Pedagogika ogólna
Wykład 7 (30. 11. 10)
5. GNOSEOLOGICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI OGÓLNEJ
Etymologicznie termin ten pochodzi od dwóch słów greckich: gnosis (poznanie) i logos (nauka). Gnoseologia jest to teoria poznania.
O ile ontologia określa istotę i sposób istnienia zjawisk w rzeczywistości, to gnoseologia dostarcza założeń co do sposobu ich poznawania
Wg. J Gniteckiego w gnoseologicznych podstawach pedagogiki można wyróżnić:
epistemologię ludzkiego trwania - oparta jest na empirycznym opisie (deskrypcji) i wyjaśnianiu
epistemologię ludzkiego czynu - odwołuje się do prakseologicznego przedopisu (predeskrypcji) skuteczności działań pedagogicznych
epistemologię ludzkiego symbolu - ma na względzie hermeneutyczną interpretację i rozumienie sensu przejścia z opisu i wyjaśnienia do przedpisu i działania
METODOLOGICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI OGÓLNEJ:
I. Empiryczne orientacje w pedagogice ogólnej
- empiryzm jest kierunkiem filozoficznym, iż wszelkie poznanie ludzkie wywodzi się z doświadczenia, czyli empirii (empeiria).
- źródłem poznania i jednocześnie metodą poznawania wiedzy jest doświadczeni zmysłowe
- doświadczenie zmysłowe może mieć charakter zewnętrzny (empiryzm materialistyczny - E. Bacon, filozofia materialistyczna - K. Marks, W. I. Lenin)
- doświadczenie zmysłowe może mieć charakter wewnętrzny (empiryzm subiektywno-idealistyczny: G. Berkeley, D. Hume, empiriokrytycyzm - E. Mack, R. Averiarius)
- empiryzm genetyczny głosi pogląd, iż treści poznawcze dostarczane są umysłowi przez doświadczenie
- J. Locke głosił tezę, iż umysł ludzki to pierwotnie tabula rasa (nie zapisana tablica), kształtuje więc go wyłącznie doświadczenie.
- empiryzm metodologiczny (aposterioryzm), jest filozoficznym oglądem przeciwstawnym aprioryzmowi
- wg. aposterioryzmu poznanie umysłowe jest uzależnione od poprzedzającego je doświadczenia i w nim znajduje uzasadnienie (F. Bacon, J. S. Mill)
1. koncepcja badawcza scjentyzmu
- źródłem wiedzy naukowej jest fakt wywiedziony z doświadczenia
- podstawową metodą badawczą jest indukcja (od szczegółu do ogółu)
- wyprowadzenie faktów empirycznych z doświadczenia i teoretyczne ich uogólnienie prowadzi do wiedzy komulatywnej , systematycznej i pewnej.
2. koncepcja badawcza hipotetyzmu (falsyfikacjonizmu) -twórca K. R. Popper
- badacz formułuje najpierw hipotezę, która stanowi próbę odpowiedzi na postawiony problem
- następnie zmierza do opracowania procedury doświadczalnego sprawdzenia hipotezy
- procedura sprawdzania hipotezy to konfirmacja lub falsyfikacja
3. koncepcja anarchizmu metodologicznego
- negacja ciągłości, systematyczności i kumulatywności rozwoju wiedzy naukowej
- byty naukowe są projekcjami związanymi z panującą teorią ideologiczną czy kulturową
- „wszystko ujdzie”
II. Hermeneutyczne orientacje w pedagogice ogólnej
hermeneutyka jako teoria interpretacji tekstu mówionego i pisanego (Schleiermacher, S. L. Baumgarten)
- ogólna teoria wykładni i rozumienia tekstu mówionego i pisanego
- powstała w wyniku syntezy hermeneutyki biblijnej z tzw. hermeneutyką klasyczną (filozoficzną)
2. hermeneutyka jako epistemologia (metodologia) rozumienia (W. Dilthey)
- przedmiot rozumienia o ekspresje ludzkiego ducha (życia)
- metodologia rozumiejąca nie ogranicza się tylko do dzieł utrwalonych na piśmie, ale obejmuje wszelkie wytwory kultury duchowej człowieka
3. hermeneutyka jako ontologia rozumienia (E. Husserl, M. Heidegger)
- rozumienie nie jest tu pojmowane w sensie procesu psychicznego, sztuki interpretacji tekstów czy metodologii rozumienia, ale jest swoistym sposobem istnienia człowieka
- człowiek to indywidualna i niepowtarzalna egzystencja (Dasein) obdarzona zdolnością rozumienia samego siebie
4. hermeneutyka jako filozofia rozumienia, swoiście pojęta teoria poznania i epistemologia nowego typu (H. G. Gadamer)
- żaden sens nie jest z góry dany, ostatecznie ustalony, ale jest procesem wiecznego stawania się , tworzenia
- punktem wyjścia procesu rozumienia jest dialog, rozmowa, w której bierze udział cała wspólnota ludzka
5. hermeneutyka jako teoria refleksyjna - „hermeneutyka hermeneutyk” (P. Ricoeur)
- hermeneutyka to praca myśli polegająca na odszyfrowaniu sensu ukrytego w sensie widocznym
- na doświadczenie hermeneutyczne składa się: tekst, który zawiera symboliczne struktury znaczeniowe, interpretacja, tradycja leżąca u podstaw całego procesu rozumienia
6. hermeneutyka jako teoria komunikacji symbolicznej (J. Habermas, K. O. Apel)
- komunikacja międzyludzka polega na oddziaływaniu ludzi na siebie za pomocą symboli
- działanie komunikacyjne musi być zgodne z obowiązującymi (i uznanymi) normami społecznymi
- hermeneutyce przypada rola opracowania zasad i norm porozumiewania się ludzi
7. hermeneutyka jako interpretacja egzystencjalna (R. Bultmann)
- proces interpretacji egzystencjalnej przebiega przez 3 etapy:
1) krytyka rzeczowa tego, co w Biblii zostało powiedziane, oraz krytyka rzeczowo rozumianej egzegezy, czyli tego, co w Biblii zostało pomyślane
2) krytyka własnej postawy egzegety, warunkującej rozumienie lub samorozumienie
3) poddanie się transcendencji i dojście do poznania istoty rzeczy
- głównym przesłaniem interpretacji egzystencjalnej jest stworzenie warunków, w których tekst biblijny przemówiłby do współczesnych ludzi