ŁUKASZ
ZIELIŃSKI
Na podstawie wybranych ksiąg Starego i Nowego Testamentu pokaż, jak funkcjonuje motyw miłości w Biblii
Literatura podmiotu
Hymn o miłości św. Pawła. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa, Wydawnictwo Towarzystwa Biblijnego w Polsce, 1997. ISBN 83-85260-13-7.
Pieśń nad pieśniami. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa, Wydawnictwo Towarzystwa Biblijnego w Polsce, 1997. ISBN 83-85260-13-7.
Przypowieść o miłosiernym samarytaninie. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa, Wydawnictwo Towarzystwa Biblijnego w Polsce, 1997. ISBN 83-85260-13-7.
Przypowieść o synu marnotrawnym. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa, Wydawnictwo Towarzystwa Biblijnego w Polsce, 1997. ISBN 83-85260-13-7.
Literatura przedmiotu
Anna Świderkówna, „Rozmowy o Biblii”, Warszawa 1994
Anna Kamieńska, „Twarze Księgi”, Warszawa 1990
Kazimierz Bukowski, „Biblia a literatura polska”, WSIP, Warszawa 1984
Manfred Lurker, „Słownik obrazów i symboli biblijnych”, tłum. K Romaniuk, Poznań 1994
Miłość. W: Nawrot Agnieszka, Sętkowska Steczek Gabriela, Łęcka Anna (red.), Słownik motywów literackich, Kraków, Wydawnictwo Greg, 2005. ISBN 83-7327-394-8, s. 202-209.
Materiały pomocnicze
Plan prezentacji
Prezentacja multimedialna
…………………………………
Tekst prezentacji
Miłość... Czym jest? Jaka jest naprawdę? Dlaczego człowiek pragnie miłości? Dlaczego wciąż jej szuka? Odpowiedzi na te pytania poszukiwane są od dawien dawna i, choć miłość jest człowiekowi tak bliska, nie zdołał on jeszcze poznać prawdy o tym cudownym uczuciu.
Motyw miłosny niezwykle często staje się tematem dzieł literackich, uczucie to wielokrotnie stanowi inspirację pisarzy i poetów. Pojawia się w dziełach literatury od czasów najdawniejszych aż po współczesność, jest opisywane, komentowane, roztrząsane. Autorzy, chcąc poznać prawdziwe uczucie miłości, z fascynacją oddają się przedstawianiu jej odmiennych twarzy, tworzą różne kreacje miłosnych par, próbują zrozumieć niepowtarzalność tego uczucia i odkryć jego tajemnicę.
Tak jak w życiu, tak i na kartach literackich dzieł, miłość jest różnorodna, niezwykła i niepowtarzalna. To niezrozumiałe do końca uczucie jest potężną siłą, która potrafi uczynić człowieka najszczęśliwszym na ziemi, potrafi również zniszczyć go i doprowadzić do autodestrukcji, przynosi radość ale też ból, łzy i cierpienie, może wznieść człowieka na wyżyny intelektu, siły i chęci do życia, równie łatwo odbiera mu wszystko i wypala jego wnętrze. Może łączyć ludzi, może ich też rozdzielać, bywa dobra, zła, nieszczęśliwa, cudowna, czasem trwa długo lub chwilę zaledwie...
Miłość, jak już zostało to wspomniane, pojawia się w wielu dziełach literatury. Jest również jednym z najważniejszych wątków Księgi nad księgami - czyli Biblii, która prezentuje różne obrazy miłości. Jednym z nich jest miłość oblubieńcza, którą odnajdujemy w Pieśni nad pieśniami.
Pieśń nad pieśniami to jedna z ksiąg dydaktycznych (mądrościowych) Starego Testamentu. Jest to utwór o charakterze miłosnym, najczęściej interpretowany alegorycznie. Nie wiadomo dokładnie, kto jest jej autorem, ale jego autorstwo przypisuje się Salomonowi. Jej powstanie natomiast datuje się według różnych źródeł na czas od VI do III wieku p.n.e., a ostateczną redakcję nawet na II wiek przed Chrystusem.
Księga składa się z sześciu pieśni, które opisują miłość Oblubieńca i Oblubienicy (którzy nazywają się nawzajem Salomonem i Sulamitką) w formie ich dialogu, komentowanego przez chór. Oblubienica opowiada o tym, jak czekała na przyjście ukochanego, a gdy usłyszała pukanie i miłosne słowa zachęty udała, że szkoda jej znów ubierać się w suknię i brudzić umyte stopy. Jednak gdy Oblubieniec włożył rękę przez otwór w drzwiach, by dotknąć jej ręki, ona podeszła do niego, wkładając w gest podania dłoni całą swą miłość do niego. Jednak jej umiłowany źle ją zrozumiał i odszedł. Zaczęła go szukać, krzyczała w ciemność. Napotkana straż wzięła ją za uliczną prostytutkę, zaczęła ją bić, odarła z płaszcza i pokaleczyła. Zrozpaczona, prosiła kobiety, by powiedziały jej ukochanemu o wielkości jej uczucia do niego. Oblubieniec w tym czasie zachwycał się urodą Oblubienicy, twierdząc, że jest ona ideałem piękności.
