SIARKA, BARYT, MAGNEZYT
Siarka
GŁÓWNE ŹRÓDŁA SIARKI
-podziemne złoża, (wytop przegrzaną parą wodną lub wydobycie na powierzchnię za pomocą sprężonego powietrza),
-ropa naftowa, gaz (w trakcie spalania tych paliw powstaje dwutlenek siarki).
KLASYFIKACJE ORAZ GENEZA ZŁÓŻ SIARKI RODZIMEJ
1. Złoża plutoniczno hydrotermalne
- w najbardziej zewnętrznej strefie wokół intruzji kwaśnych skał magmowych,
- w sąsiedztwie złóż rtęci i antymonu, a także w złożach Hg-Sb,
Tego typu złoża znane są z Meksyku (San Luis Potosi i Durango).
2. Złoża wulkaniczne
- związane są z działalnością fumaroli i solfatar, zawierających H2S, SO2 i pary siarki,
- S powstaje w wyniku dysocjacji termicznej H2S (reakcja H2S z SO2) lub utleniania H2S przez tlen.
3. Złoża sublimacyjne
- powstają w wyniku kondensacji par siarki na powierzchni Ziemi (ujście fumaroli i solfatar, na chłodnych ścianach szczelin kawern),
- koncentracja S na wewnętrznych ścianach kraterów i na dnie wulkanów wygasłych.
4. Złoża metasomatyczno-impregnacyjne
- związane z działalnością gorących wód, bogatych w związki siarki,
- powstają w wyniku krystalizacji S w spękaniach i porach skał piroklastycznych,
- występują w postaci kwarcytów i opalolitów,
- na zboczach czynnych i wygasłych wulkanów.
5. Złoża jezior kraterowych
- występują w skałach osadowych,
- powstawały w wyniku utleniania H2S doprowadzonego do zbiornika przez gazy i roztwory powulkaniczne,
- wytracana S osadzała się na dnie z utworami ilastymi ( z przeobrażenia otaczających skał wulkanicznych) i piroklastykami.
6. Złoża w seriach gipsowych
Występują w poziomach skał anhydrytowo-gipsowych, w częściach, gdzie:
- nad gipsami występują utwory ilaste,
- pod gipsami zalegają skały przepuszczalne, wapienie lub piaskowce.
PROWINCJE SIARKONOŚNE:
- rozmieszczone są nierównomiernie w określonych pasach i prowincjach siarkonośnych,
- wzdłuż granic kier litosfery;
W Polsce wyróżniamy prowincję Przedkarpacką
obejmuje ona zapadlisko przedkarpackie i powstała w miocenie na skraju platformy wschodnioeuropejskiej (Polska, Rosja, Rumunia),
złoża grupują się wzdłuż N brzegu zapadliska w utworach miocenu;
tworzą ją wapienie siarkonośne poziomu gipsowego anhydrytowego tortonu dolnego;
GŁÓWNE OBSZARY WYSTĘPOWANIA:
- obszar Staszowski (złoża Grzybów -Solec ,złoże Rudniki, złoże w Czajkowie),
- obszar Tarnobrzeski (złoże Osiek - Baranów, złoże Piaseczno - Machów-Jeziorko-Jamnica),
- obszar Lubaczowski (Czarków, Posądza, Swoszowice).
OBSZAR STASZOWSKI - Złoże Grzybów -Solec
- N cz. Niecki połanieckiej ok. 7 km na S od Staszowa,
- zbudowane ze sfałodawych i pociętych uskokami piaskowców, mułowców i iłów pstrego piaskowca, wapieni środkowotriasowych, iłów kajpru i piszczysto-żwirowych i mułowcowyco-ilasych utworów dolnojurajskich
OKRĘG TARNOBRZESKI -Piaseczno-Machów Jeziórko-Jamnica i Osiek Baranów
- serię utworów III-rzędowych rozpoczynają piaski i iły piaszczyste, mułki z wkładkami węgla brunatnego zaliczane do helwetu oraz piaski drobnoziarniste dobrze wysortowane warstw baranowskich o miąższości 25-50m
ZŁOŻE W MACHOWIE
- obok wapieni o teksturze wstęgowej pojawiają się wapienie zbite z gniazdami lub plamistymi skupieniami siarki,
- w spągowej części złóż- wapienie, w których występuje pierwotna struktura gipsów wielko krystalicznych podkreślona sposobem ułożenia siarki i kawern.
OBSZAR LUBACZOWSKI
- w obszarze tym znane jest złoże Basznia (Smolinka Dolna na E od Lubaczowa ),
- występuje w lokalnej strukturze zrębowej,
- wydłużone w kierunku NW-SE równolegle do występujących w tym obszarze uskoków,
- charakterystyczne jest występowanie skał siarczanowych na znacznym obszarze poniżej wapieni siarkonośnych.
ZŁOŻE W CZARKOWYCH
- utwory siarkonośne występują na prawym brzegu Nidy około 7 km od jej ujścia do Wisły,
- średnia zawartość siarki w wapieniach i marglach wynosi 17-19 %,
- wapienie siarkonośne odznaczają się zawartością celestynu dochodzącą do 25 %,
- złoże siarki რ wyeksploatowane.
Złoże w Swoszowicach (Kraków)
- położone w pobliżu nasunięcia karpackiego na N skłonie zapadliska,
- utwory mioceńskie, w których występuje siarka tworzą wielko promienną płaską strukturę, antyklinalną ,oblekającą wapienie górnojurajskie,
- złoże siarki leży w W skrzydle tej struktury.
