1. Pojęcie i funkcje banków w gospodarce.

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Podstawowe funkcje systemu bankowego:

- Emisyjna i regulacyjna - funkcję ta pełni bank centralny poprzez emisję regulacje pieniądza,

- Depozytowo-kredytowa - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,
- Rozliczeniowa - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych ( obciąża jedno konto i uznaje drugie),

- Alokacyjna - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

- Finansowo-doradcza - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

- Stymulacyjna - bank, jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

2. Podobieństwa i różnice w działalności banków i parabanków

Banki i ich działalność jest szczegółowo regulowana oraz nadzorowana przez prawo bankowe oraz Komisję Nadzoru Finansowego. Klientów banków, którzy przekazali pieniądze w depozyt, chroni Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Jeżeli bank jest niewypłacalny, Fundusz zapewnia zwrot gotówki.

Parabanki zaś nie są kontrolowane przez powyższą Komisję i działają w głównej mierze na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Nie mogą przyjmować środków depozytowych, a kluczowym aspektem ich działalności jest udzielanie pożyczek, bardzo podobnych w swym przeznaczeniu do bankowych kredytów gotówkowych.

Parabanki nie mają skomplikowanego procesu pobierania pożyczki. W tradycyjnych bankach klient musi poddać się wielu formalnościom, w tym między innymi okazać stosowne zaświadczenia dotyczące dochodów, posiadanej pracy, jak również zostanie sprawdzony w Biurze Informacji Kredytowej. Parabanki ograniczają formalności do minimum - zero żyrantów, kontroli czy weryfikacji. Pożyczkę dostaniesz ekspresowo i bez większych trudności - standardem jest tu, że wypłata następuje w ciągu jednego dnia, a najlepsze firmy robią to w ciągu godziny.

Instytucje bankowe i parabankowe różnią się w kwestii wysokości kosztów. Produkty finansowe w tych drugich są zazwyczaj droższe, właśnie przez to, że są znacznie łatwiej dostępne, niż kredyty bankowe.

3. Zasady tworzenia i organizacji banków państwowych , BS i S.A.

Ustawa prawo bankowe z 29 sierpnia 1997r. Określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków. Ustawa stanowi, że w Polsce mogą być tworzenie banki państwowe, spółdzielcze i w formie spółek akcyjnych przy zastosowaniu odpowiednich norm, w zależności od formy własności

Zezwolenie na utworzenie banku wydaje Komisja Nadzoru Finansowego, której przewodniczącym jest prezes NBP, po spełnieniu określonych warunków przez założycieli banku.

Do najbardziej istotnych warunków należą (aby móc założyć bank):

a) Kapitał założycielski ( nie niższy niż równowartość 5 mln EURO - bank spółdzielczy 1 mln EURO) nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł udokumentowanych.

b) Część kapitału założycielskiego może być niesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażanie i nieruchomości, jeżeli będą one przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, a wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekroczyć 15 % kapitału założycielskiego.

c) Zapewnione jest wyposażenie w pomieszczenia, posiadające odpowiednie urządzania techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej

d) Założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk jako członkowie zarządu (w tym co najmniej dwie osoby posiadające wykształcenie ekonomiczne i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem). Daje to rękojmię prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interes klientów banku. Te osoby muszą uzyskać zgodę od NBP.

e) Przedstawiony przez założycieli banku plan działania na okres co najmniej trzyletni skazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

 

Bank Państwowy

Bank Państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia na wniosek Ministra Skarbu Państwa do pozytywnej opinii Komisji Nadzoru Finansowego.

W rozporządzeniu jest określona nazwa, siedziba, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku

Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd, a ich członkowie nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba, że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku. Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa a prezesa zarządu - rada nadzorcza banku (powoływana na okres 3 lat) po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego.

 

Bank spółdzielczy

1. Bank spółdzielczy jest bankiem i spółdzielnią jednocześnie

2. Jako spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków, zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które prowadzi przedsiębiorstwo bankowe.

3. Jako bank musi funkcjonować na zasadach określonych w normach prawnych obowiązujących w systemie bankowym i ma prawo wykonywać niektóre (podstawowe) czynności bankowe. Pozostałe czynności wykonuje bank zrzeszający.

