HOLANDIA & EKSPRESJONIZM
Hendrik Petrus Berlage
- DOM PRYWATNY - 1903 - zainteresowanie ścianą - płaską płaszczyzną o cechach konstrukcyjnych - a nie dekoracyjnych
- swoboda kompozycyjna - przy użyciu modułów
- tendencja do wprowadzania elementów architektonicznych nawiązujących do sztuki romańskiej (zwłaszcza północnych Niemiec i Skandynawii) - zadaszony taras
GIEŁDA AMSTERDAMSKA - 1903
- naga, niedekorowana płaszczyzna nieotynkowanej ściany (czyli już cechy charakterystyczne)
- przede wszystkim cegła
- pseudoromańskie arkadki, biforia
- wnętrze - prymat cegły i ściany (cała przestrzeń zakomponowana wokół głównego pomieszczenia - obok niego galerie z prywatnymi gabinetami maklerów)
3 najistotniejsze rzeczy w architekturze wg Berlagego:
- Ściana pojmowana jako konstrukcja (jak u Loosa)
- ściana niezbędna w architekturze - drugim niezbędnym elementem jest przestrzeń (zamknięta właśnie ścianami - czyli ciągle myślenie XIX - wieczne)
- prawdziwość materiału - chętnie stosuje cegłę, drewno - uczciwe materiały
- styl - jest konieczny by odzwierciedlać ducha danej epoki (szukając go zwraca się w stronę historii i natury - np. poprzez zachwycanie się proporcjami starożytnych świątyń, ich elegancją)
- szuka geometrycznych zasad kształtujący budowę
- o wartości budynku i jego trwałości mówi system proporcji, a nie dekoracja, która jest zmienna
- architektura musi być jednością w wielości (to, oraz punkt wyżej → wszystko to prowadzi do harmonii)
- harmonia - jest spokojem i pewnym stylem (choć w pełni nie definiuje charakteru tego stylu)
- styl - powinien pozostawać w relacji z produkcją przemysłową i wyrażać nowe społeczeństwo: rys oderwania się od tradycji, ale jeszcze nie ukierunkowane całkowicie na przyszłość (Berlage nie definiuje elementów formalnych stylu)
- szkoła amsterdamska i rotterdamska po I Wojnie Światowej będzie się odwoływała do Berlage' go
- szkoła amsterdamska -
- władze socjalistyczne w Radzie Amsterdamu - ważne były problemy społeczne (konieczność poprawy warunków mieszkaniowych robotników - idea głoszona już na Kongresie Paryskim w 1900r.)
- Akt o mieszkaniach budowlanych (1902) (choć zaczął funkcjonować dużo później z powodów złych warunków finansowych):
- prowadził do ujednolicenia przepisów
- nowa polityka budowy osiedli robotniczych (np. fakt, że władze Amsterdamu partycypowała w kosztach budowy tych domów)
- powołanie Towarzystw Budowlanych
- opracowanie słownika architektonicznego dla architektury osiedli robotniczych
- zwracanie uwagi na warunki higieniczne mieszkań
- ok. 1915 - pierwsze efekty tego Aktu (ale wówczas niemal całą Europę ogarnął kryzys ekonomiczny); dopiero po I WŚ nadeszło nowe pokolenie architektów gotowych przyjąć te plany
- 1912 - początki szkoły amsterdamskiej - BUDYNEK TOWARZYSTW ŻEGLUGOWYCH - aut: Johannes van der May (oficjalnie nie związany ze szkoła, która z kolei nie była też formalnie, oficjalnie szkołą)
- Michel de Klerk, Pieter Kramer - zajmowali się dekoracją i wystrojem wnętrz
- fantazyjny z ceglanym detalem
- motywy ikonograficzne, personifikacje; budynek emocjonalny, wywołujący wrażenie
Guillaume Lacroix, Krop (rzeźba), Eibink i Snellebrand (architekci II pokolenia), Theo van der Wijdeveld - teoretyk grupy
- źródła szkoły amsterdamskiej - G. Lacroix , M. Klerk, P. Kramer (z jednego pokolenia, łączyła ich wspólnota wiekowa)
- pochodzili z jednej pracowni Petrusa Cuypersa (oryginalnego i swobodnego architekta, który zachęcał swoich studentów do eklektycznych połączeń; jakby ojciec szkoły amsterdamskiej)
