Prawo finansowe
Zagadnienia, które trzeba było doczytać z książki
Do Wykładu III
Klasyfikacja funduszy celowych
Fundusze celowe mogą być klasyfikowane na podstawie różnych kryteriów normatywnych i formułowanych przez przedstawicieli nauk ekonomicznych i prawa finansowego. Podstawowe znaczenie mają dwa kryteria wynikające z ustawy o finansach publicznych:
Klasyfikacja na podstawie kryterium podmiotowości funduszu
Fundusze celowe mające osobowość prawną - np. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska.
Fundusze celowe działające w formie wyodrębnionego rachunku bankowego - np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym
Klasyfikacja na podstawie kryterium czyje zadania publiczne wykonuje fundusz celowy
Państwowe fundusze celowe - wykonują zadania wyodrębnione z budżetu państwa np. Państwowy Fundusz Kombatantów
Gminne fundusze celowe - realizują zadania samorządu gminnego
Powiatowe fundusze celowe - realizują zadania publiczne wyodrębnione z budżetu powiatu
Wojewódzkie fundusze celowe - realizują zadania samorządu wojewódzkiego
Istnieją także liczne kryteria klasyfikacji wynikające z doktryny:
Klasyfikacja na podstawie kryterium dysponenta środków publicznych
Państwowe fundusze celowe - o ich zasobach pieniężnych decyduje państwowa osoba prawna lub organ zaliczany do podsektora rządowego sektora finansów publicznych. Jeśli taki fundusz ma podmiotowość cywilnoprawną, wówczas on sam decyduje o swoim majątku jako państwowa osoba prawna będąca właścicielem.
Samorządowe fundusze celowe - o ich zasobach pieniężnych decyduje organ gminy, powiatu lub województwa.
Klasyfikacja na podstawie kryterium przedmiotowego (przeznaczenia środków publicznych)
Gospodarcze fundusze celowe - przeznaczane są na finansowanie sfery gospodarki narodowej (w szczególności rolnictwa)
Pozagospodarcze fundusze celowe - przeznaczane są na realizację zadań publicznych, nie będących bezpośrednio powiązanych z działalnością gospodarczą np. świadczenia społeczne, sport, kultura, ochrona środowiska, infrastruktura społeczna, oświata.
Klasyfikacja na podstawie kryterium pochodzenia zasobów pieniężnych w które jest wyposażany fundusz celowy
Publiczne fundusze celowe - wyposażane są w środki publiczne, wydatkowane przez budżet lub jednostki sektora finansów publicznych
Społeczne fundusze celowe - ich działalność jest finansowana bez udziału środków publicznych za pomocą dobrowolnych wpłat pieniężnych
Mieszane fundusze celowe - angażują zarówno środki jednostki sektora finansów publicznych jak i zasoby pieniężne społeczeństwa.
Zalety i wady funduszy celowych
Zalety
Ciągłość finansowania oznaczonych zadań publicznych - z końcem roku budżetowego nie wygasają upoważnienia do wydatkowania środków publicznych na ten sam cel.
Kumulacja środków finansowych, które nie zostały wydatkowane przez fundusz celowy przed końcem roku kalendarzowego z przychodami osiągniętymi w nowym roku.
Zagwarantowanie źródeł finansowania określonych zadań publicznych stwarza domniemanie, ze zostaną one szybciej lub później zrealizowane.
Funkcja mobilizacyjna - fundusze celowe (społeczne i mieszane) umożliwiają aktywizację zasobów pieniężnych podmiotów prawa prywatnego i ukierunkowanie ich na wspólne dofinansowanie realizacji zadań publicznych.
Wady
Ograniczenie lub wyeliminowanie kontroli organów władzy prawodawczej nad istotnym zasobem środków publicznych.
Środki publiczne przekazane na fundusze celowe mogą być marnotrawione, albo mogą służyć do dokonania przestępstw.
Nieracjonalność wydatkowania funduszy celowych na niektóre z zadań publicznych gdy występuje deficyt budżetowy oraz zagrożenie stabilności i integralności systemu finansowego państwa - może to prowadzić do zwiększenia deficytu lub długu publicznego i utrudnia racjonalne zarządzanie całością środków publicznych.
Fundusze celowe posiadają ograniczoną zdolność do przenoszenia środków publicznych między poszczególnymi instytucjami finansowymi, stosownie do zmieniających się uwarunkowań gospodarczych i społecznych.
Do Wykładu IV
Prowizorium budżetowe
Prowizorium budżetowe - uchwalane w formie ustawy w specjalnym trybie, mający charakter doraźnego, awaryjnego aktu prawnego, regulującego prowadzenie gospodarki finansowej po zakończeniu roku budżetowego, pojawiające się w sytuacji, gdy w terminie właściwym (do 30 września) Sejmowi nie został przedłożony projekt ustawy budżetowej i uchwalane jest na ściśle określony okres lub obowiązuje do momentu wejścia w życie uchwalonej z opóźnieniem ustawy budżetowej.
Do Wykładu VI
Zjawisko „obładowania budżetu”
Obładowanie budżetu polega na tym, iż do treści ustawy budżetowej są włączane oprócz informacji o charakterze finansowym także informacje o charakterze rzeczowym niezwiązane z gospodarką finansową. Są to wykazy programów wieloletnich, inwestycji wieloletnich i limity zatrudnienia w państwowych jednostkach budżetowych dotyczące osób, które są objęte specjalnym (mnożnikowym) systemem wynagrodzeń. Zamieszczanie takich informacji wpływa na stabilność prawa.
Do Wykładu X
Organizacja NBP
Prezes NBP
Przewodniczy pozostałym organom NBP
Reprezentuje NBP na zewnątrz
Jako przełożony wszystkich pracowników zapewnia wykonaniu uchwał Rady Polityki Pieniężnej i Zarządu
Wydaje decyzje administracyjne skierowane do podmiotów pozostających poza strukturą banku centralnego
Jest członkiem Komisji Nadzoru Finansowego, która wykonuje nadzór nad różnymi segmentami rynku finansowego, w tym nad systemem bankowym.
Rada Polityki Pieniężnej
Corocznie uchwala założenia polityki pieniężnej
Ustala, kierując się założeniami polityki pieniężnej wysokość stóp kredytów refinansowych, stopy rezerw obowiązkowych i zasady przeprowadzania operacji otwartego rynku
Zatwierdza plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP
Przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe
Określa górne granice zobowiązań banku wynikające z zaciągania pożyczek i kredytów w instytucjach zagranicznych
Zarząd NBP
Kieruje bieżącą działalnością NBP
Realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej
Funkcje NBP
Funkcja emisyjna - wprowadzanie do obiegu i wycofywanie z niego znaków pieniężnych (banknoty i monety opiewające na złote i gorsze)
Funkcja banku banków - oddziaływanie na system bankowy tak, aby została zrealizowana przyjęta polityka pieniężna i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu bankowego poprzez regulację jego płynności
Funkcja banku państwa - współdziałanie z organami państwa w kształtowaniu i realizowaniu polityki gospodarczej i świadczenie usług finansowych na rzecz państwa. Współdziałanie z organem państwa można rozbić na 3 elementy:
Przekazywanie przez bank centralny informacji o prowadzonej polityce pieniężnej oraz sytuacji w sektorze bankowym
Współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planów finansowych państwa i realizacji polityki walutowej
Opiniowanie projektów niektórych aktów normatywnych
43