KREW
1. Co to jest krew, ile jest krwi w organizmie?
Krew jest jednym z płynów ustrojowych. Składa się z płynnego osocza i składników morfotycznych, do których należą: krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty), płytki krwi (trombocyty) i nieupostaciowane (osocze). W krwioobiegu dorosłego człowieka znajduje się 5-5,5litra krwi, co stanowi 7% masy ciała. Stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi nosi nazwę wskaźnika hematokrytu (-HCt)
2. Jakie są funkcje krwi?
Krew spełnia swoje funkcje tylko wówczas, gdy jest w ruchu, czyli krąży w naczyniach krwionośnych. Spełnia 3 główne funkcje: transportową, ochronną, obronną i homeostatyczna. Transport wykonywany przez krew może mieć charakter: zaopatrujący, oczyszczający, termoregulacyjny i scalającą.
Funkcja transportowa:
-w transporcie zaopatrującym, krew pobiera tlen z pęcherzyków płucnych, dostarcza go do tkanek. (erytrocyty, hemoglobina)
-pobiera składniki energetyczne, sole mineralne i witaminy z przewodu pokarmowego i przekazuje poszczególnym komórkom za pośrednictwem płynu międzykomórkowego.
-zbędne metabolity komórek jak np.CO2, mocznik, kwas moczowy, inne krew przenosi do płuc lub innych narządów wydalniczych jak nerki, skóra, przewód pokarmowy. (erytrocyty)
-przenosi np. kwas mlekowy z mięśni do wątroby (transport oczyszczający)
-transportuje CO2 z tkanek do płuc. (erytrocyty)
-ważną funkcja krwi jest udział w termoregulacji, odbiera ciepło z tych okolic ciała, gdzie wytwarza się ona w nadmiarze (wątroba, pracujące mięśnie) i przekazuje do tych części ciała gdzie produkcja ciepła jest mniejsza niż jego utrata (skóra). (osocze)
-transport scalający rozumiemy jako udział krwi tzw. regulacji hormonalnej. Krążąca krew przyjmuje z gruczołów wewnętrznego wydzielania hormony lub ciała czynne i roznosi je po organizmie.
Funkcja ochronna i obronna:
-krew tworzy zaporę przed inwazja drobnoustrojów, które po dostaniu się do środowiska wewnętrznego są stale pożerane przez leukocyty.
-szkodliwe czynniki mogą być w środowisku zewnętrznym (bakterie) i wewnętrznym (metabolity, nieprawidłowo zbudowane komórki)
-osocze - proces krzepnięcia krwi i tworzenia stałego środowiska wewnętrznego.
Funkcja homeostatyczna:
-wynika z roli w tworzeniu stałego środowiska wewnętrznego - osocze
-wyrównuje ciśnienie osmotyczne we wszystkich tkankach - osocze
-wyrównuje stężenie jonów wodorowych pH.
3. Które składniki krwi wpływają na poszczególne funkcje?
Jw.
4. Jakie właściwości fizyko-chemiczne posiada krew?
5. Jaki jest skład krwi?
Krew dzielmy na:
a)osocze - surowica
b)komórki krwi:
-erytrocyty
-trombocyty
-leukocyty
-granulocyty
-obojętnochłonne
-kwasochłonne
-zasadochłonne
-agranulocyty
-limfocyty
-monocyty
6. Jakie są normy ilościowe poszczególnych elementów morfotycznych krwi (w mm3)?
Erytrocyty - u noworodków ok.7mln/1mm3, u mężczyzn ok.5mln/1mm3, u kobiet ok.4,5mln/1mm3)
Leukocyty - 5-6tys/1mm3
Trombocyty - 200-400tys/1mm3
7. Co to jest osocze i jaki jest jego skład?
Osocze krwi należy do płynu zewnątrzkomórkowego. Zawiera składniki nieorganiczne (kationy - najwięcej jest jonów sodowych Na+ i potasowych K+ oraz aniony - najwięcej jest jonów chlorowych Cl- i węglanowych HCO3-) i organiczne (białka, lipidy, składniki pozabiałkowe z resztą azotową i bez reszty azotowej). Osocze ma lekki odczyn zasadowy (pH 7,34). Stale prowadzi wymianę z płynem tkankowym. Narzędziami oczyszczającymi osocze są nerki i wątroba.
