Czynniki fizykalne mogą być naturalne i sztuczne. Każdy rodzaj energii działającej na ustrój, traktujemy jak bodziec. Jeśli natężenie danego czynnika fizykalnego jest małe, a czas jego działania jest krótki, to odczyn jest minimalny, lub nie występuje wcale. Mówimy wtedy o bodźcu podprogowym i odczynie podprogowym.

Odczynem podprogowym nazywamy efekt uzyskany po zastosowaniu minimalnej dawki.

Zwiększenie dawki lub zwiększenie bodźca nasila odczyn. Tkanki mają różny stopień wytrzymałości w stosunku do siły i czasu działania bodźca. Wytrzymałość tą określa się jako granicę tolerancji lub wartość progową tolerancji. Gdy siła bodźca przekroczy próg tolerancji może dojść do uszkodzenia tkanki.

Reakcja ustroju na bodziec fizykalny może być odwracalna lub nieodwracalna. Reakcja odwracalna lub odczyn odwracalny zachodzi wówczas gdy po ustąpieniu działania bodźca i odczynu, wywołane zmiany nie uszkodzą struktury ani żywotności komórek. Reakcja nieodwracalna, występuje wtedy gdy siła bodźca przekroczy granicę tolerancji tkanek powodując jej upośledzenie, zniesienie czynności tkanki lub zniszczenie jej struktury.

Odczyny mogą być normalne i paradoksalne. Przez odczyn normalny rozumiemy taki efekt bodźca jakiego się spodziewamy np.: stosując ciepło, spodziewamy się rozszerzenia naczyń krwionośnych. W stanach patologicznych, możemy otrzymać efekt odmienny od spodziewanego, czyli tzw. odczyn paradoksalny np.: w zaburzeniach naczyń ruchowych, zamiast rozszerzenia, otrzymujemy skurcz naczyń krwionośnych, ponieważ wrażliwość na bodziec jest większa od fizjologicznej. Przemijający odczyn paradoksalny, występuje wówczas, gdy nagle zanurzymy ciało w wodzie o temperaturze ok.40⁰C. następuje wówczas skurcz naczyń krwionośnych, dopiero później ich rozszerzenie.

Odczyn może być miejscowy i ogólny. Odczyn miejscowy występuje w miejscu zadziałania bodźca. Odczyn ogólny jest to zespół zmian wtórnych występujących w ustroju. Każdy bodziec może niezależnie od wywołania odczynu miejscowego, wywołać odczyn ogólny. Występuje on na drodze odruchowej, gdy działamy bodźcem na pewne odcinki rdzenia kręgowego i na układ wegetatywny, odpowiadający anatomicznie danemu odcinkowi.

W powstawaniu odczynów należy zwrócić uwagę na możliwość nadwrażliwości ustroju i na działanie bodźców fizykalnych. Może być ona samoistna tzn. jest właściwością samego ustroju albo wtórna nabyta, spowodowana przeważnie uczuleniem. Stan zwiększonej albo obniżonej wrażliwości skóry może także spowodować zastosowanie innych czynników fizykalnych np.: po zastosowaniu najpierw promieni podczerwonych a potem ultrafioletowych powoduje się wzrost wrażliwości skóry na promienie UV a po nich promienie podczerwone, wówczas wrażliwość skóry będzie obniżona na promienie UV. rumień fotochemiczny po małych dawkach zmniejszy się lub nie wystąpi wcale. Stan obniżonej wrażliwości może powodować przyzwyczajenie do danego bodźca lub stany patologiczne np.: porażenie nerwów. Bodźce fizykalne, mechaniczne, elektryczne, cieplne czy fotochemiczne wywierają na skórze działania drażniące i w warstwach leżących głębiej wywołują odczyn naczyniowy, który polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych. Odczyn naczyniowy w skórze nazywamy rumieniem. Może być on zaznaczony w różnym stopniu i zależy od czasu i siły działania bodźca. Może objawiać się jako niewielkie zaczerwienie skóry, rozlane głębokie przekrwienie w postaci pokrzywki lub obrzęku. Odczyn przekrwienia czynnego powoduje miejscową poprawę krążenia, a tym samym lepsze warunki dla tkanek. Rumień naczyniowy jest wynikiem uczynnienia ciał histaminopochodnych, które na skutek działania bodźców przyjmują postać zbliżoną do histaminy, która rozszerza naczynia włosowate, ponieważ obniża napięcie ścian tych naczyń. Pod wpływem działania bodźców na skórę wytwarza się też acetylocholina, która również posiada właściwości rozszerzania naczyń ponieważ poraża zwoje wegetatywne.

CIEPŁOLECZNICTWO

Wymiana ciepła następuje drogą pochłaniania, promieniowania, przewodzenia i przenoszenia. Przewodzenie i przenoszenie występuje w ciepłolecznictwie. Pochłanianie czyli absorpcja zależy od właściwości fizycznych danego ciała. Ma miejsce wtedy, gdy ciepło zostanie wprowadzone do ustroju przez powierzchnię ciała bez bezpośredniego zetknięcia się z ciałem ogrzanym.

Promieniowanie czyli radiacja.

Każde ciało ogrzane jest źródłem ciepła i emituje promienie cieplne.

PRAWO STEFANA BOLTZMANA

Każde ciało o temperaturze wyższej o zera bezwzględnego jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego.

Długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest zgodnie z prawem VIENA odwrotnie proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej.

Im ciało jest ogrzane do wyższej temperatury, tym emituje ciepło o coraz krótszej fali.

Przenoszenie czyli konwekcja polega na przenoszeniu ciepła razem z cząsteczkami ogrzanej materii. Przenoszenie ciepła w ustroju odbywa się drogą krążenia krwi.

Przewodzenie czyli kondukcja polega na oddawaniu ciepła przez ciało o temperaturze wyższej ciału o temperaturze niższej w wyniku bezpośredniego stykania się. Przykładem przewodzenia jest stopniowe przegrzewanie warstw ciała, podczas okładu z cieplnej parafiny w wyniku działania ciepłego powietrza lub gorącej pary wodnej.

W ustroju niezależnie od czynników zewnętrznych wytwarzane jest ciepło w wyniku pracy mięśni oraz w wyniku procesów biochemicznych.

ROLA SKÓRY JAKO ODBIORNIKA BODŹCÓW.

Ponieważ większość zabiegów fizykalnych stosowanych jest przez powierzchnię skóry, jest ona głównym odbiornikiem bodźców. Skóra jest bogato unerwiona, a zakończenia nerwów czuciowych w skórze nazywamy nerwami. Są one odbiornikiem bodźców, które drogą nerwów dośrodkowych przekazywane są do ośrodkowego układu nerwowego (mózg, rdzeń kręgowy) stamtąd przez nerwy odśrodkowe impulsy przekazywane są do efektorów (skóra, mięśnie, gruczoły, narządy)

Na 1cm² skóry u człowieka przypada około:

- 200 punktów wrażliwych na ból

- 20 punktów wrażliwych na dotyk

- 13 punktów wrażliwych na zimno

- 1 punkt wrażliwy na ciepło

Z punktu widzenia fizjologii, pojęcia ciepła i zimna są pojęciami względnymi. Ciało posiadające temperaturę wyższą od ciepłoty skóry, odczuwamy jako ciepłe. Temperatura obojętna dla skóry, to taka, której nie odczuwamy i wynosi ona 33 - 35⁰C. Jeśli stosujemy ciepło jako bodziec to temperatura tego bodźca musi być różna od temperatury obojętnej. Siła bodźca zależy od ilości ciepła, które ciało ogrzane oddaje ustrojowi w jednostce czasu. Odczyn jest tym samym silniejszy im większa jest różnica ciepła lub zimna od temperatury obojętnej. Wpływ na to ma również temperatura powierzchni ciała w danej chwili. Temperatura obojętna wywoła w kończynie rozgrzanej uczucie zimna a w kończynie zziębniętej uczucie ciepła. Odczyn będzie tym silniejszy im większa będzie powierzchnia ciała na którą działamy bodźcem. Przy powtórnym zastosowaniu bodźca o tej samej temperaturze odczyn może być słabszy, ponieważ ustrój przystosowuje się do jego działania.

GOSPODARKA CIEPLNA USTROJU.

Ustrój ludzki utrzymuje stałą temperaturę dzięki równowadze między wytwarzaniem a utratą ciepła. Jest to zjawisko termoregulacji ustroju. Możemy ją podzielić na termoregulację fizyczną i chemiczną. Termoregulacja fizyczna polega na oddawaniu ciepła otoczeniu drogą przewodzenia, przenoszenia, promieniowania i parowania wody zawartej w pocie. Na utratę ciepła mają bezpośredni wpływ: wilgotność skóry i jej ukrwienie; skóra dobrze ukrwiona i wilgotna oddaje więcej ciepła niż skóra blada i sucha. Ruch powietrza powoduje przyspieszenie oddawania ciepła. Gdy powietrze jest suche, lepsze jest parowanie potu. Gdy wilgotność powietrza jest duża zjawisko to jest utrudnione. Trudniej oddaje ciepło skóra z dużą ilością tkanki tłuszczowej oraz skóra chroniona kilkoma warstwami odzieży. Szybciej oddają ciepło ludzie wysocy i szczupli niż niscy i otyli.

REGULACJA CHEMICZNA

Jeżeli w organizmie następuje znaczna utrata ciepła, wzmaga się wtedy przemiana materii oraz występuje wzrost aktywności mięśniowej. Na ośrodkową regulację cieplną ustroju ma wpływ również temperatura krążącej krwi. Ogrzana lub oziębiona krew wysyła impulsy do ośrodka termoregulacji, który znajduje się w podwzgórzu. Za pośrednictwem układu wegetatywnego reguluje on wytwarzaniem i oddawaniem ciepła. Krytycznym poziomem temperatury ciała, którego przekroczenie w obu kierunkach uruchamia mechanizmy termoregulacji jest temperatura 37,6⁰C.

Podwzgórze - część przednia - układ przywspółczulny

Oddawanie ciepła:

- proces przemiany materii maleje

- rozszerzenie naczyń krwionośnych

- zmniejszenie aktywności mięśni

- przyspieszenie oddechu

- zwiększone wydzielanie potu

Podwzgórze - część tylna - układ współczulny

Produkcja ciepła:

- przyspieszony proces przemiany materii

- zwężenie naczyń krwionośnych

- wzrost aktywności mięśni

- gęsia skórka

- dreszcze

BIOLOGICZNE DZIAŁANIE CIEPŁA

Wpływ zabiegów cieplnych na ustrój zależy od następujących czynników:

1. Natężenia bodźca cieplnego, czyli różnicy między temperaturą bodźca a temperaturą ciała.

2. Czasu działania bodźca

3. Zmian natężenia bodźca w czasie

4. Powierzchni ciała na którą działa bodziec cieplny

5. Możliwości fizycznych środowiska, które wchodzi w kontakt ze skórą.

Odczyn ustroju na bodźce cieplne może być miejscowy i ogólny.

ODCZYN MIEJSCOWY

Polega na wytworzeniu stanu przekrwienia czynnego, skutkiem rozszerzenia naczyń krwionośnych, rozszerzają się również naczynia limfatyczne. Odczyn ten powstaje w wyniku podniesienia temperatury tkanek. Przekrwienie zwiększa przepływ krwi co ułatwia wchłanianie produktów zapalnych np. wysięków. Ciepło obniża wzmożone napięcie mięśniowe i wywiera działanie przeciwbólowe. Tkanki posiadają ograniczają tolerancję na ciepło, czynnik cieplny o znacznej intensywności może spowodować uszkodzenie termiczne tkanek, czyli oparzenie. Może być również obniżona osobnicza tolerancja na ciepło np.: w przypadkach obrzęku w wyniku zaburzeń krążenia, zmian troficznych na skórze, zaburzeń naczynioruchowych i blizn.

ODCZYN OGÓLNY

Jeżeli zabiegi cieplne zastosujemy na dużą powierzchnię ciała, albo przegrzanie miejscowe będzie długotrwałe, to ilość pochłoniętego ciepła będzie duża i może wystąpić odczyn ogólny, charakteryzujący się podniesieniem temperatury całego ciała. Określamy to jako stan przegrzania całego ustroju. Jeżeli stan taki jest zamierzony, to jednocześnie zabezpieczamy ustrój przed utratą ciepła.

Ostrożnego stosowania wymagają zabiegi w środowisku szybko oddającym ciepło np.: gorąca woda, para wodna, ogrzane powietrze. Może tu dojść do nagłego przegrzania stanowiącego nawet niebezpieczeństwo dla życia. Bardziej bezpieczne jest stosowanie do zabiegu ciał które mają dużą pojemność cieplną i małe przewodnictwo cieplne, czyli powoli to ciepło oddają. Ustrój człowieka lepiej to znosi, ponieważ ciepło wchłania się powoli i stopniowo podnosi się stan przegrzania. Dużą pojemność cieplną i małe przewodnictwo cieplne mają: parafina i borowina.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA POSZCZEGÓLNE UKŁADY

Ciepło powoduje obniżenie napięcia ścian naczyniowych i przekrwienie czynne. W wyniku dużego pocenia i dużej utraty wody może wystąpić zagęszczenie elementów morfotycznych krwi. Przegrzanie tkanek wzmaga wydzielanie i przepływ limfy. Zachowanie się naczyń krwionośnych pod wpływem bodźców termicznych określa prawo DASTRE - MORATA

PRAWO DASTRE - MORATA

Bodźce termiczne - ciepło i zimno - działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwnie do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń jamy brzusznej i klatki piersiowej.

Prawu temu nie podlegają naczynia nerek, śledziony, mózgu, czyli zachowają się tak samo jak naczynia obwodowe.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA TĘTNO

Pod wpływem ciepła tętno przyspiesza do 120-130 uderzeń na minutę, po czym zwalnia do 100 uderzeń na minutę.

Przyjmuje się że przy wzroście temperatury o 1⁰C tętno przyspiesza o ok. 20 uderzeń na minutę.

Pod wpływem ciepła obniża się ciśnienie krwi ponieważ rozszerzają się naczynia krwionośne.

Zabiegi cieplne powodują przyspieszenie akcji serca oraz wzrost jego pojemności wyrzutowej.

W początkowej fazie działania ciepła liczba białych ciałek krwi ulega nieznacznie zmniejszeniu a następnie wzrasta. Stan taki utrzymuje się do kilku godzin po zabiegu. Ilość hemoglobiny i erytrocytów nie ulega zmianie. W surowicy krwi obniża się poziom wapnia, mocznika i fosforu.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA UKŁAD ODDECHOWY

Następuje przyspieszenie oddechu, przy czym przy wzroście temperatury o 1⁰C następuje wzrost o 5-6 oddechów więcej na minutę.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA UKŁAD NERWOWY

Obserwuje się zwykle obniżenie napięcia mięśniowego. Ciepło powoduje przedłużenie czasu chronaksji.

GOSPODARKA WODNA I MINERALNA

Wiadomo że przy utracie 40% wody z organizmu następuje śmierć. Przy silnym przegrzaniu następuje utrata wody przez skórę, przez układ oddechowy, przez nerki i układ pokarmowy, oraz z osocza krwi. Dlatego w czasie zabiegów cieplnych, zwłaszcza intensywnych należy podawać pacjentom do picia płyn: wodę mineralną, lekko osoloną ponieważ sól zatrzymuje wodę w organizmie.

WSKAZANIA DO LECZENIA CIEPŁEM

1. W chorobach narządu ruchu.

- w stłuczeniach, krwiakach i urazach tkanek miękkich 4-5 dni od urazu.

- w stanach pourazowych więzadeł i torebkach stawowych ruchu 2-3 tygodnie od wystąpienia urazu.

2. W chorobach reumatycznych

- w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS)

- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

- w chorobie zwyrodnieniowej stawów

- w skazie moczanowej

3. W chorobach układu nerwowego

- nerwobólach i zapaleniach nerwów obwodowych po ustąpieniu okresu ostrego

- w zespole rwy kulszowej

- w porażeniu nerwu twarzowego

- w przykurczach mięśniowo-stawowych.

4. W chorobach układu oddechowego

- zapalenie ucha środkowego

- przewlekłe zapalenie zatok

- nieżyt gardła, oskrzeli i krtani

5. W chorobach układu pokarmowego

- przewlekły nieżyt żołądka

- zapalenie jelit

- stany kurczowe jelita grubego

- stany po wirusowym zapaleniu wątroby

- stany po przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg złośliwych

- w kamicy pęcherzyka żółciowego

6. W chorobach przemiany materii

- otyłość

7. W chorobach ginekologicznych szczególnie w przewlekłych stanach zapalnych.

8. W chorobach układu moczowego

- zapalenie pęcherza moczowego

- kamica dróg moczowych bez powikłań

9. W chorobach skóry

- trądzik

- łuszczyca

- czyraczność

PRZECIWWSKAZANIA DO LECZENIA CIEPŁEM

Zabiegi cieplne o działaniu ogólnym są przeciwwskazane w:

- ostrych okresach choroby

- nadciśnieniu tętniczym

- niewydolności krążenia

- niewydolności wieńcowej

- w stanach pozawałowych

- w miażdżycowym zapaleniu tętnic

- zdolności do krwawień

- gruźlicy

- cukrzycy

- nadczynności tarczycy

- chorobie nowotworowej

- ostrych chorobach przewodu pokarmowego

- ciężkich chorobach psychicznych

- zaburzeniach czucia powierzchownego

- wyniszczenia organizmu, szczególnie w wieku starczym

- większości chorób ośrodkowego układu nerwowego

PRZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA CIEPŁA W ZABIEGACH MIEJSCOWYCH

- ostre okresy choroby

- urazy kości i stawów

- w zmianach zwyrodnieniowo-zniekształcających stawów, w przypadku odwapnień tkanki kostnej

- w gruźlicy kostno-stawowej

- odmrożeniach

- ostra postać dny moczanowej

RODZAJE ZABIEGÓW CIEPLNYCH

W lecznictwie stosujemy ciepło suche i ciepło wilgotne.

Do zabiegów ciepłem suchym zaliczmy ogrzewanie:

- ciepłym powietrzem

- stosowanie ciepłego piasku

- stosowanie termoforu z gorącą wodą

- nagrzewanie przy pomocy poduszek elektrycznych

Ciepło aplikowane tymi metodami przenika dość płytko, nie daje przegrzania głębokiego. Można stosować w warunkach domowych.

Do zabiegów ciepłem wilgotnym zaliczmy:

- stosowanie zabiegów z gorącą wodą stykającą się bezpośrednio ze skórą

- stosowanie ogrzanej pary wodnej, parafiny i borowiny

ZABIEGI PRZY UŻYCIU CIEPŁA SUCHEGO

Zabiegi miejscowe.

- leczenie gorącym powietrzem

Do nagrzewania miejscowego mogą służyć suszarki, odległość od skóry 15cm, czas 15-20min. Można nagrzewać kilka razy dziennie.

- przegrzewanie gorącym piaskiem

Piasek powinien być gruby, najlepiej morski lub rzeczny. Przed zabiegiem podgrzewamy go do 100⁰C w celu sterylizacji. Miejscowo przykładamy woreczki płócienne z piaskiem o temperaturze 50-55⁰C.

- przegrzewanie poduszką elektryczną

Należy pamiętać aby między poduszkę a skórę włożyć cienką warstwę izolującą z flaneli lub frotte. Nie można przegrzewać zbyt długo. Nie przegrzewa się w czasie snu, łatwo może dojść wtedy do oparzenia.

- przegrzewanie

Łaźnia sucha szafkowa

Zabieg wykonuje się w komorach wypełnionych gorącym powietrzem. Temperatura zabiegu 60-80⁰C. Pacjent znajduje się wewnątrz szafki, głowa na zewnątrz, szyja osłonięta jest ręcznikiem. Powietrze ogrzewane jest grzejnikami elektrycznymi, zabieg rozpoczynamy od temperatury 40⁰C i stopniowo ją podnosimy. Czas zabiegu 15-20min. Wykonuje się co drugi dzień.

Łaźnia sucha rzymska

W pomieszczeniu ustawione są drewniane ławy na różnych poziomach, powietrze ogrzewane jest grzejnikami elektrycznymi. Temperatura jest tym wyższa, im wyższy jest poziom na którym siedzi pacjent. Ogólny wynosi 40⁰C. Czas zabiegu 10-40min. W pomieszczeniu znajduje się instalacja z zimną wodą, aby pacjent mógł przemyć twarz lub położyć chłodny okład na serce. Po zabiegu wykonujemy letnią kąpiel lub natrysk.

Połączeniem ciepła suchego i wilgotnego jest łaźnia fińska czyli sauna, powszechnie stosowana w celach higienicznych, leczniczych, relaksacyjnych i odnowie biologicznej.

Bodźcem w saunie jest gorące powietrze, uzyskane z rozgrzanych kamieni i para wodna uzyskana w momencie polewania tych kamieni wodą. Kamienie podgrzewane są grzałkami elektrycznymi do temperatury 200⁰C. W saunie znajdują się drewniane ławy bez gwoździ i części metalowych umieszczone na różnych poziomach. Temperatura na dolnej ławie wynosi 35⁰C, na wyższych poziomach 80-90⁰C, pod sufitem do 120⁰C.

Przed wejściem do sauny, ciało należy dokładnie umyć i osuszyć. Ze względów bezpieczeństwa z sauny powinny korzystać co najmniej dwie osoby i przynajmniej godzinę po posiłku. W zabiegu tym wyróżniamy dwie fazy: ogrzewania i ochładzania.

FAZA NAGRZEWANIA

W fazie nagrzewania, która trwa od 5 do 12 minut w zależności od wydolności organizmu i samopoczucia należy siadać początkowo na ławach niższych i stopniowo przenosić się wyżej. Polewanie kamieni wodą wzmaga dodatkowo efekt przegrzania. Podczas wylewania wody na gorące kamienie powstaje natychmiastowe krótkotrwałe pojawienie się pary wodnej, zwiększenie wilgotności powietrza do 70% oraz natychmiastowe krótkie zwiększenie natężenie pola elektrycznego w powietrzu ze 100-120V/m do 3000V/m. Po upływie od trzech do pięciu minut wartości te wracają do stanu wyjściowego. Zazwyczaj podczas pierwszego wejścia nie stosuje się uderzenia pary wodnej. W czasie zabiegu można wykonywać masaż specjalną szczotką lub rękawicą. Osoby gorzej znoszące wysoką temperaturę mogą ochładzać twarz i okolice serca.

FAZA OCHŁADZANIA

Trwa od 5 do 12 minut. Stosuje się tu wyjście na świeże powietrze, zanurzenie w basenie z zimną wodą, lub poddanie się natryskowi.

Po ochłodzeniu wskazane jest ogrzanie stóp ciepłą wodą. Po dokładnym osuszeniu stosuje się kolejną fazę nagrzewania. Zabieg sauny zawsze kończymy fazą ochładzania. Po zabiegu obowiązuje ok. 30 minutowy odpoczynek, w czasie którego należy uzupełnić płyny.

DZIAŁANIE SAUNY

Zwiększenie wydolności i odporności organizmu. W wyniku wzmożonego pocenia oczyszcza się organizm z produktów przemiany materii. Rozluźnia mięśnie, przyspiesza przemianę materii, hartuje organizm, pobudza układ wegetatywny i hormonalny, pobudza komórki skóry do regeneracji.

WSKAZANIA DO SAUNY

- przewlekłe schorzenia gośćcowe

- choroba zwyrodnieniowa stawów

- zaburzenia krążenia obwodowego

- przewlekłe stany zapalne w chorobach ginekologicznych

- otyłość

PRZECIWWSKAZANIA DO SAUNY

- ostre i przewlekłe choroby zakaźne oraz stwierdzone ich nosicielstwo

- ostre choroby gorączkowe w tym początkowy okres choroby przeziębieniowej

- skłonność do krwawień

- schorzenia przewlekłe takie jak gruźlica

- choroba nowotworowa

- niedokrwistość

- ciąża

- padaczka

- nadczynność tarczycy

- jaskra

- choroby układu krążenia

- choroba wieńcowa

- zakrzepowe zapalenie żył

- żylaki

ZABIEGI PRZY UŻYCIU CIEPŁA WILGOTNEGO

Łaźnia parowa całkowita.

Do pomieszczenia zostaje doprowadzona para wodna. Temperatura na niższym poziomie 30⁰C, a u góry 50⁰C. Czas trwania pierwszego zabiegu ok. 15 minut, kolejne 20-30 minut. Zabiegi wykonuje się 2 razy w tygodniu.

Łaźnia parowa szafkowa

Chorego umieszcza się w szafce do której doprowadzona jest para wodna. Głowa na zewnątrz, szyja osłonięta ręcznikiem. Temperatura początkowa 40⁰C i dochodzi do 50⁰C (nawet 60⁰C - 80⁰C). Gdy wystąpi silne pocenie wyłączamy dopływ pary i pozostawiamy chorego na 15 minut.

KOCOWANIE WEDŁUG KENNY

Wykonuje się używając wilgotnej tkaniny wełnianej, ponieważ wełna dobrze przylega do koca i długo utrzymuje ciepło. Koc przed zabiegiem ogrzewa się za pomocą pary wodnej do temperatury 50⁰C.

Wyróżniamy 3 rodzaje kocowania:

- okłady koncentrowane

We wczesnym okresie porażenia mięśni oddechowych na klatkę piersiową, w okresie późniejszym na mięśnie przykurczone. Okłady takie zmienia się szybko, co jedną minutę przez 15 minut.

- okłady zawijane

W czasie zabiegu, chorego zawija się w wilgotny, ogrzany koc, ceratę i koc suchy. Zabieg trwa godzinę.

- okłady zapinane

Są to zabiegi miejscowe, zapinane na kończyny tak, aby stawy były wolne. Można wówczas wykonywać ćwiczenia bierne.

Kąpiele przegrzewające o temperaturze stopniowanej według HAUFFEGO

Mogą to być kąpiele częściowe kończyn górnych lub dolnych albo kąpiele całkowite. Kąpiel rozpoczynamy w wodzie o temperaturze 37⁰C, co 2 - 3 minuty zwiększamy temperaturę o 1⁰C dochodząc do 42⁰C. W tej temperaturze pacjent nie przebywa dłużej niż 3 minuty. Po takim zabiegu chorego układamy do łóżka, okrywamy kocami, które stopniowo zdejmujemy aby nie dopuścić do zbyt gwałtownego ochłodzenia ciała. Należy podawać płyny do picia. Kąpiele gorące są zabiegami wywołującymi ogólne przegrzanie ustroju. Takimi kąpielami można wywołać sztuczną gorączkę.

PARAFINOTERAPIA - CZYLI LECZENIE PARAFINĄ

Parafina jest węglowodorem nienasyconym otrzymywanym w procesie destylacji frakcjonowanej ropy naftowej. W lecznictwie otrzymuje się parafinę stałą, chemicznie czystą, której temperatura topnienia wynosi 42-54⁰C. Parafina ma dużą pojemność cieplną i małe przewodnictwo cieplne. Czyli ma właściwości powolnego oddawania ciepła.

PRZYGOTOWANIE PARAFINY DO ZABIEGU

Parafina rozgrzewana jest w tzw. kuchni parafinowej. Jest to pojemnik o podwójnych ścianach zawierający grzałki elektryczne i utrzymujący stałą temperaturę ok. 60⁰C. Aby nadać parafinie właściwości plastyczne, do 20 kg parafiny stałej dodajemy 1 litr oleju parafinowego. Parafina może być używana do zabiegu szereg razy. Do parafiny używanej dodajemy stale pewne ilości parafiny świeżej co powoduje zachowanie odpowiedniego poziomu w kuchni parafinowej. Po pewnym czasie parafina zostaje zanieczyszczona złuszczonym naskórkiem i włosami. Należy ją wymienić na nową lub oczyścić. Najczęściej stosuje się wymianę parafiny na nową. Oczyszczamy ją natomiast przecedzając ją kilkakrotnie przez złożoną gazę. Po czym dodajemy trochę świeżej parafiny i wyjaławiamy w 100⁰C.

DZIAŁANIE LECZNICZE PARAFINY

Parafina ma przede wszystkim działanie cieplne i mechaniczne. Ciepło przenika do tkanek głęboko, podnosząc znacznie temperaturę miejscową. Temperatura skóry pod okładem wynosi 39⁰C - 41⁰C. Jest optymalna dla wzmożenia aktywności procesów przemiany tkankowej. Stygnąc, parafina zmniejsza swoją objętość o 10% - 20% powodując nieznaczny ucisk w miejscu zabiegu. Bezpośrednio po zdjęciu okładu skóra jest spocona, blada i gorąca, po czym szybko ulega zaczerwienieniu w wyniku rozszerzenia naczyń. Właściwości fizyczne parafiny powodują zmniejszenie się obrzęku, polepszają ukrwienie tkanek, przyspieszają wydalanie produktów toksycznych, usprawniają krążenie w naczyniach włosowatych skóry, wzmagają procesy utleniania tkankowego, rozluźniają przykurczone mięśnie.

Właściwości chemiczne parafina traci w czasie podgrzewania i przygotowania do zabiegu.

