UKŁAD PŁCIOWY ŻEŃSKI

• Elementy leżące w obrębie jamy brzusznej: jajniki, jajowody, macica.

• Elementy leżące poza jamą brzuszną: pochwa, łechtaczka, wargi sromowe większe i mniejsze, przedsionki.

JAJNIK

• Wysłany nabłonkiem niesłusznie nazywanym płciowym (u dojrzałej kobiety brak komórek płciowych w nabłonku). Jest to nabłonek 1-warstwowy pochodzenia mezodermalnego.

• Nabłonek pokrywa błonę białawą - torebkę łącznotkankową.

• Zrąb jajnika stanowi tkanka łączna wiotka (znacznie obfitsza w rdzeniu).

• Wyróżniamy w nim część korową i rdzeniową, ale nie ma między nimi wyraźnej granicy.

• Rdzeń jest silnie unaczyniony i unerwiony. Występują w nim też grupy komórek śródmiąższowych.

• Podstawowymi elementami strukturalnymi jajnika są zawarte w części korowej pęcherzyki jajnikowe. Między nimi występują pojedyncze komórki miocytów gładkich.

• Jajniki produkują komórki jajowe i wydzielają hormony.

Pęcherzyki jajnikowe:

• W każdym pęcherzyku znajduje się 1 owocyt.

• Pęcherzyki jajnikowe mogą znajdować się na różnych etapach rozwoju: pęcherzyk pierwotny, pęcherzyk wzrastający, pęcherzyk Graafa.

• Pęcherzyki pierwotne występują zwykle na obrzeżach kory jajnika, w pobliżu błony białawej. Jest to owocyt I rzędu, otoczony jedną warstwą komórek ziarnistych, tworzących otoczkę przezroczystą. Komórki ziarniste = folikularne dostarczają komórce jajowej substancje odżywcze.

• Pęcherzyki wzrastające = dojrzewające mogą występować w 2 stadiach: stadium pęcherzyka bezjamistego i stadium pęcherzyka jamistego. W pęcherzykach bezjamistych nie występują wolne przestrzenie. Komórki ziarniste produkują płyn folikularny, którego ciśnienie powoduje rozsuwanie się tych komórek. Pęcherzyki jamiste otoczone są tkanką łączną. Ich komórki ziarniste namnażają się. Centralną część pęcherzyka zajmuje jama. Wewnętrzna warstwa tkanki łącznej otaczającej pęcherzyk (bogata w komórki) dzieli się, tworząc warstwę gruczołową. Zewnętrzna warstwa tkanki łącznej zawiera liczne włókna kolagenowe i niewiele komórek (mogą się tu pojawiać miocyty).

• Dojrzałe pęcherzyki jajnikowe = pęcherzyki Graafa przemieszczają się pod powierzchnię jajnika. Środkową część zajmuje jama pęcherzyka wypełniona płynem pęcherzykowym. Jamę otacza ściana złożona z 3 warstw: ziarnistej, wewnętrznej osłonki pęcherzyka (gruczołowej) i zewnętrznej osłonki pęcherzyka (włóknistej). Komórki warstwy gruczołowej wytwarzają testosteron, który jest przetwarzany przez komórki ziarniste w 17-β-estradiol, wydzielany do płynu pęcherzykowego. Komórki ziarniste tworzą wzgórek jajonośny, w którym znajduje się owocyt II rzędu.

• Wydalenie owocytu II rzędu wraz z otaczającymi go komórkami ziarnistymi z pęcherzyka Graafa nazywane jest jajeczkowaniem = owulacją.

• Po owulacji pęcherzyk zapada się, a pozostałe w nim komórki ziarniste przekształcają się w komórki luteinowe, które wydzielają progesteron. Komórki warstwy gruczołowej i komórki luteinowe zaczynają się dzielić. W ten sposób powstaje ciałko żółte.

• Główną funkcją ciałka żółtego jest wydzielanie progesteronu (substratem do jego syntezy jest cholesterol). Progesteron odpowiada za przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zarodka, utrzymanie ciąży i przygotowanie gruczołów sutkowych do wydzielania mleka.

• Ciałko żółte menstruacyjne powstaje ok. 15 dnia cyklu menstruacyjnego i jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, to ciałko wraz z końcem tego cyklu przekształca się w ciałko białawe (blizna łącznotkankowa) i zanika. Jeśli jednak dojdzie do zapłodnienia i wszczepienia zarodka do ściany macicy, to następuje powiększenie ciałka żółtego menstruacyjnego i przekształcenie go w ciałko żółte ciążowe.

Gruczoł śródmiąższowy:

• Tworzą go grupy komórek endokrynowych rozrzucone w tkance łącznej zrębu jajnika.

• Komórki śródmiąższowe jajnika powstają z wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka.

• Syntetyzują i uwalniają estrogeny.

• U młodych dziewcząt (początek pokwitania) wydzielane przez te komórki estrogeny powodują wykształcenie się drugorzędowych cech płciowych.

• Do komórek śródmiąższowych zalicza się też komórki wnękowe, które syntetyzują androgeny.

JAJOWÓD

• Jest to parzysty przewód rozpoczynający się w pobliżu jajnika, uchodzący do macicy. Ma ok. 15 cm długości.

• Wyróżniamy w nim 3 części: lejek, bańkę i cieśń.