Niech mnie ucałuje pocałunkami swych ust!
Bo miłość twa przedniejsza od wina.
Woń twych pachnideł słodka,
olejek rozlany - imię twe,
dlatego miłują cię dziewczęta.
Pociągnij mnie za sobą! Pobiegnijmy!
Wprowadź mnie, królu, w twe komnaty!
Cieszyć się będziemy i weselić tobą,
i sławić twą miłość nad wino;
[jakże] słusznie cię miłują!
Pieśń trzecia przedstawiająca dzień wystawnego królewskiego wesela sprawia, że dwie początkowe pieśni mogą być postrzegane jako obraz narzeczeństwa. Oprócz wzajemnych zapewnień o miłości i zmysłowych porównań ukazany jest pewien rozwój bohaterów od przyjaźni i namiętności poprzez świąteczną ceremonię do prób i rozterek małżeńskich pieśni czwartej.
Pieśń nad pieśniami to niezwykły poemat opisujący miłość dwojga młodych ludzi. Oblubienica jest bardzo piękną kobietą, mężczyzna, który ją kocha, przyrównuje elementy jej wyglądu do wielu różnych rekwizytów - „Oczy twe jak gołębice”, „Szyja twoja jak wieża Dawida”, „Piersi twe jak dwoje koźląt...”, „Łuk twych bioder jest jak brylantowa kolia”, „Pępek twój jest jak okrągła czasza / w której nigdy nie zabraknie wina”, „Twe łono jest jak snop pszenicy wśród róż”, „włosy twoje są jak szkarłat”. Te epitety świadczą o jego gorącym i namiętnym uczuciu. Ona natomiast kocha w podobny sposób, a opisując jego wygląd, także posługuje się porównaniami: „...podobny do gazeli / do młodego jelenia”, „Ręce jego jak walce ze złota / wysadzane drogimi kamieniami / Tors jego rzeźba z kości...”.
Wszystkie te porównania świadczą o wielkości łączącego ich uczucia, ale jednocześnie nadają utworowi zabarwienie erotyczne. Czynią z Pieśni nad pieśniami niezwykły poemat miłosny.
W Biblii odnajdujemy również inny rodzaj miłości - to miłość ojca do syna. O takim uczuciu opowiada Przypowieść o synu marnotrawnym.
Przypowieść o synu marnotrawnym nazywana jest również przypowieścią o miłosiernym ojcu. Historię tę opowiedział Chrystus, a została ona przedstawiona w Ewangelii według św. Łukasza. Przedstawia ona, czym jest miłosierdzie.
Przypowieść przedstawia historię ojca, który miał dwóch synów. Młodszy z nich postanowił odejść od ojca, by prowadzić samodzielne Zycie, poprosił go więc o należną mu część majątku i opuścił dom. Żył jednak zbyt rozrzutnie i szubko roztrwonił majątek. Cierpiąc w niedostatku, uznał, że powinien wrócić do ojca. Postanowił więc powrócić do domu rodzinnego, przyznać się do błędu i grzechu i poprosić ojca, by zechciał go zatrudnić jako swojego najemnika. Jednak ojciec bardzo ucieszył się z jego powrotu, wzruszył się, rzucił mu się na szyję i ucałował. Syn przyznał się do winy, a ojciec kazał go przystroić i wyprawić ucztę, by wszyscy mogli radować się z powodu jego powrotu.
A syn rzekł do niego: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie,
już nie jestem godzien nazywać się twoim synem”. Lecz ojciec rzekł
do swoich sług: „Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go;
dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone
cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten mój syn był umarły,
a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. I zaczęli się bawić.
Szczodrość ojca oburzyła starszego brata, który przez cały czas trwał przy ojcu. Ojciec pouczył jednak starszego syna, by cieszył się z powrotu brata.
Kolejna z biblijnych przypowieści zatytułowana Przypowieść o miłosiernym samarytaninie opowiada o miłości człowieka do człowieka. Przypowieść tą opowiedział Jezus człowiekowi, który pytał go o to, co ma czynić, by osiągnąć życie wieczne. Odpowiedzią na to pytanie stało się przykazanie miłości -
Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem,
całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem;
a swego bliźniego jak siebie samego.
Natomiast na pytanie człowieka - A kto jest moim bliźnim? Jezus opowiedział mu Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.
Historia ta opowiada o człowieku, który szedł z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców, a ci ograbili go i pozostawili rannego na drodze. Przechodził koło niego i kapłan, i lewita, ale żaden nie pomógł leżącemu. Dopiero podróżujący Samarytanin opatrzył mu rany i zawiózł do gospody. Następnego dnia odjechał, ale pozostawił w gospodzie dwa denary, by opiekowano się rannym.
Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł:
„Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz,
ja oddam tobie, gdy będę wracał”.
