Julian Tuwim

Niedokończony tomik

Ostatnie lata przed śmiercią Tuwima naznaczone były milczeniem. Poeta nie umiał znaleźć się w nowej rzeczywistości, do której przecież z takim entuzjazmem przyjechał. Mało publikuje, wycofuje się z życia publicznego. W listach do przyjaciół skarży się, że nie może pisać wierszy! Niemoc twórcza jest aż nadto widoczna. Ale na rok przed śmiercią powstaje seria utworów (niektóre z nich nie zostały dokończone) o dość jednolitym charakterze. Mogłyby stanowić zaczątek nowego tomiku poezji, gdyby nie śmierć ich autora.

Tuwim nie spieszył się z ogłoszeniem tych wierszy, zresztą w czasach stalinowskich nie byłoby to chyba możliwe. Brakowało w nich rewolucyjnego czynu, walki proletariatu i czerwonych sztandarów. Można w nich za to znaleźć wspomnienia, zachwyt nad przyrodą, poszukiwanie tej ostatniej, nienazwanej ojczyzny, do której Julian Tuwim wybrał się w grudniu 1953 roku.

Poniżej zamieszczam wszystkie, znalezione w rękopisach wiersze, które powstały w tamtym okresie:

ROZWIĄZUJĄ SIĘ NAGLE I LEKKO Rozwiązują się nagle i lekko, Opadają, jak płatki kwiatów, Groźnie supły zamówione przez piekło U najgorszych supłomanów-wariatów. Pętle słów kołtuniastych plątali, Fanatycznie, na amen skręcone, I na mokro zaciskali ze snami W guzy, w gruzła, w garbate miliony. I przez gardło sękatym powrozem, I przez oczy - warkoczami czarownic... Młode pędy tylu naszych wiosen Uwikłali w szatańskiej sznurowni! JA DO CIEBIE NIE MOGĘ, NIE MOGĘ Ja do ciebie nie mogę, nie mogę... Przyjdź ty, lesie, do mnie, do kaleki. Lub choć jedno drzewo wyślij w drogę, Inowłodzki lesie daleki! To, pod którym chwyciłem w objęcia Szczęście, szczęście, inowłodzki lesie! To, na którym - ze sczęścia, ze szczęścia! - Wtedym się zawczasu nie powiesił. (29 XI 1952) ZDARZYŁO MI SIĘ TO PIERWSZY RAZ Zdarzyło mi się to pierwszy raz - Na palcach chodzić po ogrodzie. Z tętniącym sercem, z latarką z gwiazd, Skradałem się jak złodziej. Godzinę dobrą, a może i dwie, Siedziałem przedtem zdumiony, Że taki w nim upór! I kogo on zwie? I czemu tak kwili? I kto on, i gdzie, Ten głupi ptak uprzykrzony? Godzinę, półtorej, zanudzał na śmierć Upartym, króciutkim wyćwierkiem, Bez przerwy, co chwila, co pół i co ćwierć. . . . . . . . . . . . . . GDYBYM BYŁ KRZAKEIM ŚWIEŻYCH NAJCZERWIEŃSZYCH RÓŻ Gdybym był krzakiem świeżych, najczerwieńszych róż, (A umieją one świeże być! Czerwone!) Ty - oczy tylko (tak jak umiesz) zmruż, A na ten rozkaz twój - spłonę. I choćby szary, martwy, stał się ze mnie proch, I beznadziejna gruda z mogilnego dołu, Ty - znowu przyćmij tym zmrużeniem wzrok, A róże trysną z popiołu. (18 XII 1952) GIĘTKO, ŻYWO SPLATAJĄ SIĘ MOJE MYSLI Giętko, żywo splatają się moje myśli, Jak dziewczynie koszyk z wikliny młodej. Sen leśny, sen powikłany tej nocy jej się przyśni, A rankiem wczesnym - Patrz! Już wraca - już w koszyku lepkie czerwone jagody. Idzie - śpiewa szczęśliwa, ale ciągle urywa, Poziomka za