DZIAŁALNOŚĆ WIATRU(NISZCZĄCA):

1.Zależy od:

-prędkości wiatru (najbardziej o zmiennej sile)

-pokrycia terenu(najbardziej na odkrytym)

-poziomu wód gruntowych (najbardz. gdy są głęboko)

2.Rodzaje działaln. niszczącej - erozja eoliczna:

-deflacja - wywiewanie materiału skalnego

-korazja - niszczenie pow. skalnych przez materiał skalny niesiony z wiatrem

3. Skutki deflacji:

*jamy skalne i kieszenie - najsilniej objawia się na pustyniach skalistych, gdzie skały lite ulegają wietrzeniu a wiatr wywiewa zwietrzelinę

*zagłębienia bezodpływowe w postaci:

- Rynien(wklęsłe formy, dł. do 1 km, i głęb. do kilkunastu m)

- Mis (wklęsłe, okrągłe, największe na pustyni Nami w Afryce)

*oazy - zagłębienia sięgające do poziomu wód gruntowych, jest tam źródło wody

*góry świadki(ostańce)

*pustynie kamieniste (hamada)

*p. żwirowe(serir)

3. Skutki korazji:

*wygłady eoliczne - lite skały wygładzone na skutek tarcia materiału skalnego o podłoże, występują na p. skalistych

*grzyby skalne - wiatr transportuje materiał w warstwie przygruntowej i napotykając przeszkody żłobi je

*jardanagi - ostre grzbiety oddzielone bruzdami w skałach miękkich, tworzą się tam gdzie wiatry wieją w jednym kier. W Iranie .

*graniaki - kamienie oszlifowane w wielu płaszczyznach, są zwykle okruchami na p. skalistych

DZIAŁALNOŚĆ WIATRU BUDUJĄCA

1.Akumulacja - osadzanie transportowanego materiału

2. Skutki akumulacji:

*WYDMY:

a) warunki powstawania wydm:

- transport materiału piaszczystego

-istnienie przeszkód terenowych

-ilość i spoistość piasku

-brak roślinności

b)budowa wydm

-stok dowietrzny - od 3 do 10 st. , małe nachylenie, płaski, długi, piasek silnie ubity, wiatr potrafi upychać piasek do góry. Wiatr tworzy zmarszczki wiatrowe tzw. ryplemarki

-stok zawietrzny - materiał luźno ułożony zsypujący się z wierzchołka wydmy, kąt do 30 st. , stok jest stromy i krótki

c)rozmiary wydm- nad morzem wys. dochodzi do kilku m, ale zdarzają się wyższe w okolicy Łeby do 60m, na pustyniach 30 m , a nawet 300-500. Nad morzem nie są zbyt długie, paraboliczne. Pustynne- różna dł., barchany , wydmy podłużne na p. Liwijskiej do kilku km dł.

d)prędkość poruszania się wydm zależy od suchości podłoża. Wilgotne- wolno np. kilka m na rok. Na pustyniach Azji Środkowej poruszają się 10-20 m na rok. Z podobną prędkością poruszają się wydmy saharyjskie. Najwyższa prędkość na pustyni Kyzył- kum w Turkmenistanie około 6 m na dobę.

e)rodzaje wydm

-barchan- pojedyncza, ramiona zgodnie z kier. wiatru, powstają tam gdzie piasku jest niedużo, a wiatr wieje z umiarkowaną siłą. Np. Azja. Powstają na pustyniach suchych i gorących.

-wydmy podłużne- kiedy piasku jest duzo, siła piasku umiarkowana, np. Egipt

-w. paraboliczne- zwrot przeciwny do kier. wiatru, ramiona skierowane pod wiatr, powstają w klim. wilgotnym, wydma środkiem przesuwa się szybciej niż na ramoinach, zazwyczaj dookoła jest roślinność( w pradolinach)

-poprzeczne - w. paraboliczne połączone ze sobą ramionami, nadmorskie

-gwiaździste - nieregularne kształty, tworzą się na obszarach wiatrów zmiennych, w ciągu doby mogą zmieniać położenie, najczęściej występują na północnej Saharze.

*PUSTYNIE:

a)występują w zasięgu klimaty suchego , gdzie parowanie i wsiąkanie jest większe niż opad i dopływ wody

b)rodzaje pustyń

-kamieniste (hamada) - skaliste, nie ma drobnego materiału, sa nagie skały. Ahagar, G. Atlas, skaliste, p. Wiktorii , fragmenty Tybetu

-żwirowe - serir, zbudowane z drobnego materiału mniej lub bardziej wypolerowanego. Taki charakter ma większość pustyń na świecie, Gambi, Sahara

-piaszczyste - erg, pokryte lotnymi piaskami, są oazy i suche koryta(wadi). Gdy płynie woda to szybko pojawiają się drobne roślinki.

-ilaste - np. takyr (kotlinowate zagłębienie o płaskim dnie), kewir- pokryta twardym, spękanym, silnie zasolonym iłem. Stanowią niekiedy dno okresowych jezior.

---