Rozpoznawanie minerałów na podstawie ich cech fizycznych
Temat: Rozpoznawanie minerałów na podstawie ich cech fizycznych
Dla identyfikacji minerałów konieczne jest określenie następujących
cech fizycznych: połysk, barwa,
rysa, twardość, łupliwość lub przełam, pokrój lub postać skupienia.
Połysk - zdolność i charakter odbicia światła od powierzchni minerału;
może być metaliczny, półmetaliczny lub
zwyczajny (szklisty, tłusty, perłowy itp.).
Barwa- wyróżniamy minerały :
. bezbarwne - nie wykazują absorpcji światła
. barwne - pochłaniają ściśle określoną część widma światła widzialnego
. zabarwione - barwa związana z obecnością domieszek substancji obcych
lub przemieszczeń
strukturalnych
Rysa- oznacza barwę sproszkowanego minerału (minerał pocieramy o
płytkę porcelanową)
Twardość - opór jaki Stawia minerał sile mechanicznej usiłującej go
zarysować.
Określanie twardości minerałów polega na wzajemnym zarysowaniu
minerału badanego i wzorcowego ze skali Mohsa. Skala obejmuje 10
minerałów w kolejności od l (najmniej twardy) do
10 (najtwardszy):
1. talk
2. gips
3. kalcyt
4. fluoryt
5. apatyt
6. ortoklaz
7. kwarc
8. topaz
9. korund
lO.diament
Łupliwość - zdolność niektórych minerałów do podziału lub pękania
pod wpływem uderzenia lub nacisku
wzdłuż równoległych gładkich płaszczyzn,
Wyróżniamy łupliwość doskonałą, dokładną, wyraźną, niewyraźną.
Łupliwość może być jedno-, dwu-, lub trój kierunkowa.
Przełam - minerały nie wykazujące łupliwości w danym kierunku pękają
przy uderzeniu wzdłuż nierównych
powierzchni dając przełam. Przełam może być nierówny, muszlowy ,
zadziorowy , haczykowaty, ziemisty i in.
Pokrój - forma wykształcenia geometrycznego kryształu, postać
Zewnętrzna Wyróżniamy pokroje: izometryczne, slupkowe, pręcikowe,
blaszkowe, tabliczkowe itp.
Skupienia krystaliczne - minerały rzadko występują w postaci
pojedynczych kryształów, częściej tworzą skupienia: ziarniste,
sferolityczne, nerkowate, konkrecje, oolity itp.
Temat:Rozpoznawanie skał magmowych
Skały magmowe są produktem zastygania stopu krzemianowego.
W zależności od miejsca zastygania tego stopu, wyróżniamy skały:
. głębinowe (płutoniczne) - skała stygnie w głębi skorupy ziemskiej,
.wyłewne (wulkaniczne) - gwałtowne zastyganie na powierzchni,
. żyłowe -zastyga w warunkach pośrednich.
W wyniku odmiennych warunków jakie panują podczas zastygania
magmy, skały rómią się między
sobą strukturą i teksturą.
Struktura- wykształcenie składników krystalicznych w skale, ich
wielkość i kształt
Makroskopowo najczęściej stosuje się podział struktur ze względu na
wielkość składników:
1. jawnokrystaliczna (fenerokrystaliczna) - wszystkie składniki można
wyróżnić makroskopowo
a) równoziarnista - kryształy w przybliżeniu jednakowej wielkości,
.gruboziarnista - conajmniej 5 mm
.średnioziarniSta - 2-5 mm
.drobnoziarniSta - mniejsza od 2 mm
b) nierównoziarniSta
2. afanitowa (niewidocznokrystaliczna) - makroskopowo kryształki nie
są dostrzegalne natomiast pod
mikroskopem można stwierdzić obecność drobnych kryształków i/lub
szkliwa.
3. porfirowa - widoczne makroskopowo kryształy zwane prakryształami,
rozrzucone w masie o
strukturze afanitowej, zwanej ciastem skalnym
Tekstura- rozmieszczenie składników w skale sposób wypełnienia przez
nie przestrzeni.
