Makroekonomia -jest to dział ekonomii zajmujący się badaniem gospodarki jako całości uwzględniając jej najważniejsze części. Interesują ją więc takie zagadnienia jak :
- przyczyny określające poziom produkcji krajowej
- możliwości wzrostu gospodarczego
- stabilizacja systemu gospodarczego
- czynniki wpływające na ogólny poziom cen
Makroekonomia zajmuje się również eliminowaniem negatywnych zjawisk występujących w gospodarce. Formułuje określone sposoby polityki w tym zakresie wraz z instrumentami i źródłami finansowania.
Rachunek dochodu narodowego
S - oszczędności
I - inwestycje
Y - PKB
C - wydatki
S=Y-C Y=C+S
Y=C+I S=I
warunek równowagi
SNA - standardowy system rachunków narodowych - jest to międzynarodowa, ujednolicona sprawozdawczość statystyczna oparta na założeniu, że każda praca społeczna jest użyteczna i służy powiększeniu dobrobytu. Wyróżnia się kilka agregatów opisujących stan gospodarki :
- PNB - produkt narodowy brutto
- PKB - produkt krajowy brutto
- PNN - produkt narodowy netto
- PKN - produkt krajowy netto
- DN - dochód narodowy
- DO - dochód osobisty
- DD - dochód dyspozycji
- PNB i PNN - strefa produkcji
PKB - jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku
PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza
PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji.
PNB - produkt narodowy brutto, to PKB skorygowane o udział własności krajowej za granicą, własnością zagraniczną w Polsce
PNN - potrącona została amortyzacja( zużycie w ciągu roku)
Dochód Narodowy - DN - obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji w określonym czasie ich właścicielom oraz niepodzielne zyski przedsiębiorstw, przeznaczone na ich rozwój. Dochód narodowy jest sumą procentów płac i rent oraz niepodzielnych zysków przedsiębiorstw. DN jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.
Dochód Osobisty - DO - jest równy Dochodowi Narodowemu pomniejszony o niepodzielne zyski przedsiębiorstw.
Roczna stopa wzrostu PKB
PKB - podejście popytowe
AD=C+I+G
G - funkcja konsumpcji zależy od dochodu
Mnożnik popytowy zależy od końcowej skłonności do konsumpcji
Gdy wprowadzimy podatek, konsumpcja się zmniejszy
Stopa redyskontowa określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych).
Wpływ na podaż pieniądza
- podwyższenie stopy redyskontowej - zmniejsza kreację pieniądza
- obniżenie - podwyższa kreację pieniądza w gospodarce
Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają one na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Ich sprzedawanie i kupowanie umożliwia bankowi centralnemu wpływać na:
- płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych
- wysokość stóp procentowych
- efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego
Podaż pieniądza - liczba jednostek pieniężnych wyemitowanych przez Bank centralny. Składa się na nią zarówno ilość gotówki w obiegu jak i depozytów na żądanie znajdujących się pod kontrolą systemu bankowego.
Polityka kursu walutowego to całokształt działań instytucji publicznych związany z kształtowaniem kursu walutowego oraz warunków działania rynku walutowego. Jest ona częścią polityki makroekonomicznej państwa. Polityka kursu walutowego nie jest częścią polityki pieniężnej, tylko odrębnym narzędziem polityki gospodarczej. Od stosowanych zasad polityki kursu walutowego zależny jest system walutowy określonego obszaru, a w konsekwencji reguły obrotu i wymienialności walut. Jest ona realizowana w środowisku międzynarodowego systemu walutowego.
Równanie popytu = konsumpcja + popyt inwestycyjny + popyt z sektora publicznego
Y=AD=C+I+G+γ-Z export netto
X - export
Y - import
Sektor prywatny jest wrażliwy na stopy procentowe.
Ekonomia podaży- wyraża potrzebę obniżenia podatków, zmniejszenia światczeń wypłacanych przez państwo, prywatyzację, popiera konkurencję w gospodarce. Proponuje zmniejszenie udziałów wydatków publicznych w produkcie krajowym, obniżenie wydatków rządu i restrykcyjną politykę pieniężną w celu zmniejszenia inflacji.
