ZASADA ZAPISU GRAFICZNEGO- 1. zasada jednoznaczności- każdy graficzny zapis konstrukcji powinien być wykonany za pomocą jednoznacznych znaków i symboli w jednoznacznym celu zastosowania. 2.zasada zupełności- graficzny zapis konstrukcji powinien być zupełny ze względu na swoje przeznaczenie zwierać wszystkie konieczne i wystarczające informacje. CECHY ZAPISU GRAFICZNEGO-środek dialogu między twórcą, wykonawcą i użytkownikiem. Jasny, prosty, jednoznaczny i zupełny. Znormalizowany sposób graficznego przedstawiania pełnej jednoznacznej i bezbłędnej informacji o obiekcie technicznym. Uproszczenia zapewniają zwięzłość i przejrzystość przedstawiania kształtów, wymiarów i właściwości. CZĘSCI MASZYN-typowe często znormalizowane elementy,powtarzalne, powszechnie stosowane we wszystkich maszynach i urządzeniach mechanicznych oraz pełniące określoną rolę. RODZAJE: połączenia, łożyskowania, przekładnie, armatura ŁOŻYSKOWANIA do tej grupy części maszyn należą: wały, osie, łożyska, hamulce, sprzęgla. Wałęm nazywamy część maszynową (zwykle o przekroju poprzecznym kołowym), która obraca się wokół własnej osi wzdłóżnej i przenosi moment obrotowy między osadzonymi na niej częściami np. między tarczą sprzęgła i kołem zębatym. Oś - jest częścią maszynową z kształtu często podobną do wału, która służy do utrzymania w określonym położeniu innych elementów osadzonych na niej i do przenoszenia obciążen działających na te części na łożyska lub podpory. Nie przenosi momentu obrotowego, a wieć nie jest obciążona momentem skręcającym, lecz gł momentem zginającym. Krótką oś nazywamy często sworzniem. Osie z reguły są proste natomiast wały mogą mieć korby lub wykorbienia. Łożyska- części maszynowe które podtrzymują wały i osie lub osadzone na nich inne ruchome części. zapewniaja utrzymanie stałego położenia osi obrotu. ich zadaniem jest przenoszenie na kadłub maszynowy sił działających na części maszynowe osadzone w łożyskach lub na nich oraz zmniejszenie tarci podczas ruchu względnego czopów i łożysk. Rozróżniamy łożyska slizgowe i tłoczne. W zależności od kierunku przenoszonych sił łożyska dzielimy na poprzeczne (promieniowe) wzdłóżne (oporowe) i poprzeczno-wzdłóżne. (skośne). Łożyska ślizgowe- składa się z dwóch zasadniczych elementów: kadłuba i panwi, w której otworze osadzony jest czop wału lub osi, przy czym podczas ruchu występuje tarcie ślizgowe między panwią a czopem wału lub osi. Łożysko tłoczne- stanowi odrębny zespół elementów, który osadza się w oprawie i w którego otworze osadza się czop wału lub osi przy czym podczas ruchu występuje tylko tarcie tłoczne w samym łozysku, między jego elementami. sprzęgło- jest zespołem służącym do trwałego połączenia lub łączenia i rozłączenia wałów, w celu przenoszenia momentu obrotowego, przy czym osie łaczonych wałów mogą leżeć na jednej prostej albo przecinać się pod kątem ostrym. Dzieki łączeniu za pomocą sprzegieł można oddzielnie wykonać silniki zespoły napedowe i mechanizmy robocze i łaczyc je w trakcie montażu. Sprzęglo składa się z członu napędzajacego (czynnego) osadzonego na wale napędzajacym; członu napedzanego (biernego) osadzonego na wale napedzanym oraz łacznika, którym może być jeden lub więcej elementów maszynowych. Rozróżniamy sprzegła: przymusowe(sztywene i kompensacyjne) i poslizgowe, stałe i rozłączne. hamulce- służą do zatrzymywania układu napedowego (hamulce zatrzymujące) utrzymywaniu go w stałym położeniu i regulacji predkosci. Służą terż do obciązania wałów badanych