4. Bank spółdzielczy może być utworzony, tak jak pozostałe banki, po uzyskaniu zezwolenia KNF, ale z zachowaniem trybu określanego przepisami

Dodatkowym warunkiem jest to, aby status banku spółdzielczego pod rygorem nieważności był sporządzony w formie aktu notarialnego.

 

Bank w formie spółki akcyjnej

1. Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego przy zastosowaniu przepisów kodeksu spółek handlowych. Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne. Akcje banków są akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu

2. Organami banku są rada nadzorcza (wybierana przez walne zgromadzenie akcjonariuszy) składająca się z co najmniej 5 osób oraz zarządu banku (złożony z minimum 3 osób)

4. Czynności bankowe i czynności posiadające status czynności bankowych.

Czynności Bankowe: Czynności, które mogą być wykonywane wyłącznie przez banki:

- Przyjmowanie wkładów pieniężnych a-vista i terminowych prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów

- Udzielanie gwarancji bankowych

- Emitowanie bankowych papierów wartościowych

- Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych.

- Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

 

Czynności które uzyskują status czynności bankowych gdy są wykonywane przez banki:

- Udzielają pożyczek

- Operacje czekowe i wekselowe, wydawanie kart płatniczych

- Terminowe operacje finansowe

- Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych udostępniania skrytek sejfowych oraz przechowywanie przedmiotów papierosów wartościowych

- Wykonywanie czynności obrotu dewizowego

- Udzielanie poręczeń

- Wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych

5. Pojęcie i rodzaje ryzyka w działalności banków.

Ryzyko to zagrożenie nie osiągnięcia zamierzonych celów. Ryzyko jest przy tym równoznaczne z wystąpieniem zdarzeń oddziałujących negatywnie na sytuację banku. W niektórych przypadkach rozwój wydarzeń, mimo że inny niż założony, może się przyczyniać do poprawy sytuacji banku, a więc przynosić dodatkowe szanse. Takie szanse może stwarzać np. korzystne dla banku kształtowanie się kursów walutowych lub stóp procentowych. 

1. Ryzyko kredytowe

Ryzyko związane jest z zagrożeniem osiągnięcia zaplanowanych zysków, gdy kredytobiorca nie dopełni warunków umowy nie spłacając kredytu w ustalonej wysokości, czy w ustalonym terminie. Ryzyko kredytowe obejmuje następujący zakres działalności banku:
- udzielone kredyty,
- przyznane, a nie pobrane kredyty,
- gwarancje i akcepty bankowe,
- akredytywy,
- lokaty międzybankowe,
- instrumenty rynku kapitałowego (operacje dewizowe, transakcje futures, transakcje swap, akcje, obligacje, bony skarbowe).
2. Ryzyko płynności

Brak płynności może doprowadzić podmiot gospodarczy do bankructwa niezależnie od poziomu osiąganej rentowności. Traci on bowiem wiarygodność w swoim otoczeniu. Zewnętrznym wyrazem płynności banku jest jego zdolność do pokrycia w każdej chwili wszystkich płatności z tytułu zobowiązań wynikających z zawartych kontraktów z klientami oraz zgłaszanego popytu na kredyt. Wszystkie operacje bankowe, które powodują przepływ strumieni pieniężnych, mogą bowiem wywołać perturbacje banku w sferze płynności.

3. Ryzyko stopy procentowej

Przez ryzyko stopy procentowej rozumie się niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku. Na skutek niekorzystnego kształtowania się rynkowych stóp procentowych może nastąpić zmniejszenie się spodziewanych (planowanych) dochodów banku, obniżenie wyniku finansowego 
i wielkości funduszy własnych. Zmiany rynkowej stopy procentowej mogą się również okazać korzystne dla banku, co zależy od kierunku ich zmian oraz struktury oprocentowania aktywów i pasywów banku.
4. Ryzyko walutowe

Ryzyko walutowe określone także jako ryzyko kursu walutowego, to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany tego kursu. W wyniku niekorzystnej zmiany kursu wymiennego waluty krajowej na zagraniczną mogą zmniejszyć się przychody, co wpłynie negatywnie na kształtowanie się zysku. Zmiana kursu waluty krajowej do zagranicznej może stwarzać także dodatkowe szanse zwiększenia zysku. Zmiany kursu walutowego, podobnie jak w przypadku wahań stopy procentowej, oddziałują na obie strony bilansu i transakcje pozabilansowe. W zależności od tego, po której stronie występuje większe zaangażowania

6. Pieniądz, jego cechy, funkcje i  wartość oraz mechanizm kreacji w systemie bankowym.

Pieniądz (definicja funkcjonalna)

- środek płatniczy, który ma zdolność wyrażania, przechowywania i przekazania wartości,

- najbardziej płynne aktywa majątkowe, służące określeniu wartości innych towarów w postaci cen i pomiaru wartości nominalnej

- powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywane są płatności za ograniczone dobra lub spłacone są zobowiązania.