Baryt
Wyróżniamy:
złoża żyłowe
- najbardziej rozpowszechnione
- powstają w wyniku krystalizacji z roztworów wodnych w temperaturze 250-500 C
- występują w szczelinach tensyjnych, strefach brekcjowania, uskokach
- dość często skałą otaczającą są węglany, w których zachodzi metasomatyczne zastępowanie
-minerały towarzyszące to kwarc, kalcyt, syderyt, fluoryt, siarczki Fe, Zn, Pb,...
złoża pokładowe
- złoża głównie w skałach krzemionkowych, ilastych oraz węglanowych wieku ordowik-karbon;
- pochodzenia osadowego (obecność stylolitów i brekcji synsedymentacyjnych);
- ciemne zabarwienie spowodowane zawartością składników organicznych, H2S, pirytu oraz innych siarczków;
złoża pokrywowe
- występują w formie pokryw ilastej zwietrzeliny
- występują tu drobne żyły barytowe z kwarcem, kalcytem, fluorytem i siarczkami
- baryt jest tu biały lub bezbarwny, tworzy skupienia tabliczkowe, włókniste, porowate, lub zbite;
Najważniejsze złożowe koncentracje barytu występują na obszarach:
- Sudetów
- Gór Świętokrzyskich
- Zapadlisk sudeckich
- Tatr
- Okolic Krakowa
Boguszów
Głuszyca
Jedlinka
Jeżów Sudecki
W Sudetach:
-dwie grupy formacji:
1. polimetaliczno-barytowo-fluorytowej:
- barytowo-kwarcową (wystąpienia: Boguszów, Głuszyca, Jabłów, Modliszów, Bystrzyca G.)
- barytowo-węglanową ( Jedlinka, Srebrna Góra, Dziećmorowice),
- barytowo-fluorytową ( Stanisławów, Jeżów Sudecki)
2. barytu (monomineralna)
-mniejsze koncentracje barytu spotyka się m. in. w melafirach w postaci migdałów, a także w formie rozproszonych ziaren lub konkrecji w utworach osadowych głównie karbońskich i dewońskich
Góry Świętokrzyskie:
- złoża: Góra Moczydło, Ostra Górka koło Huciska, Górki Szczukowskie oraz w Strawczynku. Złoża te reprezentują hydrotermalną formację Pb-Zn-Ba, obejmującą złoża o przejściowym typie zmineralizowania
- Baryt stwierdzono w utworach paleozoiku—mezozoiku, od kambru aż po górny trias, dominują jednak mineralizacje w skałach dewonu oraz permu i triasu. Najczęściej występuje w skałach węglanowych, rzadziej w spoiwie piaskowców i zlepieńców
Stanisławów:
Złoże reprezentuje formację barytowo-fluorytową
W składzie mineralnym złoża oprócz barytu występują również kwarc, syderyt, hematyt i siarczki (galena, piryt, chalkopiryt, markasyt, sfaleryt i tetraedryt)
Wykształcenie: forma żyłowa poprzecinana uskokami, co można wiązać z ruchami tektonicznymi w górnej kredzie i paleogenie podczas rozwoju jednostki Chełmca
pochodzenie hydrotermalne
mineralizacja jest wiązana z fazą kimeryjską orogenezy alpejskiej, która powstawała w już istniejących szczelinach tektonicznych, później wielokrotnie odnawianych
Boguszów
Wykształcenie żyłowe
W złożu wyróżnia się trzy generacje barytu w paragenezach:
(a) z siarczkami (sfaleryt, galena, tetraedryt,
chalkopiryt)
(b) z fluorytem
(c) z kwarcem
Mineralizacja złoża jest związana z działalnością roztworów pomagmowych wulkanizmu górno karbońskiego.
Magnezyt
Magnezyt jest minerałem stanowiącym istotny składnik skał metamorficznych utworzony w niskich zakresach przeobrażeń regionalnych.
Często powstaje w wyniku przeobrażeń hydrotermalnych i hipergenicznych (pod wpływem wody i CO2) ultrazasadowych skał magmowych. Jest również składnikiem wielu skał osadowych, w których powstaje na skutek ewaporacji bądź procesów metasomatycznych.
Złoża dzielimy na:
- Złoża osadowe - zmetamorfizowane
- występują wśród utworów proterozoicznych
- są to soczewki lub pokłady magnezytu gruboziarnistego
- występuje wśród skał węglanowych, najczęściej dolomitów
- miąższość pokładów osiąga 50-100 m głębokości i długość kilku km
- jest to magnezyt wysokiej jakości (zawiera mało domieszek - kwarc, dolomit, kalcyt)
- Złoża wietrzeniowo - infiltracyjne
- związane głównie z magmowymi skałami zasadowymi i ultrazasadowymi oraz z powstałymi z serpentynitów
- występują w postaci gniazd, żył lub sztokwerków, o niedużych rozmiarach i zasobach
- odmiana zbita (skrytokrystaliczna, bezpostaciowa)
Występowanie:
- Złoża magnezytów w Polce występują wyłącznie na Dolnym Śląsku
- udokumentowano 6 złóż magnezytów:
- obecnie eksploatowane jest tylko jedno złoże magnezytu
Braszowice koło Ząbkowic Śląskich
- złoża typu żyłowego, o grubości żył dochodzących do 3 metrów; występują w prekambryjskich pasach serpentynitowych