Ekonomia: ćwiczenia nr 2, 26 II 2001 r.

Przedmiot zainteresowania analizy makroekonomicznej:

• bada funkcjonowanie gospodarki jako całości - bada zachowania jednostkowych podmiotów gospodarczych, które wyjaśniają istotę funkcjonowania gospodarki jako całości. Stara się poznać motywy działania podmiotów tworzących gospodarkę rynkową. Stara się poznać uwarunkowania ich decyzji i wyborów.

• zajmuje się teorią tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem założeń polityki monetarnej (polityki pieniężnej), realizowanej przez bank centralny w imieniu państwa i polityki fiskalnej (polityki budżetowej), realizowanej przez rząd. Więc aktywnym podmiotem przy analizie funkcjonowania gospodarki jako całości jest państwo. Makroekonomia przyczynia się do formułowania założeń polityki makroeko-nomicznej.

Jeżeli makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości to posługuje się wartościami całkowitymi, globalnymi (agregatowymi), nie da się tutaj wykorzystać wielkości jednostkowych, albo krańcowych, ponieważ one nie opiszą nam współzależności występujących w gospodarce jako całości. Jedynie wielkości całkowite mogą te zależności opisać i zinterpretować.

Makroekonomia skupia się na badaniu współzależności pomiędzy największym agregatem makroekonomicznym jakim jest dochód narodowy, a innymi wielkościami makroekonomicznymi. Takimi jak: wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody, wydatki budżetu państwa, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju, popyt i podaż pieniądza. To są zapewne inne wielkości makroekonomiczne, które zależą od zmian w dochodzie narodowym. Te wielkości makroekonomiczne są zmienne.

Zmienne wielkości makroekonomiczne dzielimy na:

• zasoby - wielkość opisująca stan nagromadzonych produktów gospodarce w danym momencie. Jest to wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym monecie czasu. Np. na grudzień 2001. Do zasobów makroekonomicznych zaliczamy: bezrobocie i zatrudnienie, majątek produkcyjny, kapitał, oszczędności, podaż pieniądza, dług publiczny.

• strumienie - jest to wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś (roku) okresie. Podstawową jednostką czasu jest 1 rok. Np. w roku 2001. Do strumieni zaliczamy: dochód narodowy, deficyt budżetowy, inwestycje, wielkość produkcji i wielkość sprzedaży, wydatki konsumpcyjne, wydatki rządowe, bezrobocie i zatrudnienie.

Zmienne wielkości makroekonomiczne możemy wyrażać postaci:

• nominalnej - jest to ujęcie wielkości w cenach bieżących, jest to podaż pieniężna, która jest zawsze wyrażona w cenach bieżących. Ceny bieżące - są to ceny , które uwzględniają zmiany poziomu cen towarów, czyli wpływ inflacji.

• realnej - jest to ujęcie wielkości porównywalnych wyrażane w cenach stałych. Porównujemy do jakiegoś okresu, który jest rokiem bazowym, a ceny stałe eliminują wpływ inflacji.

Analiza makroekonomiczna:

• statyczna - jest to badanie zależności w ekonomii polegające na badaniu stanów równowagi w równych warunkach i okolicznościach.

• dynamiczna - jest to badanie stanów nierównowagi występujących w gospodarce.

Równowaga:

• krótkookresowa - (równowaga przejściowa), który polega na stabilności wszystkich strumieni, a niestabilności wszystkich zasobów. I nie działają żadne siły, które by mogły doprowadzić do stabilności zasobów.

• długookresowa - (równowaga pełna), polega na stabilności wszystkich zasobów i strumieni makroekonomicznych.

