24. Zajwisko przerzucalności podatku i ich rodzaje; podaj konkretne przykłady w RP;
Zjawisko przerzucalności podatku :
• Oznacza przesuwanie ciężaru podatku przez podatnika na inne podmioty. Polega na tym, że podatnik formalny przerzuca ciężar ekonomiczny podatku na rzecz innej osoby tj. podatnika faktycznego / rzeczywistego np.: normalnym podatnikiem jest sprzedawca, który uzyskuje utarg ze sprzedaży, a rzeczywistym podatnikiem jest kupujący, który płaci VAT. Każda podwyżka podatku obciąża konsumenta, bo przerzucona jest na nabywcę towarów i usług.
• Rodzaje:
- Rzeczywiste przerzucanie podatku - gdy podatnik zobowiązany na mocy prawa
do zapłacenia podatku z własnego dochodu lub majątku przenosi jego ciężar
na inny podmiot. Staje się możliwe dzięki temu, że podatnik pozostaje z
podmiotem, na który przenosi swój ciężar podatku, bądź w pewnym stosunku
prawnym, bądź w pewnym stosunku zależności ekonomicznej. Może to być
umowa kupna, najmu, dzierżawy, pracy, pożyczki. Pod wpływem podatku
zmienia się poziom ceny, wysokość czynszu, poziom płacy, wysokość procentu. (Polega na tym, że podatnik formalny przerzuca ciężar ekonomiczny podatku na rzecz innej osoby tj. podatnika faktycznego / rzeczywistego np.: normalnym podatnikiem jest sprzedawca, który uzyskuje utarg ze sprzedaży, a rzeczywistym podatnikiem jest kupujący, który płaci VAT. Każda podwyżka podatku obciąża konsumenta, bo przerzucona jest na nabywcę towarów i usług.)
Przerzucenie podatku możliwe jest tylko w podatkach pośrednich. Łatwe do przerzucenia są podatki VAT i akcyza!
Przerzucanie podatku:
- Pozorne przerzucanie (niewłaściwe) podatku - gdy podatnikiem w intencji prawodawcy ma być w rzeczywistości inny podmiot aniżeli ten, który ustawowo powołany jest do poniesienia podatku. Np. zamiarem prawodawcy jest zatem opodatkowanie
konsumenta, ale sam pobór podatku dokonuje się u producenta lub sprzedawcy.
- Przerzucanie podatku w przód - polega na podnoszeniu cen dla nabywców towarów,
aby w ten sposób zrekompensować nałożony na podatnika ciężar podatkowy. Polega na obciążeniu ekonomicznym ciężarem podatku konsumenta — nabywcy towaru lub usługi przez podwyższenie ceny sprzedaży.
- Przerzucanie podatku w tył - polega na próbie wymuszenia obniżki kosztów działalności podatnika przez obniżki płac, obniżkę cen nabywanych surowców. Jego celem jest potanienie towarów i usług nabywanych przez podatnika.
Przykłady:
— dostawcę surowca: poprzez obniżenie ceny na dostarczany producentowi surowiec,
— zatrudnionego u producenta pracownika: przez obniżenie wysokości płacy temu pracownikowi.
( z tym, że np. przedsiębiorca może przerzucić podatek w dogodny dla siebie sposób, w warunkach na rynku przedsiębiorców poprzez obniżanie wynagrodzeń pracownikom lub wynagrodzenie dostawców głównie poprzez obniżanie kosztów działalności podatnika)
Przerzucalność podatku — zarówno „w tył”, jak i „w przód” — może nastąpić wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne.
Bariery prawne - przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny (tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bardzo utrudniona. Wiąże się, bowiem z ryzykiem naruszenia prawa w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec skupiony, lub wypłacenia płacy niższej niż zagwarantowana przez odpowiednie przepisy. Gdy reglamentacja cen i płac przybiera postać „elastyczną”, co dzieje się przy ustalaniu minimum płac, minimum cen skupu i maksimum cen na towary gotowe, przerzucalność jest oczywiście możliwa, chociaż w znacznym stopniu utrudniona.
Bariery ekonomiczne nie są związane z żadnymi formalnymi ograniczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce czy też pracę.
W sytuacji niezaspokojonego popytu na towary gotowe, zwłaszcza na towary pierwszej potrzeby, które charakteryzują się tzw. sztywnym popytem, możliwe jest przerzucenie ekonomicznego ciężaru podatku na nabywcę. Bowiem przy zbyt małej podaży i niezaspokojonym popycie towar może być sprzedany także za cenę wyższą. Natomiast w przypadku zrównania podaży z popytem, a zwłaszcza przy podaży wyższej od popytu i istnieniu przy tym konkurencji, przerzucalność podatku kosztem nabywcy towaru staje się niemożliwa.
Podobna sytuacja zachodzi przy przerzucalności „w tył”. Przy zbyt niskiej podaży surowca niemożliwe jest obniżenie ceny dla jego dostawcy, a przy braku pracowników, czyli zbyt małej podaży „rąk do pracy”, nie jest możliwe obniżenie płacy. Gdy podaż surowca, a także liczba osób poszukujących pracy, jest większa od popytu na taki surowiec lub pracę, z łatwością można dokonać przerzucenia podatku. Warto zauważyć, iż przerzucalność podatku jest ułatwiona wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia ze zmonopolizowaniem produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług. Monopolista w danej dziedzinie jest w stanie narzucić „swoją” cenę czy wysokość płacy. Znacznie trudniej dokonać przerzucalności w warunkach wolnej konkurencji i funkcjonowania na rynku wielu konkurujących ze sobą podmiotów.