Wzrost gospodarczy- jest pojęciem dużo węższym od rozwoju gospodarczego, ponieważ obejmuje jedynie mierzalne elementy gospodarki np. wzrost produkcji, dochodów, zatrudnienia.
Teoria wzrostu gospodarczego- określa czynniki sprzyjające szybkiemu wzrostowi produktu krajowego w ujęciu długoterminowym, określa warunki zapewniające równomierny wzrost gospodarczy
Rozwój gospodarczy- oprócz cech ilościowych zawiera także zmienne jakościowe, które możemy określić jako rozwój cywilizacyjny.
Konsumpcja - obejmuje wszystkie wydatki związane z zakupem dóbr i usług finalnych na użytek własny. Wyróżnia się wydatki na dobra trwałego użytku oraz nietrwałego użytku (żywność).
Eksport netto - jest to różnica pomiędzy wartością produkcji i sprzedażą przez daną gospodarkę za granicę. Różnica między eksportem a importem.
Inflacja - jest to wzrost poziomu szeroko pojętych cen - towarów, usług, płac jako siły roboczej, stopy procentowej, która jest ceną kredytu, czynszów mieszkaniowych itp.
Inflacja popytowa - związana jest z pojawieniem się w gospodarce nadmiaru pieniądza w stosunku do oferty podażowej przy określonych cenach w danym czasie.
Inflacja kosztowa - jest pchana przez koszta produkcji, np. jeśli rosną koszty surowców czy materiałów lub siły roboczej to producenci muszą podnieść ceny.
Inflacja instytucjonalna - jest skutkiem błędnej polityki gospodarczej państwa.
Inflacja strukturalna - najczęściej występuje gdy zagregowany popyt jest równy zagregowanej podaży lub struktura oferty podażowej nie odpowiada strukturze popytu zgłoszonego przez społeczeństwo.
Płynność pieniądza - jest to łatwość z jaką można aktywo zmienić w inne z nieznaczną lub żadną utratą wartości. Regułą jest to że im mniej płynny jest dany pieniądz tym więcej ograniczeń się z nim wiąże, tym większy przychód on przynosi. Płynność ma swoją cenę i są nią utracone odsetki.
Bezrobocie- jest to zjawisko gospodarcze, które polega na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie może znaleźć zatrudnienia. W zależności od przyczyn wyróżniamy:
- bezrobocie frakcyjne - czasowe bezrobocie z powodu zmiany miejsca pracy lub kwalifikacji
- bezrobocie strukturalne - nadmiar pracowników reprezentujących dane zawody
- bezrobocie technologiczne - związane z postępem technologicznym
- bezrobocie klasyczne - powstaje, gdy poziom płac jest wyższy od poziomu równowagi
- bezrobocie koniunkturalne - związane z cyklem koniunkturalnym
- bezrobocie cykliczne
Deficyt budżetowy- niedobór dochodu państwa w stosunku do jego wydatków - nadwyżka wydatków nad dochodami
Krzywa Leffera- mówi na o tym, ze w danej gospodarce znajduje się jeden optymalny punkt, przy którym stopa podatków przynosi określone przychody oraz pożądany produkt krajowy. Przy minimalnej i maksymalnej stopie procentowej dochód z podatków jest równy zeru.
Operacje otwartego rynku- polegają na sprzedaży lub skupowaniu przez bank centralny rządowych papierów wartościowych. Gdy bank je sprzedaje to zmniejsza wielkość bazy monetarnej.
Stopa dyskontowa- to wskaźnik oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym.
Metoda wydatkowa - polega na zsumowaniu wszystkich wydatków w danej gospodarce w określonym czasie generowanych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo i sektor międzynarodowy. Wyróżnia się cztery grupy wydatków:
- konsumpcja C
- inwestycje brutto I
- wydatki narodowe G
- eksport betto NX
Inwestycje - jest to sfera nowego kapitału dodawanego w ciągu roku do już istniejącego. W sprawozdawczości tej nie ujmuje się inwestycji w człowieka i inwestycji finansowych, ponieważ nie przyczyniają się one do rzeczowej akumulacji kapitału.
