POLITYKA GOSPODARCZA

Polityka gospodarcza to:

1. sztuka rządzenia gospodarką

2. określanie celów dla całej gospodarki, hierarchizowanie tych celów, ustalanie metod, środków i sposobów prowadzących do ich realizacji

3. oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, na jej strukturę, dynamikę, stosunki ekonomiczne panujące w państwie oraz na relacje gospodarcze państwa z otoczeniem zewnętrznym

Podmioty polityki gospodarczej - rząd i jego organy, związki zawodowe, organizacje społeczne, UE, światowa organizacja kraju.

Instrumenty polityki gospodarczej:

1. ekonomiczne - podatki, cło, stopy procentowe, kurs walutowy

2. nieekonomiczne - zakazy, rozporządzenia

Przedmiotem PG jest gospodarka narodowa, czyli całokształt działań gospodarczych prowadzonych przez sferę danego kraju

Procesy gospodarki narodowej:

1. realne

• produkcja

• sprzedaż

• transport

• magazynowanie towarów

Są one typowe dla zakładów, firm produkcyjnych, gosp.rolnych, gosp.domowych.

2. regulacyjne

• zbieranie i przechowywanie informacji

• wypracowywanie i podejmowanie decyzji

• działania kontrolne

Zachodzą w organach administracji, w bankach, w wywiadowniach gospodarczych.

STRUKTURA GOSPODARKI CZYLI BUDOWA GOSPODARKI

Gospodarka składa się z trzech sektorów:

1. związany z bezpośrednią eksploatacją zasobów przyrodniczych - przemysł wydobywczy np. cynk, rudy żelaza, leśnictwo, ryboustwo np. dalekomorskie, produkcja zwierzęca: hów (element hodowli)+hodowla, produkcja roślinna. Umownie określany jest jako sektor rolniczy.

2. Umownie określany jako sektor przemysłowy - swym zasięgiem obejmuje:

• przemysł przetwórczy:

• p. spożywczy (cukierniczy, mięsny, cukrowniczy, paszowy, zbożowomłynarski, mleczarski, tłuszczowy, rybny, piwowarski, tytoniowy)

• p. chemiczny (kosmetyczny, farmaceutyczny, palicowy - przetwarzanie ropy naftowej, tworzyw sztucznych)

• p. elektromaszynowy (elektroniczny, metalowy, elektrotechniczny, kolejowy, stoczniowy)

• p. lekki (odzieżowy, obuwniczy, włókienniczy)

• p. mineralny (cementowy, szklarski, pokryć dachowych)

• p. drzewnopapierniczy (meblarski, papierniczy)

• budownictwo

3. usługowy - zalicza się: turystykę, hotelarstwo, gastronomię, służbę zdrowia, ubezpieczenia, banki, oświatę

Dominacja sektora 1 - gospodarka zacofana

Dominacja sektora 2 - gospodarka rozwinięta

Dominacja sektora 3 - gospodarka wysoko rozwinięta

System ekonomiczny to zbiór instytucji i mechanizmów oraz zasad ich działania określający wszystkich uczestników procesów gospodarczych. Określa sposób produkcji, podziału i ograniczania zasobów.

System:

a) Gospodarki rynkowej

1. integracja państwa w gospodarkę jest ograniczona. Ludzie mają znaczną swobodę w decydowaniu o tym, co chcą produkować, sprzedawać i kupować.

2. prywatna własność środków produkcji

3. najwięcej środków produkcji trafia do przedsiębiorstw uzyskujących najlepsze efekty produkcyjne tzn. do tych, które oferują najwyższe ceny za użytkowanie określonych czynników produkcji.

4. Ceny zmieniają się zależnie od relacji między podażą a popytem. Niedobór towaru powoduje wzrost ceny.

5. Każde przedsiębiorstwo decyduje w jakich ilościach i jak produkować. Każdy może podjąć decyzję o prowadzeniu dział. gosp. Przedsiębiorstwo dąży do maksymalizacji zysków a pracownicy do maksymalizacji dochodów. Dbałość o zysk wymusza wysoką efektywność gospodarowania, ciężką pracę i przedsiębiorczość, represjonuje marnotrawstwo.

