Wskaźnikiem nazywamy liczby mianowane lub niemianowane, które określają zależność i porównanie różnych wielkości od siebie, stosunek tych samych wielkości w różnych okresach, lub wielkość poszczególnych elementów składowych pracy. Pozwalają także wyliczyć wydajność pracy, koszty pracy oraz opracować poprawę wskaźników
Dzielimy na:
a) ilościowe - ustalające zadania wzrostu poszczególnych wielkości produkcji w planie,
b) jakościowe - określające sposób wykonania zadań ilościowych, w transporcie samochodowym wielkości pracy przewozowej, jak i wydajność taboru zależą od wielu wskaźników techniczno-ekonomicznych,
c) wartościowe - określające wielkość zadań planowanych w wartościach pieniężnych,
d) naturalne - ustalające konkretne zadania poszczególnych wielkości produkcji w jej miernikach
W transporcie stosuje się wskaźniki techniczno-eksploatacyjne
Wskaźniki techniczno-ekonomicze są miernikami porównawczymi osiąganych efektów ekonomicznych. Wskazują one, w jakim stopniu techniczny poziom produkcji i opanowanie techniki pracy przez pracowników wpływająca ekonomiczne efekty pracy. Pozwalają one mierzyć i porównywać koszty, wzrost czy spadek wydajności pracy itp.
Wozodni inwentarzowe (Di) - wozodni posiadania, dni inwentarzowe, w których pojazd zapisany jest w ewidencji przedsiębiorstwa, bez względu na to, czy jest używany, czy nie. W celu planowania Di = n*k gdzie n to liczba posiadanych pojazdów, k to liczba dni kalendarzowych w okresie realizacji zadania
Wozodni eksploatacyjne (De) - wozodni pracy taboru, iloczyn wozodni inwentarzowych (Di) i współczynnika wykorzystania taboru (A),
Współczynnik wykorzystania taboru (A) -określa jakość taboru, stosunek wozodni eksploatacji (De) do wozodni posiadania (Di). De= Di - Dn - Dp gdzie Dn - wozodni przestojów technicznych (napraw i obsługi), Dp - wozodni przestojów eksploatacyjnych (święta, choroby, brak paliwa, itp.). W sprawozdaniu 0,7868, po zmianie 0,8655
Współczynnik gotowości technicznej (Agt) - określa jakość taboru, stosunek wozodni gotowości technicznej (Dgt)do wozodni inwentarzowych (Di). Dgt = Di - Dn (Dn - wozodni napraw i obsługi). W sprawozdaniu 0,9.
Ładowność pojedynczego pojazdu (q) w tonach, określana fabrycznie, w zależności od konstrukcji i typu pojazdu
Ładowność średnia pojazdu (qśr) - stosunek sumy ładowności różnych pojazdów przedsiębiorstwa do liczby pojazdów
Prędkość techniczna (Vt) - stosunek przebiegu (przejechanych kilometrów) (K) w km do czasu jazdy (Tj) w godz. (czasu pokonania trasy). Czynnikami decydującymi są: umiejętności jazdy, warunki terenowe i ruchu na drodze, wskaźniki techniczne drogi, warunki atmosferyczne, stan techniczny pojazdu. Do czasu jazdy (Tj) wlicza się: przestoje wynikające z przyczyn technicznych (np. zmiana koła, tankowanie), przestoje wynikające z dyscypliny ruchu (przejazdy kolejowe, skrzyżowania), przestoje na potrzeby kierowcy. NIE WLICZA się czasu załadunku i wyładunku.
Prędkość eksploatacyjna (Ve) - stosunek przebiegu (K) w km do czasu pracy (czas operacji) (Tp) w godz. Do Ve wlicza się wszelkie przestoje, czyli czas pracy łącznie załadunkiem i wyładunkiem, zwiększenie prędkości eksploatacyjnej jest możliwe nie tylko przez zwiększenie prędkości, ale przede wszystkim przez skrócenie czasu czynności ładunkowych
Współczynnik wykorzystania przebiegu (B) - określa proces przewozowy, stosunek przebiegu kilometrów ładownych (Kltab) do ogólnego przebiegu pojazdu (Ktab). Ktab = NLtab (liczba jazd taboru) * L (średnia długość jednej jazdy). W sprawozdaniu 0,4444.
Współczynnik wykorzystania ładowności (C) - statyczny współczynnik zapełnienia, określa proces przewozowy, stosunek ciężaru przewożonego ładunku (Q) do iloczynu ładowności pojazdu określonej fabrycznie (q) i liczby jazd ładownych (NLład). Powinien wynosić 0,95<C<1,0. w sprawozdaniu wyniósł 0,5165, a po zmianie 0,9504.
