Systematyka:
Gromada: BRYOPHYTA - Mchy (ok 700 gat.)
Klasa: SPHAGNOPSIDA - Torfowce (36 gat.)
Klasa: ANDREAEOPSIDA - Należyny (6 gat.)
Klasa: POLYTRICHOPSIDA - Płonniki (22 gat.)
Klasa: BYROPSIDA - Prątniki (636 gat.)
Gromada: MARCHANTIOPHYTA - Wątrobowce (250 gat.)
Klasa: MARCHANTIOPSIDA - Prostnicowe (33 gat.)
Klasa: JUNGERMANNIOPSIDA - Meszkowce
Podklasa: METZGERIIDAE
Podklasa: JUNGERMANNIDAE
Gromada: ANTHOCEROTOPHYTA - Glewiki (4 gat.)
Informacje ogólne:
*”Mszaki”: Mchy-glewiki-wątrobowce
*rośliny drobne o podobnym pokroju
*Wilgotne środowiska - związek z rozmnażaniem -> przenoszenie gamet
*występują w miejscach o zmiejszonej dogodności dla roślin naczyniowych
*dominacja gametofitu - pokolenie haploidalne 1n
*PROTONEMA - splątek
Ewolucyjna przewaga sporofitu:
Przewaga sporofitu nad gametofitem pozwala roślinie na osiągnięcie większych rozmiarów i na lepsze przystosowanie do środowiska lądowego dzięki stabilności genetycznej (2n). Dzięki podwójnej porcji genów roślina jest bardziej odporna na błędy w kopiowaniu genomu - na szkodliwe dla jej rozwoju mutacje i tp. Ponadto dzięki diploidalności rośliny wykształciły nasiona - które mogą przeczekać nieprzyjazne warunki środowiska przez długi okres czasu zanim rozpoczną rozwój.
Charakterystyka gromad:
Gromada: Bryopchyta
Klasa: SPHAGNOPSIDA
*budowa morfologiczna gametofitu torfowca:
-główka - część szczytowa składająca się z odgałęzień bocznych
-gałązki odstające - oddzielone odcinkami, odchodzą w pęczkach
-gałązka zwisająca (przylegająca)
-Łodyżka
-chwytniki
*budowa anatomiczna liścia gałązkowego torfowca:
-liście jednowarstwowe, pozbawione żebra
-sieć komórkowa składa się z:
Komórek asymilacyjnych (żywe, podłużne), martwych komórek magazynujący wodę - są wzmocnione pasami grubszej ściany komórkowej, posiadają pory - „jajeczka” widoczne przez mikroskop
*budowa anatomiczna łodyżki (od zewnątrz):
-skórka (1-4 warstw komórek)
-sklerenchyma
-tkanka miękiszowa (rdzeń)
*cechy systematyczna:
-ułożenie porów i komórek martwych
-liczba warstw komórek tworzących skórkę w łodyżce
*wyznacznik występowania - wilgotność
*przedstawiciel: Sphagnum
Gromada: Bryopchyta
Klasa: POLYTRICHOPSIDA
*Morfologia gametofitu (płonnik pospolity - Polytrichum commune)
-organ osiowy - łodyżka
-od łodyżki odchodzą skrętolegle liście
-z gametofitu żeńskiego wyrasta sporofit - zachamowanie rozwoju
-gametofit męski - jego wzrost nie kończy sie na wytworzeniu jednej plemni, rośnie dalej
-liście okrywowe, zakrywające plemnie
*budowa anatomiczna liścia (od dołu):
-skórka solna
-tkanka wzmacniająca
-skórka górna
-Tkanka przewodząca - hydroidy
-lamelle oddzielone szczelinkami - stosy komórek asymilacyjnych na górnej powieżchni liścia
-LAMELUM- pojedynczy stosik komórek asymilacyjnych, komórka szczytowa jest charakterystyczna dla danego gatunku
*budowa anatomiczna łodygi od zewnątrz
-skórka
-tkanka wzmacniająca
-miękisz korowy (w nim „ślady liściowe” - wiązki przewodzące)
-leptoidy
-hydroidy
*przedstawiciele:
-POLYTRICHUM COMMUNE (płonnik pospolity)
-Polutrichum altrozum
-p. poliferum
-p. sexangulare
-Pogonatum aloides
-p. hercynicum
-p. undulatum
Gromada: Bryopchyta
Klasa: BYROPSIDA
*budowa liścia:
-wielowarstwowe żebro (nerw) - dochodzi/nie dochodzi do szczytu liścia, wychodzi za szczyt, podwójne/widłowate
-Brzeg liścia: gładki albo ząbkowany
-wierzchołek i nasada
-listki pokryte kutykulą, asymiluje jedna tkanka
-obecność komórek skrzydłowych - mocujące listek do łodyżki - jeżeli są obecne to wyraźnie różnią się od komórek miękiszu asymilacyjnego wielkością i brakiem chlorofilu; może ich nie mieć
*rozmnóżki wegetatywne u próchniaczka obupłciowego (Aulacomium andrognum) - na szczycie lub w kątach liści
*MCHY ORTOTROPOWE (górnozarodnikowe) - mchy rosnące w górę o łodygach słabo widlasto rozgałęzionych kończą wzrost z chwilą wytworzenia rodni, a potem sporofitu z zarodnią; gat: Byrum sp., Dicardia sp., Grimia sp.
