Niezgodności recepturowe w lekach stałych
Niezgodności występujące w proszkach są to niezgodności fizyczne. Polegają one na rozpływaniu się proszków, wilgotnieniu lub zlepianiu się proszków.
Mieszaniny eutektyczne
Temperatura topnienia ciał stałych jest wielkością charakterystyczną dla ciał stałych. Zmieszanie dwóch związków chemicznych powoduje wzajemne obniżenie temperatury topnienia. Jeżeli czysty związek chemiczny o znanej temperaturze topnienia zmieszamy z pewną ilością związku chemicznego o znanej temperaturze topnienia, to powstała mieszanina będzie się zawsze topiła w temperaturze niższej niż czyste związki.
Np. Mentol TT= 40ºC
Tymol TT= 50ºC
W temperaturze pokojowej temperatury topnienia tak się obniżą, że staną się ciałem stałym, jest to zjawisko euteksji.
Topnienie lub wilgocenie proszków związane z euteksją nie musi nastąpić od razu, a topnieniu sprzyja wysoki stopień rozdrobnienia proszków.
Zjawisko euteksji w recepturze dotyczy:
KWASU ACETYLOSALICYLOWEGO Z:
wodorowęglanem sodu
urotropiną
fenazonem
aminofenazonem
antypiryną
niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (metamizol sodowy)
SOLOLU Z:
kamforą
wodzianem chlorku
mentolem
fenazonem
mocznikiem
MENTOLU Z:
kwasem salicylowym
kamforą
tymolem
sololem
mocznikiem
Mieszaniny eutektyczne gorzej rozpuszczają się w rozpuszczalniki niż każda z niej osobno.
Niezgodność można poprawić poprzez:
rozdzielenie niezgodnych składników
zastosowanie odpowiedniej kolejności mieszania składników
Rp.
Camphorae 0,1
Phenylis salicylatis 0,2
M.f.pulv.
D.t.d. No III
D.S. Wiadomo
Zachodzi niezgodność, należy rozdzielić niezgodne składniki.
Rp.
Methenamini
Phenylis salicylatis aa 0,1
M.f.pulv.
D.t.d. No XV
D.S. 3 x dziennie proszek
Zachodzi niezgodność, należy rozdzielić niezgodne składniki.
Rp.
Thymoli 1,0
Mentholi 1,5
Acidi borici 10,0
Talci
Zinci oxidi aa 30,0
M.f.pulv.
D.t.d. No X
D.S. Wiadomo
Zachodzi niezgodność, należy zastosować odpowiednią kolejność mieszania.
Rp.
Belladonnae extr. sicc. 0,02
Methyleum celulei 0,05
Mephetonini
Phenylis salicylatis aa 0,5
M.f.pulvis
D.t.d No XX
Zachodzi niezgodność, należy zastosować odpowiednia technikę mieszania składników.
Proszki higroskopijne
Ciałami higroskopijnymi nazywamy substancje, które wchłaniają wilgoć z otoczenia. Substancje mogą być higroskopijne z natury, albo tworzyć wilgotniejące mieszaniny po zmieszaniu suchych nie higroskopijnych substancji. Substancja higroskopijna pochłania wilgoć z otoczenia, przez co zmienia się konsystencja proszku - wilgotnieje. Ilość pochłoniętej lub zaabsorbowanej wody zależy od właściwości higroskopijnych substancji oraz od wilgotności względnej powietrza.
Do substancji podatnych na wilgocenie zaliczamy:
suche ekstrakty roślinne
Belladonnae ext. sicc. (w aptece występuje w rozcierce z laktozą 1+1)
kwas acetylosalicylowy
Aspiryna (sama w sobie nie jest higroskopijna, ale w mieszance z higroskopijnym proszkiem ulega hydrolizie do kwasu salicylowego i kwasu octowego)
Hydrolizę kwasu acetylosalicylowego przyspiesza alkaliczne środowisko pochodzące np. od: urotropiny, sololu, węglanu sodu
urotropina
bromki - szczególnie w potrójnej mieszance
Niezgodność można poprawić poprzez:
rozdzielenie niezgodnych składników i wydanie osobno w postaci proszku
rozdzielić niezgodne składniki innymi składnikami leku recepturowego
dodać substancji obojętnej laktozy lub skrobi
Proszki zawierające substancje higroskopijne wydaje się z apteki w szczelnie zamkniętym opakowaniu, papierową torebkę umieszcza się dodatkowo w foliowej torebce zamykanej strunowo.
Rp.
Belladonnae extractum siccum 0,02
Acidi acetylsalicylici 0,3
Methenamini 0,5
M.f.pulvis
D.t.d. No XX
S. 2 x dziennie proszek
UWAGA!!!
Zachodzi niezgodność, z uwagi na higroskopijność kwasu acetylosalicylowego i możliwość tworzenia mieszanin eutektycznych z innymi substancjami, należy go dodać na końcu i dokładnie wymieszać z resztą składników za pomocą karty celuloidowej, bez ucierania pistlem porcelanowym.
ADSORPCJA
Polega na wiązaniu substancji siłami van der Waalsa.
Silne właściwości adsorpcyjne ma:
węgiel leczniczy
glinka biała
wodorotlenek glinu
proszki w postaci pigułek
Łączenie w lekach recepturowych ciał o silnych właściwościach adsorpcyjnych np. węgiel leczniczy z substancja łatwo się adsorbującymi np. alkaloidy lub glikozydy nasercowe; prowadzi do silnego zaadsorbowania się glikozydów lub alkaloidów na węgiel.
Niezgodność można poprawić poprzez:
rozdzielenie niezgodnych składników i wydanie osobno w postaci proszku
1
NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE W LEKACH STAŁYCH