Sytuacja Niemiec w latach 1918-1933

Wstęp

Praca ta obejmuje omówienie sytuacji państwa niemieckiego w dwudziestoleciu międzywojennym. Ukazuje sytuację republiki weimarskiej w pierwszych latach po porażce w I wojnie światowej. Na celu ma wyjaśnienie zasad funkcjonowania nowej formy państwowości, obcej narodowi niemieckiemu w jego dotychczasowej historii. Dąży również do przedstawienia uwarunkowań społecznych i gospodarczych, które doprowadziły do nadspodziewanego rozwoju zbrodniczej ideologii nazistowskiej. Zajmuje się również jej genezą i drogą do przejęcia władzy, w efekcie czego świat został wciągnięty w największą tragedię w jego dziejach. Podejmuje próbę wytłumaczenia dlaczego doszło do tego w cywilizowanym kraju europejskim, chlubiącym się ponadtysiącletnią tradycja.

Pewne błędy i usterki, które z pewnością w niej występują, są na pewno spowodowane ograniczoną umiejętnością odpowiedniego spojrzenia na fakty historyczne, której z czasem nabierzemy.

1. Ustrój prawno-polityczny republiki weimarskiej i przyczyny jej upadku.

19 stycznia 1919 roku odbyły się w Niemczech wybory do Zgromadzenia Narodowego, którego zadaniem było stworzenie konstytucji dla państwa, którego dotychczasowy ustrój przestał istnieć w efekcie rewolucji listopadowej. Pierwsze posiedzenie konstytuanty odbyło się 6 lutego 1919 r. w mieście Weimar, symbolizującym potęgę niemieckiej kultury, nie mającym jednak nic wspólnego z polityką. Obrady przeniesiono na prowincję, aby uniknąć rewolucyjnego wrzenia i zamętu, którymi opanowany był Berlin. Tymczasem już 10 lutego Zgromadzenie Narodowe przyjęło ustawę o władzy tymczasowej. Rząd rewolucyjny podał się więc do dymisji, co umożliwiło utworzenie rządu koalicyjnego z socjaldemokratą Filipem Scheidemannem jako kanclerzem. Ustawa ta wyznaczała również Zgromadzeniu Narodowemu zadanie stworzenia konstytucji dla państwa niemieckiego. *1, s.7-8, 116*

Konstytucja Rzeszy Niemieckiej została uchwalona i podpisana przez prezydenta Eberta 11 sierpnia 1919 r.

Stanowiła polityczny kompromis trzech partii * SPD (socjaldemokraci), Centrum (partia katolicka) i DDP (burżuazja). Do jej głównych założeń należały * ustrój republikański z władzą pochodzącą od ludu* w skład państwa wchodziły terytoria krajów niemieckich* prawo Rzeszy było nadrzędne w stosunku do praw poszczególnych krajów* wprowadzono pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze do Reichstagu* prezydenta wybierać miał cały naród* kanclerz był mianowany przez prezydenta, a rząd musiał uzyskać wotum zaufania parlamentu; władza sądownicza miała być niezawisła; wszyscy Niemcy zostali zrównani wobec prawa. *1, s. 134-140, 251-258*

Mimo sprawnego przejęcia władzy po abdykacji cesarza Wilhelma II i uchwalenia demokratycznej konstytucji, republika weimarska upadła w krótkim czasie. Jedną z przyczyn takiego rozwoju sytuacji było rozczarowanie społeczeństwa demokratyczną formą rządów, słabością systemu parlamentarnego. W okresie Wielkiego Kryzysu najbardziej osłabionym państwem w Europie były właśnie Niemcy. Sytuacja gospodarcza wydawała się beznadziejna, a kolejne reformy nie przynosiły powodzenia. System partyjny okazał się ułomny, dowolne wykorzystywanie zapisów konstytucji paraliżowało sprawne jego funkcjonowanie. Kompromisowy charakter konstytucji powodował dodatkowo niezadowolenie jej twórców, którzy zupełnie inaczej wyobrażali sobie kształt budowanego państwa. Następował więc spadek zaufania wobec starych partii (SPD,DDP,Centrum), które obarczano odpowiedzialnością za kryzys w państwie. Wzrastała natomiast popularność partii głoszących poglądy radykalne, a przy tym nie biorących udziału w sprawowaniu władzy. Wśród nich szczególną pozycję zajmowały KPD (komuniści) oraz NSDAP (naziści). Ich przywódcy głosili programy uzdrowienia niemieckiej gospodarki, będąc jednocześnie zagorzałymi przeciwnikami demokracji. * 1, s. 220-221; 2, s. 124*

Natomiast długoletni premier Prus Otto Braun przyczyn upadku republiki doszukiwał się w postanowieniach traktatu wersalskiego. Nazywany przez wszystkie kręgi polityczne dyktatem nakładał na państwo niemieckie warunki nieproporcjonalne do rozmiarów jego porażki. Tak więc wszystkie rządy kierowały się w swojej polityce zagranicznej dążeniem do rewizji jego postanowień. Pod tym względem Hitler nie był pionierem, natomiast ułatwiło mu to przejęcie władzy i uśpienie czujności państw zachodnich. Jako drugą przyczynę podawał Braun zagrożenie ze strony bolszewizmu. W latach dwudziestych nie miało ono co prawda znaczenia militarnego, wyrażało się raczej wrogością KPD i całej radykalnej lewicy do ustroju Rzeszy. *1, s. 219-220*

