Polityka antymonopolowa - stacjonarne studia ekonomii.
Szczegółowy zakres materiału obowiązujący do egzaminu z polityki antymonopolowej
2012/2013
I. Polityka antymonopolowa:
1) konkurencja jako przedmiot ochrony - pojęcie i rodzaje konkurencji niedoskonałej (konkurencja polipolistyczna, monopolistyczna, oligopolistyczna), inne formy rynku - duopol, monopol, monopson, monopol publiczny; konkurencja jako dobro publiczne;
2) pojęcie i zakres polityki antymonopolowej w Unii Europejskiej i w Polsce;
3) koncepcje polityki antymonopolowej w UE - koncepcja strukturalna i dyrektywna, zadania tej polityki, pojęcie konkurencyjności międzynarodowej, przewaga konkurencyjna narodu.
II. Reguły ochrony konkurencji w UE:
1) zakazane porozumienia przedsiębiorstw - treść zakazu i rodzaje zakazanych porozumień, przykłady,
2) dozwolone porozumienia przedsiębiorstw - porozumienia o mniejszym znaczeniu (zasada de minimis), instytucja zwolnienia indywidualnego, wyłączenia grupowe porozumień,
3) nadużywanie dominującej pozycji - warunki stosowania, rodzaje nadużyć, przykłady,
4) kontrola koncentracji przedsiębiorstw - rodzaje koncentracji, wymiar wspólnotowy koncentracji, kompetencje Komisji, ocena połączeń horyzontalnych,
5) pomoc publiczna - zakaz, dopuszczalne wyjątki w postaci automatycznie dozwolonej i warunkowo dozwolonej pomocy, wyłączenia z rozporządzenia 800/2008, pomoc de minimis,
6) przedsiębiorstwa publiczne a reguły konkurencji, pojęcie usług świadczonych w interesie ogólnogospodarczym, przejrzystość stosunków finansowych pomiędzy przedsiębiorstwami publicznymi a państwami członkowskimi,
7) liberalizacja tzw. sektorów regulowanych - energetyka, telekomunikacja, dostawy gazu.
III. Zakres polskiej polityki antymonopolowej:
1) zakazane praktyki monopolistyczne - porozumienia zakazane, rodzaje, przykłady,
2) koncentracje przedsiębiorców - koncentracje objęte kontrolą Prezesa UOKiK, koncentracje dozwolone.
IV. Europejska Sieć Konkurencji - podmioty ją tworzące, zadania, pozycja Komisji i jej uprawnienia w zakresie polityki antymonopolowej, polityka w zakresie kar pieniężnych.
Materiały źródłowe: - traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - art. 101-109 traktatu (dawniej art.81-89 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską),
- rozporządzenie Rady 1/2003 w sprawie stosowania artykułu 81 i 82 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (obecnie art. 101 i 102 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej),
- rozporządzenie Rady 139/2004 o kontroli koncentracji przedsiębiorstw,
- dyrektywa Komisji 2006/111 w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi,
- rozporządzenie Rady 1998/2006 w sprawie stosowania art. 87 i 88 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do pomocy de minimis (obecnie art. 107 i 108 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej),
- rozporządzenie Rady 800/2008 w sprawie wyłączenia pewnych kategorii pomocy publicznej spod rygoru art. 87(1) traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską,
- rozporządzenie Komisji nr 360/2012 w sprawie stosowania art.107 i 108 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym;
- komunikat Komisji w sprawie reguł UE w dziedzinie pomocy publicznej w odniesieniu do rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym;
- ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz. U. z 2007 r., Nr 50, poz.331 z późn. zm.
Kategorie przedsiębiorstw publicznych w prawie konkurencji UE:
1) przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa wyposażone przez państwo w specjalne lub wyłączne prawa,
2) przedsiębiorstwa, którym państwo powierzyło zarząd nad świadczeniem usług o ogólnym znaczeniu gospodarczym i przedsiębiorstwa mające charakter monopolu skarbowego.