Keynes

Zanegował prawo rynków Saya, przeszedł od analizy podażowej do analizy popytowej. Mówił o popycie globalnym, a nie jednostkowym (o wielkościach globalnych). Powrócił do metody zależności przyczynowo - skutkowych (przyczyna, która generuje cały szereg skutków makroekonomicznych). Odrzucił samoregulujący mechanizm rynkowy i domagał się aktywnego udziału państwa w życiu gospodarczym. Dlatego jego teorię nazywa się teorią interwencjonizmu państwowego. Wg Keynesa państwo było niezbędne, aby stworzyć warunki do lepszego wykorzystania istniejących w gospodarce zdolności produkcyjnych. Państwo było też niezbędne do walki z bezrobociem. Państwo miało stworzyć warunki do ograniczenia rozmiarów bezrobocia. Bez aktywnej roli państwa w życiu gospodarczym ani nie ma warunków do pełnego, albo pełniejszego wykorzystania zdolności produkcyjnych, ani nie ma możliwości ograniczenia rozmiarów bezrobocia. Keynes mówi o bezrobociu przymusowym, które jest efektem niedostatecznego popytu efektywnego (globalnego).

Najlepiej te założenia teorii Keynesa widać w modelu Keynesa, który przedstawia współzależności pomiędzy zmiennymi niezależnymi, a zmiennymi zależnymi. Do zmiennych niezależnych Keynes zaliczył:

• psychologiczną (krańcową) skłonność do konsumpcji - KSK;

• krańcową rentowność kapitału - KRK;

• stopę procentową.

Zmienne zależne modelu Keynesa:

• wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych - C;

• wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw - J;

• oszczędności - O;

• dochód narodowy - Y;

• zatrudnienie i bezrobocie - Z.

Teoria Keynesa jest teorią popytową, a więc zmiany w popycie globalnym będą wpływały na zmiany wszystkich pozostałych wielkości makroekonomicznych. Dwa podstawowe składniki popytu globalnego AD = C (wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych) + J (wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw).

AD = C + J

O (oszczędności)

C

Y (dochód narodowy) Z (zatrudnienie i bezrobocie)

J

Wydatki konsumpcyjne i inwestycje (zmiany w popycie globalnym) wpływają na zmiany w dochodu narodowego. Zmiany w dochodzie narodowym wpływają na zmian sytuacji na rynku pracy. Istnieje także dwustronna pośrednia zależność pomiędzy oszczędnościami i dochodem narodowym i na odwrót.

Zmienne zależne są określone przez zmienne niezależne. Do zmiennych niezależnych zaliczył min KSK. Krańcowa skłonność do konsumpcji określa poziom wydatków konsumpcyjnych i poziom oszczędności. KSK jest przyrost konsumpcji do przyrostu dochodu i mówi o tym jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu gosp. przeznaczą na zakup nowych dóbr i usług konsumpcyjnych.

KSK = ∆ K / ∆ Y

Jeżeli KSK rośnie to rosną wydatki konsumpcyjne wynikające z oszczędności, jeżeli wzrosną wydatki konsumpcyjne to wzrośnie popyt globalny. Wzrost wydatków konsumpcyjnych będzie pobudzał inwestycje, jeżeli będziemy więcej kupowali to przedsiębiorstwa będą więcej wytwarzały. A zatem jeżeli wzrośnie popyt globalny to wzrośnie dochód narodowy, jeżeli wzrośnie dochód narodowy to wzrośnie zatrudnienie i zmniejszy się bezrobocie. Jeżeli wzrośnie zatrudnienie to dojdzie do wzrostu RDL - rozporządzalnych zasobów ludności i DDL - dyspozycyjnych zasobów ludności. Wzrost DDL to ograniczenie wydatków konsumpcyjnych i wzrost oszczędności. Oszczędności są rosnącą funkcją dochodu.

Jeżeli wzrastają oszczędności to ulegają obniżeniu wydatki konsumpcyjne. Spadek wydatków konsumpcyjnych może doprowadzić do spadku wydatków inwestycyjnych, ponieważ nie cała produkcja dóbr konsumpcyjnych znajdzie nabywców. Popyt globalny automatycznie wykazuje tendencję spadkową, spadek popytu globalnego to spadek wielkości produkcji, czyli podaży globalnej, spadek dochodu narodowego, spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia.