TECHNIKA ZABIEGÓW PARAFINOWYCH

Przygotowanie pacjenta do zabiegu.

Sprawdzamy czy pacjent nie ma zaburzeń czucia temperatury, czy skóra nie jest uszkodzona, jeśli tak, należy to miejsce zabezpieczyć ponieważ grozi to oparzeniem. Miejsce w którym ma być przyłożony okład parafinowy ma być dobrze osuszone. Miejsca szczególnie mocno owłosione można posmarować wazeliną.

RODZAJE ZABIEGÓW PARAFINOWYCH.

Okłady parafinowe częściowe.

Wykonujemy je metodą pędzlowania. Polega ona na nakładaniu parafiny ok. 60⁰C płaskim pędzlem na powierzchnię skóry. Parafinę zaczynamy nakładać od obwodu, przechodzimy stopniowo do miejsca zabiegu. Pierwsza warstwa szybko stygnie i chroni przed nadmiernym przegrzaniem. Gdy grubość warstwy osiągnie od 1 do 2cm, owijamy miejsce zabiegu ceratą i kocem. Czas zabiegu od 30 do 60 minut.

Rękawiczka i skarpetka parafinowa.

Zanurzamy dłoń lub stopę kilkakrotnie na okres dwóch, trzech sekund w parafinie 52-54⁰C. Po uzyskaniu pierwszej warstwy nie wolno poruszać palcami, gdyż w miejscach pęknięć może dojść do oparzenia.

Odmianą zabiegów parafinowych może być stosowanie bandaży zanurzonych w gorącej parafinie. Owinięcie takim bandażem kończyny po zastygnięciu parafiny naśladuje opatrunek gipsowy.

Wlewy około stawowe.

Na staw nakłada się specjalny worek gumowy, po czym wlewa się do niego parafinę 52-54⁰C. Zabieg ma na celu przegrzanie i unieruchomienie stawu.

Miejscowe kąpiele częściowe.

Zabieg wykonuje się w specjalnej wannie przystosowanej do kończyn górnych lub dolnych. Temperatura parafiny 40-50⁰C.

Najczęściej stosowaną metodą jest tzw. metoda kuwetowa. Do zabiegu stosuje się różnej wielkości kuwety do których nalewa się rozgrzaną parafinę. Gdy zastygnie, wykłada się ją na ceratkę, przykłada na miejsce zabiegu i owija się kocem. Czas zabiegu od 20 do 60 minut.

ZASADY BHP

W celu ograniczenia szkodliwego wpływu pary parafiny, wnikającej do dróg oddechowych pracowników, pomieszczenia w których wykonuje się zabiegi parafinowe, powinny mieć sprawną wentylację. Nad kuchnią parafinową powinien znajdować się okap i wyciąg. Ważne jest aby pracownicy zatrudnieni przy wykonywaniu zabiegów parafinowych byli kierowani okresowo do prac w innych działach fizjoterapii. Przy stałym zatrudnieniu okres pracy w tym dziale nie powinien być dłuższy niż 2 - 3 lata. Dla zabezpieczenia chorych przed parami parafiny, zabiegi powinny być wykonywane w pomieszczeniach oddzielonych od kuchni parafinowej.

Leczenie zimnem.

Polega na miejscowym obniżeniu temperatury tkanek. Dla celów leczniczych zimno stosuje się w postaci zabiegów całkowitych w których dąży się do ogólnego oziębienia organizmu, zabiegów miejscowych, które mają na celu obniżenie temperatury skóry, mięśni, stawów i zabiegów kriochirurgicznych polegających na kontrolowanym zamrożeniu aż do nieodwracalnego uszkodzenia patologicznie zmienionych tkanek.

Wpływ zimna na organizm.

Zimno uruchamia adaptacyjne mechanizmy regulacji cieplnej organizmu mające na celu zmniejszenie utraty ciepła. Skurcz naczyń krwionośnych i tkanki podskórnej przemieszcza krew do głębiej położonych tkanek zwiększając przepływ krwi przez duże tętnice i żyły. W ten sposób ciepło niesione z prądem krwi nie dociera do naczyń powierzchownych co stanowi mechanizm ochronny przed utratą ciepła.

Fale Lewisa

Jest to zjawisko przystosowawcze należące do mechanizmów regulacji cieplnej które polega na okresowym zwężaniu i rozszerzaniu naczyń krwionośnych powierzchownych jako ochrona skóry przed odmrożeniem. Reakcje naczynioruchowe są najsilniej wyrażone w skórze w obrębie kończyn górnych i dolnych. Natomiast wyjątkowo słabo są wyrażone w skórze głowy i powszechnie przyjęta jest zasada wyłączania głowy z intensywnych zabiegów zarówno ciepłych jak i zimnych. Zastosowanie zimna na jedną kończynę może spowodować na drodze odruchowej zwężenie naczyń w drugiej kończynie. Długotrwałe oziębienie miejscowe powoduje długotrwałe obniżenie temperatury ciała. Krótkotrwałe zabiegi zimne powodują zwiększenie pobudliwości obwodowych nerwów czuciowych i ruchowych oraz zwiększenie napięcia mięśni. Długotrwałe zabiegi zimne o bardzo niskiej temperaturze, powodują podwyższenie progu bólu, zmniejszenie pobudliwości włókien nerwowych oraz obniżenie napięcia mięśni. Ważnym działaniem terapeutycznym zimnych zabiegów jest wpływ przeciwzapalny i przeciwobrzękowy.

ZABIEGI ZIMNE MIEJSCOWE

1. Zimne okłady lub zawijania.

Okłady z chust lub ręczników, oziębione do - (-12⁰C)

2. Okłady z worków gumowych lub z tworzywa sztucznego napełnione zimną wodą, lodem lub specjalnym żelem.

3. Okłady z zimnej solanki.

Gąbkę wiskozową moczy się w solance, następnie wkłada się do woreczka ze sztucznego tworzywa i oziębia w zamrażalniku.

4. Oziębienia przy pomocy ciekłego chlorku etylu.

Wydobywający się z pojemnika ciekły chlorek etylu działa silnie oziębiająco w wyniku jego rozprężania oraz pobierania ciepła na parowanie. Jest on stosowany do znieczuleń w małych zabiegach chirurgicznych oraz w urazach sportowych.

LECZENIE ZIMNEM

1. Terapia z wykorzystaniem ciekłego azotu

Do tego celu używa się specjalnego urządzenia zawierającego płynny azot. Pod ciśnieniem od 3 do 5 bar, azot przechodzi w postać gazową i przez specjalną dyszę wydmuchiwany jest na chore miejsce. Specjalny wentyl zabezpiecza przed ewentualnym wypłynięciem płynnego azotu. W punkcie wylotu dyszy azot ma temperaturę od (-100⁰C) do (-180⁰C). Czas zabiegu wynosi w zależności od subiektywnego poczucia pacjenta od 1 do 3minut. Wyjątkowo 5 minut jeśli jest duża przestrzeń zabiegowa. W czasie zabiegu należy wykonywać ruchy okrężne nad chorym miejscem, aby uniknąć grożącego odmrożeniem punktowego działania gazu. Odległość dyszy od ciała wynosi 20 - 30cm. Jeżeli zabieg dotyczy stawu poleca się wykonywanie w nim ruchów czynnych w czasie oziębienia a po jego zakończeniu intensywnych ćwiczeń ruchowych.

Jednorazowo można schłodzić dwa duże albo pięć małych stawów. Zabieg może być powtarzany trzykrotnie w ciągu dnia. Należy pamiętać aby skóra w okolicy zabiegu była dokładnie osuszona. Podczas zabiegu omijamy wystające elementy kostne.

2. Terapia zimnym powietrzem bez wykorzystania ciekłego azotu.

System przygotowania powietrza zabiegowego polega na zasysaniu przez urządzenie powietrza i ochładzaniu go do temperatury

(-35⁰C) - (-40⁰C) a następnie wydmuchiwaniu z regulowaną prędkością przepływu na miejsce zabiegu. Odległość 5 - 10cm.

KRIOTERAPIA Z WYKORZYSTANIEM DWUTLENKU WĘGLA

Zamiast butli z ciekłym azotem aparat wyposażony jest w butlę z dwutlenkiem węgla. Trzy wymienne końcówki pistoletowe różnią się wielkością i umożliwiają precyzyjne schładzanie wybranych okolic ciała. Zabiegi wykonywane są z niewielkiej odległości 2 -3 cm lub metodą kontaktową bezpośrednio na tkankę. Najmniejsza końcówka służy do tzw. kriopunktury. Temperatura u wylotu dyszy (-75⁰C). Podwójne działanie dwutlenku węgla polega na skróconej fazie pierwotnego skrócenia naczyń krwionośnych i szczególnie intensywnym dostarczaniu powietrza w głąb tkanek poprzez schładzanie przy rozszerzonych naczyniach.

WSKAZANIA DO ZIMNYCH ZABIEGÓW MIEJSCOWYCH

I. Choroby narządu ruchu.

1. Stłuczenia, krwiaki i urazy tkanek miękkich, bezpośrednio po urazie do 4 - 5 dni.

2. Obrzęki po złamaniach i zwichnięciach w okresie wczesnym.

3. Ostre zapalenie ścięgien, torebek stawowych i mięśni.

4. Wczesny okres po urazach więzadeł i torebek stawowych.

5. Stany po amputacji urazowej kończyn bezpośrednio po zabiegu chirurgicznym.

II. Choroby reumatyczne.

1. Ostry okres reumatoidalnego zapalenia stawów.

2. Choroba zwyrodnieniowa stawów.

3. Zapalenia okołostawowe.

4. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

5. Ostra postać dny moczanowej

III. Choroby układu nerwowego.

1. Nerwobóle nerwów obwodowych.

2. Ostry zespół rwy kulszowej i ramiennej w stanach wzmożonego napięcia mięśni jako przygotowanie do kinezyterapii.

3. Z pośród innych schorzeń można wymienić:

- okres początkowy zakrzepowego zapalenia żył.

- obrzęk limfatyczny kończyny górnej po operacji sutka.

- oparzenia i zabiegi chirurgiczne jamy ustnej, szczęki i żuchwy.

PRZECIWWSKAZANIA DO ZIMNYCH ZABIEGÓW.

- Nadwrażliwość na zimno

- zespół REYNAUDA (nerwica naczyniowa)

- krioglobulinemia (wytrącanie białek pod wpływem niskiej temperatury)

- zespół Sudecka

- zapalenie pęcherza moczowego i miedniczek nerkowych

- stany wyniszczenia i odmrożenia

- odmroziny

- nadmierna labilność emocjonalna z nadmierną potliwością

- tętno powyżej 100

- niedoczynność tarczycy

- przyjmowanie niektórych leków

- ostre choroby dróg oddechowych

ZABIEGI ZIMNE OGÓLNE

Celem zabiegów ogólnych jest obniżenie temperatury ustroju czyli hipotermia. Zabiegi ogólne wykonuje się okrywając chorego wilgotnymi ochłodzonymi prześcieradłami w chłodnej wodzie lub za pomocą bardzo zimnego powietrza.

KRIOTERAPIA Z WYKORZYSTANIEM KABINY

Polega ona na krótkotrwałym poddaniu całego ciała człowieka z wyłączeniem głowy, działaniu niskiej temperatury, zwykle

ok. (-100⁰C). Czas zabiegu w którym chory pozostaje w pozycji stojącej zanurzony w obłoku bardzo zimnego powietrza wynosi 1 - 4 minuty. Jest to terapia, którą stosuje się w przewlekłych zapaleniach stawów uzyskują zwiększenie ich ruchomości i zniesienie bólu.

ZABIEGI W KRIOKOMORZE

Pomieszczenie składa się z dwóch części. Z przedsionka w którym temperatura wynosi ok. (-60⁰C) i tam pacjent przebywa 30 sekund i komory właściwej w której temperatura wynosi (-110⁰C) i czas zabiegu wynosi 3 minuty. Pacjenci wchodzą ubrani w buty, skarpety, kostium kąpielowy, czapkę, rękawiczki i maseczkę na usta i nos. Pacjenci cały czas poruszają się w komorze. Po opuszczeniu komory pacjenci przechodzą na salę rehabilitacyjną gdzie wykonują zaplanowany program ćwiczeń. Chorzy po opuszczeniu komory kriogenicznej zgłaszają uczucie gorąca, odprężenia, uspokojenia i fizycznego rozluźnienia. Stwierdza się zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości bólowych i uczucia zmęczenia.

Endorfina - substancja o działaniu przeciwbólowym, 30 razy silniejsza od morfiny.

Endorfiny - hormony szczęścia.

Podczerwień - 770nm

Światło widzialne 770-400nm

Nadfiolet 400 -

Podcze dł 4000-15000nm

Podcze śr 1500-4000nm

Podcze kr 770-1500nm

UVA 400-315

UVB 315-280

UVC 280-180

Podstawą teorii kwantowej jest założenie że światło zostaje wypromieniowane w postaci fali elektromagnetycznej, która składa się ze strumienia cząstek elementarnych tzw. fotonów lub kwantów. Posiadają one masę i poruszają się po torach prostych. Mają energię tym większą im krótsza jest długość fali.

Promieniowanie świetlne może podlegać:

1.Odbiciu wprost proporcjonalnemu do stopnia gładkości powierzchni na którą pada. Jeśli promień pada na powierzchnię gładką, polerowana to następuje odbicie proste. Jeśli powierzchnia jest prosta i szorstka to następuje odbicie rozproszone.

2.Pochłanianiu-część światła zostaje pochłonięta w odpowiednich warstwach skóry. Ilość energii pochłoniętej przez daną warstwę jest proporcjonalna do intensywności promieniowania oraz do czasu naświetlania.

3.Załamaniu przy wniknięciu w ciało o różnej gęstości optycznej pod kątem różnym od 0 i 90^°.

4.Ugięciu - odchyleniu od prostoliniowego biegu fali, jeśli fala trafi na szczelinę mniejszą niż długość jej fali.

Skutki jakie wywołuje na tkankę promieniowanie elektromagnetyczne zależą od ilości pochłoniętej przez nią energii.

Zależność tą określa prawo Grotthus-Drapera które brzmi: przemiany fotochemiczne układu reagującego wywołuje promieniowanie pochłonięte. Tylko promieniowanie pochłonięte jest fizjologiczne czynne. Na przebieg procesów fotochemicznych nie ma wpływu promieniowanie odbite i rozproszone.

Zdolność przenikania w głąb skóry wykorzystywanych w światłolecznictwie rodzajów promieniowania jest różna np.:

1. promieniowanie podczerwone długofalowe wnika na mała głębokość 0,5-3 mm

2. promieniowanie podczerwone krótkofalowe i promieniowanie widzialne przenika do tkanki podskórnej natomiast promieniowanie ultrafioletowe zostaje pochłonięte w naskórku, ale może ono przenikać również do skóry właściwej.

Zasadniczą cecha promieniowania podczerwonego są właściwości cieplne.

Generatory promieniowania podczerwonego dzielimy na sztuczne i naturalne. Do naturalnych należy Słońce, a do sztucznych ciała ogrzane do wysokiej temperatury.

Zachodzi zależność zgodnie z prawem VIENA. Im ciało ogrzane jest do wyższej temperatury, tym emituje promieniowanie podczerwone o coraz krótszej fali. Np. ciało ogrzane do temp. 400^oC wysyła promieniowanie podczerwone długofalowe. Ciała ogrzane do temp. 800^oC tzn. do stanu czerwonego żaru , emituje promieniowanie średniofalowe. Ciało w stanie tzw. białego żaru jest rozgrzane do temp. powyżej 1000^oC i zaczyna świecić. Otrzymujemy emisję promieni świetlnych widzialnych, promieni podczerwonych krótkofalowych oraz nieznaczna ilość promieni UV, które są zatrzymywane przez szklana obudowę żarówki.

Takim przykładem są żarówki rozgrzane do 3000^oC pary metali dają emisję złożoną z promieni UV, świetlnych widzialnych i promieni podczerwonych.

Odczyn miejscowy. Stopień odczynu zależy od intensywności źródła światła, od odległości i czasu naświetlania, od wielkości naświetlanej powierzchni i od tolerancji miejscowej i osobniczej. Odczyn miejscowy występuje w miejscu naświetlanym i przekracza granicę pola naświetlanego. Nazywamy go rumieniem cieplnym. Charakteryzuje go zaczerwienienie skóry, zwiększenie ilości przepływającej krwi, podniesienie temp. skóry w miejscu naświetlanym do ok. 42^oC. Cechy rumienia cieplnego: występuje już w trakcie naświetlania, a jego nasilenie wzrasta w miarę trwania zabiegu. Zaczerwienienie skóry jest nierównomierne i plamiste zgodne z układem naczyń krwionośnych w tkance podskórnej. Zmniejsza się i ustępuje bezpośrednio po zabiegu lub niedługo po nim.

Odczyn ogólny. Występuje po naświetlaniu całego ciała lub dużej jego powierzchni. Charakteryzuje go stan przegrzania ustroju, przyspieszenie tętna i liczby oddechów, przejściowe obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie napięcia mięśniowego.

Wskazania do naświetlań IR. Nerwobóle, zapalenia nerwów, przewlekłe stany zapalne i reumatyczne stawów, stany po urazach kończyn nie wcześniej niż po upływie 48h od urazu, przewlekłe stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha środkowego i stawów żuchwy, stany po zapaleniu bakteryjnym w odmrożeniach i zaburzeniach odżywczych skóry, w poparzeniach diatermią krótkofalową, po przedawkowaniu promieniami UV, czyraki, ropnie, nacieki po zastrzykach, jako przygotowanie do masażu, kinezyterapii i jonoforezy.

Przeciwwskazania do naświetlań IR. Obrzęki, zaburzenia czucia, świeże urazy grożące krwawieniem i skłonność do krwawień, zakrzepowe zapalenie żył, choroby nowotworowe, u ludzi w wieku starczym oraz z miażdżycą, niewydolność krążenia, nadciśnienie tętnicze, ciąża, czynna gruźlica płuc.

Generatory nie świetlne to grzejniki otwarte i w osłonach. Zbudowane są z drutu metalowego, nawiniętego na ceramiczną szpulę. Jeżeli grzejnik ma osłonę, to stanowi ona po rozgrzaniu wtórne źródło promieniowania. Intensywność promieniowania i długość fali zależy od stopnia rozgrzania drutu. Najczęściej takie grzejniki rozgrzewają się do granicy czerwonego żaru. Promienniki podczerwieni są umieszczane w wklęsłych reflektorach posiadających zdolność odbijania promieni. Do tego rodzaju promienników należą lampy HELIOS i EMITA.

Generatory świetlne to żarówki, które w zależności o rodzaju żarnika emitują promieniowanie o różnej długości fali. Żarówki małe mają zwykle moc 25-40W (używane są do komór świetlnych i budek świetlnych). W zestawach od 24 d0 48 żarówek. Żarówki średnie mają moc 200-500W a duże 0d 1000-1500W. Żarówki małe mają żarnik w postaci włókna węglowego, które rozgrzewa się do niezbyt wysokiej temperatury. Żarówki większe mają żarnik wolframu który rozgrzewa się powyżej 1000^oC, emitowane jest wówczas promieniowanie od 400 d0 4000nm. 90% z tego to promieniowanie podczerwone, 9,8% promieniowanie świetlne widzialne, 2% promieniowanie UV które zostaje pochłonięte przez szkło żarówki.

Filtry i ich znaczenie. Filtry zmieniają widmo promieniowania podczerwonego, a zatem wpływają na zdolność penetracji tego promieniowania w głąb skóry i tkanki podskórnej. Filtry mogą być: białe, czerwone, niebieskie i fioletowe.

Szkło czerwone przepuszcza promieniowanie podczerwone długofalowe i widzialne. Szkło niebieskie przepuszcza promieniowanie podczerwone krótkofalowe i niebieskie widzialne.

Filtr składa się z szeregu prostokątnych płytek szklanych zbudowanych ze szkła uwiolowego połączonych oprawa metalową. Taka budowa zabezpiecza szkło przed pęknięciem w czasie nagrzewania.

Filtr Niebieski. Wzmaga działanie przeciwbólowe promieni podczerwonych. Zastosowanie: w leczeniu odmrożeń twarzy, w chorobach skóry, w nerwobólach, u osób z nadmierną wrażliwością na ciepło.

Filtr Czerwony. Ogranicza skutek do działania podczerwonego oraz promieni czerwonych widzialnych. Zastosowanie: wysiękowe stany zapalne, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok otocznych nosa, w leczeniu trudno gojących się ran, czyraków, ropni, w oparzeniach spowodowanych promieniowaniem UV, promieniami Rentgena i diatermią krótkofalową.

Metodyka wykonywania zabiegów promieniami podczerwonymi.

Pacjent powinien być pouczony, że naświetlanie wywołuje uczucie ciepła i powinien on zgłaszać wystąpienie uczucia gorąca, parzenia i innych niepożądanych objawów.

Intensywność światła zależy od masy generatora, od odległości między lampą a powierzchnią skóry oraz od kąta padania światła. Gdy promienie padają pod kątem prostym wtedy intensywność światła jest największa. Jeżeli żarówka wytwarza promieniowanie podczerwone z przewagą długofalowego, wtedy powinna być ustawiona dalej, jeżeli jest przewaga promieni krótkofalowych to odległość może być mniejsza. Jeżeli lampa wyposażona jest w reflektor, następuje lepsze rozproszenie światła i lepsza tolerancja skóry na ciepło. Naświetlanie miejscowe wykonuje się z odległości 40-50cm od skóry. Czas zabiegu 15-20min. Naświetlanie ogólne wyk. z odległości 1-1,2m. Czas zabiegu 20-30min. i całą wiązkę kierujemy z przodu na okolicę wyrostka mieczykowatego mostka a z tyłu na okolicę lędźwiowo-krzyżową. Przy naświetlaniu twarzy i klatki piersiowej chronimy oczy okularami ochronnymi.

Promieniowanie Ultrafioletowe

Jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali od 100-400nm. Cecha charakterystyczną prom. UV są właściwości biologiczne, fotochemiczne i bakteriobójcze. Właściwości te zależą od długości fali. Promieniowanie UV dzieli się na 3 grupy:

1. Prom. UVA 400-315nm promieniowanie tej grupy wpływa na wytwarzanie barwnika skóry, działanie fotochemiczne.

2. Prom. UVB 315-280nm, ma działanie biologiczne, zwłaszcza przeciw krzywicze

3. Prom. UVC 280-200nm, działa bakteriobójczo na mikroby, zarodniki i wirusy.

Największe promieniowanie bakteriobójcze wykazują promienie o dł fali 250-270nm.

Zastosowanie filtrów pozwala uzyskać promieniowanie o porządanej długości fali. Bardzo dobrą przepuszczalność dla promieni UV wykazuje szkło kwarcowe. Z niego zbudowane są palniki w lampach kwarcowych. Szkło okienne i szkło i żarówek pochłania znaczną ilość promieniowania UV. Szkło CHANSE-CROOKESA pochłania całkowicie promieniowanie UV i używane jest do wyrobów okularów ochronnych. Filtr WOODA tzw. czarne szkło zbudowane jest ze szkła z dodatkiem tlenków niklu i potasu i używane jest do lamp kwarcowych w celach diagnostycznych przy różnicowaniu chorób skóry. Eliminuje on promieniowanie świetlne widzialne. Przepuszcza promieniowanie UV o określonej długości fali.

Fotochemiczne właściwości promieniowania UV.

Reakcjami fotochemicznymi nazywa się reakcje chemiczne zachodzące pod wpływem światła. Są to fotosynteza, utlenianie lub redukcja, fotoliza czyli rozpad związków na mniej złożone i fotoizomeryzacja, czyli powstanie pod wpływem światła związków o analogicznym wzorze sumarycznym lecz o różnej budowie i różnych właściwościach fizycznych i chemicznych. Wiele odczynów i skutków biologicznych zachodzących w ustroju pod wpływem promieni UV jest związanych z reakcjami fotochemicznymi. Należą do nich powstawanie w skórze rumienia fotochemicznego, tworzenie w niej pigmentu, wytwarzanie witaminy D oraz wpływ związków chemicznych uczulających ustrój na światło. Działanie bakteriobójcze promieni UV polega również na zachodzących w bakteriach reakcjach fotochemicznych.

Działanie bakteriobójcze.

Skuteczne właściwości bakteriobójcze wykazują promienie o dł fali 250-270nm. W wyniku reakcji dochodzi do denaturacji białka komórkowego bakterii i zahamowania ich procesów życiowych. Bakteriobójcze właściwości promieni UV są wykorzystywane do wyjaławiania pomieszczeń, narzędzi itp. Do tego celu używa się specjalnych lamp wyposażonych w palniki emitujących promieniowanie o właściwościach bakteriobójczych.

Wytwarzanie związków przeciwkrzywiczych.

Skóra bierze udział w syntezie steroli. Promienie UVB powodują przemianę wydzielonego z gruczołów łojowych 7-dehydrocholesterolu w cholekalcyferol, czyli witaminę D₃. Dla uzyskania pełnej biologicznej wartości witaminy D₃ konieczny jest jej dalszy metabolizm w wątrobie do 25-hydryksycholekalcyferolu i w nerkach do 1,25-dihydryksycholekalcyferolu. Substancję czynną odpowiedzialną za przemianę wapnia jest niebezpośrednio witamina D₃ ale jej metabolit 1,25-dihydryksycholekalcyferol. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej wywołane niedoborem witaminy D, ujawniają się zespołem krzywicy, głównie u dzieci.

Rumień Fotochemiczny

Po naświetlaniu promieniami UV występuje na skórze odczyn w postaci zaczerwienienia określany jako rumień fotochemiczny. Intensywność rumienia zależy od długości fali promieniowania UV, intensywności emisji źródła promieniowania, wrażliwości skóry która zależy od grubości naskórka, czasu napromieniowania, odległości skóry od źródła promieniowania, od okolicy ciała, od wrażliwości osobniczej, zależnej od karnacji skóry i wieku. Blondyni i rudzi są bardziej wrażliwi, ciemni mniej. Rumień fotochemiczny charakteryzuje się okresem utajenia. Jest to czas jaki upływa od chwili naświetlania do wystąpienia pierwszych objawów rumienia. Rumień fotochemiczny cechuje charakterystyczny rozwój. Można go przedstawić w charakterystycznej krzywej, składającej się z okresu I utajenia który trwa od 1-6 tygodni, II od okresu narastania który trwa od objawów do osiągnięcia max nasilenia rumienia, III okresu ustępowania rumienia, który po słabych dawkach trwa kilka godzin, po dużych dawkach nawet kilka dni. Osłabienie lub zniesienie odczynów rumieniowych występuje wtedy gdy zniszczony jest nerw unerwiający daną okolicę lub w uszkodzeniach rdzenia. Wcześniejsze lub jednoczesne naświetlanie promieni UV nasila odczyn fotochemiczny, natomiast jeśli po naświetlaniu promieniami UV zastosujemy promienie IR odczyn fotochemiczny jest wyraźnie słabszy. W następstwie naświetlań skóry promieniami UV dochodzi do jej brunatnego przebarwienia zwanego pigmentacją w wyniku gromadzenia się barwnika skóry melaniny. Intensywność pigmentacji zależy od karnacji skóry.

Test biologiczny pacjenta.

Ogólnie przyjętym w światłolecznictwie sposobem sprawdzania dawki UV jest metoda polegająca na ocenie wzrokowej odczynu rumieniowego skóry wywołanego przez określoną dawkę promieniowania. Metoda ta nazywana również testem biologicznym, umożliwia ustalenie wrażliwości danej osoby na promienie UV i daje podstawę do dawkowania tej formy energii. Do wykonania testu służy rumieniomierz. Jest to płat elastycznego materiału nie przenikalnego dla promieni UV, w który wyciętych jest 5 lub 6 okrągłych otworów o średnicy 2 cm i odstępach miedzy nimi też 2cm.Rumieniomierz umieszczamy najczęściej na przyśrodkowej części przedramienia osłaniając chorego i pozostałą część kończyny górnej. Następnie z odległości 50cm naświetla się kolejne pola skóry 15 sekund na każde pole. Obserwujemy odczyn po 3,6,8,12 i24 godzinach. Notujemy czas utajenia, wygląd odczynu oraz czas jego trwania.

MED. Jest jednostką dawkowania biologicznego promieniowania UV i określa równocześnie stan wrażliwości ustroju na te promienie. Dawniej określano dawkę minimalną jako jedna biodoza.

Przeliczanie dawek prom UV.

Zgodnie z prawem LANBERTA natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania oraz jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a osobą naświetlaną. Korzystamy wówczas ze wzoru:

X-czas naświetlania

X=(odległość pożądana/50)²xczas uzyskania E_o

Określanie dawki biologicznej

Rumień E_o po 1MED,

Rumień E I^o po dawce dwóch minimalnej

Rumień E II^o po 3-4 MED.

Rumień E III^o po 5-6 MED.

Rumień E IV^o po 6-8 MED.

Rumień E V^o po 8-10 MED.

Wskazania do naświetlań UV- Choroby gardła i nosa, przewlekłe nieżyty oskrzeli, dychawica oskrzelowa, krzywica, nerwoból nerwu kulszowego, choroba zwyrodnieniowa stawu, trądzik pospolity, czyraczność, stany zapalne tkanek miękkich, trudno gojące się owrzodzenia troficzne, łysienie plackowate, łuszczyca, utrudniony zrost kostny, stan rekonwalescencji, odmrożenia, półpasiec.

Przeciwwskazania do naświetlań UV- nowotwory, czynna gruźlica płuc, stany wzmożonej wrażliwości na światło, stany chorobowe przebiegające z gorączką, nadczynność tarczycy, cukrzyca, skłonność do krwawień, miażdżyca naczyń, obniżone ciśnienie krwi, niedokrwistość złośliwa, niewydolność krążenia, ostry gościec stawowy, RZS w okresie leczenie preparatami złota, padaczka.

Wskazania do naświetlań słońcem Helioterapii- Gruźlica poza płucna, przewlekłe stany zapalne stawów, przewlekłe nieżyty górnych dróg oddechowych, łuszczyca, czyraczność, trądzik pospolity, zaburzenia wzrostu kości u dzieci, osteporoza.

Przeciwwskazania do naświetlań Słońcem Helioterapii- gruźlica płuc, niewydolność krążenia, stany nowotworowe, nadczynność tarczycy, zawansowana miażdżyca.

Promienie słoneczne zawierają w swym składzie 59-66% prom IR, 33-40% prom widzialnego i 1-2% prom UV.do Ziemi dociera prom UV o dł powyżej 270nm.

Laseroterapia

Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation.

Aby zrozumieć mechanizm powstawania promieniowania laserowego należy wyjaśnić trzy podstawowe zjawiska: absorbcji, emisji spontanicznej i emisji wymuszonej.

Emisja wymuszona

Fala padająca przejmuje energię fotonu, nic nie tracąc ze swojej energii ulega tym samym wzmocnieniu. Kwant promieniowania wymuszonego jest identyczny z kwantem wymuszającym emisję co oznacza że częstotliwość promieniowania z emisji wymuszonej jest taka sama jak promieniowania wymuszającego. Identyczne są również fazy tych promieniowań, a emisja odbywa się w tym samym kierunku. Cechy te właściwe są promieniowaniu laserowemu, które jest promieniowaniem wymuszonym.

Zasada działania lasera.

Polega na zmniejszeniu podczas oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego z materią, prawdopodobieństwa absorbcji i emisji spontanicznej na korzyść emisji wymuszonej.

Budowa lasera.

Każdy laser składa się z trzech podstawowych elementów:

• ośrodka czynnego lasera którym może być gaz, ciało stałe lub półprzewodnik.

• Układu pompującego czyli źródła energii wzbudzenia które może być termiczne, elektryczne, radioaktywne lub chemiczne.

• Z komory rezonatora optycznego w którym dwa równoległe zwierciadła nieprzepuszczalne i półprzepuszczalne odpowiadają za kierunkowość emisji promieniowania.

Ośrodek optyczny znajduje się w komorze rezonatora optycznego pomiędzy dwoma równoległymi zwierciadłami.

Działanie lasera przebiega w trzech etapach:

1.wzbudzenie atomów ośrodka laserowego pod wpływem dostarczonej energii. Większość atomów znajduje się w stanie o najniższej wartości energii. Warunkiem wystąpienia akcji laserowej jest odpowiednia przewaga atomów wzbudzonych energetycznie, co oznacza ze należy dostarczyć układowi atomowemu energii. Jest to tzw. pompowanie ośrodka. Najczęściej dokonuje się to za pomocą energii świetlnej lub elektrycznej. W ten sam sposób zostaje wytworzony stan inwersji obsadzeń tzn. atomy zostają przeniesione na wyższy poziom energetyczny. Wzbudzony atom emituje przypadkowo określony foton.

2.stymulowanie emisji dalszych fotonów. Emitowany foton wymusza emisję takich samych atomów z kolejnych atomów ośrodka. Proces ten przebiega w kierunku prostopadłym do zwierciadła. Dzięki wielokrotnemu odbiciu promieni od zwierciadeł zwiększa się gęstość promieniowania wymuszającego i długość drogi jego oddziaływania atomami ośrodka. Po osiągnięciu przez ośrodek stanu wzbudzenia, wystarczy pojawienie się jednego fotonu poruszającego się równolegle do osi rezonatora, aby rozpoczął się lawinowo narastający proces emisji wymuszonej.

3.emisja promieniowania laserowego. Następuje kiedy wiązka drgających w jednym kierunku promieni jest wystarczająco intensywna, aby doszło do uwolnienia tej energii przez półprzepuszczalne zwierciadło.

Cechy charakterystyczne promieniowania laserowego.

1.Monochromatyczność (monoenergetyczność lub jednobarwość). Cecha ta oznacza ze promieniowanie emitowane przez lasery ma prawie jednakową długość fali.

2.Spójność (kocherencja) jest to czasoprzestrzenne uporządkowanie drgań fali świetlnej co oznacza że składa się ona z długich i identycznych ciągów falowych.

3.Równoległość (kolimacja) mała rozbieżność kontowa wiązki, co oznacza ze wiązka promieni wysyłana na dużą odległość minimalnie zmienia rozmiar.

4.Intensywność co oznacza ze cała moc promieniowania zawarta jest w wąskiej wiązce promieni światła laserowego.

Podział laserów.

Według rodzaju zastosowanego w nich środka czynnego, wyróżniamy lasery:

-gazowe - gdzie ośrodkiem czynnym są atomy gazów zwykle helu, neonu czsem szlachetnych jak argon, krypton, ksenon.

-półprzewodnikowe - gdzie ośrodkiem czynnym jest dioda półprzewodnikowa najczęściej z arsenku galu.

-cieczowe

-lasery z zastosowaniem ciała stałego.

Ze względu na moc promieniowania wyróżnia się lasery dużej mocy poniżej 500mV, lasery średniej mocy 7-500mV i lasery małej mocy 1-6mV.

W zależności od długości fali można podzielić lasery na pracujące w ultrafiolecie czyli poniżej 400nm, pracujące w paśmie widzialnym 400-780nm, pracujące w podczerwieni powyżej 780nm.

Ogólnie lasery możemy podzielić na wysoko i niskoenergetyczne. Lasery wysoko energetyczne stosowane są w chirurgii. Lasery niskoenergetyczne emitujące promieniowanie o małej mocy znajdują zastosowanie w tzw. biostymulacji laserowej. Nazwę tę wprowadził węgier o nazwisku Nester.

W biostymulacji znajdują zastosowanie lasery helowo-neonowe emitujące widzialne promieniowanie czerwone. Długość fali to 632nm, a głębokość absorbcji w głąb tkanek 1-1,5cm, oraz lasery półprzewodnikowe zwykle z diodą arsenkowo-galową emitujące bliskie promieniowanie podczerwone o długości fali ok. 900nm i głębokości absorbcji od 3-5cm.

Podział ze względu na klasy bezpieczeństwa.

Klasa I

Lasery całkowicie bezpieczne. Maksymalny poziom dopuszczalnej ekspozycji nie może być przekroczony w żadnych warunkach.

Klasa II

Lasery niecałkowicie bezpieczne. Emitujące promieniowanie widzialne. Ochrona oczu jest uzyskiwana w wyniku odruchu mrugania.

Klasa IIIa.

Lasery niebezpieczne. W przypadku patrzenia w wiązkę przez przyrządy optyczne.

Klasa IIIb.

Lasery niebezpieczne w każdym przypadku patrzenia w wiązkę laserową zarówno bezpośrednio padającą jak i po odbiciu zwierciadlanym.

Klasa IV

Lasery dużej mocy, należy chronić oczy i skórę, zarówno przed promieniowaniem bezpośrednim jak i rozproszonym.

Działanie biologiczne promieniowania laserowego.

Na poziomie komórkowym przejawia się zwiększenie syntezy kolagenu, białek kwasu rybonukleinowego oraz ATP. Usprawnieniu ulega również dysocjacja hemoglobiny co wpływa korzystnie na zaopatrzeni tkanek w tlen. Stwierdzono korzystny wpływ promieniowania laserowego na leczenie uszkodzeń i stanów zapalnych tkanek miękkich, szczególnie objawia się to w leczeniu ran i owrzodzeń. Promieniowanie laserowe stosuje się również w leczeniu złamań kości, pod jego wpływem zwiększa się unaczynienie oraz występuje szybsze formowanie się kostniny w miejscu złamania.

Działanie przeciwbólowe promieniowania laserowego wiąże się z jego wpływem na stan czynnościowy naczyń tętniczych i włosowatych oraz zwiększeniem odpływu limfy z miejsc dotkniętych stanem zapalnym. Wpływ na skutek przeciwbólowy ma również zwiększenie zawartości endorfin oraz usprawnienie komórkowych procesów metabolicznych.

Wskazania do stosowania biostymulacyjnej terapii laserowej.

1.Trudno gojące się rany, owrzodzenia i odleżyny.

2.Blizny,

3.Przewlekłe stany zapalne.

4.Utrudniony wzrost kości.

5.Choroba zwyrodnieniowa stawów.

6.Zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii najczęściej lędźwiowego i szyjnego odcinka kręgosłupa.

7.Zapalenie okołostawowe.

8.Stany przeciążenia mięśni i tkanek około stawowych.

9.Zapalenie ścięgien.

10.Zapalenie pochewek ścięgnistych i kaletek stawowych.

11.Nerwobóle nerwów obwodowych.

12.Neuropatia cukrzycowa.

13.Trądzik pospolity.

Przeciwwskazania.

Przyjmuje się za obowiązujące przeciwwskazania do stosowania promieni podczerwonych.

Obrzęki, zaburzenia czucia, świeże urazy grożące krwawieniem i skłonność do krwawień, zakrzepowe zapalenie żył, choroby nowotworowe, u ludzi w wieku starczym oraz z miażdżycą, niewydolność krążenia, nadciśnienie tętnicze, ciąża, czynna gruźlica płuc.

Techniki naświetlań.

Terapia laserowa polega na doprowadzeniu określonej dawki promieniowania do obszaru objętego patologią. Techniki naświetlań można podzielić na kontaktowe i bezkontaktowe.

Techniki bezkontaktowe.

Stosowane są w tych chorobach w których nie jest wskazany kontakt sondy zabiegowej ze zmiana chorobową. Np. w owrzodzeniach podudzi, w półpaścu i ropnych ranach, trądziku.

Technika ta charakteryzuje się prostotą wykonania oraz pełnym komfortem pacjenta.

Wadą tej techniki są straty energii powstające w wyniku rozproszenia i odbicia fali świetlnej na powierzchnie tkanki. Technika ta nie wymaga przygotowania pola zabiegowego. Technika bezkontaktowa może być punktowa lub powierzchniowa. W naświetlaniu powierzchniowym wykorzystuje się pojedynczą wiązkę światła rozogniskowaną na wybrane pole albo wiele punktowych wiązek wykorzystujących tzw. sondę prysznicową. Do pokrycia pewnej powierzchni promieniowaniem można używać również sondy punktowej i wykonujemy to przez tzw. przemiatanie inaczej skanowanie danego obszaru czyli systematyczne przesuwanie sondy nad okolicą zabiegową. Sposób ten jest wyczerpujący dla osób wykonujących zabieg i mało precyzyjny. Lepszym sposobem jest skanowanie automatyczne jeśli mamy do czynienia z laserem ze skanerem.

Techniki kontaktowe z wykorzystaniem specjalnej sondy ręcznej. Wśród tych technik wyróżniamy: przemiatanie, technikę z uciskiem pulsacyjnym tzw. dziobanie.

Wszystkie techniki kontaktowe wymagają wstępnego przygotowania powierzchni naświetlanej, chodzi tu o umycie i odtłuszczenie skóry.

Przemiatanie metodą kontaktową i jest rzadko stosowane.

Technikę z uciskiem stosuje się w celu zwiększenia głębokości penetracji promieniowania w głąb tkanek.

Technika z uciskiem pulsacyjnym tzw. dziobanie powoduje dodatkowo masaż naświetlanego miejsca i wykorzystywane jest to w schorzeniach przebiegających z obrzękiem, w praktyce często łączy się obydwie techniki najczęściej metodą kontaktową naświetlanie punktów bolesnych po czym naświetlanie jedną z technik bezkontaktowych. W każdej technice należy przestrzegać aby wiązka promieniowania padała na tkankę pod kątem prostym.

Metody zabiegów promieniowaniem laserowym małej mocy.

Czas naświetlania w trakcie zabiegu waha się od kilkunastu sekund do ok. 20min . O stosowanej dawce decyduje wartość zaleconej energii oraz powierzchni i czasu naświetlania. W przypadku laserów helowo-neonowych, wartość emitowanej mocy jest stała i podana w charakterystyce technicznej danego urządzenia. Wartość ekspozycji liczy się wówczas mnożąc moc promieniowania razy wartość zabiegu. E=pxt [J]=[Wxs] na jeden zabieg przypada 24J.

Znając geometrię wiązki promieniowania laserowego najczęściej jest to stożek lub walec, można policzyć moc wiązki, dostarczonej na jednostkę powierzchni. Wielkość tą nazywamy powierzchniową gęstością mocy PD=P/S [W/cm²]. Informuje nas ona jaką energię dostarczamy na jednostkę powierzchni w jednostce czasu w trakcie wykonywania zabiegu. W tym celu powierzchniową gęstość mocy mnoży się przez czas trwania zabiegu i otrzymujemy powierzchniową gęstość energii. ED=PDxt [I/cm²]

Opisany sposób obliczania dawki energii jest ścisły jeśli używamy lasera pracującego w trybie ciągłym. W przypadku laserów podczerwieni działających impulsowo konieczne jest dokonanie obliczenia wartości ekspozycji odpowiadającej energii wyrażonej w dżulach [J] a działającej na cm² powierzchni napromieniowanej w czasie jednej sekundy. E=M_s x t_imp x f

E-wartość ekspozycji [J], M-moc szczytowa impulsu [W], t-czas

impulsu [s], f-częstotliwość impulsu [Hz],

KĄPIELE ELEKTRYCZNO WODNE

Są to zabiegi elektrolecznicze w których część lub całe ciało znajdujące się w kąpieli wodnej poddane zostaje działaniu prądu stałego.

Wyróżnia się kąpiele całkowite i częściowe.

KĄPIEL ELEKTRYCZNO-WODNA CAŁKOWITA

Kąpiel wykonuje się w specjalnej do tego celu skonstruowanej wannie zbudowanej z materiału izolującego. W ścianach wanny umieszczone są duże, płaskie elektrody węglowe, zabezpieczone przed możliwością bezpośredniego kontaktu z ciałem chorego, płaskimi ażurowymi osłonami. Kąpiele te wykonuje się w wodzie o temperaturze od 35 do 38°C. Zespół przełączników dwupozycyjnych umożliwia połączenie bieguna z odpowiednią elektrodą.

METODYKA ZABIEGU

Po napełnieniu wodą wanny ustawia się przełączniki aparatu w położeniu odpowiadającym żądanemu przepływu prądu. Włączamy prąd stopniowo i powoli, po upływie ok. 5min od zanurzenia chorego w wodzie. W czasie zabiegu nie wolno ani dolewać ani wypuszczać wody z wanny. Nie wolno wkładać ręki do wanny. Nie wolno dotykać chorego ani oddalać się. Duża powierzchnia zanurzonego w wodzie ciała stanowi wrota wejścia prądu co pozwala na zastosowanie dużych dawek natężenia rzędu od 20 do 50 mA. Czas zabiegu od 5 do 10 min. po upływie zabiegu dawkę prądu sprowadzamy do pozycji 0 i dopiero wtedy pozwalamy choremu opuścić wannę. Przepływ prądu może być podłużny lub poprzeczny. Wpływ kąpieli elektryczno-wodnej całkowitej na ustrój polega na działaniu termicznym i hydrostatycznym wody, a także chemicznym w przypadku zastosowania wody mineralnej do kąpieli. W czasie zabiegu kąpieli galwanicznej następuje spadek ciśnienia krwi, zwiększa się nieco napięcie mięśniowe, kąpiel ma kojący wpływ na układ nerwowy.

WSKAZANIA

1.Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa

2.Zmiany zwyrodnieniowe stawów obwodowych

3.Nerwica wegetatywna

4.Niedowłady i nerwobóle

5.Zaburzenia ukrwienia obwodowego.

KĄPIEL ELEKTRYCZNO-WODNA KOMOROWA TZW CZTEROKOMOROWA

Wykorzystuje się tu specjalny zestaw w skład którego wchodzą 4 wanienki na wodę, stołek z regulowaną wysokością, oraz urządzenie będące źródłem prądu stałego. W ścianach każdej wanienki znajduje się kieszeń z otworami w której umieszczona jest elektroda. Na płycie czołowej aparatu znajduje się potencjometr oraz zespół przełączników dwupozycyjnych umożliwiający dobór odpowiedniego kierunku przepływu prądu podczas zabiegu. Zależnie od wskazań może to być kierunek zstępujący lub wstępujący. Kierunek wstępujący jest gdy kkg(-) a kkd(+). Prąd przepływa przez kończyny i boczne części tułowia oraz częściowo o małym natężeniu ukośnie przez tułów między przeciwległymi kończynami. Kąpiel wstępująca powoduje zwiększenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego, zwiększony dopływ krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych, zwiększony krwi żylnej z kończyn dolnych i narządów wewnętrznych objętych ukrwieniem żyły wrotnej, zwiększony dopływ krwi żylnej z serca do płuc.

Kąpiel zstępująca powoduje obniżenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego, zwiększony dopływ krwi tętniczej do kończyn dolnych i narządów wewnętrznych objętych ukrwieniem żyły wrotnej, zwiększony dopływ krwi z krążenia małego do serca, zwiększony dopływ krwi żylnej z płuc i kończyn górnych.

METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW

Przed zabiegiem należy dokonać analizy stanu krążenia pacjenta, a w czasie zabiegu kontrolować jego samopoczucie. Wanienki wypełnione są do 2/3 pojemności wodą o temp.35-38°C. Przed wykonaniem zabiegu dokonuje się próby przepływu prądu, zanurzając obydwie ręce w wanienkach których elektrody podłączone są do różnoimiennych biegunów, podczas gdy druga osoba płynnie zwiększa natężenie. Po dokonaniu próby natężenie prądu sprowadza się do pozycji zerowej a następnie wyłącza urządzenie. Chorego sadowi się na stołku i zanurza kończyny w wanienkach. Kończyny dolne poniżej stawów kolanowych, górne powyżej stawów łokciowych. Wrotami wejścia prądu jest powierzchnia skóry zanurzonych w wodzie kończyn. Po włączeniu aparatu zwiększa się stopniowo natężenie do wartości zleconej przez lekarza. Natężenie wynosi 10-30mA. Czas zabiegu 10-20min. W czasie zabiegu nie wolno wyjmować kończyn z wody i nie wolno zmienić kierunku przepływu prądu.

WSKAZANIA

1.Zapalenia wielo-nerwowe tzw. polineuropatie.

2.Nerwobóle, niedowłady

3.Zespóły bólowe przebiegające w chorobie.

4.Choroba zwyrodnieniowa stawów.

5.Nerwica wegetatywna.

6.Zaburzenia ukrwienia obwodowego.

PRZECIWSKAZANIA

1.Niedociśnienie

2.Znaczne nadciśnienie tętnicze

3.Stany gorączkowe

4.Pacjenci z wszczepionymi rozrusznikami serca.

5.Niewydolność krążenia.

DWUKOMOROWE KĄPIELE GALWANICZNE

1.KĄPIEL DWUKOMOROWA KOŃCZYN GÓRNYCH

Prąd przepływa przez kończyny i górną część klatki piersiowej. Elektrody włączamy do różnych biegunów. Natężenie od 6 do 15 mA.

2.KĄPIEL DWUKOMOROWA KOŃCZYN DOLNYCH

Prąd przepływa przez kończyny i okolicę podbrzusza. Natężenie od 10 do 20mA.

3.KĄPIEL DWUKOMOROWA KOŃCZYN PRAWYCH LUB LEWYCH.

Prąd przepływa przez kończynę górną, jedną stroną tułowia i kończynę dolną. Natężenie od 6 do 15mA dla kończyn lewych, od 10 do 20mA dla kończyn prawych.

!!!Nie należy stosować kąpieli przeciwległych kończyn.

KĄPIELE JEDNOKOMOROWE.

Kąpiele mogą być jedno lub dwubiegunowe. W kąpieli jednobiegunowej elektrody komory uważamy za czynne i włączamy je w zależności od wskazań do anody lub do katody. Elektroda bierna dla kończyny górnej ułożona jest w okolicy barku, a dla kończyny dolnej w okolicy pośladkowej. Włączamy ją do bieguna o znaku przeciwnym. Natężenie prądu od 6 do 15mA. Czas zabiegu ok. 15min. Jeżeli elektrody w wanience włączymy do różnoimiennych biegunów to określamy kąpiel elektryczną jako dwubiegunową. Czas zabiegu 6-15minut. Kąpiele jedno i dwubiegunowe kończyn stosowane są w nerwobólach, zaburzeniach naczyniowych i naczynioruchowych, oraz w przypadkach pourazowych nerwów obwodowych.

JONOFOREZA

Jonoforezą nazywamy zabieg elektro-leczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek przez skórę lub śluzówki jonów leku za pomocą prądu stałego. Do jonoforezy mogą być użyte tylko związki chemiczne ulegające dysocjacji elektrolitycznej. Dysocjacja elektrolityczna to zachodzący w roztworach wodnych samorzutny proces rozpadu cząstek elektrolitu (kwasów, zasad, soli) na jony obdarzone dodatnim lub ujemnym ładunkiem elektrycznym. Elektrolity ulegają w różnym stopniu dysocjacji elektrolitycznej. Tzw. elektrolity mocne jak kwas solny czy zasada sodowa dysocjują całkowicie, czyli wszystkie ich cząsteczki niezależnie od stężenia ulegają dysocjacji na jony. Natomiast słabe elektrolity np. kwas octowy czy kwas węglowy ulegają dysocjacji w mniejszym stopniu. Tylko część ich cząsteczek dysocjuje na jony podczas gdy reszta pozostaje nie zdysocjonowana.

Nasilenie dysocjacji określa stopień dysocjacji elektrolitycznej. Jest to stosunek liczby cząsteczek zdysocjonowanych do całkowitej liczby cząsteczek elektrolitu. Dla elektrolitów mocnych L=1 a w przypadku elektrolitów słabych wartość stopnia dysocjacji zależy od stężenia elektrolitu w roztworze i wzrasta wraz z rozcieńczeniem roztworu. Roztwór elektrolitu nie wskazuje żadnego ładunku elektrycznego ponieważ sumy występujących w nim dodatnich i ujemnych ładunków elektrycznych są równe. W polu elektrycznym jony ulegają przesunięciu zgodnie z prawem Kulomba. Jony obdarzone ładunkiem ujemnym czyli aniony podążają w kierunku bieguna dodatniego, zaś jony obdarzone ładunkiem dodatnim czyli kationy w kierunku bieguna ujemnego czyli katody. Zdolność ta została wykorzystana do jonoforezy.

Zgodnie z prawem Kulomba w zależności od znaku ładunku jonu który ma być wprowadzony, elektrodę łączy się z odpowiednim równoimiennym biegunem źródła prądu, aby dany jon był odpychany od elektrody w kierunku skóry. Drugą elektrodę zamykającą obwód wraz z podkładem zwilżonym wodą umieszcza się na skórze w dostatecznie dużej odległości. Używany do jonoforezy roztwór wodny związku chemicznego musi mieć odpowiednie stężenie przy którym w roztworze znajduje się najwięcej jonów. W celu określenia optymalnego do jonoforezy stężenia jonów danego elektrolitu, wykonuje się specjalne badanie konduktometryczne. Istotą tego badania jest określenie zależności między stężeniem danego związku chemicznego w roztworze a jego przewodnictwem elektrycznym. Czyli rozwór o jakim stężeniu ma największe przewodnictwo, jest to stężenie najbardziej odpowiednie do jonoforezy. Badanie konduktometryczne wykonuje się w stałej temperaturze, ponieważ ruchliwość jonów wpływająca na przewodnictwo roztworu, zmienia się w zależności od temperatury. Ważne jest również określenie rodzaju ładunku, którym obdarzony jest jon przewidziany do jonoforezy. Dokonuje się tego badaniem elektrolitycznym za pomocą tzw. elektroforezy bibułowej. W tym celu na pasek bibuły zwilżonej roztworem chlorku sodu, nanosi się kroplę badanego roztworu a następnie łączy bibułę z biegunami prądu stałego. W przypadku obecności jonów w roztworze zostają one siłami pola elektrostatycznego przemieszczane w kierunku różnoimiennych biegunów. Przemieszczanie badanego jonu określa się dzięki reakcji barwnych powodujących zmianę barwy bibuły na skutek reakcji zachodzącej między badanym jonem a odpowiednio dobranym odczynnikiem.

Wykazano że tkanki mają ograniczone możliwości gromadzenia jonów wprowadzonych do nich za pomocą jonoforezy. Właściwość tą określamy jako pojemność jonową tkanek, czyli zdolność do przyjęcia określonej ilości jonów bez wzglądu na czas trwania jonoforezy i wartość natężenia prądu. Zwiększenie czasu jonoforezy oraz wartości stężenia prądu jest w naturalny sposób ograniczony tolerowaniem prądu galwanicznego przez skórę. Stosowanie dużych natężeń prądu lub mniejszych natężeń w długim czasie, wyzwala ból i może być przyczyną wystąpienia uszkodzenia elektrolitycznego skóry. Istotnym czynnikiem wnikania jonów do skóry jest ich ruchliwość w polu elektrycznym. Wszystkie jony wykazujące dużą ruchliwość stanowią konkurencję dla jonów które pragnie się wprowadzić do skóry. Jony te nazywa się konkurencyjnymi. Mogą to być jony OH⁻, H⁺, oraz inne jony znajdujące się w podkładzie czy też na powierzchni skóry. Jony których obecność jest niepożądana nazywa się jonami pasożytniczymi. Występują one głównie na skutek zanieczyszczeń skóry. Jony wprowadzone do skóry drogą jonoforezy gromadzą się w niej na granicy naskórka i skóry właściwej, w pobliżu powierzchownej sieci naczyń krwionośnych, skąd zostają odprowadzone z prądem krwi w głąb ustroju. Stwierdzono lepsze wchłanianie kationów niż anionów oraz to że jony wnikają do skóry drogą wykazującą najmniejszy opór dla prądu elektrycznego. Tzn. ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów łojowych.

ZALETY LECZNICZE JONOFOREZY

1.Aktywne składniki leków najpierw docierają do miejscowych komórek a dopiero potem do wątroby gdzie głównie ma miejsc ich metabolizowanie.

2.Na leki nie wpływa szeroki zakres pH występujący w przewodzie pokarmowym.

3.Miejscowo można stosować niewielkie dawki leków co sprawia ze działają one tylko na ograniczone tkanki, trudno jest przedawkować lek.

4.Miejscowa koncentracja danego leku jest większa niż przy wprowadzeniu tego środka innymi sposobami.

ROZTWORY LEKÓW UZYWANE DO JONOFOREZY

Roztwory leków stosowane do zabiegów są zazwyczaj bezbarwne. Na każdej butelce musi być kartka z nazwa leku i jego stężenie. Dodatkowo zapisujemy nazwisko pacjenta. Do jonoforezy stosujemy leki o małym stężeniu. Najczęściej 1 lub 2 %. Lepszy jest wtedy stopień dysocjacji leków i lepsze jego wchłanianie. Aby ułatwić przenikanie leku do skóry można przed zabiegiem jonoforezy ogrzać skórę soluxem. Ogrzewa się także podkłady mocząc je w ciepłej wodzie. Nie wolno ogrzewać roztworów histaminy, acetylocholiny i antybiotyków. Leki mogą być w stężeniu odpowiednim do zabiegu lub w stężeniu silniejszym i wówczas należy je rozcieńczyć wodą destylowaną lub solą fizjologiczną. Leki przechowujemy w chłodnym miejscu i w ciemnych butelkach.

ZESTAWIENIE LEKÓW I BIEGUNÓW WPROWADZAJĄCYCH JONY

Jodek potasu (KJ)-J^—katoda- rozmiękczający wpływ na blizny

Chlorek wapnia (CaCl₂)-Ca²⁺-anoda-diałanie: odczulające, przeciwzapalne, uszczelnianie naczyń

Siarczan sodu (ZnSO₄)-Zn²⁺- anoda- działanie: leczenie owrzodzeń troficznych

Lignokaina, xylocaina, bupivicaina - anoda- działanie przeciwbólowe.

Adrenalina - anoda - zwęża naczynia krwionośne, powoduje skurcz mięśni gładkich.

Penicylina - katoda - działanie bakteriostatyczne

Streptomycyna, neomycyna - anoda - działanie bakteriostayczne.

Hydrokortyzon, salu-dacortin, - katoda - działanie przeciwzapalne.

Butapirazol - anoda - działanie przeciwzapalne

Pridazol - anoda - rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Roztwór wodorotlenku sodowego NaOH - OH^—katoda - działanie przeciwzapalne i gojenie owrzodzeń troficznych.

Witamina B₁ - anoda

Witamina C - katoda

Witamina Pp - katoda

Kwas octowy - katoda - rozpuszczanie złogów wapnia w zapaleniu kostniejącym mięśni lub w zapaleniach okołostawowych.

Borowina - katoda

Oprócz wodnych roztworów leków można stosować leki w hydrofilnych żelach np. olfen, fastum, naproxen, profanit, - katoda

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE JONÓW.

JONY METALI

Właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze jonów metali polegają na ścinaniu białka tkanek. Stopień odczynu zależy od natężenia prądu, czasu przepływu i stężenia użytego roztworu. Jony miedzi stosowane są w leczeniu grzybicy.

JONY WAPNIA

Mają działanie resorbcyjne, przeciwzapalne, odczulające, przeciwkrwotoczne (uszczelniają naczynia włosowate), przyspieszają procesy regeneracji tkanki nerwowej.

Zastosowanie: nerwobóle, obrzęki troficzne, po wylewach krwawych do mięśni, w odczuleniach, w stanach zapalnych gałki ocznej, krtani, obwodowych zaburzeniach naczynioruchowych i w utrudnionym zroście kości.

JONY SALICYLU

Zmniejsza odczyny zapalne i bóle w chorobach reumatycznych.

JON JODU

Wywiera działanie zmiękczające na tkankę łączną, uzyskuje się zmiękczenie blizn, bliznowców, zrostów i zgrubień łącznotkankowych, w przypadku jonów jodu możemy wydłużyć czas zabiegu do 3omin, gdyż jony te bardzo powoli się wchłaniają.

JONY HISTAMINY I ACETYLOHOLINY

Należą do związków szybko wnikających przez skórę, wywołują stan znacznego rozszerzenia naczyń krwionośnych, zarówno włosowatych jak i większych, położonych głębiej. Po jonoforezie z użyciem tych leków może wystąpić odczyn ogólny czasem nawet bardzo silny, powinno się wykonywać w obecności lekarza. Czas zabiegu od 3 do 5 minut.

JONY ANTYBIOTYKÓW

Powodują wzrost odporności miejscowej na zakażenia, stosujemy w bakteryjnych stanach zapalnych skóry i tkanek miękkich. Konieczna próba uczuleniowa.

JONY HYDROCORTYZONU I SALU-DACORTIN

Mają działanie przeciwzapalne , stosowane w stanach zapalnych skóry, tkanek miękkich, drobnych stawów, torebek ścięgnistych, w stanach zapalnych gałki ocznej.

METODYKA ZABIEGU JONOFOREZY

1.Przed zabiegiem należy dokładnie oczyścić i odtłuścić skórę alkoholem, szczególnie w przypadku stosowania maści lub innych leków.

2.Na skórze układa się tzw. podkład lekowy, cienki, nasycony lekiem użytym do jonoforezy, na niego kładzie się podkład pośredni zwilżony ciepłą wodą.

3.Elektrody wraz z podkładami przykrywa się ceratą lub folią a następnie mocuje się na skórze.

4.Elektrody powinny być z folii cynowej, ponieważ inne metale mogą ulec wprowadzeniu do skóry w czasie zabiegu lub wchodzić w reakcję z jonami znajdującymi się w roztworze.

5.Należy bezwzględnie dbać o świeżość roztworów, leki ampułkowe przyrządzamy bezpośrednio przed zabiegiem.

6.Przed zwilżeniem podkładu obowiązuje dokładne sprawdzenie rodzaju leku oraz jego stężenie. Podkłady nasycone lekiem używamy jednorazowo, podkłady pośrednie mogą być używane wielokrotnie, a po każdym zabiegu należy dokładnie wypłukać i wysuszyć. Podkłady pośrednie używamy stale do tych samych leków.

DAWKOWANIE NATĘŻENIA.

Do jonoforezy stosuje się słabe dawki natężenia prądu czyli od 0.01 do 0.1mA/cm². w przypadku okolicy wrażliwej jak np. oko nie przekracza się ogólnej dawki 2 mA, a w okolicy głowy i szyi ogólna dawka od 3 do 6mA. Czas jonoforezy od 10 d0 30min, najczęściej 15-20min.

JONOFOREZA UCHA

Małym gazikiem nasączonym lekiem zatykamy ucho. Drugi gazik nasączony lekiem układamy na małżowinie usznej, na nim układamy podkład i elektrodę pośrednią. Elektrodę bierną układamy na karku po stronie przeciwnej. Natężenie od 1 do 3mA.

JONOFOREZA OKA

Podkład lekowy układamy na zamkniętej powiece, na nim podkład pośredni i małą owalną elektrodę oczną. Elektrodę bierną układamy na karku po stronie przeciwnej. Natężenie od 1 do 2mA.

JONOFOREZA TRANSCEREBRALNA (ŚRÓDMÓZGOWIA)

Polega na wprowadzeniu jonów wapnia lub jodu przez gałki oczne. Zabieg ma celu wywołanie przekrwienia czynnego w półkuli mózgowej oraz poprawę krążenia w kończynach porażonych. Zabieg ten zwiększa ciśnienie tętnicze w obrębie ucha środkowego i w naczyniach siatkówki.

Wykonanie

Na zamknięte powieki układa się podkłady lekowe nasycone 1% roztworem jodku potasu lub chlorku wapnia. Następnie układamy podkłady pośrednie i małe owalne elektrody oczne podłączone do odpowiedniego bieguna. Elektroda bierna umieszczona jest na potylicy. Jonoforeza ta stosowana jest w leczeniu porażeń połowiczych, po wylewach do mózgu i po zatokach mózgowych.

JONOFOREZA HISTAMINOWA

Zabieg powinien być przeprowadzony pod nadzorem lekarza.

Histamina może wywołać odczyn ogólny. Mogą wystąpić bóle głowy, wymioty, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia akcji serca. Histamina powoduje silne rozszerzenie naczyń krwionośnych zarówno tętniczych jak i włosowatych. Jony histaminy utrzymują się w tkance podskórnej do 48godzin. Czas zabiegu jest krótki od 3 do 5 minut.

Prądem zmiennym nazywamy taki prąd, który okresowo zmienia kierunek i wartość natężenia.

Do impulsów o małej częstotliwości zalicza się prąd złożony z impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i częstotliwości od 0.5 do 500Hz.

Prądy te można podzielić na trzy grupy:

1. Prądy złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu.

2. Prądy zwane eksponancjalnymi złożone z impulsów o przebiegu trójkątnym, których natężenie narasta wykładniczo czyli eksponencjalnie. Odmianą ich jest prąd o impulsach w kształcie trapezu.

3. Prądy powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego składającego się z impulsów stanowiących połówkę sinusoidy. (prądy diadynamiczne)

Nowoczesne aparaty do elektrolecznictwa stwarzają możliwości doboru odpowiedniego rodzaju prądu. Umożliwiają regulowanie czasu przerwy, czyli odstępów między poszczególnymi impulsami, dokładne określenie parametrów danego impulsu, modulowanie impulsów w fale o różnym kształcie obwiedni np..: trójkąta, trapezu, lub połówki sinusoidy, regulowanie liczby modulacji, która wynosi zwykle od kilku do kilkunastu na minutę.

F=1/T [Mz]

Każdy prąd złożony z impulsów można dokładnie określić biorąc za podstawę jego pięć charakterystycznych cech czyli parametrów prądu impulsowego.

Miarą narastania i opadania natężenia w impulsie jest czas w którym określa się wartość szczytową oraz czas w którym opada do wartości szczytowej. Miarą natężenia w pojedynczym impulsie jest wartość jego amplitudy zwana również wartością szczytową natężenia. Miarą częstotliwości impulsów może być również okres T odpowiadających czasowi powtarzania który jest sumą czasu trwania i następującej po nim przerwy.

Współczynnik wypełnienia określa stopień wypełnienia impulsami w przebiegu każdego prądu impulsowego i jest to stosunek czasu trwania impulsu do okresu. Ponieważ czas trwania impulsu i czas trwania przerwy są w prądzie impulsowym stałe stąd w przypadku gdy są one sobie równe, wartość współczynnika wypełnienia wynosi 0.05. W miarę wydłużania czasu przerwy i skracania czasu impulsu wartość współczynnika wypełnienia dąży od 0.05 d0 0. A w przypadku wydłużania czasu impulsu i skracania czasu przerwy dąży od 0.05 do 1.

Między częstotliwością a okresem zachodzi związek:

f=1/T [Mz]

f=1/timp+tp

Znajomość tej zależności jest niezbędna przy obsłudze aparatów do elektroterapii, które mają tylko regulację czasu trwania impulsu i częstotliwości. Ponieważ stosunek czasu trwania impulsu do czasu trwania przerwy odgrywa znaczną rolę w pobudzaniu tkanki nerwowej i mięśniowej, osoba wykonująca zabieg musi obliczyć częstotliwość prądu impulsowego. Częstotliwość wyrażamy w Hz czyli jest to liczba impulsów występujących w czasie jednej sekundy.

Prądy diadynamiczne (prądy Bernarda)

MF monofaza stała

DF di faza stała

Prądy diadynamiczne inaczej zwane prądy Bernarda zostały wprowadzone do lecznictwa przez francuskiego lekarza Bernarda ok. 1932r. Działają one nie tylko na tkanki położone głębiej. Bernard opisał 6 rodzajów prądów diadynamicznych. Wywodzą się one z dwóch podstawowych rodzajów prądów impulsowych o częstotliwości 50 i 100Hz. Przez zastosowanie zmiany tych prądów w odpowiednich stosunkach czasowych, ich modulowanie oraz przerywanie, uzyskuje się cztery pozostałe rodzaje prądów. Zasadniczym elementem prądu diadynamicznego jest prąd impulsowy wytworzony wyłącznie z dodatnich wychyleń sinusoidalnego prądu zmiennego tzw. dosis.

Rodzaje prądów diadynamicznych.

Prąd DF di faza stała

Powstaje z jedno połówkowo wyprostowanego prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50Hz na drugi taki sam z przesunięciem fazy o 180⁰. W rezultacie powstaje prąd o częstotliwości 100Hz w którym czas trwania impulsu wynosi 10ms.

Zastosowanie: Stosuje się go jako pierwszy prąd przed zabiegami innymi prądami galwanicznymi. Celem jest uzyskanie zmiany przewodnictwa tkankowego i pokonanie oporu skóry. Ma zastosowanie w leczeniu zaburzeń ukrwienia obwodowego przebiegających ze stanem skurczowym naczyń oraz w przeczulicy skóry. Przy zastosowaniu dużych dawek chory odczuwa piekącą wibrację. Do prądu DF następuje szybkie przyzwyczajenie.

Działanie.

Silne właściwości przeciwbólowe (podwyższa próg odczuwania bólu), poprawia krążenie obwodowe, działa korzystnie na zmianę przewodnictwa tkankowego, obniża napięcie mięśniowe, wywołuje uczucie mrowienia.

Prąd MF (monofaza stała)

Jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz w czasie trwania przerwy 10ms i czasie trwania przerwy 10ms. Prąd ten jest odczuwany jako silna wibracja. Stosujemy go zazwyczaj po uprzednim zastosowaniu prądu DF.

Działanie:

1. Rozszerza bardzo silnie naczynia krwionośne.

2. Działa przeciwbólowo a działanie to osiąga później niż prąd DF.

3. Wywołuje uczucie wibracji.

4. Powoduje wzmożenie napięcia mięśniowego.

5. Przyzwyczajenie do tego prądu występuje znacznie później niż do prądu DF.

6. Prąd MF utrwala działanie przeciwbólowe prądu DF

DF

CP

Prąd CP składa się z prądu MF i DF.

Czas przepływu każdego z tych prądów to 1 sekunda.

Działanie:

Naprzemienne zastosowanie tych dwóch prądów o ostrym przejściu jednego w drugi działa silnie przekrwiennie i przeciwbólowo. Zmniejsza napięcie mięśni poprzez izometryczną gimnastykę. Poprawia trofikę tkanek. Odczuwany jest na przemian jako mrowienie i silna wibracja. Przyzwyczajenie do tego prądu nie występuje. Może wystąpić przy zbyt wydłużonym czasie zabiegu. Przekroczenie progu motorycznego powoduje rytmiczne skurcze w miejscu zabiegu.

Zastosowanie:

1. W atoniach mięśni.

2. W leczeniu zesztywnień stawowych.

3. W stanach pourazowych z obrzękiem.

4. W zaburzeniach troficznych.

5. W odmrożeniach

6. W leczeniu zespołów bólowych

7. Nie należy stosować tego prądu w okolicy powłok brzusznych gdyż jelita zbudowane z mięśni gładkich mogą zareagować bolesnym skurczem.

Prąd LP (prąd modulowany w długich okresach)

Prąd ten uzyskuje się przez nałożenie na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180⁰. Czas trwania modulacji wynosi 10s a czas trwania części niezmodulowanej 6s. Przyzwyczajenie do prądu LP nie występuje. W mięśniach gładkich może wywołać skurcz lecz jest on nie bolesny. Szczególnie silne działanie przeciwbólowe, przekrwienne okolicy poddanej zabiegowi, odczuwany podobnie jak CP ale znacznie łagodniej.

Zastosowanie.

1. W leczeniu zespołów bólowych.

2. W nerwobólach.

3. W bólach mięśniowych.

4. W stanach obniżonego napięcia mięśniowego.

Prąd RS (rytm synkopowy)

Jest modyfikacją prądu MF. Zwany również monofazą przerywaną. Czas przepływu prądu 1s i czas przerwy 1s.

Działanie:

Prąd wywołuje silne skurcze mięśni szkieletowych zdrowych lub z bardzo małym odczynem zwyrodnienia. Przy wydłużonym czasie zabiegu może wystąpić efekt inhibicji wtórnej.

Zastosowanie:

1. Prąd ten używany jest do wybiórczej elektro gimnastyki mięśni szkieletowych nieodnerwionych.

2. Prąd ten odczuwany jest bardzo mocno.

Prąd MM (monofaza modulowana)

Prąd MM składa się z prądu MF modulowanego w amplitudzie i przerw. Wartości poszczególnych impulsów narastają i obniżają się miejscowo. Czas przepływu prądu 10s i czas przerwy również 10s

Działanie.

Lekka gimnastyka mięśni.

Zastosowanie.

Do elektrostymulacji mięśni lekko porażonych.

Inhibicja jest terminem wyrażającym zatrzymanie , zahamowanie lub zredukowanie częściowe pewnej funkcji.

Inhibicja pierwotna powoduje podniesienie progu bólu co jest równoznaczne z obniżeniem wrażliwości na ból. Odczyn inhibicji pierwotnej występuje szybko od chwili włączenia prądu odczuwanie prądu może być zniesione i aby je ponownie otrzymać należy zwiększyć natężenie prądu. Wartość natężenia prądu bólu wzrasta równocześnie. Jeśli stwierdza się zwiększenie obu wartości progowych, uzyskuje się odczyn inhibicji pierwotnej równoznaczny z obniżeniem wrażliwości na ból.

Inhibicja wtórna jest to odczyn przyzwyczajenia powstający skutkiem adaptacji do powtarzających się bodźców o tej samej mocy. Występuje ona zwłaszcza wtedy gdy częstotliwość impulsów nie będzie zmieniana np. przy zbyt długim czasie trwania jednego prądu diadynamicznego.

Działanie prądów diadynamicznych na ustrój.

1. Wpływ na naczynia krwionośne

Prądy diadynamiczne wywołują rozszerzenie naczyń krwionośnych (wpływ ciał histaminopochodnych). Jest ono wyrażone w okolicy katody. Rozszerzenie naczyń jest silniej wyrażone niż w przypadku prądu stałego, ponieważ prądy diadynamiczne pobudzają włókna nerwowe układu autonomicznego odpowiedzialne za rozszerzenie naczyń. Lepsze ukrwienie tkanek objętych działaniem prądów diadynamicznych powoduje zwiększenie przewodnictwa elektrycznego.

2. Wpływ na mięśnie szkieletowe.

Prąd MF o częstotliwości 50Hz powoduje wzmożenie napięcia mięśni. Prąd DF o częstotliwości 100Hz jego obniżenie. Naprzemienne stosowanie tych dwóch prądów, które występuje w prądzie CP i LP powoduje izometryczną gimnastykę mięśnia, a w następstwie jego przekrwienie i obniżenie napięcia. Właściwość ta jest wykorzystana w leczeniu zespołów bólowych przebiegających ze wzmożonym napięciem mięśni (dyskopatie, choroby zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa). Do elektrostymulacji czy pobudzenia skurczu mięśni szkieletowych, stosowane są prądy RS i MM, które składają się z szeregu impulsów oddzielone od siebie przerwami. W czasie działania otrzymujemy skurcz mięśnia, a w czasie przerwy jego rozluźnienie. Prądy RS i RM stosujemy do stymulacji mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych. Stosowanie tych prądów dla mięśni porażonych wiotko jest bezcelowe, ponieważ nie mogą one reagować na ten rodzaj prądu.

Działanie przeciwbólowe prądów diadynamicznych.

Działanie to wyraża się podwyższeniem progu odczuwania bólu. Oznacza to że jeśli przed zastosowaniem tych prądów jakiś bodziec o określonym natężeniu wywoływał ból to po zastosowaniu prądów diadynamicznych, ból nie występuje ponieważ jego natężenie jest niewystarczające do wywołania tego odczucia. Mechanizm przeciwbólowego działania prądów impulsowych, wyjaśnia nam również tłumiącym wpływem prądów elektrycznych w stosunku do bodźców bólowych bez zaburzenia przewodnictwa nerwu czuciowego.

Teoria Melzacka i Walla. (teoria bramy kontrolnej lub teoria kontrolowanego przepustu rdzeniowego)

Mechanizm przeciwbólowego działania prądów impulsowych tłumaczy teoria kontrolowanego przepustu rdzeniowego (teoria bramy kontrolnej) ogłoszona przez Melzacka i Walla. Według tej teorii w istocie galaretowatej rogów tylnych rdzenia kręgowego znajdują się komórki które kontrolują i selekcjonują bodźce dochodzące do rdzenia kręgowego korzeniami tylnymi. Pobudzenia bólowe z receptorów są przekazywane do rdzenia i wyższych poziomów ośrodkowego układu nerwowego dwoma rodzajami włókien:

1. z receptorów o niższym progu pobudliwości włóknami grubszymi A o dużej szybkości przewodzenia do 130 m/s.

2. z receptorów o wyższym progu pobudliwości włóknami C o małej szybkości przewodzenia od 0,7 do 2,3 m/s.

Ból przewodzony jest przede wszystkim włóknami C ok. 80%. W mniejszym stopniu włóknami A ok. 20%.

Do rogów tylnych rdzenia docierają bodźce bólowe włóknami C i A, ale tylko jedne z nich te które dotrą wcześniej zgodnie z teorią Melzacka i Walla mogą być przepuszczone przez wrota do komórki transmisyjnej inaczej przekaźnikowej. Bodźce drażnione z włókien A docierają wcześniej, są przepuszczone przez wrota wejścia i pobudzają komórki hamujące substancji galaretowatej. Te blokują dopływ impulsów z włókien C, które przewodzą wolniej i próg pobudliwości jest o wiele większy a wiec doznania bólowe również byłyby o wiele większe. Przepustowość wrót zależy od proporcji pobudzonych grubych włókien A i cienkich C. Impulsacja nabiera charakteru bólowego gdy aktywność włókien cienkich przewyższa aktywność włókien grubych. Wówczas najmniejsze pobudzenie obwodowe może być odczuwane jako ból. Jeśli jednak w tym samym czasie zostaną pobudzane włókna A w innym nerwie nawet bodźcem słabszym, pobudzenie to, docierając szybciej do rogu tylnego w rdzeniu może zablokować pobudzenie bólowe. Odbywa się to na zasadzie tłumienia informacji dawniejszej na korzyść nowszej, tzw. mechanizm odwracania uwagi.

Endorfina (endogenna morfina) - są to substancje przeciwbólowe powstające w organizmie w wyniku działania bodźców bólowych oraz drażnienia różnymi rodzajami energii innych receptorów. Są dowody na powstawanie endorfin w wyniku stymulacji elektrycznej oraz działania innych czynników fizykalnych.

Metodyka wykonywania zabiegów diadynamicznych.

Do zabiegów używamy elektrod płytkowych z folii metalowej lub specjalnego tworzywa o różnych rozmiarach lub małe elektrody okrągłe pojedyncze lub bliźniacze tzw. cyrklowe. Przy takich elektrodach stosujemy podkłady z gąbki. Anodę umieszcza się obwodowo, jednak w taki sposób aby przebieg prądu między elektrodami obejmował sprawę chorobową.

Wyróżniamy 3 metody wykonywania zabiegów.

1. Zastosowanie prądów diadynamicznych na punkty bolesne przy użyciu małych elektrod. Katoda w miejscu bólu, anoda obok.

2. Ustawienie katody na pniu nerwowym a anody dystalnie na mięśniach unerwionych przez ten nerw.

3. Zastosowanie poprzecznego przepływu prądu przez miejsce zmian chorobowych.

Dobór odpowiednich prądów diadynamicznych oraz kolejność ich stosowania są uwarunkowane rodzajem schorzenia.

1. W celu uzyskania działania przeciwbólowego wykorzystuje się prąd DF, CP i LP.

2. W celu wzmożenia aktywności naczynioruchowej stosuje się prąd MF i CP. W zaburzeniach ukrwienie obwodowego ze stanem skurczowym naczyń, stosuje się prąd DF.

3. Zmniejszenie napięcia mięśniowego uzyskuje się dzięki zastosowaniu prądu CP i LP.

4. Do elektrostymulacji mięśni będące w zaniku z nie czynności stosuje się prądy RS i MM.

5. W leczeniu blizn stosuje się prąd DF przez 2 minuty i prąd LP przez 10 minut.

Stosowane natężenie nie może wywoływać odczucia bólu a jedynie w różnym stopniu wyrażone odczucie prądu.

Dla prądu stałego (basis) natężenie nie przekracza zwykle 3mA. Natężenie prądu diadynamicznego (dosis) do chwili wyrażonego odczuwania go przez chorego. Należy unikać odczynów niepożądanych , a zwłaszcza przyzwyczajenia do danego rodzaju prądu. Nie dopuszczamy do inhibicji wtórnej czyli przyzwyczajenia do prądu. Czas trwania zabiegu wynosi od 8 do 12 minut. Cykl zabiegów obejmuje 10 zabiegów w serii.

Wskazania do zabiegów prądami diadynamicznymi.

1. Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa.

2. Nerwobóle.

3. Zespoły naczyniowe jak np. zespół Renau lub migrena.

4. Zapalenia około stawowe.

5. Choroba zwyrodnieniowa stawów.

6. Stany po urazach stawów, mięśni oraz ścięgien.

7. Porażenia obwodowe nerwu twarzowego.

8. Półpasiec.

9. Odmroziny.

10. Obrzęki na tle zaburzeń odżywczych.

11. Zaniki mięśni w nie czynności.

Przeciwwskazania nie odbiegają od innych przeciwwskazań zabiegów elektroleczniczych. Należy pamiętać że przeciwwskazany jest przepływ prądów diadynamicznych przez serce i mózg.

Prądy izodynamiczne.

Zasada ich działania polega na przemiennym wpływie na tkanki prądów diadynamicznych MF oraz DF tak jak to ma miejsce w prądzie diadynamicznym CP, jednak w ten sposób, w którym amplitudy ich są jednakowo odczuwalne przez osobę poddaną zabiegowi. Stosując prądy diadynamiczne CP lub LP można uzyskać korzystniejsze skutki terapeutyczne przez zwiększenie - w zależności od wskazań - amplitudy jednej ze składowych tych prądów. Wiadomo że w czasie stosowania prądu CP lub LP silniej jest odczuwalna składowa prądu MF. Zwiększając wartość amplitudy składowej DF uzyskuje się jednakowe odczuwanie obydwu składowych tzn. MF i DF. Jest to wg Bernarda stan fizjologicznej (isodynamie physiologique), który wykorzystywany do celów terapeutycznych umożliwić ma uzyskanie korzystnych wyników leczenia zespołów bólowych. Zwiększając jeszcze bardziej wartość amplitudy składowej DF uzyskuje się jej intensywniejsze odczuwanie (predominance diaphase).

Prądy izodynamiczne skutecznie podnoszą próg pobudliwości czuciowej. Najskuteczniejszy w tym zakresie jest prąd CP (ISO).

CP(PM) (predominance monophase)

Polecane są:

1. Przeciwbólowo

2. Stany pourazowe przebiegające z obrzękiem.

CP(ISO) (isodynamie physiologique)

Wpływają na podwyższenie progu czucia i są stosowane w:

1. Zespoły bólowe, nerwobóle

2. Przewlekłe stany zapalne stawów

3. Zwyrodnienia stawów przewlekłe.

CP (PD) (predominance diaphase)

Polecane są do leczenia stanów chorobowych przebiegających ze zwiększonym napięciem mięśniowym.

Blokady korzonkowe prądami diadynamicznymi.

W metodzie tej wykorzystuje się działanie przeciwbólowe prądu LP i tonizujące układ naczyniowy CP. Prąd LP oprócz działania przeciwbólowego, zmniejsza napięcie ścian naczyniowych i tkanki mięśniowej. Prąd CP zmniejsza obrzęki, zwiększa resorpcję płynów tkankowych w przestrzeniach międzykomórkowych oraz wyzwala histaminę stwarzając stan przekrwienia czynnego. W przypadkach dyskopatii występuje ucisk korzonków nerwowych przez wypadnięte masy jądra miażdżystego, powoduje to silne bóle, które dają skurcz naczyń krwionośnych, wytwarzają stan niedokrwienia. W otoczeniu korzonków nerwowych, powstają mikroobrzęki i wzmożone napięcie mięśniowe. Niezależnie od bólów w okolicy przy kręgowej bóle korzonkowe umiejscowione są na powierzchniach skóry unerwianych przez korzonki czuciowe odpowiednich segmentów rdzenia. Metoda blokad korzonkowych polega na wykorzystaniu kilku ustawień elektrody katodowej w okolicy przy kręgowej na poziomie wyjścia nerwu rdzeniowego, a anody nieco poniżej na obwodzie w obszarze unerwienia przez włókna czuciowe danego nerwu rdzeniowego. W zależności od lokalizacji zmiany chorobowej ustawienia mogą być jedno lub obustronne. Stosujemy prąd CP/dawka pomiędzy progiem czucia a progiem bólu/dawka 2 minuty, a następnie prąd LP/2 minuty pomiędzy progiem bólu, a progiem skurczu/możemy również zastosować wyłącznie prąd LP wtedy wydłużamy czas do 3 minut.

Metody korzonkowe.

Ustawienie elektrod w obrębie korzonków szyjnych C₃ - C₇, piersiowych Th₆ - Th₁₀, lędźwiowych L₁ - L₃ , krzyżowych S₁ - S_3.

Uzupełnieniem metody dla odcinków lędźwiowych i krzyżowych kręgosłupa są ustawienia na przedniej powierzchni dla korzonków L₁ L₂ L₃ (nerw udowy). Katoda ustawiona jest kolejno na obszarze unerwionym przez korzonki L₁, L₂ L₃. Anodę w pachwinie, na każde ustawienie podajemy prąd LP od 2 do 3 minut. Dla korzonków S₁ S₂ S₃ (nerw kulszowy) anoda ułożona jest poniżej fałdu pośladkowego, katoda w środkowej części uda, nad dołem podkolanowym, stosujemy prąd LP od 2 do 3 minut, pomiędzy progiem bólu a progiem skurczu. W ciężkich przypadkach dyskopatii wykonujemy 3 x w tygodniu blokady przy kręgowe i 3 x w tygodniu blokady korzonkowe w obrębie uda, a w przypadku dyskopatii L₄ L₅ S₁oprócz blokady korzonków w okolicy przy kręgosłupowej, wykonujemy dodatkowo blokadę korzonków S₁ S₂ S₃ ustawiając katodę na otworach kości krzyżowej, a anodę na pośladku.

Elektrostymulacja jest to rodzaj zabiegów w których wykorzystuje się prąd impulsowy. Najczęściej wykonuje się elektrostymulacje nerwów i mięśni. Celem zabiegów jest pobudzenie szkieletowych lub gładkich do skurczu. W przypadku mięśni szkieletowych lub gładkich efekt ten uzyskuje się w dwojaki sposób:

1. przez pobudzenie pośrednie mięśnia w wyniku stymulacji właściwego nerwu ruchowego

2. przez bezpośrednie pobudzenie mięśnia.

Wyróżnia się dwie metody stymulacji układu nerwowo mięśniowego:

1. elektrostymulacja elektrodą czynną

2. elektrostymulacja dwuelektrodowa.

Elektrostymulacja elektrodą czynną.

W metodzie tej nerw lub mięsień pobudza się elektrodą czynną połączoną z katodą której wymiary są wiele razy mniejsze od elektrody biernej umieszczonej na skórze w dostatecznym oddaleniu. Elektrodę czynną przykłada się na skórze w miejscu odpowiadającym tzw. punktowi motorycznemu. Wyróżnia się punkty motoryczne nerwów oraz mięśni. Punkt motoryczny nerwu nazywamy punktem pośrednim. Odpowiada on miejscu na skórze w którym nerw znajduje się najbliżej jej powierzchni. Natomiast punkt motoryczny mięśnia nazywamy punktem bezpośrednim i odpowiada on miejscu w którym nerw wnika do mięśnia. Duże mięśnie mogą mieć nawet kilka punktów motorycznych bezpośrednich. Dlatego znajomość ich topografii jest niezbędna do prawidłowego wykonania elektrostymulacji oraz badań elektrodiagnostycznych. Są opracowane odpowiednie tablice z topografią punktów motorycznych na których punkty motoryczne nerwów oznaczone są prostokątami a punkty motoryczne mięśni kółkami.

Elektrostymulacja dwuelektrodowa

Metoda ta polega na ułożeniu na skórze dwóch elektrod w pobliżu przyczepów mięśnia lub w miejscach odpowiadających przejściom mięśnia w ścięgna. Metodę tę stosuje się zwykle w elektrostymulacji mięsni odnerwionych które w wyniku uszkodzenia komórek rogów przednich rdzenia lub uszkodzenia nerwu ruchowego zostały wyłączone z pod wpływu impulsów nerwowych. W takim przypadku punkty motoryczne nie istnieją ponieważ włókna nerwowe straciły zdolność przewodzenia. Elektrostymulację dwuelektrodową można stosować w pobudzaniu do skurczu mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych. Stosując tę metodę biegun ujemny łączy się z elektrodą umieszczona obwodowo tzn. w okolicy dalszego przyczepu mięśnia a anodę proxymalnie.

PRĄD IMPULSOWY O PRZEBIEGU TRÓJKĄTNYM (EKSPONENCJALNY)

Podstawową cechą tego rodzaju prądu jest powolne narastanie natężenia. Ponieważ narastanie natężenia w impulsie odpowiada przebiegowi funkcji wykładniczej, prądy te nazywa się wykładniczymi lub eksponencjalnymi. Czas narastania czoła impulsu jest przeciętnie dwa razy dłuższy niż czas spadku impulsu. Im czas impulsu jest krótszy tym bardziej ostre jest zniesienie czoła impulsu. Impulsy trójkątne maja zastosowanie w elektrodiagnostyce oraz w elektrostymulacji mięsni wykazujących częściowy klub całkowity odczyn zwyrodnienia. W terapii można stosować większe dawki prądu trójkątnego niż prostokątnego, ponieważ nie wywołuje on przykrych wrażeń czuciowych. Natężenie prądu może być w każdym impulsie takie samo lub może się zmieniać. Jeśli wartość szczytowa natężenia prądu w każdym kolejnym impulsie ulega zwiększeniu aż do pewnej określonej wartości po czym następuje spadek mocy poszczególnych impulsów to prąd taki nazywamy modulowanym.

PRĄD IMPULSOWY O PRZEBIEGU PROSTOKĄTNYM (GALWANICZNY PRZERYWANY)

Cecha charakterystyczną prądu prostokątnego jest bardzo krótki, bliski „0” czas narastania i opadania wartości natężenia; krótkim przepływem prądu o stałym natężeniu tzw. faza plateau. Impulsy prostokątne znajdują zastosowanie w elektrostymulacji mięśni i nerwów oraz w elektrodiagnostyce. Prądem tym pobudzamy mięśnie nie wykazujące zaburzeń pobudliwości. Nie można pobudzać do skurczu mięśni odnerwionych i porażonych wiotko, ponieważ konieczne byłoby użycie bardzo dużych wartości natężenia co byłoby przykre w odczuciach dla pacjenta. Prądy impulsowe o przebiegu prostokątnym można modulować w amplitudzie. Odpowiednia modulacji może mieć kształt trapezu, sinusoidy lub trójkąta. Tego serie impulsów oddzielone od siebie odpowiednio długimi przerwami są powszechnie stosowane do elektrostymulacji. Wpływ pobudzający na mięsień wywiera cała modulowana seria impulsów.

REAKCJE NERWOWO MIĘŚNIOWE NA IMPULS TRÓJKATNY LUB PROSTOKĄTNY.

Prądami impulsowymi można pobudzić do skurczu mięsnie szkieletowe z zachowanym neuronem obwodowym jak i mięśnie będące w okresie odnerwienia. Im większe jest odnerwienie układu nerwowo mięśniowego tym należy stosować dłuższy czas impulsu i dłuższy czas przerwy między impulsami. W mięśniu zdrowym impuls prostokątny wywołuje nagły błyskawiczny skurcz, ponieważ natężenie prądu wzrasta nagle. Jeśli impuls prostokątny będziemy przekształcać w impuls trójkątny wtedy siła okresu mięśnia zdrowego słabnie. Posiada on tzw. zdolność akomodacji, czyli przystosowania się do powolnie narastającego natężenia w impulsie trójkątnym. Siła skurczu mięśnia zdrowego jest w przybliżeniu od trzech do sześciu razy większa w odpowiedzi na bodziec prądu prostokątnego niż trójkątnego przy użyciu tego samego rodzaju prądu albo przy czasie impulsu 1000ms. W mięśniu chorym z częściowym odczynem zwyrodnienia impuls prostokątny wywołuje odczyn powolny i słaby, natomiast impuls trójkątny wywołuje wyraźny i efektywny skurcz mięśnia. Przy całkowitym odczynie zwyrodnienia miesień zarówno na prąd trójkątny odpowie z jednakowa siła czyli nie posiada zdolności akomodacji. Działanie prądów trójkątnych na mięśnie odnerwione jest wybiórcze gdyż mięsnie zdrowe które znajdują się w sąsiedztwie mięśnia chorego nie reagują na impulsy trójkątne o natężeniu potrzebnym do wywołania skurczu mięśnia chorego ponieważ posiadają zdolność akomodacji. Stymulacja prądem prostokątnym mięsni odnerwionych wymaga bardzo dużego natężenia prądu który wywołuje silne reakcje bólowe skurcze mięsni zdrowych w otoczeniu mięśnia odnerwionego. Dlatego stymulacja mięsni z dużym odczynem zwyrodnienia prądem trójkątnym jest metoda najlepszą i metodą z wyboru. Prądem trójkątnym można oddziaływać również na mięśnie gładkie które odznaczają się małą akomodacja podobnie jak porażone krótko mięśnie prążkowane. Różnica w zachowaniu się między mięśniem gładkim a mięśniem odnerwionym prążkowanym polega na tym że tez drugi reaguje natychmiast w odpowiednich parametrach podczas gdy mięsień gładki wymaga serii impulsów które doprowadzają go do pewnego pobudzenia i od tego momentu reagują regularnie na następne bodźce elektryczne.

PODSTAWY ELEKTROFIZJOLIGICZNE DZIAŁANIA IMPULSÓW O PRZEBIEGU TRÓJKĄTNYM.

W warunkach fizjologicznych uzyskanie skurczu mięśnia możliwe jest tylko pod warunkiem że prąd pobudzający nerw oraz czas pobudzenia osiągnie pewną wartość progową.]

Narastanie natężenia prądu przebiega pod pewnym kątem do osi czasu. Wartość tego kąta jest wprost proporcjonalna do szybkości narastania natężenia tego prądu w impulsie. Jeśli będziemy przekształcać impuls prostokątny w trójkątny tzn. zmniejszając szybkość narastania natężenia można dojść do takiego kąta przy którym mięsień wykaże zdolność akomodacji i nie odpowie skurczem o takim samym natężeniu prądu. Ten najmniejszy kąt przy którym uzyskuje się jeszcze skurcz mięśnia nazywamy kątem granicznym. Orientacyjne parametry impulsów które znajdują zastosowanie w leczeniu porażeń wiotkich zostały zestawione w tabeli Gillerta co ułatwia dobranie odpowiednich w parametrów w przypadku danych elektro diagnostycznych. Tabela zawiera jedynie dane orientacyjne w związku z tym konieczne jest sprawdzenie czy dobrane parametry są w danym przypadku najbardziej odpowiednie. Najlepszym tego sprawdzeniem stymulacji porażonego wiotko mięśnia jest uzyskanie możliwie silnego skurczu przy małym natężeniu.

ZASADY ELKEKTROSTYMULACJI MIĘŚNI PORAŻONYCH WIOTKO

Zapobieganie zanikom mięśniowym.

Odnerwionym mięśniom grozi ich zanik. Może on doprowadzić do zwyrodnienia łącznotkankowego czyli zastąpienia pobudliwej tkanki mięśniowej przez tkankę łączną.

Stan taki może zaistnieć w wypadku , gdy po uszkodzeniu komórek rogów przednich rdzenia lub nerwów ruchowych nie zastąpi dostatecznie wcześnie ich regeneracja. Z tego względu zapobieganie ich zanikom i utrzymanie jak największej zdolnej do skurczu masy mięśniowej do czasu kiedy nastąpi powrót unerwienia jest głównym celem elektrostymulacji prądem trójkątnym.

Usprawnianie uszkodzonych grup mięśni.

Cel osiąga się usprawniając procesy odżywcze mięśnia dzięki zwiększaniu masy mięśniowej oraz eliminowaniu ruchów zastępczych które występują w porażeniach i w znacznym stopniu utrudniają usprawnianie. W okresie porażenia należy stosować impulsy trójkątne o parametrach właściwie dobranych dla danego przypadku. Powinny być one korygowane w trakcie leczenia w zależności od stanu mięśnia. W przypadku powrotu unerwienia mogą być stosowane inne rodzaje prądów w zależności od danych elektrodiagnostycznych.

Zasady dobierania prądu impulsowego. W elektrostymulacji mięśni porażonych wiotko istotną rolę odgrywa właściwe dobranie parametrów impulsu trójkątnego czyli czasu trwania impulsu, szybkości narastania natężenia, czasu trwania przerwy miedzy impulsami i amplitudy natężenia czyli jego wartości szczytowej. Wymienione parametry dobiera się na podstawie danych otrzymanych z elektrodiagnostyki a szczególnie z analizy krzywej IT określanej przy impulsów trójkątnych i prostokątnych. Można przyjąć że najniżej usytuowany odcinek krzywej wyznaczony przy użyciu impulsów trójkątnych określa dość dobrze parametr trwania impulsu trójkątnego odpowiedniego do stymulacji danego mięśnia. Czas trwania impulsu jest zwykle o wiele większy od czasu narastania natężenia ponieważ czas opadania natężenia jest bardzo krótki ze względu na to że nie odgrywa istotnej roli w pobudzaniu mięśnia do skurczu. Czas przerwy między impulsami jest zwykle od trzech do pięciu razy dłuższy od czasu trwania impulsu trójkątnego.

Prawidłowo wykonana stymulacja wybiórcza mięsni porażonych wiotko powinna spełniać następujące warunki:

1. dokładna analiza danego przypadku

2. zebranie danych elektrodiagnostycznych i ustalenie właściwych parametrów. Skurcz musi być dostatecznie silny i dotyczyć wyłącznie mięśnia porażonego wiotko. Występujący niekiedy przy stymulacji w rozległych ciężkich porażeniach skurcz mięśni działających antagonistycznie w stosunku do pobudzanych świadczy o właściwym doborze parametrów prądu impulsowego skutkiem czego pobudza on do skurczu bardziej porażone w danym przypadku mięśnie antagonistyczne które maja mniejszą zdolność akomodacji.

3. czas trwania przerwy między impulsami oraz czas trwania całego zabiegu powinny być tak dobrane aby nie powodować zmęczenie stymulowanego mięśnia które może wywołać niepożądane skutki

4. należy dbać o właściwe ułożenie kończyn oraz części ciała ze względu na konieczność wykonywania elektrostymulacji w stanie względnego rozluźnienia mięśnia eliminując tym samym opór dla pracy mięśnia.

5. w przypadku porażenia mięśnia na tle zapalnym nie należy rozpoczynać elektrostymulacji zbyt wcześnie lecz dopiero po pewnym czasie po wygaśnięciu procesu chorobowego.

Możliwości skutecznego oddziaływania prądem trójkątnym kończą się wówczas gdy całkowite zniszczenie komórek rogów przednich rdzenia wyklucza możliwość ich regeneracji.

ZASADY ELEKTROSTYMULACJI MIĘŚNI GŁADKICH

Mięśnie gładkie stymulujemy prądem trójkątnym. Charakteryzują się one małą zdolnością akomodacji i zachowuj a się podobnie jak mięśnie szkieletowe porażone wiotko. Różnica polega na tym że do wywołania skurczu mięsni gładkich potrzeba szeregu następujący po sobie impulsów, w mięśniu szkieletowym natomiast każdy pojedynczy impuls wywołuje skurcz. Prąd trójkątny stosuje się wówczas z tego powodu że działając prądem prostokątnym na mięśnie jelit lub pęcherza moczowego wywołali byśmy skurcz mięśni poprzeczni prążkowanych powłok brzusznych i towarzyszące temu objawy bólowe. Najlepsze efekty uzyskuje się w leczeniu prądem trójkątnym zaparć oraz po operacyjnej atonii pęcherza moczowego. W leczeniu zaparcia związanego ze zmniejszeniem napięcia mięśni gładkich jelita grubego stosuje się impulsy trójkątne o czasie trwania od 400 d0 500ms i przerwie od 1000 do 2000ms.

W przypadkach zaparcia spowodowanego stanem skurczowym jelita grubego stosuje się impulsy trójkątne o czasie trwania od 100 do 150ms a czasie przerwy od 2000 d0 3000ms. Elektrody o wymiarach od 200 do 400cm2 układa się na brzuchu po obu jego stronach między łukiem żebrowym a grzebieniem biodrowym. Czas trwania 20-30 min.

W przypadkach pooperacyjnej atonii pęcherza moczowego stosuje się impulsy o czasie trwania 200ms i przerwie między nimi od 1000 do 3000ms. Elektrodę czynną o powierzchni od 100 do 200 cm2 połączoną z katodą układa się w okolicy spojenia kości łonowej a elektrodą bierną anodę w okolicy kości krzyżowej.

DAWOWANIE PRĄDU I CZAS ZABIEGU

Dawka prądu uzależniona jest od stanu mięśnia. W zabiegu staramy się uzyskać dość wyraźny skurcz przy stosunkowo wyraźnym natężeniu. Czas zabiegu jest różny. Szybko męczy się mięsień porażony dlatego możemy stosować serię skurczów 15-20 po czym należy zabieg przerwać. Jeżeli mięsień przestaje odpowiadać skurczem na impuls lub skurcz staje się powolny wówczas zabieg należy przerwać. Nie wolno wtedy zwiększać dawki prądu. Jeżeli mięsień jest nieznacznie uszkodzony i reaguje cały czas jednakowym skurczem to czas zabiegu może wynosić 10-15 minut.

Metoda HUFSCHMIDTA

W leczeniu porażeń spastycznych. Polega na elektrostymulacji porażonych mięśni i ich antagonistów tzw. podwójnymi impulsami elektrycznymi o przebiegu prostokątnym. Metoda ta wykorzystuje prądy impulsowe do prób normalizacji stanu napięcia mięśni antagonistycznych w stosunku do grupy mięśni porażonych spastycznie. Metoda polega na stymulacji mięśnia krótkim impulsem który wywołuje jego skurcz a następnie trwające bardzo krótko rozluźnienie.

TONOLIZA

Jest modyfikacją metody Hufschmidta. Polega ona na stymulacji mięśnia spastycznego krótkim impulsem trójkątnym który wywołuje jego skurcz a następnie rozluźnienie. Stosujemy dwa obwody A: dla pobudzenia mięśnia spastycznego i B: dla mięśni rozciągniętych i porażonych wiotko.

Elektrodiagnostyka obejmuje metody badania pobudliwości nerwów i mięśni przy użyciu prądu stałego i prądów impulsowych. Celem elektrodiagnostyki jest wykazanie zmian pobudliwości zachodzących w układzie nerwowo-mięśniowym w stanach chorobowych.

Metody elektrodiagnostyczne dzielimy na jakościowe i ilościowe.

1. Metody jakościowe polegają na obserwacji rodzaju i siły skurczu mięśnia w odpowiedzi na impulsy prądu elektrycznego.

Reakcja układu nerwowo-mięśniowego na prąd stały.

Prąd stały zgodnie z prawem Dubois Reymonda w czasie przepływu nie wywołuje skurczu mięśnia ponieważ nie zachodzi wtedy zmiana jego natężenia.

Skurcz, w wypadku prądu stałego może wystąpić tylko przy zamykaniu i otwieraniu jego obwodu. Najsilniejszy skurcz uzyskuje się przy zamykaniu obwodu w wypadku gdy katoda jest elektrodą czynną. Jeśli elektrodą czynną będzie anoda to uzyskany w tej sytuacji skurcz jest słabszy. Przy otwieraniu obwodu w sytuacji gdy elektrodą czynną jest anoda skurcz uzyskany pod anodą jest silniejszy niż pod katodą.

Wzór ERBA:

KZS>AZS

AOS>KOS

Rozszerzoną postacią wzoru ERBA jest tzw. prawo skurczu.

PRAWO SKURCZU

Zastosowanie bardzo słabego prądu stałego pozwala uzyskać skurcz mięśnia tylko przy zamykaniu obwodu w którym elektrodą czynną jest katoda. W celu uzyskania skurczu przy zamykaniu lub otwieraniu obwodu w którym elektrodą czynną jest anoda, konieczne jest użycie silniejszego prądu. Wywołanie skurczu przy otwieraniu obwodu w którym elektrodą czynną jest katoda wymaga jeszcze silniejszego prądu.

Słaby prąd

KZS

Średni prąd

KZS

AZS

AOS

Mocny prąd

KZS

AZS

AOS

KOS

W warunkach patologicznych, reakcja nerwu lub mięśnia na bodziec prądu stałego różni się od występującej w warunkach normalnych. Różnice te dotyczą zmian w pobudliwości nerwu lub mięśnia i odchyleń od prawa skurczu.

Uważa się że pobudliwość jest wzmożona jeśli do wywołania skurczu wystarcza natężenie prądu stałego 0,5mA a obniżona jeśli konieczne jest użycie dużych natężeń do 20mA.

Ważnym objawem elektrodiagnostycznym jest tzw. galwanotonus. Polega on na wystąpieniu pod wpływem prądu stałego skurczu tężcowego mięśnia utrzymującego się również w czasie przerw w przepływie prądu. Zjawisko to wskazujące na nadmierną pobudliwość mięśnia występuje w ostrych stanach zapalnych neuronów ruchowych i w tężyczce.

Praktycznie ocena jakościowa wpływu impulsu prądu stałego na mięśnie opiera się na:

1. określeniu wartości natężenia prądu świadczącej o jego pobudliwości tzn. czy skurcz wywołuje słaby czy silny prąd.

2. stwierdzeniu czy skurcz mięśnia występuje zgodnie z prawem skurczu czy też występuje jego odwrócenie.

3. na obserwacji charakteru i nasilenia skurczu mięśnia (stwierdzenie skurczu leniwego zwanego też robaczkowym świadczy z dużym prawdopodobieństwem o uszkodzeniu obwodowego nerwu ruchowego.

Reakcje układu nerwowo-mięśniowego na prąd faradyczny i neofaradyczny.

Prąd faradyczny jest asymetrycznym indukcyjnym o częstotliwości od 50 do 100Hz. Wywołuje on tężcowy skurcz mięśnia trwający przez cały czas jego przepływu ponieważ impulsy działają na mięsień w krótkich odstępach czasu uniemożliwiając jego rozkurcz. W przypadku obniżonej pobudliwości mięśnia jego reakcja na prąd faradyczny jest osłabiona. Brak reakcji na prąd faradyczny świadczy o ciężkim uszkodzeniu mięśnia.

Prąd neofaradyczny ma działanie analogiczne. Różni się jednak ściśle określonym czasem trwania impulsu 1ms i czasem trwania przerwy 20ms. Badanie pobudliwości mięśnia na prąd faradyczny czy neofaradyczny służy do określania odczynu zwyrodnienia.

Odczyn zwyrodnienia.

Zwany również reakcją degeneracji(RD) powstaje w wyniku zmian zachodzących w mięśniu na skutek jego odnerwienia czyli utraty łączności z odpowiadającymi mu komórkami nerwowymi. Występuje on po kilku lub kilkunastu dniach od chwili uszkodzenia nerwu. Wyróżnia się odczyn zwyrodnienia (RD) częściowy lub całkowity. Odczyn zwyrodnienia bada się pobudzając mięsień prądem stałym przerywanym oraz prądem faradycznym lub neofaradycznym. Badany mięsień pobudza się w sposób pośredni tzn przez nerw lub bezpośredni w punkcie ruchowym mięśnia.

W przypadku częściowego odczynu zwyrodnienia występuje obniżona pobudliwość mięśnia na oba rodzaje prądu przy pobudzeniu pośrednim i bezpośrednim. W przypadku całkowitego (RN) występuje brak pobudliwości na te prądy, ale w przypadku prądu stałego, przerywanego stosowanego bezpośrednio lub na punkt w którym występuje leniwy skurcz robaczkowy.

Metody ilościowe: chronaksymetria- wyznaczanie współczynnika akopmodacji oraz zakreślenia I/t.

Chronaksymetria polega na oznaczeniu chronaksji nerwu lub mięśnia.

Chronaksja jest miarą pobudliwości tkanek, jest to najkrótszy czas impulsu prądu prostokątnego o I równym podwójnej reobazie, który wywołuje reakcja tkanki np.: skurcz mięśnia i wartość chronaksji wyrażamy w ms.

Reobaza jest też miarą pobudliwości tkanek. To najmniejsze natężenie (I) prądu dla impulsów prostokątnych o czasie trwania 1000ms, które wywoła minimalny skurcz mięśnia. Wartość reobazy w mA. Duże wartości reobazy świadczą o małej pobudliwości tkanki i odwrotnie. Do oznaczania chronaksji wykorzystujemy impulsy prądu prostokątnego elektrodą czynną o średnicy 1-3cm połączoną z katodą (K-) przykłada się do skóry w miejscu odpowiadającym bezpośredniemu punktowi motorycznemu badanego mięśnia. Drugą elektrodę obojętną o znacznie większych rozmiarach układa się na skórze w miejscu oddalonym od elektrody czynnej.

Jako pierwszą oznacza się reobazę mięśnia. W tym celu pobudza się mięsień prądem prostokątnym o czasie trwania impulsu 1000ms. Natężenia zwiększa się stopniowo do chwili wystąpienia minimalnego skurczu mięśnia. Wartość natężenia wywołująca ten minimalny skurcz stanowi reobazę badanego mięśnia.

Jako drugą wyznaczamy chronaksję. Natężenie prądu zwiększa się do wartości podwójnej reobazy i ustala najkrótszy czas trwania impulsu prądu prostokątnego, przy którym występuje minimalny skurcz mięśnia. Czas ten odpowiada chronaksji badanego mięśnia.

Im chronaksja większa tym pobudliwość tkanki mniejsza. Do oceny uzyskanej wartości chronaksji używa się specjalnych tablic zawierających odpowiadające danemu mięśniowi prawidłowe ich wartości. Wartości chronaksji i reobazy można też odczytać z przebiegu krzywej I/T.

Krzywa I/T

Krzywa ta obrazuje współzależność natężenia prądu i czasu trwania impulsu. Uzyskuje się ją przez naniesienie w układzie współrzędnych wartości czasu i wartości natężenia wywołującego minimalny skurcz mięśnia odpowiadającego impulsom o różnym czasie trwania od 1000ms do 0,1ms. Badanie pobudliwości mięśnia dostarczające danych do wykreślenia krzywej I/t wykonuje się metodą dwubiegunowej elektrostymulacji. Rozpoczynamy pobudzanie mięśnia do skurczu impulsem prostokątnym o czasie trwania 1000ms, następnie stopniowo zmniejszamy czas impulsu 600ms, 400ms, 160ms, 0,1ms. notując natężenia potrzebne do wywołania progowego skurczu mięśnia. Graficzny zapis tych parametrów w układzie współrzędnych daje nam krzywą I/t która stanowi pełny obraz pobudliwości mięśnia. Do wykreślenia krzywej I/t można użyć również impulsów prądu trójkątnego.

Z przebiegu krzywej łatwo można określić wartość reobazy, która odpowiada wartości natężenia impulsu prostokątnego o czasie trwania 1000ms.

Można również określić wartość chronaksji wyznaczając na przebiegu krzywej I/t punkt odpowiadający wartości podwójnej reobazy którego rzut na oś czy wskazuje wartość reobazy.

Z przebiegu krzywej można również wyznaczyć wartość czasu użytecznego czyli najkrótszego czasu trwania impulsu o danym natężeniu powodującego minimalny skurcz mięśnia.

Porównanie przebiegów krzywej dla impulsów prostokątnych i trójkątnych daje nam obraz pobudliwości mięśnia. Jeśli mięsień reaguje skurczem tylko na impulsy prostokątne a nie reaguje na impulsu trójkątne o tym samym czasie trwania i natężeniu to mięsień ten uważa się za zdrowy i normalnie unerwiony. Różnice jakie obserwuje się w reakcji mięśnia na impulsy prostokątne są podstawą do oznaczenia współczynnika akomodacji.

L= wartość progowa akomodacji/reobaza

Wartość progowa akomodacji jest to najmniejsza wartość natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 1000ms konieczny do wywołania minimalnego skurczu.

Współczynnik akomodacji określa ile razy większego natężenia należy użyć do uzyskania minimalnego skurczu przy impulsach trójkątnych w stosunku do impulsów prostokątnych.

Jeśli współczynnik akomodacji określa się od 3 do 6 to jest to prawidłowa pobudliwość mięśniowa.

Jeśli L jest mniejsza od 3 świadczy to osłabionej pobudliwości, o uszkodzeniu mięśnia, o częściowym odczynie zwyrodnienia.

Jeśli L wynosi 1 to świadczy to o całkowitym odczynie zwyrodnienia mięśnia.

Jeśli L jest większe od 6 świadczy to nadpobudliwości mięśnia np. w nerwicy wegetatywnej.

Badanie współczynnika akomodacji jest szczególnie użyteczne przy wykrywaniu wczesnych stanów chorób neuronów obwodowych np. rozpoczynające się porażenie wiotkie mięśni daje jako jeden z pierwszych objawów wyraźne zmniejszenie wartości współczynnika akomodacji.

Modyfikacją współczynnika akomodacji jest iloraz akomodacji. Wówczas wykreślenie krzywej I/t rozpoczyna się od czasu trwania 500ms ze względu na ból występujący przy dłuższych impulsach.

Jeśli iloraz akomodacji wynosi 1 to świadczy o całkowitej utracie zdolności akomodacji lub całkowity odczyn zwyrodnienia.

Od 1,1 do 1,5 zwiększona zdolność akomodacji.

Od 1,6 do 2,5 prawidłowa zdolność akomodacji.

Od 3 do 4 podwyższenie zdolności akomodacji.

PRĄDY TRABERTA

Prąd impulsowy Traberta jest to prąd o kształcie prostokątnym, czasie trwania impulsu 2ms i czasie trwania przerwy 5 ms. parametry te nie podlegają regulacji.

Prąd wywołuje tężcowe skurcze mięśni szkieletowych a w ich następstwie obniżenie napięcia mięśniowego. Działa również uśmierzająco na ból.

Zastosowania: w leczeniu zespołów bólowych, bólów mięśniowych, zapalenie okołostawowe, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa stawów, artrozy(zesztywnienia stawowe), stany po urazach, skręcenia, zwichnięcia złamania. Prąd ten wywołuje drżenie mięśni powodując ich rozkurcz, z tego powodu mówi się o masażu prądem bodźcowym. Nazywany jest również prądem ultra bodźcowym.

Zabieg wykonuję się różnej wielkości elektrodami oddalonymi od siebie o około 3 cm. Przy zabiegach na kręgosłup stosuje się podłużny przepływ prądu a na kończynach poprzeczny, przy czym katodę umieszcza się w miejscu o największej bolesności. Podkłady bardzo wilgotne i bardzo grube ok. 5cm. Zabieg trwa ok. 10-15min. dopuszczalne jest zwiększenie dawki na początku zabiegu. Wykonuje się od 6 do 8 zabiegów w serii. W obrębie kręgosłupa stosujemy 4 ułożenia segmentarne. Ułożenie elektrody czynnej bądź w pozycji kranialnej, bądź w pozycji kaudalnej lub ogonowej.

PRĄDY KOTZA (rosyjska stymulacja)

Prądy Kotza stosowane są dla mięśni szkieletowych prawidłowo unerwionych. Dla mięśni hypotroficznych zanikających z powodu unieruchomienia oraz do treningu mięśni zdrowych. Nie nadają się do mięśni częściowo i całkowicie odnerwionych. Są to prądy sinusoidalne dwufazowe (dwukierunkowe), nie ma polaryzacji (nie wyróżniamy katody i anody). Prąd o częstotliwości 2500 lub 4000Hz (jest to częstotliwość nośna) łączy się w prostokątne pakiety o szerokości równej szerokości przerwy. Powstaje prąd zmienny zmodulowany o małej częstotliwości w granicach od 5 do 1000Hz (jest to częstotliwość podstawowa). Tak skonstruowany prąd impulsowy bipolarny moduluje się w amplitudzie uzyskując płynne narastanie i zmniejszanie wartości natężenia w obwodzie pacjenta, co daje efekt łagodnego skurczu i rozkurczu mięśnia z określoną fazą aktywności i odpoczynku.

Częstotliwość podstawową można regulować od 5 do 100Hz. Zwykle stosuje się zabiegi z wykorzystaniem częstotliwości dającej skurcz tężcowy. Prąd ten wywołuje silniejszy skurcz o 20-30% niż skurcz dowolny. Dla dużych mięśni posturalnych stosuje się częstotliwość od 50 do 60Hz. Dla dużych mięśni kończyn górnych oraz innych mięśni o dużej gęstości jednostek motorycznych lepiej stosować częstotliwość 80Hz. Jeżeli stosujemy częstotliwość nośną 4000Hz pobudzone zostają głębiej leżące warstwy mięśni.

Metodyka stymulacji jest podobna jak w klasycznej metodzie z wykorzystaniem unipolarnych impulsów prostokątnych i trójkątnych. Najczęściej stosuje się metodę dwubiegunową przykładając płaskie elektrody nad skrajnymi odcinkami brzuśca mięśniowego.

W treningu sportowym dla rozwoju prędkości stosujemy od 10 do 15 stymulacji ok. 2-3 tygodnie, dla rozwoju siły mięśniowej od 20 do 25 stymulacji ok. 4-5 tygodni, dla rozwoju wytrzymałości mięśnia 35 stymulacji i więcej powyżej 7 tygodni.

PRĄDY TENS

Przez-skórna elektryczna stymulacja nerwów

Nazwą tą określa się metodę elektroleczniczą stosowaną w przewlekłej terapii czuciowej w której wykorzystuje się prądy impulsowe małej częstotliwości. Są to prądy zwykle o przebiegu prostokątnym ale również trójkątnym lub sinusoidalnym. Stosuje się małe natężenie prądu poniżej progu bólu, wywołujące uczucie mrowienia lub wibracji.

Prąd impulsowy w tej metodzie składa się z impulsów prostokątnych bipolarnych symetrycznych i asymetrycznych.

Czas trwania impulsu jest krótki określony w mikrosekundach natomiast amplituda stosunkowo wysoka.

TENS SYMETRYCZNY

Nie ma w nim polaryzacji. Stosowany jest przy uszkodzeniach nerwów, ponadto u pacjentów o zwiększonej wrażliwości na prąd ze względu na mniejsze podrażnienie skóry. Stosowany jest w chorobach przewlekłych, powoduje zniesienie bólu na dłużej.

TENS ASYMETRYCZNY

Możemy mówić o polaryzacji, stosowany w ostrych stanach bólowych, wywołuje natychmiastowy lecz krótkotrwały efekt przeciwbólowy.

Zasada dobierania parametrów.

Częstotliwość od 80 do 120Hz w ostrych stanach bólowych i od 1 do 20HZ przy bólach przewlekłych.

Czas trwania zabiegu

Jeśli na prawidłowo unerwione mięśnie to od 50 do 150 mikrosekund

Jeśli jest uszkodzony układ nerwowo mięśniowy to od 200 do 300 mikrosekund.

Czas trwania zabiegu.

Tens tradycyjny od 30 do 90 minut 4 razy dziennie.

Tens niskiej częstotliwości Burst od 30min do 45min, od 2 do 4 razy dziennie.

Podział Tens

1. Tens tradycyjny

Nieprzerwany ciąg impulsów o krótkim czasie trwania i niskiej amplitudzie. Natężenie: pacjent musi odczuwać mrowienie bez skurczu mięśnia. Najlepsze parametry: częstotliwość od 60 do 100Hz, czas impulsu od 50 do 100 mikrosekund. Stosuje się go jako pierwszy. Efekt przeciwbólowy jest długotrwały.

2. Tens niskiej częstotliwości

Poniżej 10Hz. Stosujemy długi czas impulsu ok. 200 mikrosekund. Natężenie jest najwyższe tolerowane przez pacjenta. Mogą być widoczne skurcze. Ten rodzaj stymuluje wytwarzanie endorfin.

3. Tens typu Burst.

Stosowany w formie pakietu, zespołów impulsów o czasie trwania impulsu 100 mikrosekund, częstotliwość powtarzania to 2Hz. Działanie analgetyczne utrzymuje się do 4 godzin po zabiegu. Efekt przeciwbólowy występuje już w czasie trwania zabiegu i wpływa on na wytworzenie endorfin.

4. Tens modulowany

Jeden lub dwa parametry np. częstotliwość lub amplituda, lub częstotliwość i amplituda poddawane są zmianie co ma na celu opóźnienie adaptacji.

Wskazania do terapii Tens

-bóle spowodowane chorobą nowotworową

-bóle stawowe

-bóle porodowe

-migreny

-nerwobóle

-łokieć tenisisty

-bóle przed i pooperacyjne

-blizny pooperacyjne

-bóle reumatyczne

-dyskopatie

-nie zrośnięte złamania

PRĄDY ŚREDNIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

Są to prądy sinusoidalnie zmienne, których częstotliwość mieści się w przedziale od 4000 do 5000Hz. Charakteryzuje je łatwiejsze przenikanie w głąb tkanek, ze względu na mniejszą wartość oporności pojemnościowej tkanek. Wartość ta zależy wyłącznie od częstotliwości i jest do niej odwrotnie proporcjonalna. Im większa częstotliwość tym większa wartość oporności pojemnościowej tkanek. Ważnym powodem wprowadzenia do terapii prądów średniej częstotliwości jest również mniejsze w stosunku do prądów małej częstotliwości działanie pobudzające receptory czuciowe skóry. Zapewnia to przejście prądu przez skórę bez jej podrażnienia i towarzyszących temu odczuć jak kłucie i pieczenie pod elektrodami. Następnym powodem jest oddziaływanie elektrochemiczne na tkanki czyli ograniczenie możliwości wystąpienia uszkodzeń elektrolitycznych skóry. Wynika to z faktu, że prądy średniej częstotliwości będąc prądami przemiennymi czyli płynącymi na przemian w różnym kierunku, nie wywołują elektrolizy i towarzyszących jej reakcji wtórnych na elektrodach.

PRĄDY INTERFERENCYJNE ZWANE PRĄDAMI NEMECA

Są to prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością. Powstają w tkankach w wyniku interferencji czyli nałożenia się na siebie dwóch prądów średniej częstotliwości przemiennych sinusoidalnie których częstotliwości mało różnią się między sobą, zwykle w granicach 100Hz.

Interferencję uzyskuje się przez zastosowanie dwóch niezależnych obwodów zabiegowych przy użyciu dwóch par elektrod usytuowanych w taki sposób aby linie łączące ich środki krzyżowały się w okolicy umiejscowienia sprawy chorobowej. W wyniku wystąpienia interferencji powstaje w tkankach prąd którego częstotliwość wynosi od 0 do 100Hz.

Wyróżniamy statyczne i dynamiczne pole interferencyjne.

Statyczne pole interferencyjne ma miejsce przy równych wartościach częstotliwości natężenia, elektrody w czasie zabiegu są nieruchome. Linie łączące oba obwody prądu nazywamy liniami zerowymi na których nie zachodzi zjawisko interferencji. Kierunki maksymalnej wartości amplitudy prądu interferencyjnego wyznaczają dwusieczne kątów utworzonych przez linie łączące środki elektrod zabiegowych. Wektor 100% interferencji ma stały kąt 45º.

Dynamiczne pole interferencyjne można wytworzyć przez ciągłą zmianę położenia elektrod tzw. metodę kinetyczną, w której jedna z każdej pary elektrod jest w postaci elektrody rękawicy umożliwiającej przesuwanie jej po powierzchni skóry w danej okolicy. Jest to jednak trudne ze względu na utrzymanie właściwego kontaktu ze skórą w czasie całego zabiegu. Problem ten rozwiązuje się technicznie w ten sposób że natężenie prądu na elektrodach zmienia się przeciwstawnie tak aby ogólna wartość natężenia nie ulegała zmianie. Do elektrod zostaje doprowadzony prąd modulowany w amplitudzie. Podstawowe działanie statycznego i dynamicznego pola elektrycznego polega na tym ze jeżeli w polu statycznym uprzywilejowane kierunki 100% interferencji są stałe to w polu dynamicznym są one zmienne. W związku z tym większa objętość tkanek zawartych między elektrodami podlega oddziaływaniu w miarę intensywnego zmiennego bodźca elektrycznego. Pole to działa szerzej i głębiej ogarniaj w jednostce czasu prawie wszystkie kierunki przebiegu włókien mięśniowych.

Mechanizm bodźcowego działania prądów interferencyjnych jest zbliżony do działania prądów impulsowych małej częstotliwości. Prądy te działają szczególnie korzystnie na tkankę mięśniową, nerwową i kostną.

W czasie działania tych prądów zachodzą następujące zjawiska:

1. wzrasta działanie przeciwbólowe

2. zwiększa się przepływ krwi

3. występuje rozszerzanie naczyń krwionośnych i usprawnienie krążenia obwodowego

4. pobudzenie do skurczu mięśni szkieletowych

5. usprawnienie procesów odżywczych i przemiany materii tkanek

6. podnosi się temperatura tkanek głębiej położonych o 2-3ºC.

7. zwiększa się istotnie ruchomość stawów w świeżych przypadkach jak i w przewlekłych

8. zwiększa się pobudliwość elektryczna mięśni.

Do dodatnich stron terapii należy:

1. łatwe pokonywanie oporu skóry i tkanki podskórnej

2. wytworzenie w głębi struktur tkankowych czynnego biologicznie bodźca elektrycznego małej częstotliwości w granicach od 0 do 100Hz.

3. możliwość lokalizacji tych prądów poprzez odpowiednie ułożenie elektrod

4. możliwość oddziaływania na duże objętości tkanek

5. możliwość osiągania dużych natężeń prądu rzędu od 30 do 60mA w każdym obwodzie bez niebezpieczeństwa poparzenia pod elektrodami co pozwala na dotarcie do ognisk zapalanych położonych głębiej

Działanie prądów interferencyjnych o różnych częstotliwościach stosowane w sposób statyczny lub dynamiczny są znacznie zróżnicowane.

Częstotliwości stałe:

od 0 do 10Hz - powodują pobudzenie włókien nerwowych układu motorycznego, stosowane są szczególnie do wywołania skurczu pojedynczych mięśni

50Hz - działanie przekrwienne, poprawa trofiki tkanek,

od 90 do 100Hz - częstotliwości te zmniejszają napięcie układu współczulnego, dają silny efekt przeciwbólowy, następuje eliminacja wegetatywnych zakłóceń w funkcjonowaniu organów w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej, ten zakres stosowany jest w ostrym przebiegu choroby.

Częstotliwości zmieniające się rytmicznie:

od 0 do 10Hz - rytmy te działają pobudzająco, wywołują pojedyncze skurcze mięśni

od 25 do 50Hz - rytmy te aktywują układ motoryczny, powodują skurcze mięśniowe i polepszają ukrwienie

od 50 do 100Hz - działanie przeciwbólowe, polepszają ukrwienie, wzmagają przemianę materii, należy dozować je ponad próg odczuwania (wyraźne odczucie prądu) oraz ponad próg motoryczny (odczucia wibracji po skurcz mięśni przy niższej częstotliwości.

od 90 do 100Hz - rytmy te działają znieczulająco i tłumiąco jak przy stałej częstotliwości 100Hz, stosowanie prądu o częstotliwości zmieniającej się rytmicznie zmniejsza przyzwyczajenie tkanki do danej częstotliwości

od 0 do 100Hz - rytmy całego zakresu częstotliwości mają charakter działania od drażniącego do tłumiącego, powodują rytmiczne pobudzenia przechodzące w rozluźnienia mięśni.

Terapia tymi prądami powoduje aktywne przekrwienie naczyń, przyspiesza znacznie resorpcję wysięków i obrzęków a dzięki pobudzeniu mięśni poprzecznie prążkowanych uzyskujemy efekt aktywnego głębokiego masażu. Na skutek szybkiej regulacji zakłóceń przemiany materii rytmy nadają szczególnie do leczenia w stanach subpronicznych i pronicznych oraz do leczenia świeżych i starszych skręceń lub kontuzji.

Przeciwwskazania:

-ostre miejscowe stany zapalne i zakaźne

-stany podgorączkowe

-stany gruźlicze

-zaburzenia w krzepnięciu krwi

-świeże naderwania mięśni i ścięgien

-złamania z odpryskami kości

Przy stosowaniu prądów interferencyjnych obowiązuje przestrzeganie następujących zasad:

1. elektrody zabiegowe muszą być tak ułożone na skórze chorego aby linie łączące środki każdej z dwóch par elektrod krzyżowały się w okolicy sprawy chorobowej

2. prądów interferencyjnych nie wolno stosować w okolicy serca, klatki piersiowej i kończyn górnych u osób z wszczepionym rozrusznikiem serca.

3. przy dawkowaniu natężenia prądu uwzględnić należy osobnicza wrażliwość chorego tak aby wyraźnie odczuwał on stosowany prąd.

4. czas trwania zabiegu to 15 minut, częstotliwość i rodzaj prądu interferencyjnego zależą od choroby i metodyki zabiegu

Są to prądy o charakterze sinusoidalnym. Istota ich leczniczego oddziaływania polega na wytwarzaniu w tkankach ciepła. Z tego też powodu zabiegi w których na tkanki ustroju działa elektryczne, magnetyczne lub elektromagnetyczne pole wielkiej częstotliwości, noszą nazwę diatermii czyli głębokiego przegrzania.

W lecznictwie znajdują zastosowanie następujące pasma fal elektromagnetycznych:

1. prądy D'Arsonvala o częstotliwości 500 - 600KHz

2. diatermia krótkofalowa 27,12MHz długość fali ok. 11m

3. diatermia mikrofalowa 2425MHz długość fali ok. 12cm.

Wytwarzane przez aparaty terapeutyczne drgania wielkiej częstotliwości w zależności od rodzaju metody leczniczej mogą oddziaływać na ustrój:

1. w postaci prądu wielkiej częstotliwości płynącego przez tkanki w wypadku ich bezpośredniego włączenia w obwód układu wytwarzającego drgania wielkiej częstotliwości.

2. w postaci pola elektrycznego wielkiej częstotliwości zawartego między dwiema okładkami kondensatora połączonego z układem wytwarzającym drgania elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości

3. w postaci pola magnetycznego wielkiej częstotliwości działającego na tkanki umieszczone wewnątrz zwojnicy włączonej w obwód wytwarzający drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości.

4. w postaci pola elektromagnetycznego czyli fal elektromagnetycznych których źródłem jest układ wytwarzający drgania wielkiej częstotliwości.

ODDZIAŁYWANIE NA TKANKI POLA ELELKTRYCZNEGO WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

Oddziaływanie to występuje w metodzie kondensatorowej diatermii. Polega ona na umieszczeniu obiektu przegrzewanego między okładkami kondensatora którymi są elektrody zabiegowe. W przypadku DKF wytwarzanie ciepła w tkankach zależy od:

1. właściwości dielektrycznych płynów i struktur tkankowych

2. przewodnictwa jonowego elektrolitów tkankowych

Pod wpływem zewnętrznego pola elektrycznego następuje w atomach i cząsteczkach przesunięcie ładunku zwane polaryzacją.

Wyróżniamy polaryzację:

1. elektronową - polegającą na przesunięciu powłoki elektronowej w stosunku do jądra atomu

2. jonową - występującą w kryształkach jonowych, polegającą na przesunięciu w polu elektrycznym jonów dodatnich w jednym kierunku a ujemnych w drugim.

3. orientacyjną - polegającą na zmianie orientacji przestrzennej cząsteczek o niesymetrycznym rozkładzie ładunków dodatnich i ujemnych czyli tzw. dipoli.

Każda zmiana pola elektrycznego powoduje zmianę stanu polaryzacji dielektryku, czyli ruchu atomów, zwany prądem przesunięcia.

W wyniku oddziaływania pola elektrycznego wielkiej częstotliwości na tkanki i elektrolity tkankowe, dochodzi do drgań jonów wokół ich średnich położeń co powoduje wytwarzanie ciepła. W tkankach zawierających dużą ilość elektrolitów, tworzenie się ciepła pod wpływem pola elektrycznego wielkiej częstotliwości, będzie większe niż w tkankach o małej zawartości elektrolitów.

ODDZIAŁYWANIE NA TKANKI POLA MAGNETYCZNEGO WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI.

Oddziaływanie to występuje w metodzie indukcyjnej diatermii krótkofalowej. Używa się w tej metodzie specjalnych elektrod kablowych, zwojnic lub elektrod indukcyjnych typu monada, minoda. Jeśli wewnątrz zwojnicy o określonej niewielkiej liczbie zwojów umieści się jakąś część ciała a następnie połączy ją z układem wytwarzającym drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, to w zwojnicy popłynie prąd elektryczny wielkiej częstotliwości, który będzie wytwarzał działające na tkanki pole magnetyczne wielkiej częstotliwości. Natężenie pola i jego kierunek ulegają zmianie wraz z płynącym w zwojnicy prądem. Zmiany pola magnetycznego powodują występowanie w tkankach zmiennego napięcia co wywołuje w tkankach przepływ prądów indukowanych zwanych prądami wirowymi. Są to prądy zmienne i powodują w tkankach dobrze przewodzących czyli zawierających dużo elektrolitów, oscylacje jonów wokół ich położeń a w następstwie wydzielanie ciepła.

DIATERMIA KRÓTKOFALOWA DKF

Polega na przegrzaniu tkanek pod wpływem pola elektrycznego lub pola magnetycznego wielkiej częstotliwości.

Wyróżniamy dwie metody w diatermii krótkofalowej:

1. metoda kondensatorowa

2. metoda indukcyjna.

METODA KONDENSATOROWA

W metodzie tej obiekt przegrzewany poddaje się oddziaływaniu pola elektrycznego wielkiej częstotliwości zawartego między okładkami kondensatora.

Wyróżniamy elektrody kondensatorowe sztywne, miękkie oraz elektrody specjalnego kształtu.

Elektrody sztywne zbudowane są z metalu, ebonitu i szkła o średnicy 4, 8, 13 i 17cm. Szkło użyte jako oprawa chroni zarówno chorego jak i personel przed niebezpieczeństwem zetknięcia się z metalową elektrodą.

Do elektrod kondensatorowych sztywnych należą również elektrody specjalne. Są to:

-elektroda klinowa - używana do przegrzewania dołu pachowego.

-elektroda pozbawiona dna - zaopatrzona w pierścień szklany umożliwiający oparcie o powierzchnie skóry, przydatna do leczenia ropnych zapaleń.

-elektroda cylindryczna - do wprowadzenia w jamę ciała.

Elektrody kondensatorowe miękkie.

Wykonane są z cienkiej blachy lub siatki metalowej pokrytej warstwą filcu lub gumy. Wielkość elektrod od 3x4cm do 18x25cm. Wykonując zabieg dobiera się wielkość elektrod odpowiednio do nagrzewanej powierzchni, a odległość elektrody miękkiej od skóry reguluje się przez podkładanie warstw dziurkowanego filcu. Elektrod tych używa się do zabiegów w okolicach o nierównej powierzchni ponieważ umożliwiają one zachowanie jednakowej odległości od skóry lub do rozległych przegrzewań ze względu na dużą powierzchnię.

METODA INDUKCYJNA

Oddziaływanie pola magnetycznego wielkiej częstotliwości na obiekt przegrzewany uzyskuje się:

1. przez umieszczenie obiektu wewnątrz zwojnicy

2. przez oddziaływanie na obiekt rozproszonego pola magnetycznego zwojnicy

W metodzie indukcyjnej stosuje się następujące elektrody:

1. elektrodę kablową w postaci elastycznego przewodu metalowego otoczonego grubą warstwą masy izolującej. Ta elektrodą można owinąć kończynę lub też układać w zwoje na jednej płaszczyźnie

2. elektrodę indukcyjną - monoda, diploda, triploda.

W metodzie indukcyjnej najlepiej przegrzewają się tkanki o dużej przewodności np. naczynia krwionośne lub mięsnie, podczas gdy w skórze i tkance tłuszczowej ilość wydzielanego ciepła jest mała, ponieważ wykazują one małą przewodność.

W metodzie indukcyjnej wytwarzanie ciepła występuje jedynie na niewielkiej głębokości tkanek. Głębokość przegrzania można nieco zwiększyć przez oddalenie elektrody od skóry. Metoda indukcyjna znajduje zastosowanie w przegrzewaniu tkanek umiejscowionych w niewielkiej odległości od skóry, głównie tkanki mięśniowej.

TECHNIKA WYKONYWANIA ZABIEGU

Aby prawidłowo wykonać zabieg DKF należy ustalić czy działanie ma objąć tkanki położone powierzchownie czy też głęboko. W tym przypadku oprócz doboru wielkości elektrod zasadnicze znaczenie ma ustalenie ich odległości od powierzchni ciała.

1. Gdy chodzi o głębokie działanie i przegrzanie równomierne a więc gdy zabieg dotyczy procesu chorobowego dotyczącego narządów położonych w głębi ciała, używa się elektro sztywnych odsuniętych na odległość 5-10cm równą dla elektrod, które traktuje się jako elektrody czynne.

2. Gdy chodzi o działanie powierzchowne a więc leczenie zmian położonych w skórze i mięśniach, używa się elektrod sztywnych jednak odsuniętych na mniejsza odległość 2-3cm od powierzchni ciała. Czasem osłona szklana elektrody może stykać się z ciałem pacjenta, należy wtedy elektrodę metalową odsunąć dalej. Należy to bezwzględnie sprawdzić gdyż przyleganie elektrody do osłony szklanej a tej do ciała pacjenta, może wywołać trudno gojące się oparzenie.

WYKONYWANIE ZABIEGU DKF ELKTRODAMI KONDENSATOROWYMI

Wielkość elektrod należy dobrać w ten sposób aby objęły one nie tylko ognisko chorobowe lecz również najbliższe jego otoczenie, jeśli działanie zabiegu powinno się skupić w określonym miejscu trzeba posłużyć się układem elektrod z zastosowaniem elektrody czynnej o mniejszym rozmiarze niż elektroda bierna. Elektroda czynna powinna być ustawiona w znacznie mniejszej odległości od powierzchni skóry od 3 do 5cm. Niż elektroda bierna 10 -15cm. Nagrzewanie kończyn DKF może być podłużne lub poprzeczne. Przy podłużnym ustawieniu elektrod np.: pod stopą i nad kolanem następuje przepływ o większym natężeniu przez tkanki o małym oporze. Uzyskuje się w ten sposób silniejsze przegrzanie tkanek miękkich takich jak mięśnie, nerwy oraz płynów ustrojowych krwi i chłonki. Przy poprzecznym ustawieniu elektrod działanie pola elektromagnetycznego jest głębokie i równomierne. Elektrody równej wielkości ustawione na taką samą odległość od powierzchni przegrzewanego obiektu sprawiają że następuje równomierne zagęszczenie linii sił pola a tym samym intensywniejsze przegrzanie w środkowej części pola. Linie sił pola ulegają największemu zagęszczeniu wzdłuż środkowej osi podłużnej pola i stopniowemu rozrzedzeniu w kierunku obwodu pola. Umieszczenie jednej z dwóch elektrod równej wielkości blisko obiektu, powoduje zagęszczenie linii sił pola przy elektrodzie znajdującej się w mniejszej odległości od powierzchni obiektu. Następuje wówczas większe przegrzanie warstw leżących bardziej powierzchownie. W tym przypadku elektroda bliżej od ciała jest elektrodą czynną a dalej od ciała bierną. Użycie dwóch elektrod równej wielkości jednak znacznie mniejszych od obiektu przegrzewanego i umieszczonych w znacznej od niego odległości powoduje rozproszenie linii sił pola a w związku z tym z tym słabsze przegrzanie tkanek.

Użycie dużych elektrod w zbyt małej odległości od powierzchni obiektu przyczynia się do bardzo dużego zagęszczenia linii sił w miejscu najbardziej zbliżonym do powierzchni elektrody i pojawienia się silnego miejscowego przegrzania warstw powierzchownych oraz znacznego rozproszenia linii sił w pozostałej części obiektu. Przy kątowym ustawieniu elektrod, które występuje przy nachyleniu krawędzi elektrod do siebie, linie sił ulegają zagęszczeniu w pobliżu krawędzi sąsiadujących a coraz większemu rozrzedzeniu w kierunku krawędzi bardziej oddalonych. W tym przypadku następuje powierzchowne nagrzewanie warstw w pobliżu zbliżonej części elektrod a w skutek rozproszenia linii sił działanie głębokie jest znikome.

Diatermią krótkofalową można wykonać zabieg również jednobiegunowo przez posłużenie się tylko jedną elektrodą którą kieruje się na obiekt. Drugą kierujemy na aparat bądź stronę ściany. Wskutek rozproszenia linii sił energia elektromagnetyczna ulega zagęszczeniu jedynie na powierzchni obiektu i przenika bardzo płytko. Pole elektryczne wielkiej częstotliwości ulega bardzo znacznemu zagęszczeniu na nierównościach obiektu przegrzewanego co określa się jako efekt szczytowy lub zjawisko ostrzowe. Zagęszczenie występuje wówczas na bardzo małym obszarze tych wystających powierzchni i może spowodować uszkodzenie termiczne tkanki. Bardzo intensywne zagęszczenie linii sił pola następuje także w miejscach stykania się dwóch powierzchni nagrzewanego obiektu np.: palców, kolan. W miejscu takiego styku może dojść do oparzenia. W celu uniknięcia przegrzania miejsca stykania się, części ciała oddzielamy podkładką filcową. Zagęszczenie linii sił pola elektrycznego występuje również wokół przedmiotu metalowego, umieszczonego w polu elektrycznym zawartym między elektrodami kondensatorowymi. Z tego względu przed zabiegiem DKF należy usunąć z zasięgu pola wszystkie przedmioty metalowe.

Obecność w tkankach poddawanych DKF ciał metalowych stanowi przeciwwskazanie do wykonywania zabiegu. Silnemu przegrzaniu ulegają również opatrunki wilgotne, opatrunki z maścią, oraz odzież wilgotna i przesiąknięta potem.

ZASADY OBOWIĄZUJĄCE PRZY WYKONYWANIU ZABIEGÓW DKF:

1. Konieczne jest usunięcie z zasięgu pola zabiegowego wszystkich przedmiotów metalowych.

2. Należy dobrać odpowiednie elektrody i ułożyć je w taki sposób i w takiej odległości od przegrzewanej części ciała aby zapewnić właściwe zgodne ze zleceniem oddziaływanie energii na tkanki.

3. W przypadku stykania się dwóch powierzchni obiektu przegrzewanego np. kolan, należy rozdzielić je podkładką z filcu.

4. Chorych należy rozebrać do zabiegu ponieważ wilgotna odzież lub bielizna mogą ulec znacznemu przegrzaniu i spowodować oparzenie.

5. Nie wykonujemy zabiegu jeśli w miejscu zabiegu znajdują się wilgotne opatrunki.

6. Pacjenta należy pouczyć aby w czasie zabiegu nie poruszał się i nie dotykał aparatu.

7. Należy kontrolować stan i samopoczucie pacjenta szczególnie przy wykonywaniu zabiegu w obrębie głowy i brzucha.

8. Przewody łączące aparat z elektrodami nie mogą się krzyżować ani przylegać bezpośrednio do skóry pacjenta.

9. Elektrody sztywne można łączyć z elektrodami miękkimi i jest to tzw. metoda kombinowana.

10. Nagrzewając blizny i owrzodzenia stosujemy wyłącznie elektrody sztywne.

11. Aparatury do DKF nie wolno ustawiać w pobliżu instalacji wodociągowej.

12. DKF nie należy stosować w ostrych stanach zapalnych, w krwawieniach i stanach chorobowych przebiegających z gromadzeniem się płynu.

13. Jeśli pacjent cierpi na cukrzycę lub miażdżycę tętnic należy być szczególnie ostrożnym gdyż w tych chorobach występują zaburzenia czucia.

14. Przy przegrzewaniu narządów miąższowych np. nerki, obowiązują funkcjonujące dawki czasu.

15. Inne aparaty z zakresu elektroterapii nie mogą pracować w odległości bliższej niż 3m od pracującej DKF.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE DKF

Działanie to opiera się na wpływie ciepła na tkanki ustroju. W przypadku DKF ciepło to wytwarza się wewnątrz tkanek. Jest to więc ciepło endogenne w odróżnieniu od ciepła egzogennego dostarczonego do ustroju z zewnątrz.

1. Rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększenie ich przepuszczalności.

2. Zwiększenie przepływu krwi tętniczej.

3. Przyspieszenie procesu wchłaniania tkankowego.

4. Przyspieszenie komórkowej przemiany materii.

5. Wzrost liczby leukocytów w tkankach przegrzewanych.

6. Obniżenie pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

7. Obniżenie napięcia mięśniowego.

8. Działanie przeciwbólowe.

DAWKOWANIE DKF

Dawkowanie energii elektromagnetyczne emitowanej przez DKF zależy od stadium procesu chorobowego, czyli od okolicy ciała poddanej zabiegowi, osobniczej wrażliwości chorego, od wielkości i rodzaju elektrod, dawkowanie oparte jest na odczuciach cieplnych pacjenta.

Rozróżnia się cztery rodzaje dawek:

1. dawka I atermiczna - poniżej progu odczuwania ciepła.

2. dawka II oligotermiczna - powodująca odczucie bardzo łagodnego ciepła.

3. dawka III termiczna - przy której chory odczuwa przyjemniej wyrażone ciepło.

4. dawka IV hipertermiczna - przy której chory odczuwa silne, intensywne ciepło jednak bez nieprzyjemnych wrażeń.

W stanach ostrych raczej nie stosujemy DKF. W stanach pod ostrych dawka I i II, a w stanach przewlekłych dawki silniejsze III i IV. Z dużą ostrożnością należy wykonywać zabiegi u chorych z zaburzeniami w krążeniu obwodowym np. z objawami obrzęków lub zastojów, gdyż można doprowadzić do silnego przegrzania. Szybkość wytwarzania się ciepła w tkankach nie jest jednakowa i zależy od ich

właściwości. W zależności od zdolności przegrzewania możemy tkanki uszeregować w następującej kolejności:

1. tkanka tłuszczowa

2. szpik kostny

3. kości

4. płuca

5. skóra

6. śledziona

7. wątroba

8. mózg

9. mięśnie.

Najsilniej przegrzewa się tkanka tłuszczowa, najmniej mięśnie.

WSKAZANIA DO DKF

- wszystkie choroby w których ciepło może być czynnikiem leczniczym

- choroby zapalne o przebiegu pod ostrym lub przewlekłym

- choroby polegające na niedostatecznym ukrwieniu tkanek

- stany pourazowe, szczególnie przebiegające z przykurczami

- odmroziny

PRZECIWWSKAZANIA DO DKF

- nowotwory i stany po leczeniu promieniowaniem jonizującym

- wszystkie schorzenia w których przeciwwskazane jest stosowanie ciepła np.: ostre stany zapalne

- gruźlica płuc i gruźlica poza płucna

- ciąża

- miesiączka

- skłonności do krwawień z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych

- wylewy krwawe do narządów wewnętrznych i tkanek miękkich

- ropne stany zapalne

- obrzęki

- żylaki kończyn dolnych i owrzodzenia goleni w przebiegu żylakowatości

- zakrzepowe zapalenie żył

- wiek dziecięcy

- obecność w tkankach wszelkiego rodzaju impalntów metalowych

- rozrusznik serca

- zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego

APARATURA DO DKF (27,12MHz)

DIAMAT 10 i DIAMAT 110

Aparat posiada 14-sto stopniowy nastawnik mocy

1-20W

2-30W

3-45W

4-65W

5-80W

6-105W

7-125W

8-150W

9-180W

10-210W

11-250W

12-280W

13-310W

14-350W

Dzięki wyposażeniu w specjalny układ elektroniczny, aparat automatycznie zestraja w czasie zabiegu obwód leczniczy z układem wytwarzającym drgania elektromagnetyczne.

Przy obsłudze aparatu należy pamiętać że:

1. włączenie zasilania sieciowego może nastąpić tylko przy położeniu „0” nastawnika mocy.

2. w razie złego samopoczucia chorego podczas zabiegu może być użyty przez niego wyłącznik zabezpieczający.

3. aparat ma dwie pary gniazd do przyłączania elektrod zabiegowych, górna para do przyłączania elektrod sztywnych, dolna zaś przyłączania elektrod miękkich.

4. aparat posiada automatycznie strojenie, zachodzi ono po upływie około 20 sekund co sygnalizuje przemienne migotanie lampek neonowych. Jeżeli w czasie zabiegu chory poruszy się lub zmieni położenie, dojdzie do rozstrojenia obwodów co zostaje zasygnalizowane ciągłym świeceniem lampki neonowej. Powtórne dostrojenie następuje po około 20 sekundach.

Istnieją 4 strefy bezpieczeństwa:

I strefa - niebezpieczna

II strefa - zagrożenia

III strefa - pośrednia

IV strefa - bezpieczna

TERAPIA IMPULSOWYM POLEM MAGNETYCZNYM WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

Terapia impulsowym polem magnetycznym wielkiej częstotliwości ma na celu zmniejszenie efektu cieplnego. Częstotliwość aparatu jest taka sama jak w DKF 27,12MHz. W metodzie tej tkanki zostają poddane działaniu impulsów o dużej mocy szczytowej oddzielonym od siebie przerwami dostatecznie długimi dla rozproszenia ciepła. Terapia ta wskazana jest w leczeniu stanów chorobowych w których przegrzanie tkanek nie jest wskazane. W terapii tej ważny jest wpływ przeciwzapalny, przeciwbólowy i przeciwobrzękowy. Ponadto powoduje ona przyspieszenie wchłaniania się krwiaków.

Wskazania:

- zapalenie okołostawowe

- trudno gojące się rany

- owrzodzenia troficzne

- stany po zabiegach chirurgicznych szczególnie stomatologicznych

- stany po urazach tkanek miękkich

- zapalenia przydatków

- przewlekłe i podostre zapalenia zatok obocznych nosa

- krwiaki pourazowe

Działanie zabiegu;

1. Korzystne działanie na nerwy skóry i tkanki podskórnej, zwiększa się ilość fagocytów

2. Przyspieszenie wchłaniania się krwiaków

3. Zmniejszenie stanu zapalnego stawów i tkanek okołostawowych

4. Zwiększenie obwodowego przepływu krwi

5. Złagodzenie dolegliwości w zapaleniu kaletek stawowych, następuje absorpcja złogów wapniowych.

6. Szybkie ustępowanie bólu i obrzęku, poprawia się zdolność ruchowa kończyn po zwichnięciach.

7. Działanie przeciwzapalne w zapaleniu zatok obocznych nosa

8. Zmniejszenie zapalnego bólu i obrzęku oraz szybsze gojenie ran po operacjach chirurgicznych i stomatologicznych.

9. Szybsze gojenie się oparzeń.

10. Korzystne działanie w leczeniu zapaleń przydatków, szybsze ustępowanie nacieków zapalnych, złagodzenie bólów podbrzusza i miednicy małej.

11. Przyspieszenie regeneracji uszkodzonych włókien nerwowych.

Aparatura:

Terapuls GS-200 jest urządzeniem emitującym impulsowe pole elektromagnetyczne o częstotliwości 27,12MHz w postaci impulsów o czasie trwania 60 lub 100μs, przebiegających w dowolnie wybranej częstotliwości (80Hz, 160Hz, 300Hz, 400Hz, 500Hz, 600Hz) i szczytowej mocy wyjściowej impulsu zwanej penetracją (300W, 500W, 700W, 850W, 1000W). Ponieważ czas trwania impulsu jest znacznie krótszy niż czas przerwy stąd średnia moc przekazywana do tkanek jest niewielka. Przy wartościach maksymalnych wynosi 60W, przy minimalnych zaledwie 1,44W.

Średnia moc przekazywana do tkanek = t_imp. x f x penetracja

Metodyka zabiegu.

Zabiegi wykonuje się jednobiegunową elektrodą noszącą nazwę głowicy zabiegowej do której energia wielkiej częstotliwości jest przekazywana z generatora kablem koncentrycznym. Głowicę przykłada się do powierzchni ciała poddanej zabiegowi i jako zespół głowica-pacjent, dostraja się do rezonansu. Centrum głowicy w rzucie sprawy chorobowej, głowica blisko ciała pacjenta, pozwala to na zmniejszenie rozproszenia energii elektromagnetycznej. Zabiegi można wykonywać przez odzież i opatrunki gipsowe. Czas zabiegu od 10 do 20 minut. U osób otyłych należy stosować większe dawki.

Dawkowanie energii.

- Bardzo wczesne urazy i ostre stany zapalne - nie przekraczamy 5W.

- Późniejsze stany i urazy - od 10W do 15W.

- Stany podostre - od 25W do 35W

- Stany przewlekłe - 60W.

- W obrębie głowy - 15W i penetracja max II.

Czas impulsu

- 60us - stany ostre, wczesne urazy

- 100us - stany podostre i przewlekłe.

DIATERMIA MIKROFALOWA DMF

Diatermia mikrofalowa polega na przegrzaniu tkanek w polu elektromagnetycznym o częstotliwości mikrofalowej 2425MHz co daje długość fali ok. 12cm. Działanie mikrofali jest podobne do działania DKF, inne są jednak podstawy fizyczne tej metody i mechanizm działania urządzeń. Mikrofale wykazują pod względem właściwości fizycznych pewne podobieństwo do fal świetlnych, dlatego można je skupiać za pomocą reflektora metalowego i odbitą od powierzchni reflektora wiązkę kierować w dowolne miejsce. Do celów leczniczych używane są promienniki z reflektorami okrągłymi lub prostokątnymi oraz promienniki kontaktowe do wprowadzania ich do jam ciała. Rozkład energii mikrofalowej zależy od kształtu promiennika. W promienniku z reflektorem okrągłym energia środkowej części pola jest mniejsza w stosunku do części obwodowej i osiąga tylko 50% jej wartości. W promienniku prostokątnym energia skupia się w środkowej części pola i zanika ku obwodowi.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE DMF

Właściwości fizyczne mikrofal zbliżone do promieniowania podczerwonego i świetlnego powodują że mogą one ulegać odbiciu, rozproszeniu, załamaniu i dyfrakcji na poszczególnych strukturach tkankowych. Padająca na skórę wiązka mikrofal zostaje w 50% odbita od jej powierzchni. Pozostała zaś część zostaje pochłonięta przez tkanki na niewielkiej głębokości od 6 do 8cm. Mikrofale wnikając w głąb tkanek wywołują oscylacje i drgania jonów w elektrolitach. Drgania te powodują wytwarzanie ciepła. Największemu przegrzaniu ulegają pod wpływem mikrofal tkanki zawierające dużo wody - krew i mięśnie. Tkanka tłuszczowa która zawiera mało wody, przegrzewa się słabo. W celu dokonania oceny stopnia natężenia mikrofal w tkankach i określenia głębokości ich wnikania, określa się tzw. głębokość połówkową. Przez głębokość połówkową rozumie się w przypadku mikrofal taką głębokość w tkance na której energia mikrofal maleje do połowy np.: w tkance tłuszczowej słabo pochłaniającej energię mikrofal, głębokość ta wynosi 7cm, podczas gdy w tkance mięśniowej tylko 1cm. Energia mikrofalowa zostaje w nieznacznym stopniu pochłonięta przez skórę i tkankę tłuszczową w bardzo niewielkim i nieznacznym stopniu i niejako przeskakując przez nie, ulega pochłonięciu na niewielkiej głębokości w tkance mięśniowej. Ma to duże znaczenie praktyczne, bowiem przy użyciu mikrofal można przegrzać tkankę mięśniową bez większego przegrzania tkanki tłuszczowej.

TECHNIKA WYKONYWANIA ZABIEGU DMF

Zabiegi wykonuje się bezpośrednio na powierzchnię skóry odsłoniętej. W zależności od rodzaju choroby i jej umiejscowienia, używa się odpowiedniej wielkości promiennika. Energia która oddziałuje na powierzchnię skóry zależy od odległości w jakiej znajduje się promiennik. Przyjmuje się że przy odległości 5cm odpowiada ona 100% energii emitowanej, zaś przy odległości 10cm jej ilość spada do 60%. W przypadku leczenia miejscowych zmian chorobowych na niedużej przestrzeni należy posługiwać się promiennikami o małej mocy do 20W, działającymi w małej odległości od powierzchni skóry czy błon śluzowych. W przypadku zmian chorobowych obejmujących większy obszar ciała, używa się promienników o znacznie mniejszej mocy z zachowaniem większej odległości od powierzchni ciała. Promiennik ustawia się zwykle w odległości od 5 do 10cm. Zasady dawkowania DMF są takie same jak DKF. Wyróżnia się więc cztery dawki: atermiczną, oligotermiczną, termiczną i hypertermiczną; zgodne z subiektywnym odczuciem ciepła przez pacjenta. Czas zabiegu wynosi od 3 do 20 minut. W chorobach o przebiegu podostrym stosujemy krótki czas zabiegu od 3 do 5 minut, a w chorobach przewlekłych od 10 do 20 minut. Najczęściej stosowane dawki to od 25W do 75W, rzadziej do 100W.

Wskazania:

- przewlekłe zapalenia stawów

- zapalenia okołostawowe

- nerwobóle

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa

Przeciwwskazania:

- nowotwory

- stany chorobowe przebiegające z zaburzeniem ukrwienia

- stany zapalne żył

- obrzęki

- stany zwiększonej wrażliwości na światło

- ropnie

- wylewy krwawe

- metalowe zespolenia kości

- rozrusznik serca

- ciąża

Przepisy BHP

Na obszarze otaczającym urządzenie należy określić następujące strefy:

I strefa niebezpieczna - oznaczamy ją kolorem czerwonym

II strefa zagrożenia - oznaczamy ją kolorem żółtym

III strefa pośrednia - oznaczamy ją kolorem zielonym

IV strefa bezpieczna - to obszar poza strefami oznaczamy ją kolorem niebieskim.

Charakterystyka fizyczna pola magnetycznego.

Pole magnetyczne jest wytwarzane przez poruszające się w sposób uporządkowany ładunki elektryczne, przez poruszające się naładowane ciała a także przez prądy przesunięte w dielektryku. Istnieje ono również wokół dowolnego przewodnika z prądem. Podstawową wielkością fizyczną opisującą pole magnetyczne jest indukcja magnetyczna. Jest ona równa sile z jaką pole magnetyczne działa na jednostkę długości, przewodnika umieszczonego prostopadle do kierunku pola magnetycznego i przez który przepływa prąd elektryczny o natężeniu jednostkowym. W celu graficznego odwzorowania pól magnetycznych i określenia kierunku indukcji magnetycznej, wprowadzono pojęcie linii indukcji magnetycznej. Nazwą tą określono krzywe do których styczne w każdym punkcie pokrywają się w kierunku wektora indukcji magnetycznej. Linie indukcji magnetycznej są zawsze zamknięte i otaczają przewodniki z prądem. Pole magnetyczne jednorodnym gdy wektory indukcji magnetycznej są we wszystkich punktach jednakowe. W przeciwnym wypadku pole jest niejednorodne.

Natężenie pola magnetycznego.Mierzy się stosunkiem siły którą pole działa w próżni na prostoliniowy przewodnik z prądem, umieszczony prostopadle do kierunku działania tej siły, do długości tego przewodnika i natężenia prądu. Natężenie pola magnetycznego wyraża się w A/m albo też indukcją magnetyczną, którą stanowi iloczyn indukowanego napięcia i czasu przypadający na m² powierzchni przekroju. Obowiązującą

jednostką indukcji magnetycznej jest TESLA.

V x s / m² = T

1 GAUS = 0,1mT

100% = 100Gs = 10mT

Zmienne pole magnetyczne indukuje w masie przewodnika zmienne napięcie powodujące przepływ prądów o zamkniętych obwodach zwane prądem wirowym.

Siły Lorenza

Powstają w przewodniku w którym płynie prąd elektryczny i działają na ładunki elektrony i jony. Siły Lorenza powodują zmiany orientacji jonów dodatnich i ujemnych, które są przemieszczane w przeciwnych kierunkach. W stałym polu magnetycznym jony te gromadzą się na barierach biologicznych czyli błonach komórkowych powodujących zmianę ich polaryzacji. W zmiennym polu magnetycznym zachodzi ich oscylacja w takt zmian pola.

Zjawisko HALLA.

Powstaje w masie przewodnika z prądem w wyniku odchylenia przez siły Lorenza nośników elektryczności. W wyniku czego w przeciwległych częściach przewodnika powstaje napięcie przesunięte w fazie o 90⁰ w stosunku do napięcia indukowanego przez pole magnetyczne.

Leczenie polem magnetycznym małej częstotliwości.

Stosowane w lecznictwie pole magnetyczne dzielimy na statyczne i dynamiczne. Źródłem statycznego pola magnetycznego są różne magnesy. Dynamicznym nazywa się pole magnetyczne indukowane przez prąd elektryczny oraz różnego rodzaju impulsowe pole zmienne. Pola magnetyczne małej częstotliwości obejmują zakres od 3 do 3000Hz. Natomiast te które są wykorzystywane w medycynie, mają częstotliwość do 50Hz.

Działanie biologiczne pola magnetycznego.

Charakterystyczną cechą pola magnetycznego jest przenikanie przez wszystkie struktury ustroju. Cecha ta odróżnia pole magnetyczne od innych postaci energii które ulegają pochłonięciu do określonej głębokości tkanek. Indukowane w tkankach prądy elektryczne mogą wpływać na istniejące w ustroju substancje o właściwościach piezoelektrycznych, powodując ich mechaniczne odkształcenia. Do takich ciał należy kolagen, którego włókna stanowią podłoże organiczne kości, oraz dentyna i keratyna. Oddziaływaniem tym tłumaczy się korzystny wpływ pól magnetycznych na proces tworzenia się kostniny w przypadkach utrudnionego zrostu kostnego.

Zmienne pole magnetyczne wpływa na potencjał błon komórkowych powodując wzmożenie wymiany jonów, ponadto stymuluje reakcje biochemiczne w tym również reakcje przebiegające z udziałem enzymów i hormonów. Pole magnetyczne usprawnia krążenie obwodowe krwi, powoduje lepsze zaopatrzenie tkanek w tlen i lepsze jego wykorzystanie, co wiąże się z zachodzącym pod wpływem pola magnetycznego zwiększeniem ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi. Na efekty działania na ustrój zmiennych pól magnetycznych mogą mieć również wpływ wywołane przez nie zmiany stężenia zawartych w niej gazów głównie tlenu, zmiana ph oraz zdolność zwilżania.

Metodyka zabiegu.

Kształt impulsu może być bipolarny i unipolarny o przebiegu prostokątnym, trapezowym, trójkątnym lub sinusoidalnym.

Kształt impulsu sinusoidalny:

- zabiegi w obrębie głowy

- zmiany tkanek miękkich

- stany zapalne tkanek

- w obrębie układu nerwowego

Kształt impulsu prostokątny bipolarny:

- zmiany kostno-stawowe

- rany

- oparzenia

Kształt impulsu stały na bazie sinusoidy:

- choroby kości u dzieci

- choroby nerwowe, psychosomatyczne

- wyczerpanie organizmu

Kształt impulsu stały na bazie prostokąta:

- ostre i chroniczne choroby kości

- w celu wytworzenia kostniny

Częstotliwość impulsowego pola magnetycznego

Maksymalnie do 50Hz.

Stany ostre - do 1Hz do 5Hz

Stany podostre - od 5Hz do 20Hz

Stany przewlekłe - od 20Hz do 50Hz.

Dawkowanie natężenia pola magnetycznego.

Natężenie pola magnetycznego nie przekracza 10mT.

Stany ostre przebiegające z dużą bolesnością - poniżej 3mT (poniżej 30%)

Stany podostre - do 5mT (do 50%)

Stany przewlekłe - od 5mT do 10mT (od 50% do 100%)

Puls - czas przerwy.

Przy pierwszym zabiegu wynosi 3 sekundy, z każdym następnym zabiegiem zmniejszany jest o 0,5 sekundy. Jeśli dojdziemy do 0,5 sekundy, puls taki zostaje do końca serii zabiegowej.

Zastosowanie zabiegu

Pola te stosowane są przy użyciu aplikatorów płaskich dających pole magnetyczne o charakterze rozproszonym bądź aplikatorów o charakterze solenoidu o kształcie szpuli. W przypadku zabiegów dotyczących tułowia, stosujemy największy aplikator o średnicy 500mm. wykonując zabiegi w obrębie kończyn dolnych stosujemy aplikator o przekroju 315mm. dla kończyn górnych używa się aplikatora o przekroju 200mm. Czas zabiegu nie jest ograniczony, najczęściej od 15 do 20 minut, nie krócej niż 5 minut. Po kilku pierwszych zabiegach może dojść do nasilenia dolegliwości. Nie wykonujemy zabiegów w godzinach wieczornych ponieważ mogą wystąpić zaburzenia snu. Stosując zabiegi w obrębie głowy, szyji i klatki piersiowej musimy zwracać uwagę na samopoczucie pacjenta. Kształt impulsów pola magnetycznego dobiera się w zależności od wskazań pamiętając że impulsy o szybkim narastaniu i zanikaniu pola wytwarzają większe wartości napięcia elektrycznego w tkankach.

Zalety terapii.

- pole magnetyczne przenika przez wszystkie części ciała równomiernie

- zabiegi mogą być wykonywane przez ubranie, gips, bandaże, które nie stanowią przeszkody dla pola magnetycznego

- magnetoterapia jest terapią atermiczną, metal nie stanowi przeciwwskazania do wykonywania zabiegu.

Przeciwwskazania.

- ciąża

- choroba nowotworowa

- zaawansowanie zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych w następstwie miażdżycy lub cukrzycy

- czynna gruźlica płuc

- krwawienia z przewodu pokarmowego

- ostra niewydolność wieńcowa i niestabilna dusznica bolesna

- ciężkie infekcje: bakteryjne, wirusowe i grzybicze.

- u chorych z rozrusznikiem serca

- w okresie badań RTG lub leczenia promieniami jonizującymi.

- u osób z padaczką w wywiadzie.

Różnice między magnetoterapią a magnetostymulacją.

Magnetoterapia polega na zastosowaniu pól magnetycznych o wartości indukcji magnetycznej nie przekraczającej 100uT.

Magnetostymulacja jest to zastosowanie pól magnetycznych o wartości indukcji magnetycznej porównywalnej z ziemskim polem magnetycznym od 30uT do 70uT.

Infradźwięk<16Hz - 20000Hz<ultradźwięk.

Ultradźwiękami nazywamy drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego.

Rozchodzenie się ultradźwięków.

Źródłem fali ultradźwiękowej jest układ drgający pobudzony energią z zewnątrz. Jeśli układ drgający znajduje się wewnątrz dostatecznie sprężystego ośrodka to pobudza on do drgań sąsiadujące z nim cząsteczki ośrodka, które zaczynają drgać tam i z powrotem około położeń równowagi. Drgania te przenoszą się na następne cząsteczki powodując powstanie podłużnej fali mechanicznej która wykazuje na swym przebiegu wiele następujących po sobie i przesuwających się w określonym kierunku stref zagęszczeń i rozrzedzeń cząsteczek. W miejscach zagęszczeń działają siły ściskające, natomiast w miejscach rozrzedzeń siły rozciągające. Zagęszczenia powstają w miejscach w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku rozchodzenia się fali. Rozrzedzenia zaś w miejscach w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku przeciwnym. Odległość między dwoma sąsiadującymi za sobą zagęszczeniami lub rozrzedzeniami, czyli między dwiema najbliżej położonymi cząsteczkami znajdującymi się w tej samej fazie ruchu odpowiada długości fali. W próżni rozchodzenie się ultradźwięków jest niemożliwe. W gazach rozchodzenie się ultradźwięków wynosi 350m/s, w cieczach 1500m/s, w ciałach stałych 5000m/s.

Z ruchem drgających cząsteczek wiąże się powstawanie wahań ciśnień w obrębie fali ultradźwiękowej co powoduje tzw. mikromasaż wewnętrzny tkanek.

Polem dźwiękowym nazywamy tę część ośrodka w której zachodzi zjawisko fali dźwiękowej. Pole w pobliżu głowicy ultradźwiękowej ma kształt cylindryczny i nazywa się polem bliskim a w miarę oddalania się od źródła drgań przechodzi w pole stożkowe tzw. dalekie. Przy leczniczym stosowaniu ultradźwięków możemy spotkać się ze zjawiskiem charakterystycznym dla ruchu falowego: odbiciem, załamaniem, interferencją fal i powstawaniem fal stojących.

Załamanie się fali występuje przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego jeżeli szybkość rozchodzenia się fal w danych ośrodkach będzie różna.

W wyniku odbicia się fal i nakładania się ich z falami padającymi mogą powstawać fale stojące. Zjawisko to występuje wtedy kiedy fala padająca i odbita mają jednakową częstotliwość i amplitudę, a różnią się kierunkiem rozchodzenia fali. Fale stojące mogą powstawać na skutek odbicia fali ultradźwiękowej od kości, lub od ścian naczynia z wodą w którym wykonuje się zabieg.

Energię fali stanowi suma równych sobie wartości energii kinetycznej cząstek drgających i energii potencjalnej cząstek zagęszczonych i rozrzedzonych. Całkowitą energię wyemitowaną przez źródło dźwięku w ciągu jednostki czasu nazywa się mocą akustyczną określoną w WATACH.

Natężenie fali ultradźwiękowej maleje w miarę oddalania od źródła drgań w wyniku pochłaniania jej energii przez ośrodek. Zjawisko to nosi nazwę absorpcji fali ultradźwiękowej.

Energia niesiona przez fale zostaje częściowo zużyta na pobudzenie drgań cząsteczek ośrodka na odkształcenie sprężyste ośrodka i częściowo zostaje zamieniona na energię cieplną.

Tkanki ludzkie wykazują różne zdolności pochłaniania ultradźwięków. Dużą zdolność wykazuje tkanka nerwowa, mniejszą mięśniowa, a najmniejszą tkanka tłuszczowa. Fale krótsze o mniejszej częstotliwości są pochłaniane na mniejszych głębokościach, dłuższe zaś na większych. Głębokość na której natężenie fali dźwiękowej spada do połowy nazywa się głębokością połówkową. Przy dawkach leczniczych natężenie fali poza głębokością połówkową jest stosunkowo małe i w związku z tym małe działanie terapeutyczne. Najczęściej stosuje się częstotliwości 800kHz i 2400kHz lub 3000kHz. Powolniejsza absorpcja energii ultradźwiękowej o częstotliwości 800kHz pozwala na stosowanie jej do nadźwiękawiania powierzchniowego. Głębokość połówkowa dla częstotliwości 800kHz wynosi około 3cm., a dla częstotliwości 3000kHz około 1cm

Zjawisko KAWITACJI

Fala dźwiękowa o dużym natężeniu dźwięku na skutek działania zmiennych ciśnień powoduje niszczenie spójności cieczy i powstawanie pustych przestrzeni wypełnionych parami cieczy lub rozproszonymi w niej gazami. Przestrzenie te zanikają po upływie pewnego czasu wytwarzając bardzo silną falę mechaniczną. Zjawisko to nazywamy kawitacją

Warunkiem sprzyjającym powstawaniu kawitacji są duże moce ultradźwięków, a przy stosowaniu ultradźwięków impulsowych możliwość kawitacji występuje wtedy gdy oprócz dużych mocy stosujemy bardzo krótki czas impulsu. W czasie zabiegu w wodzie należy pamiętać aby woda była odgazowana. Jeżeli zabieg wykonuje się przez maksymalnie długi czas lub wykonuje się z maksymalną mocą urządzenia, odkształcenia struktury cząsteczkowej substancji które powodują ultradźwięki mogą doprowadzić do zapadania się cząsteczki i zniszczenia substancji. Jeżeli ultradźwięki stosuje się do celów medycznych nie przekraczając zalecanych wartości mocy, zjawisko nie powinno występować.

Efekt ścinania

Polega na zamianie podłużnej fali ultradźwiękowej w falę poprzeczną na granicy tkanki kostnej i okostnej co może spowodować oparzenie okostnej. Aby temu zapobiec stosuje się zabiegi ruchomą głowicą.

Działanie biologiczne ultradźwięków

Może być miejscowe lub ogólne. Działanie miejscowe może być mechaniczne, cieplne i fizykochemiczne.

Działanie mechaniczne.

Spowodowane jest wahaniem fali ciśnień w przebiegu fali ultradźwiękowej. Cząsteczki w ośrodku materialnym ulegają okresowym zagęszczeniom i rozrzedzeniom powodując mikromasaż tkanek. Drgania wielkiej częstotliwości jakimi są ultradźwięki UD odkształcają strukturę cząsteczkową substancji których siły wiążące cząsteczki są słabe. Zjawisko to wykorzystuje się do zmiękczania tkanek w celu zlikwidowania przykurczy, zwiększenia ruchomości, rozbijania złogów wapnia, pobudzania procesów zamykania się ran i bliznowacenia. Ponadto występuje podwyższenie progu odczuwania bólu.

Działanie cieplne.

Powstaje w wyniku wytworzonego w tkankach ciepła. Najsilniej przegrzewa się tkanka nerwowa, a najsłabiej tkanka tłuszczowa. Jednak najsilniejsze przegrzanie występuje na granicy tkanek zwłaszcza tkanki kostnej i mięśniowej. Aby uniknąć wyraźnego efektu cieplnego, stosuje się zabiegi głowicą ruchomą oraz impulsowy charakter fali ultradźwiękowej.

Działanie fizykochemiczne.

Wzrasta szybkość reakcji chemicznych w tkankach, zwiększa się przewodnictwo prądu elektrycznego w elektrolitach, przyspiesza się rozpad białek, nasilone zostają procesy utleniania, zwiększa się przenikalność błon komórkowych co ułatwia dostęp składników odżywczych do tkanek.

Oddziaływanie ogólne ultradźwięków.

Oddziaływanie poprzez korzenie i sploty nerwowe, inaczej nazywane oddziaływaniem pośrednim.

Działanie biologiczne ultradźwięków.

1. Działanie przeciwbólowe

2. Zmniejszenie napięcia mięśni.

3. Wpływ na enzymy ustrojowe.

4. Rozszerzenie naczyń krwionośnych.

5. Hamowanie układu współczulnego

6. Hamowanie procesów zapalnych

7. Przyspieszenie wchłaniania tkankowego.

8. Wyzwalanie ciał histaminopochodnych w ilościach aktywnych biologicznie.

Dawkowanie ultradźwięków.

Przy ustaleniu dawki konieczne jest ustalenie następujących czynników:

1. powierzchni nadźwiękawianej

2. rodzaju i stadium schorzenia

3. powierzchni drgającej głowicy zabiegowej

4. częstotliwości drgań

5. rodzaju fali ultradźwiękowej

6. czasu trwania zabiegu

7. sposobu nadźwiękawiania.

Mamy 3 dawki:

Słaba 0,05 W/cm² - 0,5 W/cm²

Średnia 0,5 W/cm² - 0,7 W/cm²

Mocna 0,7 W/cm² - 1,2 W/cm²

Dawki te dotyczą tylko ultradźwięków stosowanych bezpośrednio.

W metodach pośrednich przy nadźwiękawianiu korzeni i splotów nerwowych stosujemy tylko dawki słabe.

W metodzie stacjonarnej dawkę zmniejszamy do ¼ dawki stosowanej przy głowicy ruchomej.

Przy ultradźwiękach stosowanych w wodzie dawkę zmniejszamy o 50%.

W stanach ostrych i podostrych stosuje się dawki słabe a w stanach przewlekłych dawki średnie i wyjątkowo dawki mocne.

Czas zabiegu:

Krótki od 1 do 3 minut

Średni od 4 do 9 minut

Długi 10minut.

Przy głowicy ruchomej czas waha się od 3 do 10 minut.

Czas nadźwiękawiania okolicy przykręgosłupowej nie powinien przekraczać 2 minut.

Metodyka stosowania ultradźwięków.

1. Miejscowe stosowanie ultradźwięków.

Metoda zwana również bezpośrednią. Działaniu ultradźwięków poddaje się skórę oraz tkanki głębiej położone, okolicy umiejscowienie procesu chorobowego lub bólu. Działaniem obejmuje się również tkanki otaczające.

2. Segmentowe przykręgosłupowe stosowanie ultradźwięków.

W metodzie tej zwanej również pośrednią stosujemy ultradźwięki nie w miejscu zmian chorobowych lecz przykręgosłupowo na odpowiedniej wysokości, na okolicę splotów nerwowych lub na odpowiednie pole skórne tzw. pole Heda.

3. Ultrafonoforeza albo fonoforeza.

Nazwą tą określa się wprowadzenie związków leczniczych do ustroju dzięki energii ultradźwięków. Nie jest to przemieszczanie jonów jak w przypadku jonoforezy lecz ich cząsteczek.

4. Skojarzona terapia prądami impulsowymi i ultradźwiękami.

Metoda ta polega na jednoczesnym działaniu na tkanki ultradźwięków i prądu impulsowego małej częstotliwości.

Wskazania do ultradźwięków:

- choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa.

- stany pourazowe np. złamania

- przykurcze

- zwichnięcia

- skręcenia

- naderwanie tkanek miękkich i krwiaków

- choroby neurologiczne

- nerwobóle

- zapalenia nerwów

- stany po przebytym półpaścu

- bóle poamputacyjne

- choroby reumatyczne

- choroby skóry

- blizny

- bliznowce

- owrzodzenia żylakowate podudzi

- obwodowe zaburzenia ukrwienia

- inne schorzenia (przykurcz Dupuytrena, nacieki po zastrzykach, szczękościsk, ostroga piętowa)

Przeciwwskazania:

-nowotwory i stany po ich operacyjnym usunięciu

-ciąża

-czynna gruźlica płuc i innych narządów

-skazy krwotoczne

-niewydolność krążenia i zaburzenia rytmu serca

-sztuczny rozrusznik serca

-zakrzepowe zapalenie żył

-ostre procesy zapalne i stany gorączkowe

-ciężki stan ogólny i wyniszczenie

-nie zakończony wzrost kości

-stany po terapii rentgenowskiej

-obecność w tkankach metalowych ciał obcych

-nerwica wegetatywna znacznego stopnia.

Nie wolno wykonywać zabiegów przykręgosłupowo powyżej C3, ze względu na możliwość oddziaływania na rdzeń przedłużony.

Należy unikać nadźwiękawiania narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej oraz w okolicy gonad.

Współczynnik wypełnienia jest to stosunek czasu trwania impulsu do okresu jeśli stosujemy falę impulsową.

Hydroterapia czyli wodolecznictwo jest to dział lecznictwa fizykalnego w którym wykorzystuje się działanie wody na ustrój.

Działanie wody jest tym większe im większe jest odchylenie wody od temperatury obojętnego punktu cieplnego skóry, który dla środowiska wodnego wynosi od 34 do 36⁰C.

W zależności od temperatury wyróżniamy wodę:

- zimną od 8⁰C do 20⁰C

- chłodną od 21⁰C do 27⁰C

- letnią od 28⁰C do 33⁰C

- ciepłą od 34⁰C do 37⁰C

- gorącą od 38⁰C do 42⁰C

Zasady dawkowania zabiegów wodoleczniczych

Bodźcowe działanie zabiegu wodoleczniczego jest tym większe:

- im bardziej temperatura wody różni się od temperatury obojętnej skóry,

- im większy jest obszar ciała poddany zabiegowi,

- im większy jest poziom wody w kąpieli,

- im większe jest ciśnienie wody przy polewaniu,

- im więcej dodatkowych bodźców włączono do zabiegu.

Podział zabiegów wodoleczniczych.

Podstawą leczniczego działania wody jest czynnik termiczny, ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie hydrodynamiczne.

I. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody

1. Kąpiele częściowe i całkowite

2. Kąpiele kinezyterapeutyczne

3. Kąpiele perełkowe

4. Kąpiele tlenowe

5. Kąpiele aromatyczne

II. Zabiegi z użyciem wody bieżącej pod określonym ciśnieniem.

1. Polewania

2. Natryski stałe i ruchome

3. Masaż podwodny

4. Masaż wirowy

III. Zabiegi za pośrednictwem tkaniny.

1. Zmywania

2. Nacierania

3. Zawijania

4. Okłady

5. Kompresy

IV. Zabiegi bez ciśnienia wody

1. Sauna.

Kąpielą nazywamy postępowanie w którym całe ciało lub jego część pozostaje przez określony czas w wodzie o odpowiedniej temperaturze.

Kąpiele całkowite chłodne i zimne.

Kąpie zimna - od 8 sekund do 1 minuty

Kąpiel chłodna - od 5minut do 11minut

W czasie tych kąpieli chory powinien wykonywać energiczne ruchy i rozcierać ciało w celu przyspieszenia odczynu naczyniowego.

Wskazania:

- choroby przemiany materii

- otyłość

- cukrzyca

Przeciwwskazania:

- choroby serca

- choroby nerek

- niedokrwistość

- nerwice

- nerwobóle

Kąpiel letnia - od 10minut do 20minut

Wskazania:

- niskie ciśnienie tętnicze krwi

- dychawica oskrzelowa

- rozedma płuc

- duża pobudliwość nerwowa

Kąpiel o temperaturze obojętnej od 35⁰C do 37⁰C

Może trwać nawet 1 godzinę.

Działa uspokajająco i nasennie.

Wskazania:

-nerwice ogólne

-nerwobóle

-bezsenność

-bóle głowy

-niedokrwistość

Kąpiele gorące - od 10minut do 20minut

Zabieg zaczyna się od 37⁰C i stopniowo zwiększamy temperaturę.

W najwyższej temperaturze pacjent przebywa około 3 minuty, o czym kąpiel kończy się obniżeniem temperatury do 30⁰C.

Działanie:

- uspokajające

- przeciwbólowe

- powoduje rozluźnienie mięśni

- powoduje spadek ciśnienia krwi

- powoduje podniesienie temperatury ciała

- powoduje silne pocenie

Wskazania:

- choroby nerek

- zapalenie pęcherza moczowego

- nieżyty dróg oddechowych

- przeziębienie

- przewlekłe choroby ginekologiczne

- nerwobóle

- zapalenia nerwów

- otyłość

Przeciwwskazania:

- choroby serca

- choroby naczyń krwionośnych

- osłabienie organizmu

- bóle głowy

- skłonność do krwawień

- skazy krwotoczne

- podeszły wiek

- gruźlica

Kąpiel kinezyterapeutyczna - od 34⁰C do 37⁰C (dla dzieci +2⁰C )

W kąpielach tych wykorzystuje się działanie odciążające i oporowe.

Opór możemy dawkować poprzez szybkość ruchu, wielkość powierzchni ćwiczonego odcinka i głębokość zanurzenia.

Wskazania:

- schorzenia narządu ruchu

- choroby układu nerwowego z zaburzeniami czynności ruchowych

- wady postawy

Przeciwwskazania:

- niewydolność krążenia

- czynna gruźlica płuc

- gruźlica stawów

- zakaźne choroby skóry

Kąpiel wirowa zwana masażem wirowym.

Temperatura - od 32⁰C do 40⁰C.

Czas - 15minut

W zabiegu wykorzystuje się wpływ cieplny wody oraz oddziaływanie mechaniczne związane z ruchem wirowym. Kąpiel powoduje rozluźnienie tkanek, zmniejszenie napięcia mięśniowego, poprawę ukrwienia i złagodzenie bólu.

Wskazania:

- przewlekłe stany zapalne

- stany pourazowe

- przewlekłe zapalenie stawów

- przykurcze

- stany po zdjęciu opatrunku gipsowego.

Kąpiele nasiadowe

Obejmują dolną część ciała, od wysokości pępka i górną część od z wyłączeniem dolnej części kończyn dolnych.

Wyróżniamy:

1. Kąpiele nasiadowe zimne.

Przez 3 minuty.

- wywołują znaczne przekrwienie narządów jamy brzusznej i miednicy,

- pobudzają czynność motoryczną jelit.

2. Kąpiele nasiadowe chłodne i ciepłe.

- stosowane w hemoroidach,

- w zaparciach,

- w stanach zapalnych narządów rodnych.

3. Kąpiele nasiadowe ciepłe i gorące.

- stosowane w zapaleniu pęcherza moczowego,

- w bolesnym oddawaniu moczu,

- w przewlekłych chorobach ginekologicznych.

Półkąpiele

Stanowią mniej obciążającą ustrój formę kąpieli, woda sięga do wysokości pępka, ciśnienie hydrostatyczne wody jest znacznie mniejsze niż w kąpieli całkowitej.

Wskazania:

- nerwice

- psychonerwice

- otyłość

- przewlekłe stany zapalne narządów rodnych i układu moczowego.

Kąpiele perełkowe i tlenowe.

Są to kąpiele w zwykłej wodzie do której doprowadza się ciśnienie z butli lub powietrze. Pęcherzyki gazu masują delikatnie skórę, wywierają słabo pobudzający wpływ na receptory, działają tonizująco na układ nerwowy oraz nasennie.

Kąpiel taka stosowana jest przy nadciśnieniu i w stanach rekonwalescencji.

Kąpiele aromatyczne.

Są to kąpiele całkowite lub częściowe w zwykłej wodzie zawierającej wyciągi z ziół leczniczych.

NATRYSKI

W tym zabiegu wykorzystujemy ciśnienie i temperaturę wody.

Ze względu na ciśnienie wyróżniamy natryski:

- o niskim ciśnieniu do 1,5 atm.

- o średnim ciśnieniu od 1,5atm. do 2 atm.

- o wysokim ciśnieniu od 2atm. do 4 atm.

Natryski dzielimy na stałe i ruchome.

Do natrysków stałych zaliczamy:

1. Natrysk spadowy (deszczowy)

Woda kierowana jest od góry pod kątem 45⁰C omijając głowę. Działanie bodźcowe natrysku jest tym większe im mniejsze są otwory przez które wypływa woda i im większe jest ciśnienie wypływającej wody.

Natryski spadowe o łagodnym wypływie i o najmniejszej sile bodźcowej nazywamy deszczowymi.

Natryski spadowe o dużej sile spadania, bodźcowe wynikiem przechodzenia wody przez sito o małych otworach nazywa się kolczastymi.

Im bardziej temperatura natrysku różni się od temperatury obojętnej ciała tym większe jest działanie termiczne zabiegu.

Zimne i chłodne natryski o temperaturze od 10⁰C do 20⁰C trwają od kilku sekund do jednej minuty, działają hartująco, pobudzają procesy przemiany materii i podwyższają ciśnienie krwi.

Natomiast ciepłe natryski o temperaturze od 32⁰C do 37⁰C trwające od 3minut do 5 minut zaleca się w nerwicach, bezsenności i w nerwobólach.

2. Natrysk wstępujący (nasiadowy)

Stosowany jest w ginekologii.

3. Natrysk boczny (płaszczowy)

Woda tryska z boków do wysokości szyji.

4. Natryski ruchome.

Wykonywane są przy użyciu węża płaszczowego z katedrą i ciśnienia wody.

5. Natryski biczowy (skupiony)

Strumień pod ciśnieniem od 1,5atm. do 3atm. za pomocą węża gumowego kierowany jest na ciało pacjenta. Przekrój nasadki ok.1cm. Strumień wody może być okresowo przerywany co powoduje działanie zbliżone do uderzeń bicza. Wykonuje się zwykle wodą chłodną. Pacjent stoi zwykle w odległości 3-4 metry od katedry natryskowej. Ważny jest kierunek prowadzenia wody po ciele.

6. Natrysk szkocki (bicze szkockie)

Jest on odmianą natrysku biczowego. Stosuje się wodę o temperaturze zmiennej. Wodę gorącą od 38⁰C do 42⁰C w czasie od 0,5 do 1 minuty na przemian z wodą zimną o temperaturze od 10 do 15⁰C przez kilka sekund. Zabieg kończymy po 3 minutach zawsze wodą zimną.

7. Natrysk nitkowaty.

Jest odmianą natrysku biczowego. Stosuje się tu specjalną nasadkę o bardzo małej średnicy i wodę pod ciśnieniem 3-4atm. Daje on mocniejsze bodźcowe oddziaływanie.

8. Natrysk wachlarzowy.

Dzięki specjalnej nasadce strumień wody ma kształt wachlarza. Oddziaływanie jest słabsze.

9. Natrysk podwodny zwany masażem podwodnym.

Wykonuje się w wannach lub basenach kinezyterapeutycznych. Temperatura w wannie wynosi od 35⁰C do 38⁰C, urządzenie składa się z pompy pobierającej wodę z wanny, sprężarki oraz systemu grzewczego zapewniającego właściwa temperaturę, gdyż musi być ona nieco wyższa od temperatury wody z wanny.

Ciśnienie wody wynosi od 1,5atm do 4atm. Osoba poddana natryskowi leży w wannie, głowa musi mieć podparcie.

Odległość dyszy od powierzchni ciała od 10cm do 30cm. Im mniejsza odległość tym większe bodźcowe oddziaływanie masażu. Najmniejsza odległość tolerowana przez organizm to 3cm.

Oddziaływanie jest zależne od średnicy końcówki:

- końcówka okrągła - silne oddziaływanie jeśli prowadzimy ją pod kątem prostym do powierzchni ciała.

- końcówka płaska - silniejsze oddziaływanie jeśli prowadzimy ją pod kątem do powierzchni ciała.

Podczas zabiegu powinno się kontrolować ciśnienie i temperaturę wody oraz stan napięcia mięśni. Z zabiegu należy wyłączyć okolice wrażliwe, okolice piersi u kobiet, narządy płciowe, brzuch, żylaki, wyrośla kostne.

Zastosowanie:

- choroby narządu ruchu

- nerwobóle

- zaniki mięśniowe z nieczynności

Wskazania do stosowania natrysków:

- nerwice

- stany wyczerpania psychicznego

- nerwobóle

- gościec stawowy

- przewlekłe schorzenia dróg oddechowych

- zaburzenia ukrwienia obwodowego

Przeciwwskazania:

-niewydolność krążenia

-choroba nadciśnieniowa

-choroba wieńcowa

-stany padaczkowe

-zaawansowana nerwica serca

-ostre stany choroby

Zasady obowiązujące przy kwalifikowaniu chorych do zabiegów wodoleczniczych i przy ich wykonywaniu.

W planie leczenia należy uwzględnić stopniowe zwiększanie siły zabiegu. Zaczyna się od małych zabiegów i stopniowo przechodzi do większych. Małe i słabsze zabiegi powinno się wykonywać rano i wieczorem, duże przed południem a średnie po południu.

Należy uwzględnić biologiczne rytmy mechanizmów termoregulacji. W godzinach od 3:00 do 15:00 występuje faza rozgrzewania organizmu, a w godzinach od 15:00 do 3:00 występuje faza ochładzania organizmu. Każdy bodziec a więc i reakcja organizmu jest silniejsza jeśli stosuje się go niezgodnie z rytmem czyli rano zimne zabiegi a po południu ciepłe i gorące.

Prawidłowo dobrany i wykonany zabieg wodoleczniczy wywołuje odczyn naczyniowy. Miedzy dwoma równej wielkości zabiegami powinna być 48 godzinna przerwa.

Zimnych zabiegów wodoleczniczych nie wolno wykonywać u zziębniętego pacjenta, ponieważ istniejący w tym przypadku niedobór ciepła zostałby pogłębiony przez zimny zabieg. Oziębione części ciała nie mogą być poddane bezpośrednio działaniu gorącej wody, ponieważ może ona pogłębić istniejący już skurcz naczyń krwionośnych. Ogrzewanie zziębniętych części ciała należy wykonywać stopniowo. Osoba wykonująca zabieg wodoleczniczy powinna obserwować twarz pacjenta zwracając uwagę na barwę warg i policzków.

Bladość pojawiająca się przy wykonywaniu ciepłych zabiegów może wskazywać na zbyt silny spadek ciśnienia krwi. Bladość skóry lub silny jej odczyn podczas zimnych zabiegów jest wyrazem nieprawidłowej reakcji naczynioruchowej. W każdym z tych przypadków zabieg należy przerwać.

Jeśli skóra po zimnym zabiegu nie ulega zaczerwienieniu i ogrzaniu, czemu powinno towarzyszyć uczucie ciepła, to należy wywołać fizjologiczny odczyn naczyniowy poprzez rozcieranie ciała. Można podać gorący napój lub wykorzystać kąpiel o wzrastającej temperaturze.

Brak prawidłowego odruchu naczyniowego po zimnym zabiegu może być wynikiem zastosowania zbyt silnego bodźca (zbyt niska temperatura lub zbyt długi czas zabiegu).Przed zabiegami należy ocenić stan gospodarki cieplnej organizmu pacjenta.

Błędem jest zastosowanie zabiegu obniżającego ciśnienie krwi u osoby z niskim ciśnieniem lub stosowanie takiego zabiegu u osoby chorej na nadciśnienie i używające leki obniżające ciśnienie krwi bez wystarczającej kontroli ciśnienia.

W czasie zabiegu należy również kontrolować tętno. Tętno ok. 100 uderzeń na minute stanowi przeciwwskazanie do cieplnych zabiegów wodoleczniczych.

Każdorazowo po zastosowaniu ciepłego i wodoleczniczego zabiegu cieplnego należy zastosować krótkotrwały zabieg zimny, by doprowadzić do stabilizacji ciśnienia krwi i wstrzymać utratę ciepła przez organizm. Nie powinno się wykonywać zabiegu na czczo i bezpośrednio po jedzeniu.

PIEZOELEKTRYCZNOŚĆ

Jest to zjawisko naturalne obserwowane w kryształach występujących w przyrodzie np.: kwarcu lub germalu, lub sztucznie wytworzonych takich jak tytanian baru i winian potasu.

W takich kryształach energia mechaniczna zostaje przekształcona w energię mechaniczną, i odwrotnie, jeżeli kryształ piezoelektryczny zostanie poddany ściskaniu lub odkształcaniu czynnikami mechanicznymi, pojawi się w nim mały ładunek elektryczny. I odwrotnie, wynikiem przyłożenia do kryształu prądu elektrycznego jest powstanie drgań i mechaniczna deformacja struktury cząsteczkowej kryształu.

Odwrócone zjawisko piezoelektryczne jest wykorzystywane do wytwarzania ultradźwięków. W głowicy ultradźwiękowej znajduje się element drgający którym jest płytka wycięta z kryształu kwarcu lub tytanianu baru. Prąd zmienny wielkiej częstotliwości przyłożony do płytki, powoduje że energia elektryczna przekazana kryształowi zostaje zamieniona na drgania. Kryształ przymocowany do metalowej obudowy głowicy ultradźwiękowej wywołuje z kolei drgania obudowy. W ten sposób energia elektryczna przyłożonego prądu zostaje przekształcona w drgającą falę akustyczną ultradźwiękową Substancje stykające się z głowicą ultradźwiękową np.: woda, olej lub żel sprzęgający, przekazują energię fali poprzez skórę na dalsze warstwy tkanek

Inhalacje czyli wziewania lub aerozoloterapia jest to zabieg leczniczy którego celem jest wprowadzenie do ustroju leków w postaci:

- gazów

- pary

- mgły (suchej, wilgotnej lub oleistej)

Wprowadzony lek działa na górne drogi oddechowe, nos, gardło, krtań, tchawicę oraz na oskrzela i pęcherzyki płucne.

Przez aerozol rozumiemy cząsteczki substancji stałych, ciekłych, gazowych, rozproszone lub zawieszone w gazach.

Aerozole powstające na skutek rozproszenia w środowisku gazowym cząsteczek ciała stałego nazywamy pyłami.

Aerozole wytworzone przez rozprzestrzenianie cząsteczek cieczy w powietrzu nazywamy mgłą.

Aerozole pochodzące z procesu spalania nazywamy dymem.

W lecznictwie najczęściej stosuje się mgłę.

Rozproszenie roztworu leku użytego do wziewań pozwala znacznie zwiększyć jego powierzchnię. W zależności od wielkości cząsteczek wyróżniamy :

- aerozole prawdziwe suche od 0,1 do 5 mikrometrów

- aerozole wilgotne od 5 do 20 mikrometrów

- mokrą mgłę powyżej 20 mikrometrów

1000mikrometrów = 1 milimetr.

Trwałość aerozolu zależy od wielkości kropelek, małe opadają wolno, duże stosunkowo szybko.

Cele lecznicze wziewań:

- nawilżenie dróg oddechowych

- rozrzedzenie zagęszczonej lepkiej wydzieliny oskrzelowej

- odprowadzenie śluzu zalegającego drogi oskrzelowe

- regeneracja nabłonka migawkowego

- zmniejszenie stanów zapalnych i obrzęków błony śluzowej górnych dróg oddechowych

- zniesienie skurczu mięśni gładkich oskrzeli

- usuwanie zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych układu oddechowego

- uzupełnienie leczenia uzdrowiskowego

Czynniki wpływające na oddziaływanie aerozoli

1. Głębokość wnikania w drogi oddechowe.

-może być ograniczona zwężeniami dróg oddechowych powstałymi w wyniku nacieków zapalnych, zalegania wydzieliny lub skurczu oskrzeli.

-zwiększona natomiast może być w rozedmie płuc.

-w zależności od wielkości kropelek wziewny aerozol wnika do dróg oddechowych

-do głębokich obszarów tkanki płucnej dociera aerozol od 0,5 do 10 mikrometrów, a najbardziej korzystne wymiary cząsteczek to od 1,1 do 9 mikrometrów.

-najintensywniej wchłaniane są kropelki osadzone w głębokich odcinkach płuc a więc w oskrzelikach i pęcherzykach płucnych.

-resorpcja z błon śluzowych narządu oddechowego następuje drogami krwionośnymi i chłonnymi.

-znaczna część aerozolu jest usuwana z dróg oddechowych poprzez działanie oczyszczające nabłonka rzęskowego

2. Szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych

Może być zmniejszona skutkiem gorszej wentylacji płuc, np.: przy skoliozach, przy małej pojemności klatki piersiowej lub przy niewłaściwym oddychaniu.

3. Wielkość kropelek aerozolu.

Mgły o bardzo delikatnym rozproszeniu ulegają wchłonięciu w więcej niż 50%. Przy rozproszeniu o dużych kroplach wchłanianie obniża się do około 20%. Przy bardzo małej średnicy kropelek od 0,3 mikrometra istnieje możliwość wydalania przy wydechu cząsteczek aerozolu. Nie będzie on wchodził w kontakt z nabłonkiem dróg oddechowych.

4. Częstość oddechów.

Im częstszy i płytszy jest oddech tym gorsze jest zwilżanie aerozolem dróg oddechowych, np.: przy 30 oddechach na minutę zostaje wykorzystane zaledwie 10% aerozolu, przy5 oddechach na minutę zostaje wykorzystane od 50% do 60% aerozolu.

5. Temperatura aerozolu.

Optymalna temperatura aerozolu do inhalacji powinna wynosić ok.30⁰C. Aerozole posiadające temperaturę wyższą skraplają się w zetknięciu z chłodnymi powierzchniami. Aerozole o temperaturze niższej mogą spowodować podrażnienie dróg oddechowych i skurcz oskrzeli, który utrudnia dotarcie leku w głębsze odcinki dróg oddechowych i uniemożliwia ich wchłanianie.

6. Ph leku.

Powinno się wahać od 7,7 do 7,5. Znaczniejsze odchylenia w kierunku kwaśnym lub zasadowym mogą przyczynić się do wystąpienia wtórnych uszkodzeń nabłonka rzęskowego i do pogłębienia istniejącego, w narządzie oddechowym stanu patologicznego.

LEKI STOSOWANE DO INHALACJI

1. Leki rozkurczowe.

Stosowane w stanach skurczowych oskrzeli, w spastycznym nieżycie oskrzeli i w dychawicy oskrzelowej. Stosuje się je w postaci krótkich wziewań po 15-20 wdechów w czasie jednego zabiegu. Można wykonywać nawet 3 razy dziennie. Do takich leków należą:

- adrenalina

- eufilina

- teofilina

2. Leki ułatwiające wykrztuszanie wydzieliny oraz leki rozrzedzające wydzielinę oskrzelową.

Są to roztwory:

- jodku potasowego

- chlorku amonowego

- wodorowęglanu sodowego

Może tu być stosowany również 1% - 2% roztwór soli kuchennej lub chlorku wapnia. Silne działanie rozrzedzające wykazują solanki izotoniczne lub lekko hipotoniczne. Wody lecznicze zawierające siarkę są polecane w chorobach dróg oddechowych przebiegających z wydzieliną śluzowo - ropną.

3. Leki przeciwzapalne.

Działanie:

- hamują stany zapalne

- hamują obrzęki

- hamują odczyny alergiczne

Odczulająco działa: hydrocortyzon, chlorek wapnia i wody mineralne zawierające wapń.

4. Antybiotyki.

Przed antybiotykami konieczna jest próba uczuleniowa.

5. Olejki eteryczne.

Np.: mentolowy, eukaliptusowy, azulan.

!!! Nie można przechowywać roztworów leków do inhalacji do następnego dnia.

Wziewania aerozoli z wód mineralnych.

Stosuje się w postaci roztworów maksymalnie 3% w zabiegach 10-15minutowych. Mogą być podawane w postaci solanek izotonicznych 0,9% chlorku sodu.

- hipotoniczne 0,3% - 0,8%

- hipertroficzne 1% - 3 %

Solanki izotoniczne i lekko hipotoniczne powodują zmniejszenie przekrwienia błony śluzowej a pobudzają wydzielanie gruczołów śluzowych i wydzielniczych. W skutek pojawienia się większej ilości rozrzedzonej wydzieliny, ułatwione jest usunięcie zalegającego śluzu i normalizowanie czynności błony śluzowej.

Solanki o stężeniu hipertonicznym powodują przekrwienie błony śluzowej co przyczynia się do rozrzedzenia zalegającej wydzieliny, odkrztuszania i oczyszczania dróg oddechowych.

Podobnie lecz w silniejszym stopniu działają wody mineralne z zawartością jodu.

Natomiast wody mineralne z zawartością bromu działają znacznie łagodniej.

64

---