Przykłady rozstrzygniętych przypadków naruszeń konkurencji
Zakazane kartele - holenderski kartel cementowy uznany został za sprzeczny ze wspólnotowymi regułami konkurencji chociaż porozumienie obejmowało obszar jednego państwa. Trybunał wskazał, że chociaż porozumienie obejmuje cały obszar państwa to ze względu na swój charakter zmierza do utrwalenia podziału rynku, utrudniając jego penetrację i zapewniając ochronę przemysłu krajowego. Przedsiębiorstwa z innych państw członkowskich mają utrudniony dostęp do tego rynku. Wpływa takie zachowanie na handel wewnątrzwspólnotowy i ogranicza konkurencję ze strony zagranicznych przedsiębiorstw.
- niemieccy producenci płytek ceramicznych wprowadzili system dyskontowy pozbawiający indywidualnych sprzedawców prawa do ustalania dyskonta. Zostało to uznane za zachowanie prowadzące do koncentracji handlu w rękach lokalnych producentów i ograniczające ich konkurencję oraz izolujące rynek od zagranicznych konkurentów.
- uczestnicy kartelu producentów fosforanu cynku- antykorozyjnego mineralnego pigmentu stosowanego do produkcji farb przemysłowych zostali ukarani za ustalanie cen i podział rynku tego produktu. Porozumienie kartelowe zawarły przedsiębiorstwa zaliczane do grupy małych i średnich przedsiębiorstw. Kartel istniał przez 4 lata i w sposób zróżnicowany traktował swoich kontrahentów. Uczestnikom porozumienia kartelowego wymierzona została najwyższa kara grzywny, tj. 10% obrotów przedsiębiorstwa z uwagi na czas trwania i wagę naruszenia reguł konkurencji.
Nadużycie dominującej pozycji - w sprawie Microsoft Komisja wydala decyzję zakazującą nadużywania dominującej pozycji i nałożyła karę grzywny. Spółka naruszyła art. 82 (obecnie 102) traktatu przez odmowę udzielenia informacji dotyczących interoperacyjności oraz zintegrowanie aplikacji Windows Media Player z systemem operacyjnym Windows. Nadużycia spółka dopuściła się na rynku systemów operacyjnych dla komputerów osobistych, gdzie posiadała 95% udziałów. Microsoft odmówił konkurentom przekazania informacji pozwalającej ich produktom na współpracę z serwerami działającymi w oparciu o oprogramowanie Microsoft Windows dominujące na rynku komputerów osobistych. Początkowo spółka wchodząc na rynek systemów operacyjnych dla serwerów grup roboczych ujawniała informacje dotyczące interoperacyjności, a później zaczęła odmawiać.
Komisja, po przeprowadzeniu badań rynkowych stwierdziła, że przedmiotowe informacje były niezbędne do tego, aby konkurować na rynku systemów operacyjnych dla serwerów grup roboczych. Microsoft odmawiając ich ujawnienia był w stanie osiągnąć pozycję, która groziła wyeliminowaniem z rynku pozostałych konkurentów. Poza tym odmowa udzielenia informacji ze strony Microsoft ograniczyła rozwój techniczny na niekorzyść konsumenta. Bez dostępu do tych informacji konkurencji powielali produkty dostarczane przez Microsoft, podczas gdy mogli dostarczać nowe i lepsze produkty. W odniesieniu do zarzutu nadużycia dominującej pozycji Komisja, stwierdziła, że Microsoft zakłócił konkurencję na rynku odtwarzaczy mediów strumieniowych integrując swój odrębny produkt Windows Media Player z dominującym na rynku systemem operacyjnym dla komputerów osobistych Windows. To zintegrowanie sztucznie nakłoniło dostawców treści internetowych i twórców oprogramowania do polegania na technologii Windows media, a innym producentom odtwarzaczy mediów strumieniowych uniemożliwiło konkurowanie. Microsoft posiadał przewagę nad konkurentami od 1999r. i utrzymywał ją, gdy nastąpiło wprowadzanie strategii integrowania aplikacji.