6. Podział dochodu narodowego odbywa się za pośrednictwem pieniądza (decyzje rynkowe).

2. Gospodarki centralnie planowanej

1. państwo sprawuje pełną kontrolę nad sposobem wykorzystania czynników produkcji. O tym co powinno być produkowane, w jakich ilościach I w jaki sposób decyduje rząd

2. społeczna (publiczna) własność środków produkcji. Mogą istnieć jedynie małe prywatne przedsiębiorstwa. Robotnicy rolni dysponują niewielkimi przyzakładowymi działkami, na których gospodarują, ale nie są ich właścicielami.

3. Środki produkcji są rozdzielane niezależnie od efektywności gospodarowania przedsiębiorstw

4. Ceny nie mogą się swobodnie zmieniać wraz ze zmianami popytu I podaży. Niedobór towaru powoduje wprowadzenie reglamentacji (przydziały, kartki)

5. Cała gospodarka jest określona w centralnie ustalonym planie gospodarczym. O wielkości środków angażowanych w różnych sferach produkcji decyduje państwo.

6. Podział dochodu narodowego odbywa się za pośrednictwem poprzez decyzje polityczne.

FORMY WŁASNOŚCI:

1. sektor publiczny:

• państwowa

• komunalna

• mieszana

2. sektor prywatny:

• prywatna krajowa

• zagraniczna

• mieszana (spółki z przewagą kapitału prywatnego)

MODELE SYSTEMÓW EKONOMICZNYCH

1. Forma własności - wg. Kryterium

2. Forma sposobu regulacji - wg. Kryterium

1. model indywidualistyczno - kompetytywny (rynkowy) - zaliczamy tu kraje wysoko rozwinięte (UE)

2. model kolektywistyczno (własność społeczna, państwowa)- planowy (centrala kierowanie) - zaliczamy tu ZSRR, Czechosłowacja, Kuba, Korea Północna

3. model indywidualistyczno- planowy - w tym modelu własność prywatna jest dominująca i centralny system kierowania - np. faszystowskie Niemcy

4. model kolektywistyczno - kompetytywny - charakteryzuje się własnością publiczną I systemem kierowania rynkowego np. była Jugosławia

Cele priorytetowe PG

1. Przeciwdziałanie stagnacji gospodarczej

2. Utrzymywanie inflacji na jak najniższym poziomie

3. Utrzymywanie bezrobocia na jak najniższym poziomie

Ogólne cele PG

1. Generalne

• suwerenność narodowa

• sprawiedliwość

• postęp społeczny

• gwarancja praw człowieka

• Ustrojowo-systemowe

• umacnianie istniejącego ustroju społeczno -gospodarczego

• zapewnienie jej dalszej ewolucji

• Ekonomiczne

• pomnażanie bogactwa kraju

• powiększanie dobrobytu

-efektywne wykorzystanie zasobów

-wzrost gospodarczy

-przemiany gospodarcze

-wzrost przedsiębiorczości

-równowaga gospodarcza

-wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy

4. Społeczne

• sprawiedliwy podział dochodu

• gwarancja zatrudnienia

• wyrównanie szans awansu

• dostęp do dóbr kultury i oświaty

• zapewnianie ochrony zdrowia

• zabezpieczenie społeczne

• Ekologiczne

• ochrona środowiska naturalnego

• rekultywacja

• Obronno-militarne

• powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym

• zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji

Uwarunkowania PG

1. Ustrojowo-systemowe

• ustrój polityczno-społeczny

• struktury państwowych administracji i społecznych

• rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce

• Zewnętrzne

• międzynarodowa sytuacja polityczna

• stosunki z sąsiadami

• przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych

• międzynarodowa sytuacja gospodarcza

• warunki wymiany (terms of trade)

• Wewnętrzne

• stan i struktura zasobów

-przyrodniczych

-majątkowych

-ludzkich

• zagospodarowanie przestrzenne kraju

• wewnętrzna sytuacja polityczna

• stosunki narodowościowe

• stosunek społeczeństwa do władzy

• układ sił politycznych w kraju

Gospodarka rynkowa - forma gospodarki, w której istnieją rynki na wszystkie czynniki produkcji (ziemia, maszyny, urządzenia, kapitał)

Gospodarka rynkowa - forma gospodarki, w której poszczególne jednostki specjalizują się w produkcji jednego lub kilku wyrobów, a następnie za pomocą aktów kupna i sprzedaży wymieniają je między sobą na rynku za pośrednictwem pieniądza.

