SUBSTANTIA GRISEA TELENCEPHALI
Nuclei basales - duże skupiska istoty szarej leżące w głębi półkuli mózgu.
Istota szara (substantia grisea) tworzy:
corpus striatum
- nucleus caudatus
- nucleus lentiformis
claustrum
corpus amygdaloideum
|
NUCLEUS CAUDATUS |
NUCLEUS LENTIFORMIS |
|
W ścianie komory bocznej - między wyściółką a torebką wewnętrzną |
W głębi półkuli mózgu. |
pow. |
|
- zrasta się z torebką wewn.
- oddzielona od kory wyspy przez: torebkę zewn., przedmurze, torebkę ostatnią
- krzyżuje ją pęczek włókien spoidła przedniego wcinający się od dołu w jądro soczewkowate, tworząc tzw. kanał Gratioleta |
poł. |
GŁOWA - wpukla się do rogu przedniego kom. bocznej - w odc. tylno-górnym zrasta się z torebką wew. - w odc. przednio-dolnym łączy się z boczną częścią jądra soczewkowatego (= skorupą)
TRZON - leży w dolnej ścianie części środkowej komory bocznej: >>> od str. przyśr: między wzgórzem i prążkiem krańcowym >>> od str. bocznej: między promienistością ciała modzelowatego i pęczkiem podspidłowym
- od dołu przylega do niego: cz. nadsoczewkowa torebki wewnętrznej
OGON - ogranicza od góry i z boku róg dolny komory bocznej - od jądra soczewkowatego oddziela go część za- i podsoczewkowa torebki wewn. - z przodu koniec ogona łączy się z ciałem migdałowatym |
GŁOWA BLADA (globus pallidus) - oddzielona od skorupy przez blaszkę rdzenną boczną, - blaszka rdzenna przyśrodkowa dzieli ją na: >>> cz. przyśr. i boczną
SKORUPA (putamen) - leży z boku od blaszki rdzennej bocznej - w cz. przedniej zrasta się z głową jądra ogoniastego, wspólnie z nią przylegając do istoty dziurkowanej przedniej - ku tyłowi jest oddzielona od jądra ogoniastego włóknami torebki wewn. (jedynie miejscami istnieją krótkie listewki i blaszki istoty szarej, przebijając torebkę wewnętrzną i łączące jądra ze sobą).
|
|
|
W części tylnej DOLNA POW. jądra łączy się z istotą białą (tworząc PĘTLĘ KONAROWĄ) oraz z ciałem migdałowym i luźno rozproszoną istotą bezimienną. |
|
PRĄŻKOWIE (= jądro ogoniaste + skorupa) |
GAŁKA BLADA |
|
|
|
drogi doprowadzające |
Włókna dochodzące z: 1/ wzgórza wzgórzowo-prążkowiowe (tractus thalamostriatalis) pocz.: >> jądra wzgórza, przede wszystkim jądro środkowo-pośrodkowe
2/ kory mózgu korowo-prążkowiowe (tractus corticostriatalis) pocz.: >> znaczne obszary kory tworzące układ w którym każda część prążkowia jest podporządkowana określonym polom korowym (najwięcej włókien: z kory ruchowej)
3/ istoty czarnej (tractus nigrostriatalis) - bogate w dopaminę, - zniszczenie spadek dopaminy w prążkowiu np. w chorobie Parkinsona
|
Większość włókien rozpoczyna się w:
|
drogi odprowadzające |
Większość włókien podąża do:
|
Biegną głównie do: 1/ wzgórza (większość wychodzi z cz. przyśrodkowej gałki, a zmierza do jądra brzusznego wzgórza, przedniego /i pośredniego/)
dokładny przebieg: cz. przyśr. gałki bladej, przebieg wzdłuż jej dolnej powierzchni, dalej włókna otaczają od dołu torebkę wewn. i przednią cz. odnogi mózgu w postaci pętli soczewkowej (ansa lenticularis). Część zaś włókien przebija torebkę wewn. i tworzy w polu H2 pęczek soczewkowy (fasciculus lenticularis). Oba rodzaje włókien łączą się ze sobą w polu H i zaginają się ku górze oraz do boku biegnąc pomiędzy dolną pow. wzgórza a warstwą niepewną, w polu H1, jako pęczek wzgórzowy (fasciculus thalmicus). Dochodzą głównie do jądra brzuszn. wzgórza, przedn. (i pośr.)
2/ jądra niskowzgórzowego (z cz. bocznej gałki, przebijają torebkę wewn., tworzą pęczek niskowzgórzowy (fasciculus subthalmicus) zawierający także włókna biegnące w kierunku przeciwnym)
3/ śródmózgowia, zwykle do istoty czarnej (tractus pallidonigralis)
|
UKŁAD POZAPIRAMIDOWY
- obejmuje następujące ośrodki:
prążkowie
gałka blada
istota czarna
jądro niskowzgórzowe
jądro brzuszne przednie wzgórza
Obwód neuronalny
prążkowie - gałka blada - jądro brzuszne (i częściowo pośrednie) wzgórza - kora ruchowa - prążkowie
jądro niskowzgórzowe
Duże znaczenie mają też połączenia istoty czarnej kierujące się do prążkowia oraz do jądra brzusznego przedniego wzgórza. Wytworzona zostaje pętla neuronalna łącząca istotę czarną z prążkowiem.
Skutki uszkodzenia poszczególnych części układu pozapiramidowego:
1/ uszkodzenie prążkowia:
- ruchy pląsawicze: - szybkie, nieskoordynowane, nasilają się przy wykonywaniu ruchów dowolnych
- zwykle towarzyszy im obniżenie napięcia mięśni
- ruchy atetotyczne: - występują zwłaszcza u dzieci, dot. głownie palców i są stosunkowo powolne
- palce przybierają dziwaczne i sztuczne położenia
2/ zniszczenie jądra niskowzgórzowego
- hemibalizm: - gwałtowne, mimowolne ruchy głównie mm. proksymalnych części kończyn
i związanych z nimi mm. tułowia
3/ zmiany patologiczne w neuronach istoty czarnej
- drżenie spoczynkowe: - szybkie i rytmiczne
- widoczne często w chorobie Parkinsona
(tu stwierdza się też wzmożenie napięcia mięśni)
Oddzielone są przez pasmo istoty białej (substantia alba)
- torebkę wewnętrzną (substantia alba).
są to ściśle ze sobą połączone duże skupiska istoty szarej leżące w górnych piętrach mózgowia, głównie jądra podstawne.