Występuje przyczyna i cały szereg skutków, które powstają w wyniku pojawienia się tej, a nie innej przyczyny.

Poziom inwestycji jest określony przez dwie zmienne niezależne modelu Keynesa:

• krańcową rentowność kapitału - KRK - mówi o tym ile przedsiębiorcy otrzymają z każdej dodatkowej jednostki zainwestowanego kapitału;

• stopa procentowa - cena zakupu jednostki kapitału.

Jeżeli KRK > stopy % to inwestycje rosną.

Jeżeli KRK < stopy % to inwestycje spadają. Ponieważ inwestycje są malejącą funkcją stopy procentowej. Im mniejsza stopa % tym większe inwestycje, jeżeli stopa % wykazuje tendencje do wzrostu to inwestycje wykazują tendencje do spadku.

Automatycznie maleje KRK, a wzrosła cena zakupu jednostki kapitału, a to jest efektem racjonalnych wyborów w gospodarce jako całości.

To jest nowe ujęcie problemów analizy makroekonomicznej zaproponowane przez Keynesa od strony popytu, który wyraźnie wywołuje zmiany we wszystkich wielkościach makroekonomicznych.

Mamy tutaj całą interpretację współzależności występujących pomiędzy dochodem narodowym, a innymi wielkościami i mamy określone determinanty zmian wielkości dochodu narodowego, a te determinanty to popyt globalny.

Popyt globalny z uwzględnieniem państwa to

AD = C + J + G (wydatki państwa na dobra i usługi - wydatki rządowe).

Keynes mówi, że poprzez popyt stwarzany przez państwo można wpłynąć na zmianę koniunktury. Państwo jest aktywnym uczestnikiem życia gospodarczego, ponieważ będzie tworzyło popyt globalny, będzie wpływało na zmiany dochodu narodowego i może wpływać na zmiany sytuacji na rynku pracy.

Problemy analizy makroekonomicznej (czym zajmuje się makroekonomia):

• określenie sposobów mierzenia wielkości produkcji i określenie czynników, które wpływają na zmianę wielkości produkcji (są to czynniki popytowe - wydatki konsumpcyjne, inwestycyjne i rządowe; od strony podaży to dochody);

• definicja zatrudnienia i bezrobocia, przyczyny rodzące zjawisko bezrobocia, rodzaje bezrobocia, skutki bezrobocia - ekonomiczne i społeczne, oraz programy walki z bezrobociem;

• definicja inflacji, przyczyny powstawania inflacji, skutki inflacji, problemy walki z inflacją - polityka antyinflacyjna;

• model otwarty gospodarki, międzynarodowe stosunki ekonomiczne, które związane są z problemem eksportu, importu, kursu walutowego, bilansu handlowego i płatniczego.

Wynika z tego, że problemy, którymi interesuje się makroekonomia można rozpatrywać w modelu gospodarki zamkniętej i otwartej.

Model gospodarki zamkniętej - to gospodarka w której nie występuje podmiot interpretowany jako zagranica.

Model gospodarki otwartej - to gospodarka ze zdefiniowanym podmiotem zagranicy.

Problemy makroekonomiczne modelu gospodarki zamkniętej:

• produkcji społecznej i czynników jej wzrostu;

• wahań koniunktury, wahań cyklu koniunktury;

• zatrudnienia i bezrobocia;

• inflacja i jej skutki;

• polityki makroekonomicznej.

