Wielki kryzys gosp.- najprawdopodobniej największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który, według wiekszości historyków, miał miejsce w latach 1929-1933 i objął praktycznie wszystkie kraje (oprócz ZSRR) oraz wszystkie dziedziny gospodarki. Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku, czyli po tzw. panice na giełdzie nowojorskiej 24 października 1929. Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez setki milionów ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło, według dostępnych danych, 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r., w Polsce dopiero po 1935 .Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny większości historyków, było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy, czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 - popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów kapitalistycznych.
SYSTEM WERSALSKI
Kongres osłabił imperializm niemiecki, ale nie zlikwidował warunków, które umożliwiłyby odrodzenie się Niemiec.System wersalski objął wszystkie kraje kapitalistyczne i rejon Morza Śródziemnego.USA pozostały poza Ligą, gdyż prowadziły politykę izolacjonizmu..Poza Ligą pozostał też Związek Radziecki.Francja zawarła sojusz z Polską i Czechosłowacją, gdyż graniczyły z Niemcami.Powstała „Mała Ententa” - Rumunia, Czechosłowacja i Jugosławia - żeby przeciwstawić się imperializmowi Węgier.
W 1922r. Zwołano w Genui konferencję.Anglia chciała wyegzekwować pożyczki udzielone cesarskiej Rosji. Francja chciała wyegzekwować odszkodowania od Niemec.
Zakończyła się fiaskiem.W 1923r. Francja podjęła niefortunną decyzję i zajęła Zagłębie Ruhry, szybko się jednak wycofała.Amerykanin Daues opracował plan pomocy Niemcom. Polegał on na tym, że kapitał amerykański i angielski pomoże Niemcom w produktach (budowa fabryk itpW 1932r. Polska podpisuje pakt o nieagresji ze Związkiem Radzieckim.W 1934r. Polska podpisuje pakt o nieagresji z Niemcami.
Faszyzm- kierunek polityczny powstały po I wojnie światowej, jako opozycyjny wobec działalności socjalistów i komunistów. Głoszący hasła skrajnie nacjonalistyczne, antydemokratyczne i antyliberalne, zmierzający do stworzenia państwa totalitarnego i monopartyjnego. Skupiał w swoich szeregach nie tylko tzw. warstwy średnie (średnia burżuazja miejska i wiejska, drobnomieszczaństwo, drobni kupcy, byli wojskowi), ale także najbardziej zacofane grupy klasy robotniczej (zwłaszcza w Niemczech).
Powstanie faszyzmu we Włoszech-Faszyzm powstał na podstawie ogólnego kryzysu kapitalizmu, kiedy wzrost fali rewolucyjnej zagroził bezpośrednio panowaniu burżuazji, wśród której zarysowała się tendencja do przejścia od form ustrojowych demokracji parlamentarnej do jawnej dyktatury terrorystycznej. Przybierał specyficzne formy, wynikające ze społeczno-gospodarczej struktury danego kraju. We Włoszech związany głównie z kapitałem finansowym, w Niemczech z przedstawicielami przemysłu ciężkiego, w Hiszpanii ze sferami feudalno-obszarniczymi. Początkowo terminem tym określano wyłącznie ruch rozwijający się we Włoszech pod przywództwem B. Mussoliniego, którego podstawą stały się stowarzyszenia żołnierzy frontowych, założone w marcu 1919. W tym samym roku B. Mussolini ogłosił manifest faszystowski. Organizacja zdominowana przez elementy syndykalistyczno-rewolucyjne głosiła walkę o utworzenie Zgromadzenia Ustawodawczego, głosowanie powszechne od 21 roku życia, ustanowienie prawa do głosowania dla kobiet, reprezentację proporcjonalną, autonomię lokalną, referendum z inicjatywy ludu, zniesienie policji politycznej, tajnej dyplomacji, armię wyłącznie obronną, konfiskatę dóbr kongregacji, zakaz spekulacji na giełdzie, emeryturę od 55 roku życia, ośmiogodzinny dzień pracy, prawne zagwarantowanie minimum płac, podatku od kapitału utworzonego z zysków wojennych, dochodzącego do 85% We wrześniu 1921 na żądanie B. Mussoliniego ruch faszystowski we Włoszech przeobraził się w Narodową Partię Faszystowską, której od 28 października 1922 przewodził B. Mussolini
Faszyzm w Niemczech
Do wzorów włoskich nawiązywał początkowo faszyzm w Niemczech, zwany też hitleryzmem, nazizmem, nacjonalsocjalizmem. Potępiał kapitalizm i własność ziemską. W styczniu 1923 partia narodowych socjalistów, zwołująca dotąd tylko zebrania członków, zorganizowała I Kongres w Monachium.