Konieczne warunki istnienia gospodarki rynkowej

1. istnienie własności prywatnej

2. istnienie konkurencji (umożliwia dostosowanie się do upodobań konsumentów)

3. gorzkie jarzmo budżetu dopuszczające bankructwa - powinny być bankructwa w gospodarce rynkowej, są one niezbędne dla poprawy efektywności

4. wolna wymiana dóbr i usług - kontakty gospodarcze z innymi krajami muszą być swobodne

Rola państwa w gospodarce rynkowej

1. Im więcej wolności w gospodarce tym warunki są lepsze

2. Państwo powinno wspierać rynek a nie zastępować rynku

3. Ochrona własności prywatnej

4. Stać na straży konkurencji

5. Umożliwiać bankructwo firmom

6. Zapewniać warunki swobodnej wymiany dóbr

7. Zapewniać bezpieczeństwo

8. Ochraniać zasoby surowcowe kraju

9. Współuczestniczyć w rozbudowie infrastruktury

10. Współuczestniczyć w likwidacji bezrobocia

11. wspierać socjalnie, wspierać naukę

Szara strefa Gospodarcza

To działanie polegające na łamaniu prawa podatkowego, pracy i ubezpieczeń społecznych. To segment gospodarki, w której istnieją legalne i nielegalne działalności wyłączone z PKB. Występuje w sektorze usługowym, przede wszystkim w handlu.

Cele i przestępstwa szarej strefy

1. maxymalnie dużo produkować i sprzedawać

2. zaniżanie dochodu ( nie płacenie podatków), fałszowanie znaków towarowych, akcyzy, przenoszenie podatków na inna firmę

3. celno - dewizowe

• zaniżanie wartości towarów

• fikcyjny reeksport

4. związane z obrotem bankowym i kapitałowym

• wyłudzanie kredytów bankowych

• „pranie brudnych pieniędzy”

5. związane z przekształceniami własnościowymi

• najtrudniejsze do wykrycia

• afery węglowe

6. margines szarej strefy

1. nielegalna produkcja alkoholu

2. kłusownictwo na ryby i zwierzynę leśną

3. zawłaszczanie praw autorskich

Przyczyny szarej strefy

1. wysokie podatki

2. wysoki ZUS

3. duża ingerencja państwa w gospodarkę (licencje, koncesje)

4. nieelastyczny kodeks pracy

5. wysokie bezrobocie

6. niska moralność społeczna

Metody ograniczeń szarej strefy

1. obniżenie podatków przy wysokim ściąganiu

2. integracja państwa niewielka, ale wyraźnie zaakcentowana tam, gdzie istnieje

3. większe nagłaśnianie spraw wykrytych

4. zwiększyć restrukcje związane z łamaniem prawa

Próba oceny szarej strefy

Zalety:

1. zmniejsza obszar biedy

2. wpływa korzystnie na konkurencję

3. wpływa pozytywnie na inflację (zmniejsza inflację)

4. zaspokojenie wyższych aspiracji (zakup dodatkowego mieszkania)

Wady:

1. konkurencja jest nieuczciwa

2. brak gwarancji jakości produktów

3. brak ubezpieczenia osób pracujacych w SZS

4. ogranicza dochody budżetowe

Program Transformacji Systemowej Leszka Balcerowicza

To program przejścia z gospodarki zcentralizowanej do rynkowej realizowany na 3 płaszczyznach.

1. Makroekonomiczna stabilizacja gospodarki

• zmniejszenie inflacji (90r. - 600%, obecnie 10%)

• zwiększenie oprocentowania od kredytów do 48%

• zwiększenie oprocentowania na wkładach oszczędnościowych

• zamrożono dopływ pieniądza do podmiotów gospodarczych

• utrzymano kurs waluty wobec innych walut

2. Liberalizacja gospodarki

• zwiększenie zakresu wolnego rynku w gospodarce

• gospodarka otwarta na zewnątrz

3. Przebudowa

• kapitalistyczny charakter gospodarki przez prywatyzację, restrukturyzację

• giełda papierów wartościowych

Efekty pozytywne programu L. Balcerowicza

• eliminacja niedoborów

• zaczątki tworzenia klasy średniej

• zwiększenie własności prywatnej

• nowe kierunki współpracy gospodarczej

• nowe technologie

Efekty negatywne programu L. Balcerowicza

• spadek produkcji przemysłowej

Polityka Regionalna

To oddziaływanie państwa na rozwój gospodarczy i społeczny. Może być:

