Model diagnozy rozwojowej w ujęciu Ireny Obuchowskiej.
Irena Obuchowska uważa, że dla przeprowadzenia dobrej diagnozy konieczne jest postawienie sobie kilku pytań, porządkujących koncepcję i organizację owego procesu. Pytania te powinny dotyczyć przede wszystkim:
charakteru problemu (co nim jest i jak on jest usytuowany - jednostkowo czy w otoczeniu);
co terminuje zakres diagnozy (pełna, ogólna, szczegółowa, wybiorcza czy różnicowa)
kogo dotyczy diagnoza i jakie ewentualne cechy pośrednio związane posiada z problemem;
jakich aspektów etycznych będzie ona dotyczyć (dobrowolność, informowanie o celu, metody diagnozy, jej wynikach i planowanym działania przebiegu badania);
jaki jest cel diagnozy oraz co sprowadza się do przyjęcia danego typu (rodzaju) diagnozy (determinującego przebieg i charakter czynności i metod diagnostycznych);
jakie cechy osobowe, kompetencyjne (wiedza i doświadczenie) ; emocjonalne (inteligencja emocjonalna, empatia, mechanizmy obronne) oraz społeczne ( tj. autentyczność, wiarygodność, życzliwość, komunikacja werbalna i niewerbalna itp.) posiada podmiot badający (diagnosta)
jaki jest model diagnozowania (kierunkowania) tzn. czy negatywny czy pozytywny
jakie metody, techniki i narzędzia diagnostyczne są wykorzystywane w diagnozie przypadku czy problemu; jak też co wiąże się z ich przyjęciem jako wyjściowej zasady ich adekwatności do diagnozowanych problemów (metody testowe tj. testy psychometryczne, projekcyjne lub tez metody nietekstowe czy kliniczne jak kwestionariusze, inwentarze, wywiady, obserwacje, analizy wytworów i dokumentów)
oraz jaki powinien być ich czas i miejsce przeprowadzenia badań.
Istotną cechą etapu diagnozy rozwojowej, jest podejmowanie określonych decyzji optymalizujących lub modyfikujących proces rozwojowo-wychowawczy, co wymaga stosowania zasady łączenia diagnozy negatywnej (obejmującą zaburzenia, czyli słabe str funkcjonowania jednostki) z diagnozą pozytywną (obejmującą mocne str funkc. jednostki).
Schemat etapów diagnozy rozwojowej składa się z:
diagnozy negatywnej zmierzającej do określenia istoty trudności czy problemów jednostki, ich przyczyn, mechanizmów psychospołecznych oraz konsekwencji; wyróżnia się w niej następujące etapy:
postawienie problemu i pytań bazowych (lokalizacja problemu, wyznaczająca dobór odpowiednich metod zbierania informacji diagnostycznych),
zbieranie info za pomocą metod klinicznych (np. wywiad, rozmowa, obserwacja), testowych i eksperymentalnych, na podstawie których tworzone są diagnozy cząstkowe.
stawianie wstępnej hipotezy diagnostycznej dotyczącej m. In istoty problemu, jego przyczyn, mechanizmów postępowania itp.;
refleksji teoretycznych wiążących się z wcześniej postawionymi hipotezami z punktu widzenia przyjętego przez diagnostę modelu teoretycznego;
przyjęcie i wstępne postawienie diagnozy końcowej,
diagnozy pozytywnej, składającej się z następujących działań cząstkowych:
poszukiwanie info dotyczących mocnych stron osoby badanej, co wiąże się z celowym wykorzystaniem informacji zebranych w pierwszym etapie,
postawienie hipotezy diagnostycznej dotyczącej ulokowania pozytywnych właściwości badanego jak np. cechy, mechanizmy osobowości, wpływy środowiskowe,
refleksja teoretyczna dokonywana pod kątem ich znaczenia dla jednostki i przydatności odkrytych pozytywów (mocnych stron jednostki i jej otoczenia)
przyjęcie i wstępne postawienie diagnozy pozytywnej (dokonanie oceny diagnostycznej sfer niezaburzonych, a także ich znaczenia rozwojowego dla jednostki i roli w modyfikacji sfer zaburzonych.
W takim ujęciu diagnoza pełna składa się z diagnozy pozytywnej i negatywnej, które są ze sobą konfrontowane, stanowiąc podstawę opisu diagnostycznego oraz tworzenia programu postępowania interwencyjnego.
Schemat opisu diagnostycznego jako efekt końcowy złożonych czynności diagnostycznych (diagnoza pozytywna i negatywna), która zawiera w aspekcie :
diagnozę negatywną, gdzie wyróżniamy:
istotę problemu (określającą rozmiar problemu oraz nasilenie objawów)
przyczyny (dominujące, pierwotne, i wtórne) oraz mechanizmy powstawania zaburzeń z uwarunkowaniami psychicznymi, społecznymi (środowiskowymi, sytuacyjnymi) i somatycznymi.
skutki jakie spowodowały zaburzenia w wymiarze osobistym i społecznym
diagnozę pozytywną, która obejmuje ocenę obszarów, w których poszukuję się czynników wspomagających proces modyfikacji sfer zaburzonych, tkwiących w:
właściwościach jednostki i jej otoczenia,
mechanizmach osobowościowych
wpływach środowiskowych.
Całość skorelowanych (połączonych) ze sobą i poddanych analizie teoretycznej wniosków diagnozy pozytywnej i negatywne, prowadzi do powstania tzw. diagnozy pełnej - pozwalającej na dokonanie opisu przyjętego programu oddziaływań modyfikujących procesy rozwojowe.
Schemat diagnozy wstępnej nie uwzględnia bezpośrednio konieczności weryfikacji, ani postępowania diagnostycznego, ani też przyjętych na jego podstawie efektów postępowania korekcyjnego. Zatem pełny model diagnozy decyzyjnej, właściwej dla działalności praktycznej , musi zostać uzupełniony o etap postępowania interwencyjnego o charakterze korekcyjno - naprawczym.