maszynmomentem obrotowym (hamulce pomiarowe). Działanie hamulców polega na wchłanianiu energii ruchu maszyny i przemianie tej energii w energię cieplną (w hamulcach mechanicznych) lub w elektrycznę (w hamulcach napedów elektrycznych).Najczesciej stosuje się hamulce mechaniczne cierne, rzadziej hydrauliczne lub elektryczne. Rozrózniamy hamulce klockowe, stożkowe, taśmowe. PRZEKŁADNIE-nazywamy mechanizmy służace do przenoszenia ruchu obrotowego z wały czynnego (napędzjącego) na wał bierny (napedzny). Mogą one być: a)mechaniczne: cięgnowe (pasowe płaskie, pasowe klinowe, liniowe i łańuchowe), cierne i zębate. b) elektryczne, c)hydrauliczne, d)pneumatyczne. Przekładnie mechniczne mogą być: podatne (o zmniającym się przełożeniu w miarę wzrostu obciażenia- przek ciągnowe pasowe i liniowe oraz przekła cierne) przymusowe (o niezmieniających przełożenia- łańcuchwe i zębate), Przekładnie mogą być: redujujące- zmniejszające obroty, gdy n1<n2; oraz multiplikujące- zwiekszające obroty, gdy n1>n2 PRZEKŁADNIE CIĘGNOWE: przekładnie pasowe płaskie- nazywamy układ przenoszący energie mechaniczną ruchu obrotowego z jednego wału na inny za pośrednictwem kół pasowych i opasujacego je wiotkiego ciegna w postaci pasa. Przeniesienie momentu obrotowego realizuje się tu za pomoca sprzeżenia ciernego pasa płaskiego lub klinowego z kołem lub też przez sprzężenie kształtowe w przypadku pasa zębatego. Przekładnie pasowe klinowe- znajduja zastosowanie gdy koła mają małe wymiary średnicowe i gdy jest mała odległość między osiami kół; najczęściej wystepuje kilka pasów równolegle. Przekładnie liniowe- elementem napedowym są liny, które mogą być włókienne lub stalowe. Przekładnie łańcuchowe- znajduja zastosowanie do przenoszenia mocy jako środki napędu w różnego rodzaju maszynach i urządzeniach przemysłowych (maszynach rolniczych, obrabiarkach, rowerach, motocyklach). składa się z kół łańcuchowych i opasującego je łańcucha. Wadami tych przekładni są: -nieprawidłowa praca wskutek wyciągania się ogniw; -pewna nierównomierność ruchu spowodowana osiadaniem łańcucha na wieloboku; -hałasowanie; -dość duża wrażliwość na nierównoległości osi kół łańcuchowych, szczegolnie gdy odległość osi jest mała. W przekładni łańcuchowej znajduja zastosowanie łańcuchy pierścieniowe, drabinkowe, zębate. PRZEKŁADNIE CIERNE- tworzą je dwa koła cierne wzajemne dociskane do siebie siłą P i przenoszące ruch i moment obrotowy dzieki obwodowej sile tarcia. PRZEKŁADNIE ZEBATE - tworzą dwa zazębiajace się koła o osiach przecinających się pod pewnym katem. Przekładnie zębate dzielimy na śrubowe: ślimakowe (walcowe, globoidalne) i hyperboloidalne (walcowe, stożkowe) oraz czołowe: stożkowe (zęby proste, śrubowe, łukowe) i walcowe (żeby proste, śrubowe, strzałkowe i daszkowe)MASZYNA WG DYREKTYWY- zespół sprżężonych części lub części składowych z których przynajmniej jedna wykonuje ruch wraz odpowiednimi urządzeniami uruchamiającymi,obwodami sterowania,zasilania itp., połączone w całość mające konkretne zastosowania, w szczególności do przetwarzania, obróbki,przemieszczania lub pakowania materiałów. MASZYNA DLA PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO- przeznaczona do przygotowywania i przetwarzania środków spożywczych (np. do gotowania, zamrażania, rozmrażania, mycia przemieszczania, pakowania, przechowywania, transportulub dystrybucji) zaprojektowania i wykonana w taki sposób aby uniknąć ryzyka infekcji choroby i zakażenia. DYREKTYWA-określa zasady