Komisja zobowiązała Microsoft do podjęcia działań zaradczych czyli:
- udostępnienia odpowiednich informacji na temat interoperacyjności i pozwolenia na ich wykorzystywanie w celu opracowania kompatybilnych produktów dla systemów operacyjnych dla serwerów grup roboczych;
- udostępnienia wersji systemu operacyjnego dla komputerów osobistych Windows bez aplikacji Windows Media Player, co dałoby możliwość nabywania systemu Windows z dowolnym odtwarzaczem multimedialnym
- przedłożenia przez Microsoft propozycji ustanowienia mechanizmu kontrolującego.
Komisja nałożyła na Microsoft karę grzywny w wysokości 497.196 mln. euro co odpowiadało 1,62% światowych obrotów spółki w ostatnim roku obrachunkowym, za który były dostępne dane.
Koncentracje przedsiębiorstw - w sprawie Sony BMG Komisja w 2005 r. zatwierdziła porozumienie przedsiębiorstw, na podstawie którego utworzona została grupa fonograficzna w wyniku fuzji spółek Bertelsmann AG, Sony BMG i Sony Co. of America. Sąd stwierdził nieważność decyzji Komisji, gdyż jej zgoda na koncentrację nie została w pełni uzasadniona i zawiera oczywisty błąd w ocenie sprawy. Komisja błędnie przedstawiła niektóre dane otrzymane od uczestników rynku i swoich twierdzeń nie poparła dowodami, Zarzuty Sądu wobec Komisji odnosiły się do braku wyjaśnienia dlaczego w trakcie postępowania zmieniła decyzję i wyraziła zgodę na koncentrację mimo początkowego twierdzenia, że fuzja poważnie ograniczy konkurencję na rynku nagrań muzycznych i muzyki on-line. Orzeczenie wyjątkowe Sądu, w którym pierwszy raz zakwestionowano decyzję Komisji zatwierdzającą koncentracje przedsiębiorstw.
Pomoc publiczna - za nielegalną uznana została pomoc udzieloną w Niemczech dla siedmiu banków krajowych. Rządy niemieckich krajów związkowych, będący właścicielami akcji w tych bankach, przekazały budynki publiczne i inne aktywa w celu zwiększenia struktury kapitałowej. Działanie to podjęte zostało w ramach realizacji dyrektywy o środkach własnych i wypłacalności. Komisja w prowadzonym postępowaniu wykazała, że wynagrodzenie za przekazanie majątku było bardzo niskie (średnio poniżej 1%) i nie odpowiadało normalnej stopie zwrotu jakiej oczekiwałby inwestor prywatny za porównywalną inwestycję bezgotówkową. Zmniejszone wynagrodzenie zostało uznane za nielegalna pomoc publiczną z art. 87(1) traktatu (obecnie art.107(1)).
- w sprawie Pearle BV Trybunał orzekł, że stowarzyszenie handlowe regulowane prawem publicznym nie dopuściło się naruszenia art. 87(1) traktatu przy finansowaniu kampanii reklamowej organizowanej na rzecz jego członków i przez nich zatwierdzonej. Nie uznano tego działania za niedozwoloną pomoc publiczną, gdyż kampania ta finansowana była ze środków pobranych od członków stowarzyszenia i przeznaczonych statutowo na tę kampanię.
- w sprawie greckiej pomocy przyznanej na restrukturyzację linii lotniczych Olympic Airways Komisja uznała, że pomoc ta jest niezgodna z prawem i wspólnym rynkiem. W kolejnej decyzji Komisja nakazała rządowi Grecji odzyskanie pomocy. Grecja podjęła starania w celu odzyskania pomocy, z tym, że po wydaniu tej drugiej decyzji przeniosła personel i najbardziej rentowne aktywa Olympic Airways bez zadłużenia i bezwarunkowo do nowoutworzonego przedsiębiorstwa pod nazwą Olympic Airlines. W ten sposób uniemożliwiła odzyskanie długów poprzedniego przedsiębiorstwa od nowego przedsiębiorstwa. Trybunał orzekł, że przeniesienie aktywów beneficjenta zorganizowano tak, że nie można odzyskać długów poprzedniego przedsiębiorstwa czyli nie można skutecznie wykonać decyzji o zwrocie pomocy.