8. Jakie są rodzaje białek osocza i jakie jest ich znaczenie?
Białka osocza występują w ilości 70-75g/l osocza.
Dzielą się na 3 zasadnicze funkcje:
a)fibrynogen - jest białkiem biorącym udział w krzepnięciu krwi.
b)globuliny - od ich ilości zależy zawartość wody w komórkach i płynach ciała, frakcja gamma-globulin tworzy przeciwciała zapewniające odporność organizmu, globuliny biorą udział w wielu ważnych dla organizmu procesach np. wiążą witaminę D, hormony tarczycy, do nich należą czynniki krzepnięcia krwi; dzielą się na alpha i beta.
c)albuminy - których jest najwięcej, regulują zawartość wody w komórkach i płynach ciała, regulują ciśnienie onkotyczne.
Białka osocza zapewniają utrzymanie lepkości krwi. Pewne cząstki tych białek są zbyt duże, by przechodzić w ściany naczyń. Sytuacja ta reguluje rozdział wody między osoczem, a płynami tkankowymi. Woda przechodzi z tych płynów tkankowych, gdzie jest jej dużo, do płynu tkankowego, gdzie przenikającą wodę od razu wiążą cząsteczki białkowe. W wielu stanach zapalnych, gdy wzrasta synteza globulin, wzrasta też ilość zatrzymanej przez nie w osoczu wody. Ułatwia to i przyspiesza opadanie krwinek czerwonych („opad” 03).
Białka osocza tworzą układy buforowe kontrolujące stałe pH krwi. Białka układów buforowych utrzymują równowagę jonów w osoczu - zawartość kationów: Na+, K+, Ca2+, MG2+ i odpowiednią ilość równowiążących anionów: chlorkowych, węglanowych, fosforanowych, siarkowych. W osoczu dzięki działaniu wątroby utrzymuje się stały, niezmienny poziom stężenia glukozy. Najważniejszym hormonem kontrolującym stężenie glukozy we krwi jest insulina.
W osoczu krwi zawarte są różne elementy stałe (elementy morfotyczne), różne rodzaje krwinek. Jej objętość w 100ml pełnej krwi to tzw. Hematokryt. O wartości hematokrytu decyduje praktycznie ilość krwinek czerwonych. Hematokryt mężczyzn wynosi 40-50, a u kobiet jest niższy 38-42.
9. Jaka jest różnica miedzy osoczem i surowicą krwi?
Osocze pozbawione fibrynogenu nazywamy surowicą. Różnica polega na tym, że osocze jest płynnym składnikiem prawidłowej, krążącej w naczyniach krwi, a surowica utrzymywana jest w warunkach laboratoryjnych, po wytworzeniu się skrzepu w pobranej krwi. Osocze, zatem zawiera wszystkie niezbędne do wytworzenia skrzepu składniki, surowica natomiast w bardzo znacznym stopniu jest ich pozbawiona, ponieważ zostały one zużyte w czasie procesu krzepnięcia krwi.
Jeśli chcemy uzyskać surowicę, pobraną krew pozostawiamy w naczyniu laboratoryjnym i pozwalamy jej skrzepnąć. Natomiast w razie zapotrzebowania na osocze - krew pobrana musi być do naczynia laboratoryjnego zawierającego substancję nie pozwalającą na powstanie skrzepu.
