UKŁAD DOKREWNY - układ wydzielania wewnętrznego

GRUCZOŁY DOKREWNE - gruczoły nie posiadające przewodów wyprowadzających; ich wydzielina - hormon - przedostaje się bezpośrednio do naczyń krwionośnych chłonnych lub płynu mózgowo-rdzeniowego.

HORMONY regulują czynności organizmu.

- ujemne sprężenie zwrotne

- dodatnie sprężenie zwrotne

HORMONY oddziaływają na:

• komórki, przez które zostały wytworzone( autokrywne)

• komórki sąsiednie( parakrywne)

• odległe( endokrywne)

Wydzielanie hormonów w sposób stały , ciągły, może być:

• pulsacyjne

• w cyklu około dobowym lub infradobowym (dłuższy rytm) -różnie w różnym wieku i płci

1. PODWZGÓRZE - część mózgu, które przetwarza bodźce docierające ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego na bodźce hormonalne.

Hormony podwzgórza - działają pobudzająco i hamująco - jest ich b dużo

Np. wazopresyna - podnosi ciśnienie we krwi

! Oksytocyna - ważna w laktacji - drażnienie brodawki sutkowej powoduje wydzielanie oksytocyny, co powoduje wydzielanie mleka

2. PRZYSADKA MÓZGOWA - połączona z podwzgórzem

wydziela: - hormon wzrostu (GH) jego poziom wzrasta pod wpływem głodu, zimna, bólu.

Znaczenie:

• pobudza wzrost narządów i kości

• podnosi stężenie glukozy we krwi

• powoduje rozpad tkanki tłuszczowej

• PRL- prolaktyna - działa tak jak oksytocyna, hamuje też owulacje i miesiączkowanie w czasie karmienia piersią

• ACTM -działa na korę nadnercza

• TSM - tyreotropina - działa na tarczyce

• Hormony płciowe FSH - powoduje owulację wytwarzanie plemników i LH- powoduje syntezę progesteronu u kobiet i testosteronu u mężczyzn - działa na gruczoły płciowe

3. SZYSZYNKA - część międzymózgowia, wytwarza melatoninę, wpływa na ośrodki snu i czuwania - bodźcem regulującym jest światło

4. TARCZYCA - w przedniej części tchawicy

zadanie hormonów tarczycy:

• zwiększają przemianę materii

• zwiększają wytwarzanie ciepła, stymulacja stężenie białka

• zwiększają poziom glukozy we krwi

• obniżają stężenie cholesterolu we krwi

• zwiększają częstość i siłę skurczu serca

• warunkują prawidłowy rozwój ukł. nerwowego i prawidłowości procesów życiowych

• powodują prawidłowy wzrost i rozwój układu kostnego

5. NADNERCZA -

• część korowa nadnerczy wydziela: aldosteron(odpowiadają za podwyższone ciśnienie tętnicze) i hormony sterydowe

• rdzeń nadnerczy wydziela:

• adrenalinę

• nor adrenalinę

• dopaninę

(hormony pracy i walki, umożliwiają wysiłek, przyspieszają pracę serca, podnoszą ciśnienie, powodują rozszerzenie oskrzeli, podnoszą poziom glukozy)

Gruczoły przytarczycowe i regulacja poziomu wapnia

• wydzielaja one polrathormon który regulacje poziom wapnia , który dąży do zwiększenia poziomu wapnia - pobiera wapń z kości - do krwi, powodują zwiększenie wchłaniania wapnia w nerkach i z przewodu pokarmowego

• wytwarzają one także kalcytonine - działa odwrotnie do parathormonu gdy jest za dużo wapnia - zahamowana resorpcja z kości; zwiększone wydalanie przez nerki; nie przyjmuje wapnia z przewodu pokarmowego

6. TRZUSTKA WYDZIELA:

• insulinę - obniża poziom glukozy; przy stresie czy wysiłku następuje obniżenie poziomu insuliny, bo potrzebujemy wtedy glukozy

• glukagon -działa odwrotnie do insuliny(podnosi poziom cukru we krwi)

7. GRUCZOŁY PŁCIOWE

• jajniki - wytwarzają cyklicznie estradiol (estrogeny- powodują owulację) i progesteron (odpowiada za miesiączkę)

• jądra - wytwarzają testosteron który prowadzi do rozwoju drugorzędowych cech męskich

ESTROGENY - wzrost macicy i gruczołów piersiowych ,wytwarza wodnisty śluz

PROGESTERON —rozrost błony macicy aż do krwawienia ,gęsty śluz.

WPŁYW WYSIŁKU NA UKŁ DOKREWNY

• hormon wzrostu - pod wpływem wysiłku jego poziom wzrasta stosowany czasami powoduje szybki przyrost masy mięśniowej, ale nie ma dowodów na to że jest skuteczny, tylko przy wysiłku siłowym - przyrost masy(nadmierny)

• prolaktyna - wzrasta stężenie podczas wysiłku(pod wpływem stresu - może być wydzielanie mleka)

• TSH hormony tarczycy - poziom wzrasta, żeby wyrównać temperaturę ciała

• ACTH- wzrasta i zwiększa wydzielanie hormonów kory nadnercza

• Kortyzol - krótkotrwały wysiłek - nie ma wpływu - długotrwały - wzrasta

• Aldosteron - wzrasta przy wysiłku

• Rdzeń nadnerczy - zwiększa wydzielanie adrenaliny i nor adrenaliny zwiększ prace serca

• Hormony płciowe - krótkotrwały wysiłek -zwiększa testosteron po długim wysiłku -obniża się poziom testosteronu na kilka dni; przy systematycznym treningu- zmniejszanie spoczynkowego poziomu testosteronu

Ale nie syntetyczny testosteron (zwłaszcza przy wysokich dawkach - zwiększa popęd płciowy, anaboliczne -zwiększa masę ciała)

Skutki uboczne anabolików:

• zahamowanie wzrostu, zmniejszenie jąder i liczby plemników, zwiększenie ryzyka miażdżycy, powiększenie gruczołu krokowego, wzrost agresywności

• hormony płciowe - jajniki - pod wpływem treningu spadek stężenia hormonu, zaburzenie cyklu miesięcznego

• insulina - wysiłek - spadek stężenia insuliny

• glukagon - wysiłek - zwiększenie stężenia(cukier potrzebny org przy wysiłku)

• erytropaetyna - zwiększenie produkcji erytrocytów choć nie ma dowodów że powoduje to wysiłek

• peptydy opioidowe -stopniowy wzrost w czasie wysiłku, dobre samopoczucie np. jogging

3

---