Współczynnik wykorzystania ładowności (E) - dynamiczny współczynnik wykorzystania pracy przewozowej, stosunek wykonanej pracy (P) w km do iloczynu przebiegu kilometrów ładownych (Kt) w km i ładowności jednostki taborowej (q). Inaczej stosunek pracy rzeczywiście wykonanej do pracy przewozowej możliwej do wykonania,
Czas załadunku i wyładunku (Tzwtab) - mierzy się w godz. Określa on przeciętny czas konieczny do wykonania czynności ładunkowych 1 tony towaru z uwzględnieniem czasu związanego z manipulacją. Jest to suma czasu załadunku (Tztab) i wyładunku (Twtab), lub jako czas postojów ładunkowych jest to różnica liczby godzin pracy taboru przy wywozie drewna (Ttab) i liczby jazd taboru (Tjtab)
Średni dobowy czas pracy taboru (Td) - stosunek sumy wozogodzin pracy w każdym dniu (sume Td) przez liczbę wozodni eksploatacji w okresie, dla którego przeprowadza się rachunek. Wyrażone w godzinach. Min 7,5
Odcinek pracy (L) - w km, długość przebiegu wykonanego podczas jednej jazdy ładownej (między załadunkiem a wyładunkiem)
Odległość przewozowa (L) - odległość, na jaką została przewieziona 1 tona ładunku
Struktura czasu zmiany roboczej:
Czas zmiany roboczej:-> I) czas przerw, II) czas pracy:-> A) czas przygotowawczo- zakończeniowy, B) czas wykonania zrywki:-> 1) czas pomocniczy, 2) czas główny zrywki -> czas cyklu zrywki:-> a) czas jazdy po ładunek (jazdy pustej), b) czas jazdy ładownej, c) czas załadunku, d) czas wyładunku.
Koszty jednostkowe - [zł/m3] to stosunek kosztów godzinowych [zł/godz] do wydajności [m3/godz], decydują o wyborze środka zrywkowego. Wpływają na nie koszty godzinowe i wydajność. Aby obniżyć koszty jednostkowe należy zwiększyć wydajność pracy, co możemy osiągnąć zwiększając masę zrywanego ładunku i współczynnik wykorzystania czasu pracy, a obniżając czas cyklu zrywki, oraz obniżyć, jeśli to możliwe koszty godzinowe używając do pracy maszyn, których prace jest najtańsza. Na bliskich odległościach zrywki (100m) warto postarać się o skrócenie czasów niezależnych (załadunku i wyładunku) np. przez zastosowanie wydajniejszych maszyn (chwytaków, żurawia). Koszty jednostkowe, podobnie jak czasochłonność zrywki rosną wraz ze wzrostem odległości zrywki.
Czas zależny od odległości zrywki - możemy obniżyć przez zmniejszenie czasów niezależnych od zrywki i podwyższenie prędkości środka transportu. Podwyższenie ładowności nie wpłynie na obniżenie czasów zależnych. Im mniejszy czas zrywki, tym wydajność większa, dlatego też należy dążyć do jego skrócenia przez skrócenie czasów niezależnych, czyli dobre rozplanowanie pracy transportowej oraz zainwestowanie w większą moc środków transportowych.
Dobieranie środków zrywkowych - środki zrywkowe należy dobierać, kierując się ceną ich wykorzystania na danej powierzchni. W pierwszej kolejności wybiera się te środki, których koszty jednostkowe są najniższe, czyli takie, które mają najmniejszy koszt godzinowy i maksymalną wydajność na określonej powierzchni roboczej. Pracę należy rozplanować w ten sposób, by w pierwszej kolejności wykorzystać maszyny własne, a dopiero w ostateczności wykorzystać środek obcy, którego cena jest wyższa.
Czas pracy mierzymy by móc przeanalizować możliwości jego maksymalnego zmniejszenia, co wpłynie na zwiększenie wydajności zrywki. Można prowadzić badania i analizy nad wieloma czynnikami, które wpływają na czas pracy, zmieniać ich parametry aż do momentu, gdy wydajność będzie największa.
Wydajność zrywki, czas cyklu - to stosunek iloczynu współczynnika wykorzystania czasu pracy i średniej miąższości zrywanego ładunku do czasu cyklu zrywki. Aby zwiększyć wydajność należy zwiększyć masę zrywanego ładunku i współczynnik czasu pracy, a obniżyć czas cyklu zmniejszając sumy czasów niezależnych od długości zrywki (na bliskich odl). W tym celu możemy użyć ulepszonych maszyn, które mogą ładunek szybciej załadowywać, rozładowywać, oraz mogą wziąć większy ładunek. By zwiększyć współczynnik wykorzystania czasu pracy, co zwiększy wydajność, należy lepiej rozplanować pracę transportową by np. zmniejszyć niepotrzebne przerwy na oczekiwanie.
Czas cyklu lepszy jak mniejszy jak zmniejszymy czasu niezależne
Czasochłonność zrywki - jest lepsza im większa jest wydajność, czyli Q
Wydajność = (współcz. Czasu pracy * Q) / czas cyklu zrywki. Większa jak zwiększymy Q i zmniejszymy czasy niezależne (na bliskich odl)
Koszty jedn. = koszt godz/ wydajność. Mniejsze jak zwiększymy Q (ciężar)