24 maj 2006
Temat: DROGI ZMYSŁOWE
Droga węchowa.
Droga wzrokowa.
Droga słuchowa.
Droga statyczna.
ad. 1.
Droga węchowa jest drogą 3-neuronową.
Ciało pierwszego neuronu stanowią k. nerwowo-zmysłowe węchowe.
Ich dendryty są równocześnie receptorami węchowymi, które znajdują się w okolicy węchowej jamy nosowej na wysokości małżowiny nosowej górnej i najwyższej.
Neuryty pierwszego neuronu są nn. węchowymi NN. OLFACTORII.
W liczbie 15-20 sztuk po każdej stronie przedostają się przez blaszkę sitową LAMINA CRIBROSA do przedniego dołu czaszki FOSSA CRANI ANTERIOR i kończą się w opuszce węchowej BULBUS OLFACTORIUS.
Ciało drugiego neuronu tworzą kk. mitralne i pędzelkowate skupione w opuszce węchowej.
Ich dendryty łączą się z częścią końcową nn. węchowych, przez co wytwarzają się tzw. kłębuszki węchowe GLOMERULI OLFCTORII.
Neuryt drugiego neuronu przebiega w paśmie węchowym TRCTUS OLFACTORIUS.
W paśmie węchowym znajduje się także jądro węchowe przednie.
Kończy się zasadniczo w obrębie istoty dziurkowanej przedniej SUBSTANTIA PERFORANTA ANTERIOR w obrębie trójkąta węchowego.
Ciało trzeciego neuronu zaczyna się w istocie dziurkowanej przedniej.
Neuryty przebiegają trzema różnymi drogami, by dojść do kory węchowej 1° (34), która znajduje się na haku hipokampa, a dokładniej w zakrętach półksiężycowatym GYMUS SEMIULNARIS i okalającym GYMUS ANULARES.
Jedne aksony przebiegają w pierścieniu węchowym zewnętrznym, inne w wewnętrznym, a jeszcze inne, najkrótszą drogą, od istoty dziurkowanej przedniej do głowy hipokampa CAPUT HIPOKAMPA.
Jak z powyższego wynika droga węchowa jest nieskrzyżowana,.
Jest to jedyna droga czuciowa, która nie przechodzi przez podwzgórze (ponieważ jest stara filogenetycznie).
Droga węchowa ma („w rekompensacie”) troisty przebieg trzeciego neuronu.
Guzy, zwłaszcza płata skroniowego, drażniąc drogę węchową dają tzw. węch opatrzny (odczuwane są zapachy, których brak).
ad. 2.
Droga wzrokowa jest 3-neuronowa.
Należy podkreślić, że 2 pierwsze neurony i ciało trzeciego neuronu znajdują się w siatkówce.
Pierwszym neuronem, a jednocześnie receptorami są czopki i pręciki.
Drugim neuronem są komórki dwubiegunowe siatkówki.
Trzecim neuronem są komórki zwojowe, czyli wielobiegunowe.
O ile pierwszy i drugi neuron jest bardzo krótki, to akson trzeciego jest bardzo długi, gdyż dochodzi, aż do pnia mózgu; przyjmując najpierw nazwę nerwu wzrokowego, dalej skrzyżowania wzrokowego, a w końcu pasma wzrokowego.
Nerw wzrokowy rozpoczyna się na plamce ślepej, czyli tarczy nerwu wzrokowego.
Następnie przechodzi przez ścianę gałki ocznej, dalej biegnie w oczodole w kanale nerwu wzrokowego i w dole przednim czaszki.
W skrzyżowaniu n. wzrokowego ulegają skrzyżowaniu jedynie włókna z donosowych, czyli przyśrodkowych połówek siatkówki.
Należy podkreślić, że włókna z bocznych części siatkówki nie krzyżują się.
W paśmie wzrokowym przebiegają włókna z obu gałek ocznych.
W lewym paśmie wzrokowym przebiegają włókna z lewych połówek obu siatkówek, a w prawym - z prawych.
Trzeci neuron kończy się w:
jądrze ciała kolankowatego bocznego i poduszki dla potrzeb drogi wzrokowej,
jądrze wzgórka górnego dla potrzeb odruchów wzrokowych (akomodacja, adaptacja),
Ciało kolankowate boczne i jądra poduszki stanowią podkorowy ośrodek wzroku, dlatego tutaj znajduje się ciało czwartego neuronu.
Czwarty neuron wytwarza promienistość wzrokową, która tworzy 2 kolana skroniowe i potyliczne i dochodzi do kory wzrokowej.
Kolano skroniowe leży między rogiem dolnym komory bocznej, a ciałem migdałowatym i z racji tego sąsiedztwa uszkodzenie ciała migdałowatego powoduje ślepotę.
Odwarstwienie siatkówki prawej gałki ocznej, albo całkowite przecięcie n. wzrokowego prawego spowodują całkowitą ślepotę prawej gałki ocznej.
Jeżeli zmiana patologiczna występuje za skrzyżowaniem, to mamy do czynienia z niedowidzeniem obugałkowym.