Problemy makroekonomiczne modelu gospodarki otwartej:

• elementy międzynarodowych stosunków ekonomicznych, uwzględnia się tu problem importu, eksportu, kursu walutowego, bilansu handlowego i płatniczego;

• elementy gospodarki światowej - problem ochrony środowiska, problemy wymagające rozwiązania na szczeblu światowym, ubóstwo, bezrobocie;

Na podstawie tych problemów makroekonomicznych można określić cele i narzędzia realizacji polityki makroekonomicznej:

Cele:	Narzędzia:
Produkcja wysoki poziom produkcji zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporzą-dzalnego potencjału; wysoka stopa wzrostu.	Polityka fiskalna (budżetowa) - określona przez wydatki publiczne i podatki.
Zatrudnienie i bezrobocie wysoki poziom zatrudnienia; niski poziom bezrobocia przymusowego.	Polityka monetarna (pieniężna) - związana jest z kontrolą podaży pieniądza, co wywiera wpływ na stopy %. Może być restrykcyjna polityka pieniężna, albo ekspansywną.
Inflacja stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych.	Polityka dochodowa - określona przez swobodne kształtowanie się relacji płac i cen do środków kontroli
Bilans zagraniczny (model otwarty) równowaga eksportu i importu; stabilność kursu waluty.	Międzynarodowe stosunki ekonomiczne - polityka handlu zagranicznego, a także interwencjonizm w odniesieniu do kursu walutowego.

Są to podstawowe cele gospodarki rynkowej. Realizacja tych celów będzie wiązała się z poprawą jakości życia wszystkich obywateli poszczególnych państw.

Ekonomia: ćwiczenia nr 3, 5 III 2001 r.

Co określa rozmiary działalności gospodarki w ramach gospodarki rządowej?

Zależności pomiędzy podmiotami gospodarczymi w których decyzje warunkują lub wpływają na rozmiary działalności gospodarczej.

W uproszczonym modelu bada się zależności pomiędzy gospodarstwem domowym, a przedsiębiorstwem. Powiązania w gospodarce są określone przez przepływy zasobów rzeczowych i pieniężnych pomiędzy gospodarstwami domowymi, a przedsiębiorstwami. Zostało przyjęte uproszczone założenie, że nie ma inwestycji i nie ma oszczędności, brak też państwa jako aktywnego podmiotu życia gospodarczego. Przepływy rzeczowe i pieniężne obrazują w gospodarce transakcje zawierane pomiędzy podmiotami gospodarczymi.

Wyróżniamy trzy rodzaje transakcji zawierane przez gospodarstwa domowe z przedsiębiorstwami:

• gospodarstwa domowe dysponują czynnikami produkcji dostarczanymi przedsiębio-rstwom;

• gospodarstwa domowe otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za czynniki produkcyjne (wytwórcze) bądź jako płace, renty, zyski;

• gospodarstwa domowe wydają dochody na dobra i usługi wytworzone przez przedsiębiorstwa.

Są to trzy rodzaje transakcji gospodarstw domowych z przedsiębiorstwami w uproszczonym modelu zależności, które określają rozmiar działalności gospodarczej.

Rodzaje transakcji zawieranych przez przedsiębiorstwa z gospodarstwami domowymi:

• przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki produkcji dostarczone przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr i usług (dobra konsumpcyjne, innych się nie uwzględnia);

• przedsiębiorstwa płacą gospodarstwom domowym za wykorzystanie czynników produkcji;

• przedsiębiorstwa sprzedają gospodarstwom domowym dobra i usługi (konsumpcyjne).

Za pomocą jakich metod możemy określić rozmiary działalności gospodarstw przy tym założeniu? Jakie metody pomiaru działalności gospodarczej wykorzystujemy przy analizie tych właśnie współzależności występujących w gospodarce?

Poprzez mierzenie:

• strumienia wydatków;

• strumienia produktów;

• strumienia dochodu.

Bez względu na metodę, którą wybierzemy wynik musi być taki sam. dlaczego wynik musi być taki sam? Jakie są założenia świadczące o jednolitości wyniku badawczego?

• strumienie pieniężne są odpowiednikiem transferu strumieni rzeczowych;

• wydatki na dobra i usługi są równe dochodom z czynników produkcji;

• dochody czynników produkcji są równe wartości wytworzonych dóbr i usług.