10. Gdzie powstają poszczególne elementy morfotyczne (erytrocyty, leukocyty, płytki krwi)?
Erytrocyty - wytwarzane są przez szpik kostny. Powstawanie erytrocytów - erytropoeza odbywa się pod kontrolą hormonu erytropoetyny, który wytwarzają nerki.
Leukocyty - znajdują się we krwi obwodowej.
Trombocyty - wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym z megakariocytów.
11. Jak są zbudowane krwinki czerwone?
Erytrocyty - krwinki czerwone są pozbawione jądra komórkowego. Erytroblasty - komórki macierzyste erytrocytów maja jądro i cytoplazmę, w miarę dojrzewania tworzą coraz więcej hemoglobiny i znika jądro. Erytrocyty mają skłonność do układania się w rulony. Krwinki czerwone swoje zabarwienie zawdzięczają hemoglobinie i żyją w człowieku 120 dni.
12. Jaka jest funkcja hemoglobiny?
Główna funkcja hemoglobiny jest transport tlenu, przenosi także część węgla. Barwnik ten z gazami oddechowymi niesionymi przez krwinki tworzy bufor hemoglobinowy - zapobiegający zmianom pH krwi.
13. Z czego zbudowana jest hemoglobina?
Hemoglobina zbudowana jest z białka - globiny i hemu - cząsteczki organicznej zawierającej atom żelaza (nadają jej czerwoną barwę). Hemoglobina całkowicie wypełnia wnętrze erytrocytu.
14. Jaka jest prawidłowa zawartość hemoglobiny u kobiet i mężczyzn w 100ml krwi?
-u mężczyzn wynosi 16g/100ml krwi.
-u kobiet 14g/100ml krwi.
15. Co to są leukocyty, jakie są ich rodzaje?
Leukocyty to krwinki białe zapewniające obronę organizmu przed infekcjami. Są bezbarwne, mają jądro komórkowe. Mogą poruszać się samodzielnie, przechodzić przez ściany naczyń. Są różnie zbudowane, część nie ma ziarnistości w cytoplazmie, inne mają.
Mamy 5 rodzajów tkanek białych:
Agranulocyty - to krwinki białe niezwierające ziarnistości w cytoplazmie. Są ich 2 rodzaje:
-limfocyty - z dużym, okrągłym jądrem, powstają w węzłach i gruczołach limfatycznych, w migdałkach podniebiennych i śledzionie.
-monocyty - to największe krwinki białe. Powstają w szpiku kostnym czerwonym, krążą we krwi, przechodzą do tkanek, gdzie pochłaniają bakterie i martwe komórki.
Granulocyty - wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym. W ich cytoplazmie są wyraźne ziarnistości, jądro komórkowe jest nieregularne. Wyróżniamy 3 rodzaje:
-obojętnochłonne (neutrofile) - są głównymi komórkami fagocytującymi krwi
-kwasochłonne (eozynofile)
-zasadochłonne (bazofile)
16. Jakie zdolności posiadają leukocyty?
17. Jaka jest podstawowa funkcja krwinek białych?
Główna funkcja krwinek białych jest rozpoznawanie i unieczynnianie szkodliwych i obcych dla organizmu czynników.
18. W jakiej postaci przenoszone są we krwi O2 i CO2?
Większość CO2 pobranego w naczyniach włosowatych krwinki uwalniają do osocza w postaci jonu HCO3-. Zaraz po wyjściu z naczyń włosowatych, w następstwie, czego głównie osocze transportuje CO2 do płuc w postaci dwuwęglanów (2/3 ogólnej wartości CO2), 1/3 CO2 zawartego we krwi, krwinki przenoszą do płuc w powiązaniu z hemoglobiną. W trakcie transportu tlenu krwinka nie zużywa go na własne potrzeby metaboliczne. Krwinka czerwona jest przenośnikiem tlenu. Zapotrzebowanie na tlen w spoczynku wnosi 18litrów/godzinę.