A więc, uszkodzenie prawego pasma wzrokowego, albo prawej promienistości wzrokowej, albo prawej kory wzrokowej spowoduje niedowidzenie z prawych części siatkówki obu gałek ocznych.
Dla potrzeb odruchów wzrokowych część aksonu trzeciego neuronu dochodzi do jąder wzgórka górnego, a stamtąd przez neurony pośredniczące do jądra parasympatycznego n. III.
W jądrze Wesphala-Edingera rozpoczyna się droga ruchowa parasympatyczna dla m. rzęskowego (akomodacja) i m. zwieracza źrenicy (adaptacja).
Odruchy odbywają się bez udziału kory.
ad. 3.
Droga słuchowa jest co najmniej 4-neuronowa.
Ciało pierwszego neuronu znajduje się w zwoju spiralnym ślimaka.
Receptorami są komórki włoskowate wewnętrzne i zewnętrzne narządu Cortiego, które rejestrują dźwięki od 16 do 20 000 Hz.
Neuryt pierwszego neuronu nazywa się n. ślimakowym.
Biegnie przez kanały podłużne wrzecionka, by wyjść z jego podstawy w polu przednio-dolnym dna przewodu słuchowego.
Wychodzi przez przewód słuchowy wewnętrzny zstępuje do tylnego dołu czaszki i w kącie mostkowo-móżdżkowym zstępuje do pnia mózgu kończąc się w jądrze brzusznym i grzbietowym ślimakowym.
W jądrach ślimakowych zaczyna się drugi neuron drogi słuchowej.
Należy od razu zaznaczyć, że połowa włókien przechodzi przez jądro ślimakowe grzbietowe tworząc drogę słuchową nieskrzyżowaną (prostą), a ta przechodząc prze jądro ślimakowe brzuszne jest drogą skrzyżowaną.
Droga nieskrzyżowana jest 4-neuronowa, a droga skrzyzowana ma więcej neuronów.
W drodze nieskrzyżowanej drugi neuron wspina się pionowo po pniu mózgu i dochodzi do jądra wstęgi bocznej.
Trzeci neuron zaczyna się w jądrze wstęgi bocznej, przyjmuje nazwę wstęgi bocznej i kończy się w ciele kolankowatym przyśrodkowym.
Jest ono podkorowym ośrodkiem słuchu i jednocześnie ciałem czwartego neuronu.
Jego akson przebiega jako promienistość słuchowa i kończy się w korze słuchowej, w zakrętach kory słuchowej (41-42) w zakrętach poprzecznych Heshla.
Osobliwością drogi słuchowej skrzyżowanej jest fakt, że w jej przebiegu w poprzek pnia mózgu tworzy ciało czworoboczne.
Niektóre włókna tej drogi, które leżą pod dnem komory IV, przyjmuje nazwę prążków rdzennych (widoczna część ciała czworobocznego).
Podczas wędrówki w poprzek pnia mózgu droga a przełącza się w następujących jądrach:
jądrach ciała czworobocznego górnego lub bocznego,
jądrach oliwki górnej.
Do kory słuchowej docierają drogi słuchowe z obu narządów słuchu.
Ciało pierwszego neuronu to zwój spiralny, wstęga boczna to co najmniej trzeci neuron w drodze słuchowej skrzyżowanej i nieskrzyżowanej i stanowi przedostatni neuron drogi słuchowej.
ad. 4.
Droga statyczna filogenetycznie stara jest 2-neuronowa, a filogenetycznie nowa jest 3-neuronowa.
Oba rodzaje dróg mają wspólny pierwszy neuron.
Ciało pierwszego neuronu to zwój przedsionkowy.
Dochodzą do niego neuryty z receptorów równowagi statycznej oraz receptorów równowagi kinetycznej.
Neuryt pierwszego neuronu tworzy n. przedsionkowy.
Powstaje on z dwóch gałęzi:
gałąź górna - N. UTRICULOAMPULARIS,
gałąź dolna - N. SACULUSAMPULARIS.
Kończy się w jądrach przedsionkowych:
górno-dolnym,
przyśrodkowym,
bocznym.
Droga filogenetycznie nowa biegnie od jąder przedsionka do jądra brzusznego tylnego wzgórza (drugi neuron).
Trzeci neuron rozpoczyna się w wyżej wymienionym jądrze i kończy się w ośrodkach czuciowych kory (3, 12).
Jest to droga równowagi uświadamiana przez układ, bo przez wzgórze dociera do kory.
Droga statyczna filogenetycznie stara nie dochodzi, ani do kory, ani do wzgórza, gdyż powstała jeszcze wcześniej.
Drogę tę stanowią:
połączenia jąder przedsionkowych z jądrem wierzchu,
połączenia jąder przedsionkowych z jądrem czerwiennym,
połączenia jąder przedsionkowych z jądrami ruchowymi nn. III, IV, VI (droga ta tworzy tzw. pęczek podłużny przyśrodkowy, dlatego też podczas zaburzeń równowagi występuje oczopląs).