Te trzy założenia świadczą o jednolitości wyniku badawczego. Jest to stan wysoce teoretyczny, taka sytuacja w gospodarce nie występuje. Dlaczego taka sytuacja nie występuje, dlaczego nie możemy poprzestać analizy pomiaru działalności gospodarczej na takim modelu teoretycznym? Ponieważ istnieje państwo, oszczędności i inwestycje. Jeżeli mówimy o inwestycjach to należy analizować rynek dóbr inwestycyjnych. Jeżeli mówimy o inwestycjach to należy przeprowadzić analizę rynku dóbr inwestycyjnych. Gdy poszerzono analizę, mamy znów powiązania między gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami, a także uwzględniono oszczędności , które pomniejszają zasoby pieniężne, biorące udział w cyrkulacji. Oraz inwestycje, ponieważ jest uwzględniony rynek dóbr produkcyjnych i w ten sposób inne przedsiębiorstwa dostarczają dochodów przedsiębiorstwom wydatkując swoje dochody na zakup dóbr kapitałowych. Oszczędności pomniejszają, a inwestycje powiększają rozmiary działalności gospodarczej.

Wykres:

Mamy zatem krąg wewnętrzny ilustrujący przepływ zasobów rzeczowych pomiędzy przedsiębiorstwem, a gospodarstwem domowym, mamy czynniki produkcji oraz dobra produkcyjne i konsumpcyjne. Przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki wytwórcze dostarczone przez gospodarstwa domowe w celu wytworzenia dla nich dóbr konsumpcyjnych i usług oraz nowych dóbr kapitałowych dla innych przedsiębiorstw.

Krą zewnętrzny ukazuje przepływy pieniężne w gospodarce. Dochody z czynników wytwórczych są albo zaoszczędzone przez gospodarstwa domowe, albo wydatkowane na zakup dóbr konsumpcyjnych. Przedsiębiorstwa otrzymują dochody dzięki wydatkom inwestycyjnym na dobra kapitałowe przez inne przedsiębiorstwa, czyli dochody przedsiębiorstw są kształtowane nie tylko przez wydatki gospodarstw domowych, ale także przez wydatki przedsiębiorstw. Łącznie dochody przedsiębiorstw są tworzone przez wydatki na dobra konsumpcyjne i wydatki na dobra inwestycyjne. Oszczędności stanowią odpływ w ruchu okrężnym płatności między przedsiębiorstwami, a gospodarstwami domowymi, natomiast wydatki na inwestycje oznaczają dopływ płatności do ruchu okrężnego.

Mamy więc rozszerzoną interpretacje zależności występujących pomiędzy podmiotami gospodarczymi, które będą określały rozmiary działalności gospodarczej. W praktyce gospodarstwa nie wydatkują całości swych dochodów na dobra konsumpcyjne, ale tworzą oszczędności. Nie wytwarzają tylko dóbr konsumpcyjnych, ale wytwarzają też dobra kapitałowe, zatem mamy tez rynek dóbr kapitałowych i powiązania z innymi przedsiębiorstwami. To także będzie określało rozmiary działalności gospodarczej, dlatego mamy analizę inwestycji w modelu gospodarki zamkniętej.

Szersza interpretacja rozmiaru gospodarki zamkniętej to uwzględnienie państwa. Rodzaj gospodarki występującej w Polsce to gospodarka mieszana.

