło o dziejach pokoju. Zajmował się kwestami etycznymi zastanawiał się skąd można wyprowadzić prawa etyczne. Skąd można wyprowadzić kanon bez oparcia w religii. Kant uznał , że można być wierzącymi mieć swój system moralny ale trzeba tworzyć prawo w oparciu o etykę , która powinna być oparta na człowieku. „Niebo gwiaździste nade mną a prawo moralne we mnie”. Postępuje tylko wg. takiej maksymy zasady dzięki której , zawsze możesz chcieć by stała się prawem tzn. takiej której chce się podlegać. Dokonał humanizacji etyki (Bóg niewiadomo jaki jest) Kant określił na nowo co oznacza postępowanie moralne : moralny jesteś wtedy gdy nie kradniesz bo masz poczucie odpowiedzialności wobec społeczeństwa a nie ze strachu przed karą. Jeśli boisz się kary nawet boskiej nie jest się moralnym. Postulował stworzenie prawa opartego na zasadach areligijnych
Żeby mogło dotyczyć wszystkich ludzi i czegoś co można nazwać społeczeństwem obywatelskim .Głosił hasła liberalne, Stworzył teorie : „człowieka aspołecznego towarzysko” uznał ,że ludzie dążą do zbudowania sobie autorytetu względem innych ludzi a jednocześnie tych ludzi nie znoszą.