bezpieczeństwa kompleksowegomaszyny, wymogi dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji maszyny, wymogi dotyczące maszyy do przemysłu spożywczego. APARATURA-zbiór aparatów (często wraz z maszynami) do spełnienia określonego zadania. Zespół wspołpracująych ze sobą urządzeń, agregatów, instalacji. RODZAJE URZĄDZEŃ:maszyny, aparaty, zbiorniki magazynowe, przyrządy. MASZYNY- układ dynamiczny, przetwarzanie energii, zmiany cech użytkowych materiału, zmiany położenia. Podstawowym działaniem maszyny są przemiany energii. Składa się z podstawowych mechanizmów: mechanizm wykonawczy, silnik lub mechanizm napędowy, przekładnie. Utrata sprawności najczęściej w wyniku zużycia technologicznego mechanizmów. APARAT- obiekt do przeprowadzania przemian fizycznych, fizykochemicznych, chemicznych lub biochemicznych w celu zmiany właściwości substratów biorących udział w tych procesach. Procesy bez udziału energii mechanicznej. Utrata sprawności w wyniku procesów starzeniowych materiału, korozju, odkształcenia się osadów na powierzchniach. ZBIORNIKI MAGAZYNOWE- dowolnego kształtu, odpowiednio wyposażone, służy do przechowywania i transportu materiałów płynnych i stałych. PRZYRZĄDY-dostarcza informacji charakteryzujących przebeg procesu w maszynie lub aparacie. Służą do wykonania (najczęściej pojedynczej operacjilub zabiegu. CZĘŚĆ MASZYNOWA- (element) podstawowy składnik maszyny, współpracujące elementy tworzą pary (np. czop ł,ożysko, wałek piasta, koła zębate). ZESPÓŁ, PODZESPÓŁ-zwarty funkcjonalnie i materialnie zbiór połączonych ze sobą części składowych maszyny, dający wyodrębnić się z całości obiektu i spełniający pokreślone funkcjie. (np. ramy i kadłub maszyny, przekładnie, silnik) MECHANIZM- zbiór współpracujących ze sobą części, zdolny bwykonywć określone ruchy w wyniku pobierania energii mechanicznej (np. m dźwigniowy, śrubowy, krzywkowy, zębate, korbowo tłokowe) PRZEKŁADNIA- mechanizm dla którego można wyznaczyć przyłożenie. INSTALACJA-zestaw urządzeń konstrukcji w układzie rozproszonym, którym przepływ przetwarzanego surowca odbywa się w układzie zamkniętym. Zbiór zespołów (podzespołów) i części nie stanowiące zwartej całości lecz powiązane funkcjonalnie (np. układy mechaniczne, hydrauliczne, pneumatyczne alboinstalacje elektryczne czy elektroniczne) AGREGAT- łączyw sobie w sposób trwały kilka i wiele czesci tworząc zwartą funkcjonalną całość. Realizuje większy fragment (kilka połączonych operacji) lub cały proces technologiczny np. agregat pakujący (napełniarka butelek +zamykarka butelek +przenośnik) agregat prądotwórczy. PODZIAŁ URZĄDZEŃ: przechowywanie (energetyczne, technologiczne, transportowe, informacyjne), rodzaj procesu (do przenoszenia prądu, do wymiany ciepła/masy, do przeprowadzania reakcji chemicznych, biochem, elektrochem.) charakter pracy (okresowe, ciągłe, półciągłe) automatyzacja pracy (maszyna robocza prosta, półautomat, automat) branża (mięsno-drobiarski, mleczarski, pakujące i rozlewnicze, do przetwórstwa płodów rolnych, zbożowo-młynaski, piekarniczy) LINIA TECHNOLOGICZNE- zastawiona z szeegu urządzeń, agregatów, instalacji, zgodnie z wymogami realizowanego procesu technologicznego przetwarzania surowców. USZKODZENIA-jest to przypadek losowy, powodujący utracenie chwilowe lub stałe zdatności obiektu. Po dokonaniu remontu lub naprawy powraca się do pełnej lub częściowej zdatności. Uszkodzenie następuje wtedy, gdy wartości parametrów danego obiektu eksploatacji nie są w normie i przekraczają