Pomimo stanu wyjątkowego, dzięki dobrym stosunkom F. von Eppa i kapitana E. Röhma z policją monachijską i szefem okręgu wojskowego w Bawarii, generałem O. von Lossowem, odbyła się tam defilada oddziałów SA, A. Hitler z trybuny kongresu zażądał anulowania traktatu pokojowego z Wersalu. W wyborach do Reichstagu w maju 1928 hitlerowcy uzyskali dwanaście mandatów, w dwa lata później partia faszystowska, na drodze legalnych wyborów, stała się najsilniejszą partią w Niemczech.
W marcu 1933 Reichstag udzielił Hitlerowi pełnomocnictw, które oddały mu w ręce prawie nieograniczoną władzę.
Cechy państwa totalitarnego:
-ścisła kontrola nad społeczeństwem, dążenie do podporządkowania sobie wszystkich dziedzin życia społeczeństwa
-terror na ogromną skalę przy pomocy tajnych służb
-cenzura, monopol na informacje, centralnie kierowana propaganda
-oficjalna i obowiązująca wszystkich ideologia
-nie dopuszczanie do tworzenia się partii opozycyjnych, rządy masowej monopartii
-wyraźnie zdefiniowany wróg zewnętrzny i wewnętrzny
-nie istnienie prawa (w takim sensie jak w krajach demokratycznych)
-radykalne zerwanie z przeszłością
-ideał człowieka nowego typu; w nazizmie był to jasnowłosy, wysoki Aryjczyk, w komunizmie rosły, silny -robotnik
-nihilistyczny lub wybiórczy stosunek do tradycji
Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939, wojna domowa w Hiszpanii pomiędzy republikańskim rządem, a zwolennikami generała F. Franco. Republikanów poparł Związek Radziecki oraz przybywający ochotnicy którzy utworzyli tzw. brygady międzynarodowe. Natomiast generał Franco został poparty przez Niemcy i Włochy.
Wojna rozpoczęła się 17 VII 1936 buntem komendanta Wysp Kanaryjskich generała Franco. Dzięki pomocy lotnictwa włoskiego i niemieckiego przerzucił on swe oddziały z Afryki do południowej Hiszpanii. W 1938 wojska frankistowskie przeszły do kontruderzenia i przedzieliły terytorium kontrolowane przez republikę, zajmując w styczniu 1939 Barcelonę. 27 lutego tegoż roku rządy Francji, Włoch i Wielkiej Brytanii uznały utworzony w 1937 rząd Franco. 28 marca zdobyto Madryt, a 1 kwietnia Franco ogłosił zakończenie wojny.
Straty po stronie nacjonalistów wynosiły 90 tys. ludzi, a po stronie przeciwnej 110 tys. Rannych po obu stronach zostało ponad mln osób. Poza linią frontu zamordowano łącznie 130 tys. osób, 500 tys. obywateli Hiszpanii znalazło się na wygnaniu. Prawie 200 tys. zginęło po wojnie w wyniku prześladowań.
Międzynarodówka Komunistyczna -to międzynarodowa organizacja, która powstała z inicjatywy Lenina w Moskwie w marcu 1919 roku. Została ona założona przez 19 partii komunistycznych, a wśród nich także KPP.Celami Międzynarodówki było propagowanie idei komunistycznych i przygotowania do światowej rewolucji. W rzeczywistości chodziło o kierowanie działalnością partii komunistycznych i podporządkowania ich partii bolszewickiej. Kierowana była przez Komitet Wykonawczy, na czele którego stał Grigorij Zinowiew. W czasie II zjazdu Międzynarodówki w roku 1920 zebrali się delegaci z 37 krajów. Ustalono wtedy zasady Kominternu, czyli tak zwane 21 punktów. Mówiły one o podporządkowaniu się partii członkowskich radzieckim wzorom względem struktury i dyscypliny oraz dawały wytyczne działalności i infiltracji komunistycznej na terenie działania partii kominternowskich. W czasie czystek stalinowskich uwięziono, prześladowano lub zgładzono wielu komunistów rosyjskich i z innych krajów.Międzynarodówka Komunistyczna została rozwiązana w 1943 roku przez Józefa Stalina. Na to miejsce powołano w 1947 roku Kominform, czyli Biuro Informacji Partii Komunistycznych i Robotniczych. Zadaniem Kominformu było koordynowanie działalności europejskich partii komunistycznych.