Funkcje pieniądza (klasyfikacja I)

- funkcja pomiaru wartości,

- funkcja przechowywania wartości,

- funkcja przekazania wartości

Funkcje pieniądza (klasyfikacja II)

- funkcja zwalniania ze zobowiązań

- funkcja tezauracyjna

- funkcja pieniądza światowego- S.EUR

- funkcja miernika wartości

- funkcja cyrkulacyjna

- funkcja funkcja płatnicza

Cechy pieniądza:

-powszechnie akceptowany,

-trwały.

-przenośny,

-podzielny,

-trudny do podrobienia,

-z ograniczoną podażą.

-można go wymienić na wszystkie towary

-rzadkość pieniądza gwarantuje jego wartość realną .

7. Kryteria wejścia do strefy euro:

a) cztery kryteria konwergencji nominalnej;

- kryterium stabilności cen;

- kryterium fiskalne;

- kryterium kursu walutowego;

- kryterium stóp procentowych;

b) jedno kryterium konwergencji prawnej

Zalety i szanse:

- eliminacja kosztów i ryzyka związanego z transakcjami walutowymi

- integracja i większość efektywność rynków finansowych oraz większa przejrzystość cen.

- szersza oraz korzystniejsza cenowa oferta usług bankowych.

- ułatwienie podróży po krajach Unii Europejskiej, ze względu na brak wymiany waluty.

- ograniczenie barier we współpracy gospodarczej.

- posiadanie  stabilnej waluty. 

- otwarty rynek wspólnotowy - wolny przepływ osób, towarów i kapitału

- ograniczenia deficytu budżetowego i długu publicznego, który musi spełniać rygorystyczne warunki określone w tzw. kryteriach konwergencji,

- dostosowanie prawa do prawa europejskiego, zwiększając np. ochronę konsumenta, oraz ograniczenie samowoli polskich polityków

- nadzór nad polskim rynkiem, polegający m.in. na eliminowaniu praktyk monopolistycznych i karteli cenowych

Wady i zagrożenia:

- wysokie koszty adaptacji do Euro systemów informatycznych (koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych, koszty adaptacji urządzeń obsługujących obrót pieniędzy np. bankomatów)

- wzrost cen niektórych towarów przez podniesienie stawki VAT

- koszt dostosowania do wymogów unijnych,

8. Bank Centralny

Funkcje:

- bank emisyjny- wyłączne prawo do znaków pieniężnych,

- bank banków - realizacja założeń polityki monetarnej za pomocą odpowiednich narzędzi,

- bank państwowy- kasjer rządu obsługujący budżet państwa.

Zadania NBP:

- utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeżeli nie ogranicza to podstawowego celu NBP,

- organizowanie rozliczeń pieniężnych,

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

- prowadzenie działalności dywizowej,

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

- opracowanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,

- wykonywanie innych zadań określonych ustawami

9. Instrumenty polityki pieniężnej to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w celu kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej.

Podzielić je można na:

-instrumenty pośrednie - oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do których należą;

* polityka dyskontowa- zmiana oficjalnej stopy redyskontowej;

* operacje otwartego rynku- sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku;

* kontrola rezerw obowiązkowych- regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie gromadzonych przez banki;

- instrumenty typu administracyjnego- związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym

10. Kierunki zmian we współczesnych systemach bankowych.

Kierunki przekształceń systemu bankowego:

- zmiany własnościowe (struktura własnościowa sektora, prywatyzacja, udział kapitału zagranicznego itd.)

- zmiany ilościowe (udział banków w sektorze finansowym, relacja aktywów sektora do PKB itd.)

- zmiany jakościowe (innowacyjność, infrastruktura, informatyzacja)

---