ZASADY ZACHOWANIA SIĘ I UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

W CZASIE NIESZCZĘŚLIWYCH WYPADKÓW

1. Zachowanie się w czasie pożaru

W razie wybuchu pożaru należy zgasić wszystkie palniki znajdujące się w pobliżu oraz usunąć wszystkie łatwopalne substancje. Mały pożar można ugasić mokrą ścierką lub zasypać piaskiem. Większe pożary, zwłaszcza gdy płomień oga-rnia aparaturę, gasimy używając do tego celu gaśnicy śniegowej (CO₂) lub halono-wej.

Gaśnic opartych na bazie czterochlorku węgla (halonowa, tetrowa) nie należy używać do gaszenia większych pożarów w małych pomieszczeniach, ponieważ z zawartego w nich czterochlorku węgla może się tworzyć silnie trujący fosgen.

Gaśnic tych nie można używać również do gaszenia płonącego sodu lub potasu gdyż grozi to wybuchem. Po każdorazowym ich użyciu należy pomieszczenie dobrze przewietrzyć.

Jeżeli zapali się ubranie na studencie, trzeba natychmiast owinąć go kocem azbes-towym lub inną grubą tkaniną. Niepotrzebne bieganie w tym czasie jeszcze bardziej rozdmuchuje płomień. Do gaszenia palącego się ubrania można użyć równocześnie natrysku. Należy również pamiętać, że nie używa się do gaszenia płonących olejów i rozpuszczalników wody. Powoduje to bowiem rozpryskiwanie się palącej substan-cji.

2. Skaleczenia

W przypadku małego skaleczenia z powierzchni rany usuwa się pincetą resztki ciał obcych i obmywa 3% wodą utlenioną. Po zajodynowaniu wokoło skale-czonego miejsca, zakłada się opatrunek. Jeśli skaleczenia są poważniejsze i silnie krwawią należy nałożyć opaskę uciskową i udać się do stacji pogotowia ratunko-wego (zawsze w towarzystwie drugiej osoby).

- 2 -

3. Oparzenia

Jednym z najczęstszych następstw nieuważnej pracy w laboratorium są oparzenia. W lżejszych przypadkach udziela się pomocy na miejscu, w poważniej-szych poszkodowanego kieruje się do lekarza.

Poniżej podane są sposoby udzielania pierwszej pomocy w zależności od tego czym spowodowane jest oparzenie.

1. Oparzenia spowodowane żarem

Na miejsce oparzone stosuje się przez okres 1 - 2 godz. okłady z czystego alko-holu etylowego lub etanolowego roztworu pikrynianu butezyny, aż do ustania najsilniejszego bólu. Następnie miejsce oparzone pokrywa się maścią nitrotura-zonową lub spryskuje panthenolem. O ile istnieje konieczność założenia opatrun-ku (uszkodzony naskórek), należy założyć go luźno, aby istniał dopływ powietrza.

2. Oparzenia kwasami

Oparzoną skórę należy zmyć możliwie szybko dużą ilością wody a następnie 5% roztworem wodorowęglanu sodowego i ponownie wodą. Dalej postępuje się tak, jak przy oparzeniu żarem.

3. Oparzenia alkaliami

Miejsca oparzone przemywa się dużą ilością wody, a następnie 1% roztworem kwasu octowego i ponownie wodą. Opatrunek zakłada się z użyciem maści borowej lub nitrofurazonowej.

4. Oparzenia bromem

Brom zmywa się szybko z powierzchni skóry benzyną lub etanolem, następnie 5% roztworem wodorowęglanu sodowego. Następnie w skórę wetrzeć dobrze glicerynę. Po pewnym czasie nadmiar gliceryny zetrzeć i założyć opatrunek z maści nitrofurazonowej lub linomagu.

- 3 -

5. Oparzenia fenolem

Resztki fenolu zmywa się szybko etanolem, następnie wodą wapienną i na koniec wodą. Stosuje się okłady z roztworu pikronianu butezyny. Można również przemywać 1% roztworem bromu. Zakłada się opatrunek z maści cynkowej.

6. Oparzenia siarczanem dwumetylu

Miejsce oparzone przemyć szybko stężonym roztworem wodorotlenku amono-wego, a następnie zastosować okład z rozcieńczonego roztworu wodorotlenku amonowego.

7. Oparzenia oczu

Jeżeli oparzenie zostało spowodowane kwasami, oczy przemywa się najpierw dużą ilością wody, a następnie 1% roztworem węglanu sodowego. Przy oparze-niach alkaliami oczy przemywa się dużą ilością wody, a następnie 1% roztworem kwasu borowego. Po udzieleniu pierwszej pomocy każdego chorego należy jak najszybciej posłać do lekarza okulisty.