2. Geneza hitleryzmu.

W 1919 roku w Monachium powstała z inicjatywy ślusarza Antona Drexlera i dziennikarza Karla Harrera Niemiecka Partia Robotnicza. Była to niewielka grupa reakcyjnych działaczy, zafascynowanych wilhelmińską Rzeszą i szczerze nienawidzących ruchu rewolucyjnego. Partia nie miała sprecyzowanego planu działania, a jej program nie posiadał zbyt wielu zwolenników. Sytuacja ta miała ulec zmianie wraz z wstąpieniem do organizacji Adolfa Hitlera, kaprala armii niemieckiej, zagorzałego fanatyka budowy wielkich Niemiec.*3, s. 450*

W 1920 r. Niemiecka Partia Robotnicza przekształciła się w NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza). Głosiła demagogiczne hasła antykapitalistyczne, walkę z komunizmem, rewizję traktatu wersalskiego. Ideologia nazistów opierała się na szowinistycznej teorii wyższości narodu niemieckiego. Z racji nastawienia antybolszewickiego NSDAP cieszyła się poparciem niektórych kół burżuazji i wspomagana przez nie finansowo. W 1923 r. na fali wzmagających się wystąpień rewolucyjnych doszło w Monachium do próby faszystowskiego puczu. Zakończyła się ona niepowodzeniem, a Adolf Hitler został osadzony w więzieniu. Tam sformułował swój program, wyrażony w książce Mein Kampf. *4, s. 200-201*

Narodowi niemieckiemu, niezadowolonemu z rozwoju sytuacji w kraju, problemów gospodarczych i z uznawanego za nerzucony pokoju, Hitler zaproponował : antykomunizm; antydemokratyzm; hasła rasistowskie; skrajny nacjonalizm; dążenie do rewizji i odwetu; wizję hegemonii Niemiec na całym świecie. *ądając dla swoich rodaków szans rozwoju i przestrzeni życiowej (Liebensraum) zyskiwał coraz większe poparcie.

Liczba członków NSDAP

1.01.1920	64
1930	125 000
do 30.01.1933	700 000
1934	2 500 000
1944	8 500 000

Dane : Encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1985

3. Sytuacja społeczno-gospodarcza. I wojna światowa przyniosła bardzo duże zniszczenia gospodarce niemieckiej. brakowało podstawowych surowców, w dodatku sytuację pogarszyły ogromne odszkodowania jakie płacić miały Niemcy zwycięskim państwom. Nie wykonywanie tych postanowień spowodowało zajęcie Zagłębia Ruhry, najbardziej uprzemysłowionego obszaru Rzeszy, przez Francję i Belgię (rok 1923). Jednak od 1924 r. nastąpiła poprawa i odbudowa niemieckiej gospodarki. Ogromne znaczenie odegrał tu tzw. plan Dawesa, uruchamiający kredyt w wysokości 200 mln dolarów, z przeznaczeniem na odbudowę Niemiec. W efekcie tej inwestycji (głównie banków amerykańskich) doszło do powstania potężnych trustów i monopoli, które w przyszłości umożliwią Hitlerowi wywołanie II wojny światowej. Ponadto, sprawa reperacji została załatwiona tak, aby nie odbierać Niemcom szans na powodzenie. *4, s. 201-203* W 1929 r. wybuchł kryzys, który w znacznym stopniu dotknął państwo niemieckie. Produkcja przemysłowa zaczęła gwałtownie spadać i w 1932 r. wynosiła zaledwie 40 % stanu z roku 1929. Zadłużenie wsi wynosiło wówczas 13,9 mld marek, a prawie połowa robotników była bez pracy. Niemcy wystąpiły o zniesienie odszkodowań wojennych, co poparł prezydent USA Herbert Hoover, który doprowadził do umorzenia długu reperacyjnego. *4, s. 204-205*

Sytuacja gospodarcza pogłębiała niezadowolenie społeczeństwa niemieckiego, wywołane przegraną wojną i niepowodzeniami dyplomatycznymi na konferencji paryskiej. Wielki rozmiar bezrobocia odbierał obywatelom niemiecki nadzieję na szybką poprawę ich losu. W tej sytuacji na znaczeniu zyskiwały poglądy skrajne, popularność zdobywali komuniści i naziści. Nastąpił wzrost nastrojów i działań rewolucyjnych. Walka lewicy o władzę miała miejsce w Saksonii i Turyngii oraz, szczególnie krwawa, w Hamburgu. Zakończyła się śmiercią wielu komunistów i zdelegalizowaniem KPD. Natomiast w Monachium doszło do nieudanego puczu NSDAP, który miał jednak duże znaczenie dla rozwoju nazizmu. Szczególnie silną pozycję zdobył w czasie Wielkiego Kryzysu, gdy ruch lewicowy nie był w stanie sprostać sytuacji. Tymczasem Hitler potrafił przekonać społeczeństwo do swego programu. *4, s. 204-206*

Bezrobocie w Niemczech (w tysiącach)

1920	1925	1926	1927	1929	1930	1931	1932	1933
336	646	2 011	1 353	1 899	3 076	4 520	5 575	4 804

Produkcja przemysłowa w Niemczech (w milionach ton)

	1919	1929	1932	1933
Wydobycie węgla.	201	338	227	236
Wytop żelaza	5,7	13,2	3,9	5,2
Wytop stali	6,9	16,2	5,8	7,6

Dane : J. Prokopczuk, Historia powszechna 1871-1939, Warszawa 1989

Bibliografia:

1. H. M*ller, Weimar Niespełniona demokracja, Warszawa 1997

2. A. Czubiński, Europa dwudziestego wieku. Zarys historii politycznej, Poznań 1998

3. A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1999

4. J. Prokopczuk, Historia powszechna 1871-1939, Warszawa 1989

5. A. Hitler, Mein Kampf (Moja walka), Kraków 1992

6. S. Haffner, Niemiecka rewolucja 1918/1919, Lublin 1996

19

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---