*MCHY PLAGIOTROPOWE (bocznozarodniowe) - o łodygach regularnie lub nieregularnie rozgałęzionych, płożączych się po podłożu; rodnie powstają bocznie w dolnej części łodyżek (nie ma na szczytach pędu); umożliwia to dalszy wzrost
Gromada: Bryopchyta
Gromada: MARCHANTIOPHYTA
*grzbietobrzuszna symetria ciała
*Na łodyżce po stronie brzusznej - chwytniki
*brak wtórnego skręcenia łodygi - zachowany układ 3 prostnic
*występują dwa typy ulistnienia:
-dwa rzędy liści bocznych oraz rząd liści brzusznych- amfigastria (l. poj. Amfigastrium) 2+1; np Bazzania trilobata
-dwa rzędy liści bocznych, brak liści brzusznych 2+0, po stronie brzusznej tylko chwytniki
*liście wątrobowców są:
-całe lub podzielone na 2-4 (5) łat
-jednowarstwowe
-Bez żebra (nerwu środkowego)
-Zatoka liściowa - przerwa między łatami
*CIAŁA OLEISTE: obłonione komórki tłuszczu, różny kształt i ilość -> stałe dla gatunku - ważna cecha pomagająca odróżnić gatunki; rozpadają się w suchym materiale roślinnym - zanikają w procesach suszenia; w obrębie mszaków występują wyłącznie u wątrobowców - silnie zróżnicowane pod wzg wielkości kształtu, koloru, liczby kropel w komórce
Nie poznano do końca ich funkcji:
?ochrona przed promieniowaniem UV
?ochrona przed szkodliwym działaniem niskich temperatur
?ochrona przed zwierzętami roślinożernymi
*rozmnóżki u Lophozia sudetica (czubek sudecki) - 1-2 komórkowe, kanciaste ich skupienia na szczytach górnych liści; dużo częściej występują u wątrobowców niż u mchów
*zgrubienia ścian komórkowych na przykładzie Mylia taylory - komórki nierównomiernie odkładają materiał do budowy ściany komórkowej, zgrubienia w kątach komórek
Różnice między:
Gametofit |
|
Wątrobowce |
Mchy |
Formy liściaste i plechowate, liście bez żebra |
Tylko liściaste, liście z żebrem (rzadziej bez) |
Wyraźne 2 prostnice (3 stanowi rząd amfigastri) |
Brak prostnic, wtórne skręcenie łodyżki powoduje powstanie ulistnienia spiralnego |
Liście całe lub podzielone na 2-5 łat |
Liście całe |
Sporofit |
|
Seta delikatna, wiotka, krótkotrwała, przeźroczysta, |
Seta sztywna, długotrwała, kolonowa |
Zarodnia otwiera się na 4 klapy |
Odpada wieczko, obecny perystom |
Brak kolumelli |
Kolumella obecna |
Obecne elatery |
Elaterów brak |
ELATERY - bardzo wydłużone, posiadają zgrubienia, skurczają się i rozkurczają -> rozpowszechnianie zarodników