WYKŁAD IV

Zakłócenia procesów emocjonalnych

• TYPY ZABURZONEGO NASTROJU

1. OBNIŻONY NASTRÓJ

dłużej utrzymujący się ujemny ton emocjonalny i ujemne zabarwienie uczuciowe wszystkich przeżyć

NASTRÓJ DEPRESYJNY	NASTRÓJ DEPRESYJNO-DYSFORYCZNY	NASTRÓJ DYSTYMICZNY
Rozpacz, smutek, przygnębienie, niemożność i bezsilność, niezdolność do odczuwania radości i przyjemności	Żal, rozżalenie, zniechęcenie, rozdrażnienie, a nawet złość	Termin wieloznaczny
- Niska samoocena - Niska ocena własnej przeszłości - Niska ocena przyszłości	- Ujemna ocena swojej pozycji - Ujemna ocena poprzedzających wydarzeń - Ujemna ocena sytuacji i możliwości jej rozwiązania	Przewlekła subdepresja

2. PODWYŻSZONY NASTRÓJ

wybitnie dodatni ton i zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć

NASTRÓJ MANIAKALNY	NASTRÓJ EUFORYCZNY	NASTRÓJ MORIATYCZNY	NASTRÓJ EKSTATYCZNY
Równomierne wzmożenie podwyższonego nastroju z odczuciami uniesienia, radości - ekspansywny, utrzymujący się - Zawyżenie samooceny - Zawyżenie przeszłości - Zawyżenie przyszłości	Płytkie wzmożenie nastroju, z dominowaniem wesołości, pogody ducha, szczęścia i samozadowolenia (np. skłonność do żartowania)	Odmiana euforii ze szczególnie nasiloną wesołkowatością i tendencją do dowcipkowania, błaznowania i niewyrafinowanych żartów	Wzmożenie nastroju z odcieniem ekstazy, odczucia podniosłości sytuacji i wydarzeń oraz własnego w nich udziału

3. LĘK

nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany wywodzących się z nieznanego, nierealnego źródła

WZBUDZENIE PSYCHICZNE	WZBUDZENIE RUCHOWE	WZBUDZENIE WEGETATYWNE	WYOBRAŻENIA POZNAWCZE
Trudność skupienia, rozluźnienia, zaśnięcia, wzmożona czujność, drażliwość	Wzmożone napięcie mięśni, niepokój, drżenie, dygotanie, męczliwość, „miękkie nogi”	Tachykardia, hipertonia, zasłabnięcie, zawroty głowy, trudności przełykania, suchość śluzówek, nudności, parcie na mocz i stolec, pocenie się, mrowienie, uderzenia gorąca	- Dotyczące przeżywanego zagrożenia (bliskość śmierci, choroba, psychiczny rozpad, utrata kontroli nad świadomością lub zachowaniem) - Dotyczące zmiany (niejasna, zaskakująca, przerażająca - własnej osoby, otoczenia)

Przejawy dezadaptacyjnego (nawet destrukcyjnego) lęku:

• LĘK UOGÓLNIONY

długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe o różnej, lecz mało zmieniającej się intensywności

• LĘK NAPADOWY

krótkotrwałe, powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu przeżywanego lęku

• LĘK W POSTACI FOBII

nawykowe unikanie sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą wystąpienia objawów nasilonego lęku (lęk antycypacyjny)

1. ZŁOŚĆ - DYSFORIA

nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywane wzbudzenie związane z poczuciem ograniczenia lub zablokowania (frustracji) możliwości realizacji własnych celów

WZBUDZENIE RUCHOWE	WZBUDZENIE WEGETATYWNE	PRZEKONANIA
Drżenie, napięcie, niepokój lub pobudzenie, wrogie odgłosy i gesty	Bladość, suchość śluzówek, tachykardia, wzrost ciśnienia, przyspieszenie oddechu	- O pokrzywdzeniu - O upokorzeniu

Przejawy dezadaptacyjnej (destrukcyjnej) złości:

• ZŁOŚĆ UOGÓLNIONA
  długotrwale utrzymujący się nastrój nacechowany złością, drażliwością, rozżaleniem z mniej jaskrawymi przejawami agresji, raczej werbalnymi niż czynnymi. Często łączy się z przygnębieniem i bezradnością (nastrój dysforyczno-depresyjny)

• WYBUCHY ZŁOŚCI
  gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowania złości z czynną agresją lub autoagresją

*** Zachowania uprzedzające reakcje ze strony otoczenia, np. wymuszanie krępowania lub izolowania, stereotypie ruchowe (uderzanie głową, stukanie palcami), czasem związane z samouszkadzaniem

• DYNAMIKA STANÓW UCZUCIOWYCH

ZOBOJĘTNIENIE (apatia, stępienie)	Ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć (otępienia, zaburzenia schizofreniczne - NIE neurastenia i depresja)
SPŁYCENIE (sztywność, bladość)	Zatracanie intensywności, amplitudy, modulacji, zabarwienia reakcji emocjonalnej na wydarzenia, wypowiedzi, osoby i okoliczności (zaburzenia schizofreniczne )
ZUBOŻENIE (uproszczenie, prymitywizacja)	Uzyskiwanie względnej przewagi bardziej elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych nad uczuciami bardziej złożonymi i wysublimowanymi, związanymi z zaspokajaniem potrzeb społecznych (schizofrenia, zespoły organiczne)
ZALEGANIE	Tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów uczuciowych w małej- lub niezmienionej postaci
LEPKOŚĆ	Niemożność oderwania się od uczuć, przejścia nad nimi do porządku (np. padaczka)
CHWIEJNOŚĆ	Nadmierna zmienność, niestałość, nietrwałość nastroju (zmiany organiczne)
NIETRZYMANIE	Tendencja do wyzwalania gwałtownych i intensywnych reakcji uczuciowych pod wpływem błahych bodźców

• WYSYCENIE UCZUCIAMI INNYCH PRZEŻYĆ

SYNTYMIA	Oznacza proporcjonalność, spójność, zbieżność przeżyć i zachowań z towarzyszącymi im emocjami (w stanie zdrowia i w stanie zaburzeń psychicznych)
HIPERTYMIA	Tendencja do ekspresji uczuciowej o cechach przesady, nadmiaru, zbytniej intensywności (stany podwyższonego nastroju, niektóre zaburzenia osobowości, wpływ substancji psychoaktywnych)
HIPOTYMIA, ATYMIA	Ograniczenie lub brak ekspresji uczuciowej (zaburzenia depresyjne, stany wyczerpania, zaburzenia organiczne)
PARATYMIA	Rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej ekspresji uczuciowej - jest niedostosowana do sytuacji i wzbudza odczucia niezrozumienia, zaskoczenia, niezwykłości lub dziwaczności (schizofrenia)
KATATYMIA	Życzeniowe przekształcanie się przeżyć lub zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych (oczekiwań, nadziei, obaw)

---