Zapasy - wartość tych dóbr, które na dany moment sprawozdawczy zostały wykonane, ale nie sprzedane albo zostały częściowo przetworzone - produkcja w toku (półprodukty, półfabrykaty).
Cykl gospodarczy- jest to najprościej rzecz ujmując okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem gospodarczym, które zostały podzielone na cztery fazy :
- kryzys - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie
- depresja - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie.
- ożywienie - produkcja i ceny rosną, spada bezrobocie
- rozkwit - produkcja i ceny stabilizują się na odpowiednio wysokim poziomie, pełne zatrudnienie
Funkcje państwa:
- wewnętrzne - wszystko to co dzieje się w kraju, czyli utrzymanie policji itp.
- zewnętrzne - zapewnienie obrony przed agresją z zewnątrz
- stabilizacyjna - wykorzystanie określonych instrumenów do określonych celów
- alokacyjna - polega na odziaływaniu państwa na podwyższenie czynników wytwórczych pomiędzy sektorami : prywatnym i publicznym, a następnie za dobrą alokację wewnątrz sektorów
- redystrybucyjna - polega na oddziaływaniu państwa na ostateczny podział dochodów w społeczeństwie za pomocą progresywnych sposobów opodatkowania i zasiłków.
Polityka fiskalna- jest to ogół decyzji państwa odnośnie wydatków i podatków w wąskim rozumieniu nazywana polityką budżetową. W szerokim obejmuje także inne instrumenty. Cele :
- wzrost gospodarczy
- walka z inflacją
- walka z bezrobociem
- dobry bilans płatniczy z zagranicą
Teoria podażowa:
- podaż zależy od zasobów pracy, kapitału i zasobów naturalnych
- rynek pracy - powinna być równowaga
- kapitał - oszczędności zaangażowane, przynoszące zysk, wtedy staja się kapitalem
- koszty pracy - liczba ludności, tendencje demograficzne
- starzenie się społeczeństwa - niekorzystna sytuacja
- aktywni zawodowo - pracujący, bezrobotni
- bierni zawodowo - emeryci, chorzy, niemogący pracować
Relacja bezrobotnych do aktywnych zawodowo określana jest jako stopa bezrobocia
Płaca - wypłaty pieniężne oraz wartość tzw. świadczeń w naturze (towary, materiały, usługi itp.) lub ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym przez pracodawcę za wykonaną na jego rzecz pracę.
płacę brutto - jest to łączna kwota stanowiąca koszt pracodawcy z tytułu wynagrodzenia
płacę netto - jest to kwota wynagrodzenia brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku dochodowego oraz składek ubezpieczeniowych
Płaca nominalna, kwota pieniężna otrzymywana jako wynagrodzenie za pracę najemną. Płaca nominalna jest ważnym elementem siły nabywczej ludności i ma zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi na rynku i stabilizację poziomu cen.
Płaca realna, suma dóbr i usług, które można nabyć za dane wynagrodzenie pieniężne. Wysokość płacy realnej rośnie wraz ze wzrostem płacy nominalnej, a maleje ze wzrostem kosztów utrzymania (przy innych wielkościach stałych).
Podaż pracy - to liczba osób, które chcą w danym okresie pracować za określoną stawkę płacy.
Czynniki wpływające na podaż pracy
Czynniki demograficzne
- Przyrost naturalny
- Struktura ludności wg wieku
- Saldo migracji
- Struktura zamieszkania "miasto-wieś"
- Struktura ludności wg płci
- System szkolenia i kształcenia
- Mobilność
- Indywidualne motywacje i decyzje
Czynniki ekonomiczne
- Wysokość płacy realniej
- sokość podatków od dochodów
- stem opieki społecznej państwa
- wysokość płacy nominalnej
Popyt na pracę - jest to zapotrzebowanie na pracę zgłaszane przez pracodawców (przedsiębiorstwa). Przedmiotem transakcji jest praca, za którą pracownik otrzymuje określoną płacę.
Popyt na pracę determinują takie czynniki jak: koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi.