Termoregulacja: zdolność utrzymywania stałej temperatury. Stała temp ciała ludzkiego jest wynikiem dynamicznej równowagi pomiędzy wytwarzaniem i oddawaniem ciepła. Prawidłowe wartości temp: jama ustna -37 st, odbytnica 37,3, pod pachą 36,7. Wahania dobowe - 0,3,- 0,6 st. Najniższe wartości godz 1 -6. U kobit temp jest najniższa w czasie menstruacji, wzrasta po owulacji, utrzymuje się na stałym poziomie do końca cyklu. Podczas umiarkowanego wysiłku temp w odbytnicy wzrasta od 37,7 do 38,5, w czasie długiego wysiłku do 40. 85% ciepła powstającego w spoczynku jest produkowane przez wątrobę, mięśnie poprzecznie prążkowane, mózg serce, nerki. Drogi oddawania ciepła: promieniowanie 1800 kcal 60%, przewodzenie i konwekcja 420 kcal 14 %, pocenie (max 1,5 l /h, 8 -10 l na dobę), parowanie niewyczuwalne(300-700ml/dobę) ogrzewanie pow. wydychanego, ogrzewanie posiłków i napoi, z wydalaniem 20 kcal. Ośrodki termoregulacji w podwzgórzu: utrata ciepła- okolica nadwzrokowa i podwzgórza, stymulacja- rozszerzenie naczyń, pocenie, uszkodzenie: brak reakcji na wzrost temp otoczenia, prawidłowa reakcja na zimno, wytwarzanie i zatrzymanie ciepła- tylno-boczna część podwzgórza, Stymulacja- zwężenie naczyń jeżenie włosów, przyspieszenie tętna, uwalnianie katecholamin, hiperglikemia, wzrost przemiany materii, uszkodzenie-brak reakcji na zimno. Przypuszcza się iż w podwzgórzu istnieje zespół neuronów stanowiących Biologiczny Wzorzec Temperatury Ciała (Set point). Temp krwi jest stale kontrolowana i porównywana z poziomem termicznym wzorca. Odchylenia od wzorca są korygowane odpowiednimi reakcjami termicznymi. Pirogeny: są to subst wywołujące gorączkę. Podnoszą poziom termiczny wzorca temp ciała. Zmieniają funkcję termoreceptorów za pośrednictwem prostaglandyn(PGE2). Pirogeny egzogenne: endotoksyna (LPS) z bakteri G-, drobnoustroje, czynniki zapalne, alergeny i kompleksy immunologiczne, toksyny, lektyny. Pirogeny egzogenne stymulują uwalnianie pirogenów endogennych. Pirogeny endogenne: Il-1, IL-6,TNF, INF. Pirogeny steroidowe: Etioholacon -izomer androsteronu. Kriogeny: substancje chroniące ustrój przed nadmiernym wzrostem temp: wazopresyna, ACTH, alfa-MSH. W zależności od wielkości temp wyróżniamy: stan podgorączkowy(do 38 st),gorączka niska(38-38,5), gorączka umiarkowana (38,5-39), gor wysoka(39-40), hiperpireksja-ponad 41. Temp 40,5-41 zaburzenia OUN, utrata świadomości, Temp 41-42- uszkodzenie tk, temp42-43- uszkodzenie czynności termoregulacyjnej.
W przebiegu gorączki wyróżnia się: okres wzrostu, trwania i zejścia. W ustalonym stanie gorączkowym bilans cieplny jest wyrównany i skóra jest zaczerwieniona, sucha i gorąca. Postacie gorączki: a) stała lub ciągła b)stała wzrastająca c)stała opadająca d) prawie stała e) zwalniająca f)przepuszczająca g)powrotna h) trwająca i) o przebiegu nieregularnym. Wpływ gorączki na procesy ustrojowe: -wzrost przemiany materii i wytwarzania ciepła, -wzmożone spalanie cukrów(spadek zapasów glikogenu w wątrobie), -upośledzenie magazynowania glikogenu, _wzrost lipolizy(oksydacja kw tłuszczowych prowadzi do kwasicy ketonowej), -wzrost rozpadu białek, -gromadzenie wody w tk, -działanie teratogenne. Umiarkowana gorączka wzmaga odporność ustroju na zakażenia wirusowe i bakteryjne przez: -hamowanie rozwoju drobnoustrojów, wzrost migracji i fagocytozy neutrofili, wzrost wydzielania subst bakteriobójczych, wzrost syntezy INF, nasilenie proliferacji klonu limfocytów B i T aktywowanych antygenem. Homeostaza termiczna jest uwarunkowana równowagą pomiędzy kumulacją i oddawaniem ciepła. HYPERTERMIA—zaburzenie homeostazy termicznej spowodawane: 1) wysoką temperaturą otoczenia przy sprawnym ośr. termoregulacji ( brak oddawania ciepła do otoczenia), 2) uszkodzenie ośr. termoregulacji. Podatność na przegrzanie wys. u: *dzieci, *osób niedożywionych, *chorych z niewydolnością krążenia, *chorych z anemią, *starszych. Hypertermiczne działanie powodują: 1) katecholaminy-- ↑ przemiany materii i skurcz mięśni; 2) choroby tarczycy-- ↑ przemiany materii; 3) trójpierścieniowe leki p/depresyjne-- ↑ NA; 4) leki cholinolityczne—hamują pocenie; 5) kofeina i kokaina-- ↑ aktywności mięśniowej; 6) narkoza halotanowa—sztywność mięśni ( uwarunkowana genetycznie 1 na 14000, śmiertelność 64%) dochodzi do hypertermii złośliwej. UDAR CIEPLNY: powstaje w wyniku dużego pochłaniania ciepła z otoczenia i niedostatecznego jego wydanania. Objawy: * szybki ↑ temp. do 43-44 °C; * zahamowanie wydzielania potu i uszkodzenie mech. termoregulacji; * utrata świadomości (temp. krwi 40,5-41,6 °C); * ↓RR; * obrzęk płuc; * skóra czerwona i sucha→po zatrzymaniu krążenia - sinica; * objawy mózgowe (drgawki, zamroczenie, utrata świadomości); * uszkodzenie narządów (wątroba, nerka, OUN). HIPOTERMIA: stan, w którym temp. ↓ poniżej 35 °C (utrata ciepła > akumulacja). Przyczyny: 1) zewnątrzpochodne—narażenie na działanie zimna przy sprawnym ukł. termoregulacji; 2) wewnątrzpochodne—niewydolność narządów biorących udział w termoregulacji. Hipotermia hamuje czynność większości tk. i narządów→ uruchomienie procesów adaptacyjnych dążących do ↑ temp. ciała. Szybki spadek temp.—zimna woda <15°C, zaśnięcie na śniegu. FAZY hipotermii: I faza—pobudzenie (↓ temp. ciała do 34°C) : * pobudzenie ośrodka oddechowego; * pobudzenie ośrodka naczynioruchowego; * ↑ przemiany materii (7-8 krotny, dreszcze). II faza zmniejszonej reaktywności ośr. rdze. przedłużonego. III faza - letargu (temp. ↓ 27-26 °C. Wykorzystanie hipotermii: * do zabiegów operacyjnych w krąż. Pozaustrojowym, * spadek toksyczności jadów i trucizn, * zmniejszenia wirulencji drobnoustrojów, * leczenia ciężkich postaci wstrząsu, * po udarze w celu zmniejszenia obszaru uszkodzenia mózgu.