Jezus, kończąc opowiadać tę historię, zadał pytanie uczonemu w piśmie o to, kto okazał się bliźnim dla cierpiącego. Faryzeusz odpowiedział, że bliźnim jest ten, kto okazuje miłosierdzie.
Miłosierdzie jest zatem wykładnią miłości człowieka do człowieka, bliźniego do bliźniego. To wielka prawda, którą każdy z nas powinien się w życiu kierować.
Biblia przekonuje zatem, że miłość jest sensem ludzkiego życia, jest jego nieodłączną częścią.
Podobne przesłanie odczytujemy z Hymnu o miłości św. Pawła, którego fragment brzmi -
Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Gdybym też miał dar prorokowania
i znał wszystkie tajemnice,
i posiadał wszelką wiedzę,
i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił.
a miłości bym nie miał,
byłbym niczym.
Hymn o miłości św. Pawła to fragment biblijnego 1 Listu do Koryntian św. Pawła z Tarsu. Jest to pieśń pochwalna i jednocześnie próba wytłumaczenia, czym jest miłość, poprzez wyliczenie jej cech. Według św. Pawła dar miłości nadaje sens i wartość wszystkim innym charyzmatom. Św. Paweł zwraca uwagę, że miłość to pragnienie dobra i szczęścia, to bezinteresowny dar z siebie, siła przezwyciężająca egoizm. To najwspanialszy dar, jakim Bóg obdarzył człowieka, to sens ludzkiej egzystencji.
Miłość cierpliwa jest,
łaskawa jest.
Miłość nie zazdrości,
nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą;
nie dopuszcza się bezwstydu,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego;
nie cieszy się z niesprawiedliwości,
lecz współweseli się z prawdą.
Wszystko znosi,
wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokłada nadzieję,
wszystko przetrzyma.
Miłość nigdy nie ustaje,
[nie jest] jak proroctwa, które się skończą,
albo jak dar języków, który zniknie,
lub jak wiedza, której zabraknie.
„Miłość niejedno ma imię” i niejedno oblicze. Tezy tej dowiodło życie i udowadniać ją będzie do końca świata. Bo miłość trwać będzie, dopóki istnieć będzie życie, a literatura będzie ją opisywać, wszak jest ona zwierciadłem życia.
Rodzajów miłości jest wiele, istnieje miłość kochanków, dwojga osób przeznaczonych sobie i darzących się owym wspaniałym uczuciem od pierwszego wejrzenia. Jest miłość romantyczna, jest nieszczęśliwa, która niszczy człowieka i prowadzi go do zniszczenia, jest też miłość spełniona, miłość szczęśliwa, o której marzy każdy z nas, dająca radość i chęć do działania,. Na kartach literatury pojawiają się też inne rodzaje miłości, sama Biblia przedstawia miłość dwojga ludzi, miłość ojcowską, miłość bliźniego i miłość jako sens ludzkiego życia.
Każde z tych uczuć jest ważne, każde z nich przynosi zmiany w życiu człowieka. To niezwykłe bogactwo miłosnych uczuć i ich rodzajów stanowi cenne źródło wiedzy o człowieku oraz jego sferze uczuciowej i jest dowodem na to, że miłość nie tylko nadaje sens ludzkiej egzystencji, ale także stanowi cel życia każdego człowieka.
ANEKS Z WYBOREM CYTATÓW
Pieśń nad pieśniami
Niech mnie ucałuje pocałunkami swych ust!
Bo miłość twa przedniejsza od wina.
Woń twych pachnideł słodka,
olejek rozlany - imię twe,
dlatego miłują cię dziewczęta.
Pociągnij mnie za sobą! Pobiegnijmy!
Wprowadź mnie, królu, w twe komnaty!
Cieszyć się będziemy i weselić tobą,
i sławić twą miłość nad wino;
[jakże] słusznie cię miłują!
Przypowieść o synu marnotrawnym
A syn rzekł do niego: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie,
już nie jestem godzien nazywać się twoim synem”. Lecz ojciec rzekł
do swoich sług: „Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go;
dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone
cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten mój syn był umarły,
a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. I zaczęli się bawić.
Przypowieść o miłosiernym samarytaninie
Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem,
całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem;
a swego bliźniego jak siebie samego.
Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł:
„Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz,
ja oddam tobie, gdy będę wracał”.
Hymn o miłości św. Pawła
Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Gdybym też miał dar prorokowania
i znał wszystkie tajemnice,
i posiadał wszelką wiedzę,
i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił.
a miłości bym nie miał,
byłbym niczym.
Miłość cierpliwa jest,
łaskawa jest.
Miłość nie zazdrości,
nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą;
nie dopuszcza się bezwstydu,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego;
nie cieszy się z niesprawiedliwości,
lecz współweseli się z prawdą.
Wszystko znosi,
wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokłada nadzieję,
wszystko przetrzyma.
Miłość nigdy nie ustaje,
[nie jest] jak proroctwa, które się skończą,
albo jak dar języków, który zniknie,
lub jak wiedza, której zabraknie.
1