4. Zatrucia

Zatrucia mogą być spowodowane wdychaniem par związków toksycznych lub też użyciem tych związków do wewnątrz. Podstawową zasadą udzielania pierwszej pomocy jest jak najszybsze usunięcie związku toksycznego a jeżeli jest to możliwe, należy zmniejszyć jego działanie przez rozcieńczenie lub strącenie.

Najczęstsze zatrucia w pracowniach są następujące:

a) Alkaliami: Podaje się środki zobojętniające, jak 0,5% kwas octowy, cytrynowy,

mlekowy lub winowy. Ze środków osłaniających podaje się mleko i białko jaja. Nie wolno stosować płukania żołądka ani używać środków wymiotnych i przeczysz-czających.

b) Kwasami: Stosuje się środki zobojętniające, np. wodę wapienną, tlenek magnezowy. Nie wolno stosować środków wymiotnych i węglanów. Poleca się środki osłaniające: białko jaja, mleko, odwar siemienia lnianego. W razie zapaści stosuje się środki pobudzające.

- 4 -

c) Bromem: W przypadku zatrucia parami należy przepłukać górne drogi oddecho-we (nos, gardło) 0,5% roztworem tiosiarczanu sodowego lub węglanu sodowego, można stosować inhalację amoniaku, pić chłodny napar z mięty lub zimne mleko.

W przypadku użycia bromu do wewnątrz stosuje się środki wymiotne lub płukanie żołądka 0,5% roztworem tiosiarczanu sodowego. Do wewnątrz podaje się 5% roztwór węglanu sodowego, zawiesinę węgla, mleko, środki moczopędne. Należy zapobiegać omdleniu.

d) Aniliną i jej pochodnymi: Zatrucie może nastąpić wskutek zwilżenia skóry na dużej powierzchni, wdychania par lub użycia do wewnątrz. W pierwszym przypadku należy zmywać powierzchnię skóry 1% roztworem kwasu solnego. W przypadku zatrucia parami, chorego przenieść do dobrze przewietrzonego pomieszczenia. Dożylnie podaje się 10 cm³ 2% tiosiarczanu sodowego, doustnie - witaminę C, środki pobudzające, jak np. czarną kawę oraz środki wzmacniające, np. glukozę. Jeżeli anilinę użyto do wewnątrz, stosuje się płukanie żołądka, środki wymiotne (roztwór mydła, chlorowodorek apomorfiny) oraz środki przeczyszczające. Nie wolno podawać do wewnątrz tłuszczu, mleka i alkoholu.

e) Benzenem: Zatrucie to jest najczęściej wywołane wdychaniem par. W razie lekkich objawów zatrucia (bóle głowy, mdłości, szum w uszach, bladość skóry) należy chorego ułożyć w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu. Podaje się duże ilości witaminy C, mleko oraz środki pobudzające.

Jeżeli benzen użyto do wewnątrz, wskazane jest płukanie żołądka, stosowanie środków wymiotnych, do wewnątrz mleko, witaminę C.

6. Fenolem i jego pochodnymi: Stosuje się środki wymiotne oraz płukanie

żołądka wodą wapienną lub 3% roztworem tlenku magnezowego. Środki wyżej wymienione podaje się również doustnie. Nie wolno stosować substancji tłuszczo-wych i alkoholu. Poleca się środki pobudzające (podskórnie - kamforę, kardiazol, kofeinę).

- 5 -

7. Siarczanem dwumetylu: Najczęstsze zatrucia wywołane są wdychaniem par.

Należy zmienić ubranie zatrutego, następnie umieścić go w pokoju, w którym powietrze przesycone jest parami amoniaku. Do wewnątrz podaje się 4% roztwór węglanu sodowego lub tiosiarczanu sodowego.

h) Gazami trującymi (fosgen, gaz świetlny, tlenki azotu, tlenek węgla,

siarkowodór, dwutlenek siarki): Zatrutych umieszcza się w dobrze przewie-trzonym pokoju, w razie omdlenia stosuje się sztuczne oddychanie. Chorego, który odzyskał przytomność zawija się w ciepły koc, podaje duże ilości mleka i stosuje się środki pobudzające (kofeina, czarna kawa itp.).

W szczególnych przypadkach dodatkowo stosuje się w zatruciu:

- tlenki azotu. Wdychanie powietrza nasyconego amoniakiem. Do wewnątrz rozcieńczone roztwory alkaliów lub 2% roztwór tiosiarczanu sodowego.

i) Gazami żrącymi (amoniak, chlor, chlorowodór, bromowodór): Zatrutego wynosi się natychmiast na świeże powietrze, jeżeli jest nieprzytomny, stosuje się sztuczne oddychanie, a następnie w zatruciu amoniakiem - inhalację z rozcieńczo-nego kwasu octowego, a w przypadku zatrucia pozostałymi gazami - inhalację amoniaku.

---