• Lejek jest początkowym odcinkiem jajowodu. Jest on wyposażony w strzępki, które wychwytują komórkę jajową uwolnioną z jajnika.

• Bańka to miejsce, w którym najczęściej następuje zapłodnienie. Jej błona śluzowa tworzy rozgałęzione fałdy - tzw. labirynt jajowodu.

• Cieśń jest odcinkiem łączącym bańkę z macicą.

• Błonę śluzową jajowodu tworzy tkanka łączna wiotka pokryta 1-warstwowym nabłonkiem walcowatym (z komórkami migawkowymi, gruczołowymi - odżywczymi i śluzowymi).

• Błona mięśniowa jest najgrubszą warstwą ściany jajowodu. Składa się z wewnętrznej - okrężnej i zewnętrznej - podłużnej warstwy mięśni gładkich.

• Zewnętrzną warstwę ściany jajowodu stanowi błona surowicza.

• Przez jajowód odbywa się transport owocytu, plemników i zarodka. Jest on szybki dzięki ruchom perystaltycznym jajowodu, oraz prądom wydzieliny wytwarzanym przez poruszające się rzęski.

• Wydzielina jajowodu bierze udział w kapacytacji = uzdatnianiu plemników i odżywianiu zarodka.

MACICA

• Jest to nieparzysty narząd, w którego ścianie rozwija się zarodek, a później płód.

• Wyróżniamy w niej: trzon, cieśń i szyjkę.

• Trzon jest najobszerniejszą częścią. To właśnie tu rozwija się zarodek, a później płód.

• Cieśń to dolna część macicy, łącząca trzon z szyjką. Ma ok. 1 cm długości.

• Szyjka dolna, wąska część macicy uchodząca do pochwy. Kanał szyjki jest przedłużeniem światła cieśni.

Budowa ściany macicy:

	Trzon macicy	Cieśń macicy	Szyjka macicy
Blaszka nabłonkowa	1-warstwowy nabłonek walcowaty z pojedynczymi komórkami urzęsionymi	1-warstwowy nabłonek walcowaty z pojedynczymi komórkami urzęsionymi	Nabł. 1-warstwowy walcowaty, a w końcowym odcinku wielowarstwowy płaski, występują tu liczne komórki śluzowe
Blaszka właściwa	Warstwa czynnościowa (tk łączna siateczkowata) i podstawowa(tk łączna wiotka). Warstwa czynnościowa (wraz z nabłonkiem) ulega cyklicznym zmianom	Warstwa czynnościowa (tk łączna siateczkowata) i podstawowa(tk łączna wiotka). Cz. Czynnościowa ulega zmianom, ale w znacznie mniejszym stopniu niż w trzonie	Tkanka łączna wiotka z rozgałęzionymi, cewkowymi gruczołami śluzowymi. Śluz w czasie owulacji obfity, uwodniony, a w fazie progesteronowej i w czasie ciąży mniej obfity i gęsty
Błona mięśniowa	Jest najgrubszą warstwą. Mięśnie gładkie w 3 warstwach: wew.- podłużna, środkowa- okrężna i zewn.- komórki ułożone podłużnie i okrężnie. W czasie ciąży miocyty powiększają się	Cieńsza niż w trzonie. Mięśnie gładkie w 3 warstwach: wew.- podłużna, środkowa- okrężna i zewn.- komórki ułożone podłużnie i okrężnie	Mięśnie gładkie w 3 warstwach: wew.- podłużna, środkowa- okrężna i zewn.- komórki ułożone podłużnie i okrężnie.
Błona surowicza	Otrzewna okrywająca przednią i tylną część macicy, połączona wzdłuż brzegów przez więzadło szerokie. Jest to tkanka łączna właściwa pokryta nabłonkiem surowiczym

Zmiany w błonie śluzowej w cyklu menstruacyjnym:

• Są spowodowane cyklicznymi zmianami stężenia hormonów wydzielanych przez jajnik (estrogeny i progesteron).

• Wyróżniamy 3 fazy cyklu menstruacyjnego: miesiączkową, estrogenową i progesteronową.

• Faza miesiączkowa = menstruacyjna rozpoczyna się od obkurczenia naczyń krwionośnych głębszych warstw śluzówki, co prowadzi do niedokrwienia. Po ponownym rozkurczeniu się naczyń następuje krwawienie i złuszczanie się warstwy czynnościowej błony śluzowej. Faza ta trwa ok. 3 - 5 dni. Pod koniec tej fazy śluzówka ma grubość ok. 0,5 mm. Pierwszy dzień krwawienia uznawany jest za początek cyklu.

• Po ustaniu krwawienia rozpoczyna się faza estrogenowa = proliferacyjna = wzrostu. W tej fazie następuje odbudowa błony śluzowej (pod koniec tej fazy osiąga ok. 2 - 3 mm). Odtworzona zostaje warstwa czynnościowa blaszki właściwej, nabłonek walcowaty, gruczoły cewkowe (proste) i częściowo tętnice (nieliczne, o prostym przebiegu, nie ma ich jeszcze w warstwie powierzchniowej).

• Faza progesteronowa = sekrecyjna = wydzielnicza rozpoczyna się ok. 14 dnia cyklu. W tej fazie następuje dalszy przyrost śluzówki na grubość (do ok. 5 - 7 mm), zwiększa się ilość i grubość gruczołów i naczyń krwionośnych, które przybierają kształt spiralny.

Strona | 1

---