jego graniczne wartości wytrzymałości. Często uszkodzenie definuje się jako przejście obiektu pracującego według modelu dwustanowego ze stanu zdatności do stanu niezdatności AWARIA-to stan niesprawności obiektu uniemożliwiający jego funkcjonowanie, występujący nagle i powodujący jego niewłaściwe działanie lub całkowite unieruchomienie. Stwierdzenie tego stanu na ogół nie wymaga użycia aparatury badawczej. Moment wystąpienia awarii nie jest możliwy do określenia z góry, przeważnie nie sposób przewidzieć również jej zasięgu. Niekiedy można jednak stwierdzić oznaki zapowiadające awarię. Najczęstsze przyczyny awarii to:błąd projektowy;wada produkcyjna - wykonania, montażu;wada materiału;niewłaściwa eksploatacja;zużycie, zestarzenie;wyjątkowe warunki otoczenia. SPRZĘŻENIE ZWROTNE-oddziaływanie sygnałów stanu końcowego (wyjściowego) procesu (systemu, układu), na jego sygnały referencyjne (wejściowe). Polega na otrzymywaniu przez układ informacji o własnym działaniu (o wartości wyjściowej). STAL- stop żelaza z węglem. Zawiera mniej niż 2% węgla, kowalne, krystaliczne. Podstawowe składniki: ferryt, cementyt. Rodzaje stali: stale węglowe, stopowe, staliwo, żeliwo (szare, białe) Właściwości stali: wytrzymałość na rozciąganie, sprężystość, plastycznośc, ciągliwość, udarność, twardość, spawalność. NAPRĘŻENIE-naprężeniem p w danym punkcie A przekroju danego ciała stałego nazywamy granicę do którego dąży iloraz siły wewnętrznej deltaN przez elementarne pole aelta A tego przekroju gdy to pole dązy do zera. Naprężenie w dowolnym punkcie przekroju można rozłożyć na: -skadową normalną (naprężenie normalne); -składową styczną (nap. Styczne) leżącą w płaszczyżnie przekroju.Bezwzględna wartość p naprężenia jest równa p=/b2+t2)Prawo Hooke`a- wydłużenie preta pryzmatycznego delta L jest wprost proporcjonalne do siły rozciągającej P i do dl początkowej pręta l, a odwrotnie proporcjonalne do pola przekroju poprzecznego pręta A. ZASADA SAINT-VENANTA- zjawisko zmniejszania się naprężeń w miarę oddalania się od punktu położenia siły skupianej. Jeżeli jakaś część ciała obciążona jest ukladem sił będących w równowadze, to siły te wywołują w ciele naprężenia zmieniające się szybko w miarę oddalania się od tej części ciała. Statycznie równoważne układy sił wywołują praktycznie jednakowe straty naprężeń w przekrojach dostatecznie oddalonych od miejsca przyłożenia. STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA-jest to podstawowa metoda badań wytrzymałościowych dla materiałów konstrukcyjnych, -rozciącga się odpowiednio wykonany pręt o przekroju okrągłym wykorzystując urządzienie zwane zrywką; w czsie pruby rejestruje się zależność przyrostu długości próbki od wielkości siły. (wykres A-granica proporcjonalności, B-granica sprężystości, C-granica plastyczności, K-wytrzymałość materiału, L-zerwanie próbki, Re-wyrażana granica plastyczności-naprężenie po osiagnieciu którego występuje wyrażony wzrost wydłużenia materiału, Rm- wytrzymałość na zerwanie -naprężenie odpowiadające max sile obciążażającej podczas testu, Ru-naprężenie rozrywające - naprężenie występujące w przekroju porzecznym, miejsce przewężenia próbki bezposrednio przed jej zerwaniem)Ogólny przypadek statycznej próby rozviagania znacznie różni się dla różnych materiałów: -materiały sprężyste nigdy nie przechodzą w stan plastyczny lecz wcześniej ulegają zerwaniu - nie istnieje wyraźne przejście z zakresu sprężystego do plastcznego (granica plastyczności jest trudna do