"Cierpienia młodego Wertera"
J.W. Goethe najwybitniejszy twórca niemieckiego preromantyzmu, zwanego okresem burzy i naporu. Urodził się w 1749 roku we Frankfurcie nad Menem, a zmarł w Weimarze w 1832 roku. Wywarł on ogromny wpływ na literaturę polską; jego utwory próbował tłumaczyć Ada Mickiewicz. Spośród dzieł poety największą popularność i zainteresowanie wzbudziły: powieść "Cierpienia młodego Wertera", poemat "Herman i Dorota", "Faust". Goethe pracę nad powieścią "Cierpienia młodego Wertera" rozpoczął 1 lutego 1774 roku, utwór został wydany już jesienią i zyskał sławę i rozgłos.
Bezpośredni wpływ na powieść miała wizyta Goethego w Wetzlarze (25.V. - 11.IX.1772 roku), po której poeta dowiedział się o samobójstwie swojego przyjaciela i śmierci wieloletniej przyjaciółki. Powieść stała się artystycznym wyrazem bolesnych przeżyć samego autora i próbą duchowej rekonwalescencji.
KSIĘGA I
W liście datowana 1 maja 1771 r. Werter wspomina przyjaciołom o romansie, który zmusił go do opuszczenia miasta. Otóż zakochał się w kobiecie, nieopatrznie rozbudzając uczucia jej siostry. Werter chcąc oderwać się od tej nieprzyjemnej sytuacji, postanawia zaszyć się samotnie w wiejskim zaciszu. Tam odnajduje spokój i szczęście. Czuje się wolny z daleka od zgiełku miasta. W jednym z listów Werter powiadamia adresata, że poznał Lottę. Kobieta oczarowuje go od pierwszego wejrzenia. Spotkali się w czasie przypadkowej, wspólnej podróży na bal. Werter jest zachwycony i poruszony głęboką wrażliwością dziewczyny. Tańcząc z Lottą dowiaduje się, że jest ona zaręczona z Albertem, którego bardzo kocha. Wracając z balu, Werter prosi dziewczynę o ponowne spotkanie. Jej zgoda wprawia go w prawdziwą euforię. Od tego czasu Werter staje się częstym gościem w domu Lotty. Werter jest świadomy, że ją kocha. Jednak nie będąc pewnym wzajemności uczucia bardzo cierpi. Kres idylli i nadziejom na wspólne życie z Lottą kładzie przyjazd jej narzeczonego, Alberta. Nie mogąc pogodzić się z zawodem miłosnym, Werter postanawia udać się na wypoczynek w góry. W czasie pożegnalnego spotkania z Albertem, z którym zdążył się zaprzyjaźnić, prosi go o pożyczenie pistoletów. Ku przerażeniu Alberta, Werter przekonuje go, że targnięcie się na własne życie do niczego nie doprowadzi, jest czynem pozbawionym sensu. Pobyt w górach nie wyleczył Wertera z miłości do Lotty. Po powrocie nadal jest gościem w jej domu. W liście z 10 września 1771 roku powiadamia przyjaciela, że chcąc oddalić się od ukochanej, zdecydował się na prace w placówce dyplomatycznej.
KSIĘGA II
Korespondencję rozpoczyna list z 20 października 1771 roku. Werter opisuje w nim swą pracę i rozczarowanie nią. Powoduje to powrót do Waldhimu. Podczas jego nieobecności zaszło wiele zmian. Miłość do Lotty staje się prawdziwą udręką, o której próbuje zapomnieć, topiąc bezskutecznie swoje smutki w alkoholu. W melancholię wpędza go każde spotkanie z ukochaną. Z każdego jej gestu, spojrzenia, słowa próbuje odczytać oznakę odwzajemnienia jego miłości. Pewnego razu, podczas spaceru spotyka obłąkanego młodzieńca. Okazuje się, że też postradał on zmysły z miłości do Lotty. Żyjący na granicy jawy i snu Werter widzi w nim zapowiedź swego własnego losu. Lotta widząc, że zamiast radości spotkania z nią przynoszą Werterowi tylko nowe cierpienia, prosi, by więcej się nie widywali. Prośba Lotty przygnębia Wertera jeszcze bardziej. Czuje, że jego życie straciło sens. Jedynym wyjściem jest samobójstwo, tylko ono może położyć kres jego ogromnym cierpieniom. W tym momencie bohater urywa korespondencję. Ostatni list został napisany w dniu 14 grudnia 1772 roku.
Nadrzędnym tematem utworu jest miłość rozumiana jako uczucie idealne, platoniczne i niezrozumiane. Uczucie Wertera musi pozostać niespełnione, gdyż jego wybranka ma narzeczonego, którego prawdziwie kocha. Okoliczność ta niesprzyjająca rozwojowi sytuacji, sprawia iż bohater przeżywa swoje uczucie w duszy i w myślach. Miłość do Lotty staje się dla Wertera najświętszą wartością, jedyną treścią jego życia i przyczyną głębokiego cierpienia. Wszystkie wątki i epizody powieści podporządkowane zostały naczelnemu tematowi - miłości. Tragiczne, niespełnione uczucie, prowadzić może do obłędu, morderstwa lub do samobójczej śmierci. Miłość dla Wertera jest chorobą, uczuciem nie podlegającym ludzkiej woli; prawdziwi kochankowie, przeznaczeni sobie, nie mogą uciec przed swoim losem, ich dusze połączone zostały na zawsze. Dla Wertera silne, namiętne, władające całą duszą i umysłem uczucie oznacza pełnię człowieczeństwa, ale, również stanowi siłę destrukcyjną, niszczącą psychikę zakochanego i sprowadzającą na niego nieszczęście. Koncepcja romantycznej miłości ukazana w "Cierpieniach młodego Wertera", znalazła żywy oddźwięk zarówno w literaturze romantyzmu, jak i w życiu obyczajowym epoki.