UKŁAD DOKREWNY - układ wydzielania wewnętrznego
GRUCZOŁY DOKREWNE - gruczoły nie posiadające przewodów wyprowadzających; ich wydzielina - hormon - przedostaje się bezpośrednio do naczyń krwionośnych chłonnych lub płynu mózgowo-rdzeniowego.
HORMONY regulują czynności organizmu.
- ujemne sprężenie zwrotne
- dodatnie sprężenie zwrotne
HORMONY oddziaływają na:
komórki, przez które zostały wytworzone( autokrywne)
komórki sąsiednie( parakrywne)
odległe( endokrywne)
Wydzielanie hormonów w sposób stały , ciągły, może być:
pulsacyjne
w cyklu około dobowym lub infradobowym (dłuższy rytm) -różnie w różnym wieku i płci
PODWZGÓRZE - część mózgu, które przetwarza bodźce docierające ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego na bodźce hormonalne.
Hormony podwzgórza - działają pobudzająco i hamująco - jest ich b dużo
Np. wazopresyna - podnosi ciśnienie we krwi
! Oksytocyna - ważna w laktacji - drażnienie brodawki sutkowej powoduje wydzielanie oksytocyny, co powoduje wydzielanie mleka
PRZYSADKA MÓZGOWA - połączona z podwzgórzem
wydziela: - hormon wzrostu (GH) jego poziom wzrasta pod wpływem głodu, zimna, bólu.
Znaczenie:
pobudza wzrost narządów i kości
podnosi stężenie glukozy we krwi
powoduje rozpad tkanki tłuszczowej
PRL- prolaktyna - działa tak jak oksytocyna, hamuje też owulacje i miesiączkowanie w czasie karmienia piersią
ACTM -działa na korę nadnercza
TSM - tyreotropina - działa na tarczyce
Hormony płciowe FSH - powoduje owulację wytwarzanie plemników i LH- powoduje syntezę progesteronu u kobiet i testosteronu u mężczyzn - działa na gruczoły płciowe
SZYSZYNKA - część międzymózgowia, wytwarza melatoninę, wpływa na ośrodki snu i czuwania - bodźcem regulującym jest światło
TARCZYCA - w przedniej części tchawicy
zadanie hormonów tarczycy:
zwiększają przemianę materii
zwiększają wytwarzanie ciepła, stymulacja stężenie białka
zwiększają poziom glukozy we krwi
obniżają stężenie cholesterolu we krwi
zwiększają częstość i siłę skurczu serca
warunkują prawidłowy rozwój ukł. nerwowego i prawidłowości procesów życiowych
powodują prawidłowy wzrost i rozwój układu kostnego
NADNERCZA -
część korowa nadnerczy wydziela: aldosteron(odpowiadają za podwyższone ciśnienie tętnicze) i hormony sterydowe
rdzeń nadnerczy wydziela:
adrenalinę
nor adrenalinę
dopaninę
(hormony pracy i walki, umożliwiają wysiłek, przyspieszają pracę serca, podnoszą ciśnienie, powodują rozszerzenie oskrzeli, podnoszą poziom glukozy)
Gruczoły przytarczycowe i regulacja poziomu wapnia
wydzielaja one polrathormon który regulacje poziom wapnia , który dąży do zwiększenia poziomu wapnia - pobiera wapń z kości - do krwi, powodują zwiększenie wchłaniania wapnia w nerkach i z przewodu pokarmowego
wytwarzają one także kalcytonine - działa odwrotnie do parathormonu gdy jest za dużo wapnia - zahamowana resorpcja z kości; zwiększone wydalanie przez nerki; nie przyjmuje wapnia z przewodu pokarmowego
TRZUSTKA WYDZIELA:
insulinę - obniża poziom glukozy; przy stresie czy wysiłku następuje obniżenie poziomu insuliny, bo potrzebujemy wtedy glukozy
glukagon -działa odwrotnie do insuliny(podnosi poziom cukru we krwi)
GRUCZOŁY PŁCIOWE
jajniki - wytwarzają cyklicznie estradiol (estrogeny- powodują owulację) i progesteron (odpowiada za miesiączkę)
jądra - wytwarzają testosteron który prowadzi do rozwoju drugorzędowych cech męskich
ESTROGENY - wzrost macicy i gruczołów piersiowych ,wytwarza wodnisty śluz
PROGESTERON —rozrost błony macicy aż do krwawienia ,gęsty śluz.
WPŁYW WYSIŁKU NA UKŁ DOKREWNY
hormon wzrostu - pod wpływem wysiłku jego poziom wzrasta stosowany czasami powoduje szybki przyrost masy mięśniowej, ale nie ma dowodów na to że jest skuteczny, tylko przy wysiłku siłowym - przyrost masy(nadmierny)
prolaktyna - wzrasta stężenie podczas wysiłku(pod wpływem stresu - może być wydzielanie mleka)
TSH hormony tarczycy - poziom wzrasta, żeby wyrównać temperaturę ciała
ACTH- wzrasta i zwiększa wydzielanie hormonów kory nadnercza
Kortyzol - krótkotrwały wysiłek - nie ma wpływu - długotrwały - wzrasta
Aldosteron - wzrasta przy wysiłku
Rdzeń nadnerczy - zwiększa wydzielanie adrenaliny i nor adrenaliny zwiększ prace serca
Hormony płciowe - krótkotrwały wysiłek -zwiększa testosteron po długim wysiłku -obniża się poziom testosteronu na kilka dni; przy systematycznym treningu- zmniejszanie spoczynkowego poziomu testosteronu
Ale nie syntetyczny testosteron (zwłaszcza przy wysokich dawkach - zwiększa popęd płciowy, anaboliczne -zwiększa masę ciała)
Skutki uboczne anabolików:
zahamowanie wzrostu, zmniejszenie jąder i liczby plemników, zwiększenie ryzyka miażdżycy, powiększenie gruczołu krokowego, wzrost agresywności
hormony płciowe - jajniki - pod wpływem treningu spadek stężenia hormonu, zaburzenie cyklu miesięcznego
insulina - wysiłek - spadek stężenia insuliny
glukagon - wysiłek - zwiększenie stężenia(cukier potrzebny org przy wysiłku)
erytropaetyna - zwiększenie produkcji erytrocytów choć nie ma dowodów że powoduje to wysiłek
peptydy opioidowe -stopniowy wzrost w czasie wysiłku, dobre samopoczucie np. jogging
2