Mamy zatem 3 podmioty które w modelu gospodarki zamkniętej i w mieszanej gospodarce rynkowej warunkują rozmiary działalności gospodarczej:

- gospodarstwa domowe - przedsiębiorstwa - państwo

Przedsiębiorstwa nabywając czynniki produkcji, dostarczają Y - dochody gospodarstwom domowym ze sprzedaży czynników produkcji. Te dochody, którymi dysponują gospodarstwa domowe mogą być powiększone o płatności transferowe - B świadczone przez państwo, ale pomniejszone o podatki bezpośrednie.

rozporządzalne dochody płatności podatki

dochody = gospodarstw + transferowe - bezpośrednie

ludności domowych

dochody Y - dochody gospodarstw B - płatności

osobiste = domowych ze sprzedaży + transferowe świadczone

ludności czynników produkcji przez państwo

dochody podatki rozporządzalne dyspozycyjne

osobiste - bezpośrednie = dochody lub dochody

ludności ludności ludności

Gospodarstwa domowe posiadając dyspozycyjne dochody ludności cześć tych dochodów zaoszczędzają (oszczędności to odpływ), a część przeznaczają na zakup nowych dóbr i usług konsumpcyjnych. A zatem mamy wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne, które określają rozmiary działalności gospodarczej. Rozmiary działalności gospodarczej, jeżeli uwzględniamy państwo są powiększane o G - czyli wydatki państwa na dobra finalne i usługi. Czyli wydatki państwa na dobra i usługi powiększają rozmiary działalności gospodarczej. Powiększają je także inwestycje. A zatem wydatki rządowe są dopływami, bo powiększają rozmiary działalności gospodarczej.

W związku z tym mamy trzy składniki określające rozmiary działalności gospodarczej: Rozmiary działalności gospodarczej to suma C - wydatków konsumpcyjnych + I - wydatków inwestycyjnych + G - wydatków rządowych.

rozmiary

działalności = C + I + G = PKB w cenach rynkowych

gospodarczej

Ta suma wydatków określa wielkość Produktu Krajowego Brutto w cenach rynkowych. Jeżeli od PKB w cenach rynkowych odejmiemy Te - podatki pośrednie, które mają zdolność pomniejszania rozmiarów działalności gospodarczej, bo będą powodowały, że wielkość PKB będzie mniejsza to wówczas otrzymamy PKB czyli określenie rozmiarów działalności gospodarczej w cenach czynników wytwórczych.

PKB w cenach Te - podatki PKB w cenach

rynkowych - pośrednie = czynników produkcji

C + I + G - Te = PKB w cenach czynników produkcji.

Ta wartość PKB określa dochody jakie przedsiębiorstwa będą przekazywały gospodarstwom domowym za świadczenie usług czynników produkcji.

Wykres:

Mamy ruch okrężny pomiędzy gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i państwem. Przedsiębiorstwa dokonują wypłat za usługi czynników produkcji na rzecz gospodarstw domowych w wysokości Y. Dochody rozporządzalne Y + B - Tb czyli dochody z przedsiębiorstw + płatności transferowe świadczone przez państwo - podatki bezpośrednie.

Dochody rozporządzalne ludności są przeznaczane na oszczędności S albo O lub na konsumpcje - C. Wydatki na konsumpcje zostają powiększone o wydatki państwa - G na dobra i usługi oraz wydatki na inwestycje - I. Od sumy C + I + G (czyli PKB w cenach rynkowych) odejmujemy Te - czyli odpływy w postaci podatków pośrednich i otrzymujemy PKB w cenach czynników produkcji - Y, które są wypłacane gospodarstwom domowym przez przedsiębiorstwa, a to jest podstawą kształtowania się dochodów gospodarstw domowych.

Mamy zatem zależności występujące w gospodarce pomiędzy trzema podmiotami modelu gospodarki zamkniętej, które będą określały rozmiary działalności gospodarczej. I jest to analiza przedstawiona od strony popytu (bo wydatki to popyt).

Metody pomiaru PKB:

• metoda sumowania produktów;

• metoda sumowania dochodów - podaż;

• metoda sumowania wydatków - popyt.

Jeżeli nie mamy do czynienia z gospodarką samowystarczalna to musimy uwzględnić zagranicę, jeżeli zaś uwzględniamy powiązania z zagranicą to musimy uwzględnić import i eksport.

W modelu gospodarki otwartej mamy państwo: podatki i wydatki rządowe, sektor prywatny: oszczędności i inwestycje, zagranica: eksport i import.