1. Interregionalna - prowadzona przez władze centralne wobec regionów

2. Intraregionalna - prowadzona przez władze terenowe wobec regionów

Skuteczność jest zależna od współpracy. Podmioty:

• władze centralne

• władze terenowe

• władze polityczne

• organizacje społeczne

• stowarzyszenia

• związki zawodowe

Cele polityki regionalnej

1. Główne

• zapewnienie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego regionu

• zapewnienie warunków dla tworzenia i pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego regionu

2. Szczegółowe

• udzielanie wsparcia dla regionów, które mają szansę i są tzw. biegunami wzrostu lub „lokomotywami postępu”

• udzielanie wsparcia dla regionów najbardziej upośledzonych gospodarczo

• ochrona przyrody

• rozbudowa infrastruktury gospodarczej i społecznej

• zmiana profilu gospodarczego regionów, na których usytuowane są przestarzałe dziedziny gospodarowania szkodzące środowisku naturalnemu, wymagające restrukturyzacji

Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce

W Polsce jest obecnie 17 specjalnych stref ekonomicznych, 2 parki technologiczne na 12 lat - reszta na 20 lat. W strefach tych inwestorom daje się specjalne warunki - zwolnienia z podatków. Rejony : płn.-wsch., Śląsk, Wałbrzych, Gdańsk-Gdynia, Kostrzyń.

Kryteria:

• wielkość zaangażowanego kapitału

• liczba zatrudnionych osób

Polityka pieniężna

To oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą regulacji podaży pieniądza

Regulacja podaży pieniądza to:

• zwiększanie i zmniejszanie emisji pieniądza

• poziom kursu walutowego

• ustalanie stóp procentowych

• wzrost i spadek kredytów

• wzrost i spadek poziomu rezerw pieniężnych

Rodzaje polityki pieniężnej:

1. polityka ekspansywna - polityka taniego pieniądza (łatwy dostęp do pieniądza, podaż pieniądza wysoka, emisja duża, stopy % niskie), polityka miękka

2. polityka restrykcyjna - polityka drogiego pieniądza (trudny dostęp do pieniądza, podaż niska), polityka twarda

Podmioty w polityce pieniężnej

1. Bank Centralny - zapewnia stabilizację cen i wspiera politykę gospodarczą

Funkcje BC

1. Bank jako instytucja emitująca pieniądz

2. Bank Banków - wpływa na skłonności do udzielania kredytów komercyjnych

3. Bank Państwa

Funkcja pieniądza:

1. miernik wartości

2. środek płatniczy

3. środek wymiany

4. tezauryzacja wartości

Formy pieniądza:

• gotówkowa - bilon i banknoty

• bezgotówkowa - czeki, akcje, obligacje

Cele polityki pieniężnej

• Bezpośrednie

• zapewnianie równowagi (regulacja podaży)

• Pośrednie

• korelacja przyrostu podaży pieniądza z przyrostem wypracowanego dochodu narodowego

• ustalanie poziomu kursu walutowego

• ustalanie stóp procentowych

Instrumenty polityki pieniężnej

1Oddziaływujące na płynność bankową

• Stopy dyskontowe (pożyczki wewnątrzbankowe)

• Poziom rezerw pieniężnych

• Operacje otwartego rynku (zakup i sprzedaż publicznych papierów wartościowych)

2Typu administracyjnego

• racjonowanie kredytów

3Specjalne

• kredyty preferencyjne

• gwarancje kredytowe

MSP w polityce państwa ( w Polsce)

1. Małe

• - 50 pracowników

• przychody do 7mln Euro

2. Średnie

• 50 - 250 pracowników

• przychody do 40mln Euro

3. Duże

• więcej niż 250 pracowników

• przychody powyżej 40mln Euro

MSP w krajach OECD

1Bardzo małe - 1- 19 pracowników

2Małe - 20 - 99 pracowników

3Średnie -100 - 499 pracowników

4Duże - powyżej 500 pracowników

Rola MSP

MSP odgrywają rolę dominującą - zdecydowana większość firm w kraju, olbrzymi udział w zatrudnieniu, handlu itp. W HZ dominują jednak duże firmy. Większość MSP w Polsce to usługi, handel i naprawy. MSP w Polsce jest 99,8% z tego 0,77% stanowią średnie, czyli małe to 99,03%