poziomką w jej ustach się rozpływa; Idzie - przystaje, ogląda się, To z uśmiechem, to z żalem! Co też w tym sercu się dzieje! A las czerni się coraz dalej, A coraz bliżej bieleje Chata, w której się śniło, A przedtem się splatało, A teraz się spełniło. (23 XII 1952) O SUFICIE Odkąd płyniesz po tym mieszkaniu, Tym więzieniu moim dozgonnym, Odkąd pachniesz, cienista Lasem, rzeką i cieniem wonnym - Dziwy u mnie: ten sufit płaski Jeszcze nie wgiął się, nie zbłękitniał, Nie rozbłysnął wiosennym blaskiem I mieszkania mi nie rozwidnia. Co dziwniejsze: że się nie chmurzy, Nie czernieje kłębami gniewu, Nie rozdziera się gromem burzy, Jak przystało takiemu niebu! Ale dziwem już nad dziwami I zniewagą dla mej tęsknoty Jest mrok jego, kiedy nocami Wypatruję swej gwiazdy złotej! (Grudzień 1952) ZAWSZE MI SIĘ W ŻYCIU SZCZĘŚCIŁO I SZCĘŚCI Zawsze mi się w życiu szczęściło i szczęści, Los mi nie pożałował ni darów, ni pieszczot... ...Tylko śnieg pod stopami nigdy mi nie chrzęści Ani jesienne liście nie szeleszczą. (1952) NIE PORADZI TU ŻADEN PROTOKÓŁ SUROWY Nie poradzi tu żaden Protokół surowy, Żadne ceremoniału rygory niezłomne: Protokół serca głosi, że w ten dzień kwietniowy Dozwolony jest spacer samotny - kraj wspomnień. BRZÓZKA KWIETNIOWA To nie liście i nie listki, Nie listeczki jeszcze nawet - To obłoczek przezroczysty, Pozłociście zielonawy. Jeśli jest gdzieś leśne niebo, On z leśnego nieba spłynął, Śród ogrodu zdziwionego Tuż nad ziemią się zatrzymał. Ale żeby mógł zzielenieć, Z brzozą się prawdziwą zmierzyć, Ściemnieć, smugę traw ocienić - - Nie, nie mogę w to uwierzyć (kwiecień 1953) POTĘŻNY DZIEŃ! NA DOBRYCH DZIESIĘĆ BURZ PAMIĘTNYCH Potężny dzień! Na dobrych dziesięć burz pamiętnych Starczyłoby tych zderzeń wichury ze słońcem, Chmur z wichurą, a słońca z niebem, szalejącem Od rozblasków i zmroków - nagłych, niepojętych A szelest po ulicach sławetnego śmiecia: Rudozłotych preludiów liryki liściastej! A szum wiersza, wzmożony nie najmniejszym haustem! . . . . . . . . . . POKAŻ SIĘ Z DALEKA Pokaż się z daleka, Choćby z najdalszego, (Choćby - o sto kroków...) - Jakoś się dowlokę, Widmo i kaleka, Do witania twego! Pokaż się! Dopełznę Przez ten bezmiar ziemi, Trawy się czepiając, Wiatru i kamieni. Dale wy bezbrzeżne! Dale niebosiężne! Krzyczeć będę z trwogi, Modlić się śród drogi, Konać - a dopełznę! Tak dopełza żołnierz Do figury świętej... Za żołnierzem - ciurkiem Krwawy strumyk kręty... Blisko już, bliziutko, Zaraz koniec męce: Już Madonna Polna Wyciągnęła ręce. (4 VIII 1953)

I ostatni napisany przez Tuwima wiersz:

HOŁDY A to co za makabryczna kolejka? Kto do Cienia z hołdami się tłoczy? Dobrze cieniu, że masz martwe oczy, Jeszcze lepiej, że i usta twoje Śmierć wieczystym zamknęła spokojem, Miłosierna Śmierć Dobrodziejka. A najlepiej, że już nie masz siły, . . . . . . . . . (grudzień 1953)

Poeta umiera w Zakopanem, gdzie wyjechał razem z rodziną spędzać święta Bożego Narodzenia.

---