określenia) Na podstawie wyników pomiaru statycznej proby rozciagania można określić podstawoe wielkosci tj: Re, Rm, moduuł Younga, i współczynnik Poissona. NAPRĘŻENIE DOPUSZCZALNE- jest wartością graniczną nieprzekraczalną w normalnych warunkach pracy obiektu (zabezpieczenie przez zniszczeniem) Podstawą okreslania naprężeń dopuszczalnych jest granica plastyczności. (wyrażana lub umowna) Wzór: k-napręż. Dop. n-współcznynik bezpiecz., R-naprężenie graniczneP-siła(N) A-pow. Przekroju (m2), ROZCIĄGANIE lub ŚCINANIE- powodujją dwie siły równe co do wartości, przeciwnie kierowane, działające wzdłóż osi pręta (wzory) kr-naprężenie dopuszczalne na rozciąganie(MPa); kc- naprężenie dop. na ścinanie (MPa). ZGINANIE- siły obciązające (lub ich skladowe) są prostopadłe do osi pręta, a linie działania sił są oddalone od siebie i leżą w jednej płaszczyżnie zawierajacej oś pręta. Wzór: kg-napr. Dop na zginanie [MPa], Mg-moment gnący [N*m]; Wz-wskażnik wytrzymałości przekroju na zginanie; Ir-moment bezwładności przekroju względem osi z [m3]; e-odległość punktu skrajnego przekroju od osi z [m]. SKRĘCANIE- dwie pary sił działającej w dwóch róznych płaszczyznach prostopadłych do osi pręta. Wzory: ks-napręż dop na skręcanie [MPa]; Ms-moment skręcania [N*m], Ws-wskażnik wytrzymałości przekroju na skręcanie[m3]; I-dł pręta [m]; G-stała sprężystości poprzecznej materiału [Mpa]; Is-geom char przekroju skręcalnego pręta dla przekroju kołowego równa biegunowemu momentowi bezwładności[m2]; Gis-sztywność na skręcanie [N*m] ŚCINANIE- przypadek wytrzymałościowy w którym układ sił wewnętrznych sprowadza się do siły T działającej w płaszczyźnie przekroju elementu. Scinaniu mogą ulegać takie elementy jak połączenia kołkowe, spawanei nitowe.Wzory: T-siła poprzeczna (tnąca) [N]; Pd-siła docisku [N]; A-pole przekroju [m2]; Ad-pole pow na której rozkłada się siła docisku [m2]; kc-naprężenie dop na ścinanie [MPa]; kd-naprężenie dop na docisk [MPa]. WSPÓŁCZYNNIKI WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁU: Liczba Poissona- współczynnik informujący o zmianie wymiarów liniowych poprzecznych próbki (preta) poddanej rozciąganiu wzdłuznemu w zakresie do granicy proporcjonalności. Wartość liczby Poissona jest zawsze mniejsza od 0,5. Moduł Younga- współczynnik sprężystości wzdłużnej. Moduł Kirchoffa- wspólczynnik sprężystości poprzecznej. ZMECZENIE MATERIAŁU- zjawisko zmniejszenia wytrzymałości materiału w nastepstwie wielokrotnych zmian obciązenia. WYTRZYMAŁOŚĆ ZMĘCZENIOWA MATERIAŁU- największe napręzenie cyklu, przy którym próbka nie doznaje zniszczenia- po przekroczeniu dostatecznie dużej umownej liczy cykli zmian obciązenia. KRZYWA WOHLERA-zależnośc między amplitudą naprężenia a liczbą cykli (N) zmian odbierania po których próbka ulega zniszczeniu zmęczeniowemu.WYPOSARZENIA MAGAZYNÓW: urządzenia do składowania (regały, stojaki, wieszaki, podkłady, zasieki, urządzenia spawalnicze) środki transportu (wózki, układnice, żurawie, wciągniki, przenośniki, manipulatory) pomocnicze urządzenia magazynowe (pojemniki, palety, kontenery, paletyzatory, deplatyzatory, pomosty, czytniki, wagi, urządzenia do zarządzani i łącznośi, urządzenia do tamowania) POMPY WIROWE- stosowane są do dużych wydajności (100000m3/h) przy ograniczonych ciśnieniach (max 50MPa) Dziłanie pompy wirowej- polega na zwiększanie krętu (momentu pędu) bądź krążenia cieczy w obrębie obracającego się wirnika. Unieruchomienie organu roboczego nie powoduje wstrzymania przepływu