19. Co to są płytki krwi i jaka jest ich rola?
Są to bardzo małe komórki. Ich średnica wynosi zaledwie od 2 do 4 mikronów. Spełniają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Ich udział w wytwarzaniu skrzepu rozpoczyna się dopiero z chwila uszkodzenia ścianki naczyniowej. Przerwanie ciągłości naczynia prowadzi do szybkiego rozpadania się krwinek płytkowych.
20. W jaki sposób oznacza się hemoglobinę metodą Sahliego (budowa hemoglobinometru, potrzebne wyposażenie do przeprowadzenia oznaczenia, sposób postępowania)?
21. Co to jest liczba hematokrytowa?
22. W jaki sposób oznacza się hematokryt?
23. Co jest podstawą podziały grup krwi?
Zmieszanie krwinek czerwonych z osoczem lub surowicą innej osoby może spowodować ich natychmiastowe zlepienie, czyli aglutynację. Aglutynacja nastąpi wówczas, gdy krwinki zmieszane z osoczem lub surowicą natrafią na przeciwciała, czyli izoglutoniny. Łącząc osocze z krwinkami ustalono, że w krwinkach czerwonych mogą istnieć 3 różne, podstawowe aglutynogeny, które oznaczono literami A, B i O. Wykazano, że antygen A nie jest jednorodny i występuje w 2 odmianach: A1 i A2.
24. Czym są antygeny i jakie jest ich znaczenie we krwi?
Antygen jest to taki związek lub substancja chemiczna, która po wniknięciu do prawidłowo reagującego zdrowego ustroju wywołuje pojawienie się ciał (przeciwciał) skierowanych przeciwko temu antygenowi. Na podstawie występowania antygenów grupowych A, B, O został dokonany podział na 4 główne grupy krwi: A, B, AB, O. U ludzi, u których antygen A znajduje się w otoczce erytrocytów, w osoczu występuje przeciwciało anty-B, czyli beta. W grupie B z antygenem anty-A, czyli alpha. W grupie AB oba antygeny A i B znajdują się w otoczce erytrocytów, w osoczu zaś nie występują naturalne przeciwciała. W osoczu z grupą O substancja grupowa H ma bardzo słabe właściwości antygenowe, czyli praktycznie nie mają one antygenu, natomiast w ich osoczu krwi występują naturalne przeciwciała anty-B, czyli beta i anty-A, czyli alpha.
25. Co to są przeciwciała, gdzie występują i jaka jest specyfika ich działania?
Przeciwciała powstają pod wpływem wtargnięcia do ustroju antygenu i mają za zadanie zniszczenie go. Są związkami białkowymi należącymi do części globulinowej białek. Przeciwciała mogą niszczyć antygeny na zasadzie ich zlepiania (aglutynacji), rozpuszczania (lizy) i wytwarzania z antygenów zbitego osadu (precypitacje).
26. Co to jest aglutynacja i jakie czynniki ja wywołują?
27. W jaki sposób oznacza się grupy krwi?
28. Jakie znaczenie ma antygen Rh?
Poza antygenami grupowymi i układu ABO znajdują się również inne antygeny, które nazwano antygenami układu Rh. Najważniejsze z nich to antygen C, D, E, przy czym największe znaczenie w praktyce przetaczania krwi ma antygen D. U ludzi, których krwinki zawierają antygen D określa się jako Rh+, a tych, których krwinki antygenu D nie zawierają jako Rh-.
Układ Rh nie ma naturalnych przeciwciał. Wszystkie przeciwciała anty-Rh mają charakter przeciwciał odpornościowych. O czynniku Rh mówi się najczęściej kiedy powstaje tzw. „konflikt serologiczny”. Dochodzi do niego czasem między krwią płodu, który odziedziczył antygen D po ojcu, czyli ma krew Rh+, a krwią matki Rh-. Krew matki i płodu w zasadzie nie mieszają się. Do konfliktu dochodzi podczas porodu i zaburzeń w przebiegu ciąży.