Możliwości kapitałowe w UE są większe niż w Polsce

Przesłanki wspierania MSP - dzielimy na dwie grupy:

• ekonomiczne - wynikają z zalet i słabości MSP. Zalety: elastyczność działania. Wada: niska ich trwałość (okres 5 lat jest w stanie przetrwać 20% firm)

• nieekonomiczne - sprowadzają do konieczności tworzenia i rozwoju klasy średniej, która jest gwarantem postępu cywilizacyjnego. Postęp w zakresie demokracji. Klasa średnia - dochody z pracy i ze zgromadzonego kapitału. Są to ludzie z doświadczeniem, o ponad przeciętnym wykształceniu

W Polsce należy sprzyjać rozwojowi klasy średniej

Cele polityki rządu wobec MSP

1. Główny

• Kształtowanie warunków dla tworzenia i pełnego wykonywania potencjału rozwojowego MSP

2. Szczegółowe

• Zwiększanie konkurencyjności MSP

• Zwiększanie eksportu MSP

• Zwiększanie inwestycji w sektorze MSP

Realizacja następuje przy zapewnieniu dostępu MSP do źródeł finansowania zewnętrznego (tani dostęp do kredytów) i wewnętrznego (reinwestowany zysk, obniżone podatki, ograniczyć biurokrację)

Metody wsparcia MSP

• finansowe / ekonomiczne - kredytowanie preferencyjne, kredyty podatkowe, gwarancje kredytowe, możliwość odpisów amortyzacyjnych

• niefinansowe / nieekonomiczne - doradztwo, szkolenia, inkubatory przedsiębiorczości (pomieszczenia zaadoptowane), parki przedsiębiorczości - obszerniejsza powierzchnia, rozwinięta

MSP wobec wyzwań wynikających z procesu integracji i regionalizacji gospodarki światowej

1. Konsolidacje firm

• łączenie kapitałów

• większe oszczędności

• ograniczenie zatrudnienia

• fuzje, alianse, przejęcia

2. zmiany w strukturze własności

• prywatyzacja

Polityka Rolna

To oddziaływanie władz państwa na rozwój rolnictwa i innych dziedzin gospodarki narodowej biorących udział w procesie wytwórczości rolniczej

ROLNICWO to oddziaływanie człowieka na organizmy zwierzęce i roślinne celem uzyskania żywności i surowców dla przemysłu

Zakres Rolnictwa:

1. produkcja roślinna

2. produkcja zwierzęca

3. leśnictwo

4. rybołówstwo (dalekomorskie i bałtyckie)

Zakres polityki gospodarczej

1. Produkcyjne

• rozwój gospodarstw

• mechanizacja

• mechanizacja

2. Społeczne

• kształtowanie stosunków demograficznych na wsi

• wsparcie socjalne ludności wiejskiej

• rozbudowa infrastruktury społecznej

Cele polityki rolnej

• zapewnienie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich

• przeciwdziałanie wahaniom cen produktów rolnych

• zapewnienie odpowiedniej jakości żywności

• kształtowanie ustroju rolnego w oparciu o rodzinne gospodarstwa chłopskie (bez sił najemnych do 100Ha)

• wsparcie dla tworzenia silnych gospodarstw

• ochrona przyrody i walorów

• ! dostosowanie rolnictwa do warunków UE

Funkcje i instrumenty polityki rolnej

1. Ochrona rolnictwa przed konkurencja zewnętrzną za pomocą Instrumentów Wewnętrznych:

• kredyty preferencyjne

• zapasy buforowe

• ceny gwarantowane ( minimalne) - w okresach nadprodukcji

2. Stymulowanie rozwoju Rolnictwa poprzez Instrumenty Zewnętrzne:

• cła

• regulacje ilościowe przywozów

• opłaty wyrównawcze

• dotacje do eksportu

Agencja Rynku Rolnego 1990r. - jako zbiornik retencyjny - przeciwdziałanie wahaniom cen

Agencja rolnicza Skarbu Państwa - przejęcie ziemi po PGR i jej zagospodarowanie (4,5 mln ha) - 3,8 PGR, 0,7 Fundusz ziemi - ¾ jest w dzierżawie

Agencja restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa:

• dopłata do kredytów preferencyjnych

• finansowanie infrastruktury wsi

1

6

---