cieczy. Pompa wirowa- zalety: -duża wydajność; -małe rozmiary pompt; -równomierność ruchu (w ustalonych warunkach pracy); -bezpośrednie sprzężenie z silnikiem szybkoobrotowym (bez przekładni) -duża pewność pracy dzięki małej liczbie zużywających się części ruchomych; -zdolność samoregulacji (samoczynnego przystosowania się do zwiększonych warunków pracy) Wady: -niewielkie wysokości podnoszenia; -brak zdolności samozasysania ( z wyjątniek pomp samozasysających); -wrażliwość małych pomp na zawartość gazów (obecność gazu może spowodować przerwanie przepływu); -niższa od wyporowych sprawność małych pomp. Wykorzystywanie: mleczarstwo, soki, przeciery, przemysł owocowo-warzywny, -przemysł mięsny do przenoszenia pozostałości poubojowych. -woda (prąd). PRZEDDSTAWICIEL TYCH POMP- topompa odśrodkowa. Składa się z kadłuba o kształcie spirali Archimedesa, wewnątrz którego znajduje się wirnik osadzony na wale. Króciec ssawny jest przyłączony współosiowo do kadłuba, natomiast króciec tłoczny jest rozwinięciem spirali kadłuba. Ciecz po dopłynieciu do wirnika, otrzymuje od jego łopatek energię kinetyczną i trafia do częsic spiralnej kadłuba zwanej dyfuzorem. W dyfuzorze zmienia się energia kinetyczna cieczy na energię cisnienia. Wirniki pomp odś zbudowane są z piasty osadzonej na wale oraz umieszczonych na piaście łopatek. Pompy wyporowe- są stosowane do dużych i bardzo dużych ciśnień rzędu 1000MPa przy ogr wydajnościach (10000m3/h) .Działanie pompy wyporowej- polega na wypieraniu określonej dawki cieczy (przy stosunkowo niewielkiej prędkości przepływu) z obszaru ssawnego do tłocznego, oddzielonych szczelnie od siebie wewnątrz pompy. Wraz z unieruchomieniem organu roboczego ustaje przepływ cieczy przez pompę. . Pompa wyporowa- zalety: -bardzo duża wysokość podnoszenia, -możliwość podnoszenia badzo małych ilości cieczy; -duża sprawność; -zdolność samozasysania; -mała zależność wysokości podnoszenia do warunków pracy; -mała wrażliwość na zawartość gazów w cieczy pompowanej. Wady: -niezbyt duża wydajność; -nierównomierność pracy pompy o posuwisto-zwrotnym ruchu organu roboczego; -mała pewność pracy ze względu na dużą liczbę części ruchomych; -duży wpływ jakości wykonania na szczelność. Przykład: pompa tłokowa jednostronneo działania: kadłub 1 tej pompy jest połączony z zaworami 3 i 4 znajdującymi się w króćcu ssawnym i tłocznym. W cylindrycznej części kadłuba znajduje się tłok 2. Znane są dwa typy tłoków: tarczowy i nurnikowy. Pompa działa następująco: tłok przesuwa się poziomo między lewym i prawym skrajnym położeniem. Podczas gdy tłok przesuwa się w prawe położenie, następuje spadek ciśnienia w lewej części korpusu. Po osiągnięciu ciśnienia niższego od ciśnienia pod zaworem ssawnym następuje otwarcie zaworu i do kadłuba pompy dopływa ciecz. Po osiągnięciu skrajnego prawego położenia tłok ptrzesówa się w lewo i cisnienie w kadłubie rośnie ażdo momentu, gdy jego wartość przekroczy wartość ciśnienia za zaworem tłocznym. Wtedy zawór tłoczny otwiera się i ciecz opuszcza pompę. WILK-surowiec jet podawany do kielichowego zasypu 1 skąd jest przenoszony slimakiem 2 w kierunku nozy. Skok ślimaka zmniejsza się na swej dł i na surowiec sziała coraz większe ciśnienie. Slimak jest zakończony wypustem, na który jest nałozony nóż. 3 przylegający do nieruchomego sita. Nóżka zwykle cztery ostrza. Sito jest tarczą o gr 10-14mm z okrągłymi otworami o śr 3-5mm przez które przechodzi zmielony produkt.Wał na którym jest osadzony ślimak wykonuje ruch