Wiemy, że oszczędności pomniejszają rozmiary działalności, ale są refundowane przez inwestycje, które powiększają rozmiary działalności. Rozmiary działalności powiększają także wydatki rządowe, natomiast pomniejsza import, przeciwieństwem importu jest eksport, który powiększa rozmiary działalności gospodarczej.

Jeżeli mówimy o państwie to odpływem są w tym momencie podatki, a zatem jeżeli analizujemy model gospodarki otwartej to poziom działalności gospodarczej jest określony przez K - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych, I - wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw, G - wydatki rządowe, + różnica pomiędzy eksportem, a importem.

Jeżeli uwzględniamy eksport i import to wtedy nie mówimy o PKB, ale o PNB. I jest to Produkt Narodowy Brutto w cenach rynkowych. Jeżeli od tego odejmiemy podatki pośrednie - Te to otrzymamy PNB w cenach czynników wytwórczych.

3 warunki równowagi gospodarki: 2 w modelu zamkniętym, 1 w otwartym:

Model gospodarki zamkniętej:

• odpływy powinny równać się dopływom (O - oszczędności = I - inwestycją) O = I;

• (z uwzględnieniem państwa) odpływy powinny równać się dopływom - odpływy to suma oszczędności - O + T - podatki, a dopływy to I - inwestycje + G - wydatki rządowe. O + T = I + G;

Model gospodarki otwartej:

• tu także suma odpływów powinna być równa sumie dopływów. Odpływy to oszczędności + podatki + import (Im). Dopływy to inwestycje + wydatki rządowe + export (Ex). O + T + Im = I + G + Ex

Nie zawsze te warunki mogą być spełnione:

• O > I i na odwrót O < I, może więc wystąpić stan nierównowagi;

• G - wydatki rządowe mogą być > od dochodów państwa - występuje wtedy deficyt budżetowy. I na odwrót, a tedy jest nadwyżka budżetowa.

• Ex > Im - nadwyżka w bilansie płatniczym, lub na odwrót Ex < Im - ujemne saldo na rachunku obrotów bieżących, które warunkuje saldo bilansu płatniczego ( to występuję w Polsce).

Wykres (schemat okrężnego obiegu strumieni wydatków i dochodów):

Mamy trzy podmioty: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i budżet państwa. Gospodarstwa dysponują dyspozycyjnymi dochodami ludności, które wydatkują na konsumpcje lub na oszczędności, które trafiają do przedsiębiorstw. Wydatki na konsumpcje określają rozmiary PKB, a więc również PNB. Oszczędności równoważą inwestycje, które określają rozmiary PNB.

Państwo ponosi wydatki rządowe, a jest to kolejny składnik określający PKB, a w konsekwencji PNB. Jeżeli od PNB odejmiemy amortyzacje, która trafia do przedsiębiorstw to otrzymamy PNN. Pomniejszając PNN o podatki pośrednie, które trafiają do budżetu państwa otrzymamy dochód narodowy według cen czynników wytwórczych. Jeżeli odejmiemy od tego podatki dochodowe, które trafiają do budżetu państwa i tak zwane nie rozdzielone zyski przedsiębiorstw, które wracają do przedsiębiorstw to otrzymamy dochody osobiste ludności, które mogą być powiększone o płatności transferowe. Odejmując od tego podatki bezpośrednie, które trafiają do budżetu państwa, otrzymamy dyspozycyjny dochód ludności.

W jaki sposób można mierzyć zmiany w rozmiarach działalności gospodarczej?

• za pomocą PKB

• za pomocą PNB

• za pomocą PNN

PKB - zmianom wielkości produkcji wytworzonej na terytorium kraju w danym roku z czynników produkcji, które na terytorium tego kraju są zlokalizowane bez względu na ich formę własności bo tworzy produkcję która jest podstawą mierzenia PKB.