- odwoływała się do Berlage'go (choć bezpośredni wpływ niewielki) → prawdziwość materiału (m.in. u de Klerka)+ zamiłowanie do cegły (zarówno w konstrukcji jak i dekoracji)
- holenderska kolonia - egzotyczna flora Indonezji (liczne wystawy kwiatowe) również miała istotny wpływ
- odwoływanie się do motywów architektury północnej - ale bardziej ludowej architektury skandynawskiej niż germańskiej (drewniana, zdobnicza)
- graficzne winiety (M. Klerk był rysownikiem czasopisma „Nasz Dom”, dla którego wykonywał też rysunki różnorodnych domów)
- 1919 - I etap działalności szkoły; wówczas to M. de Klerk zyskuje główne znaczenie
- ZESPÓŁ MIESZKANIOWY W ZAANSTRAAT - Klerk i Kramer (zwany Okrętem)
- osiedle mieszkań robotników (zamknięty ciąg budynków mieszkalnych z wewnętrznymi dziedzińcami) + poczta i szkoła na placu, sala zebrań dla mieszkańców
- fantazyjne zróżnicowanie form; każda z kondygnacji w nieco inny sposób zakomponowana
- formy obłe w narożnikach; charakterystyczne okna - elementy powtarzające się o różnych wykrojach (szkoła amsterdamska nie definiuje modułu okna)
- zróżnicowany wygląd mieszkań (18 typów)
- zespół czasem nazywany okrętem (akcentowane linie horyzontalne); barierki na tarasach; dekoracje antropomorficzne
- zespół przeznaczony dla robotników średniej klasy; po II WŚ mieszkania mocno zostały zdewastowane
- Eibink i Snellebrand - ci architekcie projektowali raczej drobne, prywatne domy (rzadko realizowane, bo odznaczały się dużą indywidualnością)
- pełne fantazji rozplanowane wnętrza (o licznych zakrzywieniach)
- Wendingen - organ pradowy szkoły amsterdamskiej, wydawany przez Towarzystwo Architektura et Amicitia
- architekci tej szkoły byli też członkami tego czasopisma
- nie najwyższych lotów pomysł merytoryczny - nigdy nie udało się stworzyć teorii szkoły amsterdamskiej
- parę numerów poświęconych monografiom wybranych architektów
- wydawał je Theo van der Wijdeveld
- projekt VOLKSTHEATER sprzed 1921 - T. van der Wijdeveld
- olbrzymi rozmach, który wymagałby zburzenia paru okolicznych budynków
1922 - budownictwo robotnicze zostaje finansowane przez prywatnych inwestorów (czego wynikiem staje się drastyczne obniżania kosztów)
- praca architekta ograniczała się do projektów standardowych typów wnętrz i planów fasady → bardzo nie podobało się to szkole amsterdamskiej, która uważała, że takie oddzielenie fasady od wnętrza jest niedopuszczalne
Po 1922 - tzw. Architektura wstydliwa/ maskarady (ponieważ z reguły fasada ukrywała dużo gorsze wnętrza)
- jest to praktyczny koniec szkoły amsterdamskiej (połączony ze śmiercią de Klerka w 1923); nie ma wzniosłych osiągnięć
Ok. 1925 - ostatnie prace szkoły amsterdamskiej
1925 to również próba zbliżenia stanowisk architektów ze szkoły amsterdamskiej ze szkołą związaną z grupą De Stijl → pojawia się architektura będąca łagodniejszym
- Hildebrandt Krop (?) - tworzył dekoracje: płaskorzeźby ze szlifowanej cegły lub odlewy
- pracował też przy dekoracji mostów autorstwa Kramera (zaczął je budować po śmierci Klerka)
1918/19 - 1920/23 - ogólna tendencja do powstawania takiej sztuki jak architektura szkoły amsterdamskiej (charakterystyczny rys ekspresjonizmu po I WŚ; utopijna idea aby wznieść się ponad wszystko)
- indywidualizm twórczy architektów i ich dzieł nie był pomocą do założenia pewnej stałej konwencji i skatalogowania- szkoły i jej reguł
1