obrotowy uzyskując napęd z silnika przez przekładnię pasową i koło zębate. w młynach udarowych(młotkowych) ruchome elementy uderzają w materiał. Młyny udarowe są stosowane do rozdrabniania średniego, drobnego i bardzo drobnego kruchych i niezbyt twardych materiałów. Używany do rozdrabniania ziarna,słodu, ziemniaków twardych owoców. Rozdrabnia on materiał przez wielokrotne uderzanie. Elementrm roboczym są tu młotki. Są to zestawy płyt zawieszona swobodnie na sworzniach2 rozmieszczonych na obwodzie pionowych tarcz. Podczas obrotów wału na skutek działania siły odśrodkowej,młotki zajmują położenie promieniowe i wirując uderzają w materiał. Surowec dostarcza się lejem załadowczym, a rozbity materiał przesypuje się przez sito zastępowane niekiedy rusztem. 7.Wirówka talerzykowa- bęben wirówki jest wypełniony stosem stożkowych talerzy między którymi tworzą się wąskie kanały przepływowe. Odległości między talerzami są uzależnione od wielkości oddzielanych cząstek i stężenia zawiesiny. W talerzach nawiercone są otwory które jeden nad drugim tworzą kanały do których doprowadzana jest emulsja. Emulsję doprowadza się do wirówki osiowo i przez grzybek rozdzielczy wprowadza się ją do kanałów. Pod wpływem siły odśrodkowej faza cięższa wydziela się z emulsji i gromadzi w części bębna o promieniu większym niż promień umieszczonych otworów w talerzach. Faza lżejsza jest wypychana nowo napływającymi porcjami emulsji w kierunku osi wirówki. Górny talerz, który nie ma otworów (talerz rozdzielczy) zapobiega mieszaniu się rozdzielonych faz. W.SEDYMENTACYJNA O DZIAŁANIU OKRESOWYM- Wykonany z pełnej blachy bęben wirówki (1) jest umieszczony w obudowie (2). Wał 3 wprawia bęben w ruch obrotowy. Zawiesina dopływa przewodem 4 i w procesie wirowania tworzy warstwę pierścieniową w której na skutek działania sił odśrodkowych cząsteczki o większej gęstości znajdują się w części warstwy przyległej do powierzchni bębna, cząsteczki o mniejszej gęstości znajdują się bliżej osi bębna. Po odwirowaniu ciecz klarowną odprowadza się zagiętym przewodem 5 który przesuwa się stopniowo do ścianki. Osad usuwa się ręcznie po zatrzymaniu wirówki. ZASTOSOWANIE: Wirówki są urządzeniami stosowanymi do rozdzielania układów ciecz-ciało stałe, ciecz-ciecz. A)filtracyjna: do oddzielania syropu międzykryształowego od kryształów cukru w przemyśle cukrowniczym. B)sedymentacyjne stosuje się do usuwania części stałych z cieczy. Dzieli się je na wirówki filtracyjne, sedymentacyjne i separacyjne. Wymienniki przeponowe- urządzenia w których wymiana ciepła następuje przez przegrodę (pow wymiany ciepła, ściankę), rozdzielającą oba ośrodki, wykonaną najczęściej z metalu. Rodzaje: płaszczowe, płaszczowo-rurowe, wężownice, płytowe, spiralne. Płaszczowe- są aparatami o podgrzewanych podwójnych ściankach.(cylindrycznych, kulistych lub płaskich) Do przestrzeni między dwoma ścianami doprowadza się nośnik ciepła (parę lub wodę). Płaszcz wymiennika wyposażony jest w króćce doprowadzające o doprowadzające czynnik grzejny oraz zawór odpowietrzający. Charakteryzuje się niskimi współczynnikami przenikania ciepła. Zaopatrzone są w mieszadła, które wprawiają w ruch ogrzewaną lub chłodzoną ciecz, intensyfikują proces wnikania ciepła od ścianki do cieczy. Zazwyczaj okresowe. Płaszczowo-rurowe- najbardziej popularny, jest to zespół rurek umieszczonych w komorze cylindrycznej tak że wewnątrz tworzą przestrzeń międzyrurową, zakończone dennicami. Rurki są umieszczone w tzw płytach sitowych