Zależnie od stopnia ułożenia minerałów wyróżniamy:
.teksturę bezładną - składniki mineralne są nieuporządkowane,
.teksturę kierunkową - ułożenie składników wykazuje regularność.
Pod względem wypełnienia przestrzeni skalnej wyróżniamy:
.teksturę zbitą (: - przestrzeń wypełniona w sposób zwięzły, lity
.teksturę porowatą - w skale znajdują się wolne przestrzenie
Z uwagi na chemizm skały magmowe podzielono, biorąc jako kryterium
zawartość SiO2 :
.skały kwaśne, zawierające ponad 65% Si02
.skaly obojętne, zawierające52-65% Si02
.skały zasadowe, zawierające 40-52% Si02
.skaly ultrazasadowe, zawierające mniej niż 40% Si02
Przy makroskopowym oznaczaniu skał stwierdzono, że skały bogate w
Si02 (skały kwaśne) posiadają
zwykle barwy jasne, skały ubogie w SiO2 (skały ultrazasadowe i zasadowe)
- barwy ciemne, natomiast skały
obojętne -barwy szare.
Obecnie obowiązuje systematyka skał magmowych zalecana przez
Międzynarodową Unię Nauk
Geołogicznych (patrz literatura). Ze względów praktycznych na
ćwiczeniach będzie wykorzystywana
uprosZczona klasyfikacja ujęta w zeStawieniu tabelarycznym.
Podstawą makroskopowego oznaczenia skał magmowych jest określenie
ich cech charakterystycznych,
które pozwolą umieścić skałę w przyjętym systemie klasyfikacyjnym.
Do tych cech należą:
1.Barwa
2 . Struktura
3.Tekstura
4.Skład mineralny
Opis niektórych skał magmowych - surowców Polski.
Granit Strzelina: barwa szara, struktura drobnoziarnista, tekstura
bezładna, skład mineralny: szary kwarc,
jasnoszre skalenie, biotyt.
Granit Strzegomia: szry, średnioziarnisty, tekstura bezładna, skład
mineralny: kwarc, plagiklazy, skaleń
potasowy , biotyt, hornblenda.
Granit Karkonoszy: barwa różowa, struktura średnio- do
gruboziarnistej, skład mineralny:cechą
charakterystyczną są duże różowe kryształy mikroklinu często
otoczone obwódką oligoklazową.
drobnoziarniste tło zbudowane z szarych skaleni, kwarcu i biotytu.
Gabro Nowej Rudy: barwa jasnoszara, struktura gruboziarnista,
skład mineralny: plagioklazy (labrador -
bytownit), diallag, lokalnie gabra te przechodzą w gabra oliwinowe,
anortozyty i piroksenity .
Noryty intruzji suwalskiej: noryt to odmiana gabra, gdzie obok
plagioklazu występuje piroksen rombowy;
barwa ciemnoszara, struktura średnio- i gruboziarnista, skład
mineralny: anortyt (do 65%), pirokseny
rombowe (głównie hipersten), magnetyt tytanonośny, ilmenit,
minerały towarzyszące to pirotyn,
chalkopiryt, pentlandyt i piryt.
Bazalty dołnośląskie: struktu afanitowa (rzadziej porfirowa),
tekstura bezładna, . zwykle zbita rzadziej
pęcherzykowata, często mają podzielność słupową, tworzą pokrywy
lawawe komory wulkaniczne i żyły.
Granity są stosowane do produkcji: kamienia budowlanego (płyty
okładzinowe, schodowe, chodnikowe),
kamienia drogowego (kostka, krawężniki, słupki\ tłuczeń) i kruszywa
budowlanego.
Bazalty są stosowane w budownictwie komunikacyjnym, lądowym
i wodnym jako tłuczeń i materiał
podkładowy . Ponadto bazalt jest surowcem do produkcji wełny
mineralnej jak również stosowany jest w petrurgii (hutnictwo skalne).
Noryty stanowią podstawową rudę żelazo-tytanową w złożu Krzemianka
koło Suwałk.