Metody pomiaru wartości dodanej:

• metoda sumowania produktów (analiza popytowa strony PKB) - jest to sumowanie wartości dodanej w okresie produkcji z wartością dodaną (produkcja czystą). Podstawą liczenia wartości dodanej są dobra finalne - są to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika, dzielą się na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne (kapitałowe). Przy metodzie sumowania produktów uwzględniamy jedynie wartość dóbr finalnych.

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjecie od wartości dóbr wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych w procesie produkcji tych dóbr. A więc jeśli dodamy tą wartość dodaną poszczególnym przedsiębiorstwom to otrzymamy wartość dodaną wytworzoną w gospodarce jako całości.

• metoda sumowania dochodów (analiza podażowa strony PKB) - nie uwzględnia się transferów płatniczych ponieważ uwzględnia się tylko dochody płynące z czynników produkcji (płace, renty, zysk, dywidendy). Płatności transferowe nie są dochodami płynącymi z czynników produkcji. Płatności transferowe są to świadczenia państwowe na rzecz innych podmiotów gospodarczych (emerytury, stypendia, subwencje, dotacje, zasiłki).

Wartość otrzymana z tej metody musi być równa wartości otrzymanej z metody sumowania produktów, czyli musi być równa produkcji czystej.

• metoda sumowania wydatków na dobra finalne - które są wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe, do tych wydatków zaliczamy: wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (popyt konsumpcyjny) oraz wydatki na dobra inwestycyjne przedsiębiorstw (popyt inwestycyjny) z pominięciem, płatności transferowych.

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą.

Dochód narodowy netto jest powiązany z analizą eksportu i importu. Export netto - NX jest to różnica między exportem, a importem EX - Im. Jeżeli export netto ma wartość ujemną (Im > EX) to jaki jest stosunek PNB do PKB? PKB jest mniejszy od PNB. Jeżeli export jest większy od importu to PNB jest większy od PKB.

Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce w ciągu danego roku. PNN (produkt narodowy netto) = PNB - A (amortyzacja - wartość zużycia się kapitału trwałego).

W jaki sposób liczymy wielkość dochodu narodowego?

Sumując wartość dodaną w poszczególnych działach gospodarki narodowej (rybołówstwo , leśnictwo, rolnictwo, turystyka, budownictwo - gałęzie gospodarki narodowej).

Metody pomiaru wielkości dochodu narodowego:

• system produkcji materialnej - MPS - wartość produkcji z sektora dóbr produkcyjnych (sektor materialny), natomiast pomijano wartość z sektora nieprodukcyjnego. Źródłem wartości, źródłem dochodu narodowego była tylko praca produkcyjna. Podział pracy na produkcyjną i nieprodukcyjną wprowadził Adam Smith (AEK). Źródłem tworzenia rzeczy i dochodu narodowego jest praca produkcyjna, bo w jej efekcie powstają rzeczy materialne i jest opłacana z kapitału. Natomiast efektem pracy nieprodukcyjnej są usługi i jest ona opłacana z dochodu. Ten podział zaproponował Smith, a przejął go Karol Marks i przejęła go cała gospodarka nakazowa i podzieliła na sektor produkcyjny i nieprodukcyjny. Polska będąc w systemie gospodarki nakazowej korzystała z systemu produkcji materialnej - MPS.

• system rachunków narodowych - SNA - Każda działalność przynosząca dochód jest źródłem tworzenia dochodu narodowego. Ekonomia niemiecka zanegowała podział pracę produkcyjną i nieprodukcyjna. I dlatego metoda SNA opiera się na jednakowym traktowaniu wszystkich sfer działalności gospodarczej (sfery materialnej - produkcyjnej i sfery niematerialnej - nieprodukcyjnej). W Polsce metodę SNA stosujemy od 1990 r. ponieważ wtedy rozpoczął się proces przejścia gospodarki nakazowej w gospodarkę rynkową i to wiązało się ze zmianą metody pomiaru dochodu narodowego.

---