zamykających wymienianą przestrzeń cylindryczną. Jeden z czynników przepływa rurami, drugi znajduje się w przestrzeni międzyrurowej. Rodzaj przepływu może być współprądowy, przeciwprądowy, jednobiegowy(jeżeli ciecz przepływa rurami jednokrotnie prze wymiennik), wielobiegowy. Płytowe- są zbudowane z pakietu płyt ze stali kwasoodpornej. Każda płyta ma odpowiednie wgłębienia i wypukłości mające na celu wywołanie zaburzeń w przepływie cieczy między płytami. Płyty porozdzielane uszczelkami składane są w pakiety ściskane pomiędzy płytami czołowymi. Na czterech narożach płyt znajdują się otwory. Odpowiednik układ uszczelek sprawia że dwa z nich -na dole i u górnym służą jako wlot i wylot jednego czynnika do danej przestrzeni miedzypłytowej, a dwa inne są połączone z następną przestrzenią międzypłytową i słuzą jako wlot i wylot drugiego czynnika. Zalety: duże współczynniki przenikania ciepła, możliwość łatwego składania i rozbierania oraz łatwość oczyszczania, łatwość w dostosowaniu się do zmiennych warunków pracy. Wady: duży opór przepływu, uszczelki gumowe mało odporne na działanie wysokiej temp. Zastosowanie: w przemyśle mleczarskim, owocowo-warzywnym, piwowarskim do procesu pasteryzacji, sterylizacji. Wymiennik z wężownicą- budowa może być różna. Może to być rura wygięta w kształcie cylindrycznej spirali (w. przestrzenna), lub rura wygieta w jednej płaszczyźnie (w. płaska). Współczynnik przenikania ciepła jest niewielki. Wężownica nie może być długa ze względu na opory hydrauliczne przepływu. Wady: trudności w myciu i czyszczeniu. EKSTRAKTOR ŚLIMAKOWY 3KOLUMNOWY- aparat do pracy ciągłej (przerób do 10t nasion na dobę), przepływ przeciwprądowy, dwie kolumny pionowe połaczone cylindrem poziom
ośr do 1m. w kolumnie i cylindrze znajduje się przenośnik śrubowy, płaszczyzny nośne przenośnika perforowane, faza ciekła wypełnia całkowicie aparat, odbiór rafinatu powyżej poziomu ekstraktu, zurzycie pary 500-600 kg na 1t nasion, zapotrzebowanie mocy do 90kW, zużycie rozp do 0,9kg na 1 t nasion. MYJKA WODOWO-POWIETRZNA DO MYCIA OWOCÓW DELIKATNYCH- uniwersalna, mycie owoców zanurzonych w wodzi odbywa się przez powietrze toczone przez perforowane dno wanny. Przemieszczanie owoców na przenośniku zanurzonym 10-15cm w wannie lub przepychanie strumieniem wody z dyszy nad surowcem. Natrysk świeżą wodą owoców na przenośniku, przenośnik rolkowy wymusz ruch obrotowy owoców,ustawiony za wanną umożliwia ociekanie, ułatwia sortowanie i oddzielanie owoców zapsutych i uszkodzonych. SYSTEMY OBIERANIA- mechaniczne- usuwanie warstwy powierzchniowj (skórki, łupin) przez ścieranie (obieraczka nożowa do jabłek, gruszek) ocieranie (ocieraczka do okopowych) lub ściąganie. Termiczne- obwarzanie, oparzanie, opalanie, termiczno-mechaniczne- zanurzenie w 7-10% gorącym lugu sodowym, przyspieszona hydroliza pektyn ułatwia usuwanie skórki, następuje intensywne płukanie surowca, do ogórków i buraków ćwikłowych TRYJER: rozdziela mieszaniny na podstawie dł ziaren. Obrotowy cylinder lub tarcze z wykonanymi na pow wewnątrz bębna wgłębieniami o okrę wymiarach. Gniazda tłocznelub wiercone, oś obrotu cylindra poziomalub pochylona pod kątem 1-2st (szybkoobrotowy) ;lub 5-10st (wolnoobrotowy). Zasada działania: ziarna wpadają w zagłębienia bębna lub tarczy i są unoszone wraz z ruchem obrotowym, z zagłębień najpierw wypadają ziarna długie (powrotem do bębna) ziarna krótsze unoszone są wyżej w wypadają do nieruchomej rynienki wewnątrz cylindra lub obok tarczy..