FIZJOTERAPIA W SPORCIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (WYKŁADY)
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła następujące pojęcia niepełnosprawności, uwzględniając stan zdrowia człowieka:
Uszkodzenie (impariment)
Niepełnosprawność (disability)
Upośledzenie (handicap)
Uszkodzenie (impariment) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym;
Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka;
Upośledzenie (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami
USZKODZENIE
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
UPOŚLEDZENIE
SPRAWNOŚĆ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
NORMA
Sprawność czynności SENSORYCZNA np. niesłyszący, niewidomi
narządów zmysłu (wzroku,słuchu, dotyku)
Sprawność wykonywaniu FIZYCZNA np. amputacje
ruchów i czynności - manualna i lokomocyjna
Sprawność przebiegu procesów PSYCHICZNA np. chorzy psychicznie
percepcyjnych, intelektualnych, emocjonalnych, psychomotorycznych, które warunkują prawidłowe, szybkie i skuteczne działanie i zachowanieczłowieka
STOPNIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
LEKKI
naruszona sprawność organizmu, powodująca w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną,
ograniczenie w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
UMIARKOWANY
naruszona sprawność organizmu powoduje niezdolność do pracy albo zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, taka osoba wymaga czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
ZNACZNY
naruszona sprawność organizmu powoduje niezdolność do pracy albo zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, taka osoba wymaga, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
HISTORIA
1880 - „Times” umieszcza informacje nt. dwóch amputowanych zawodników w zawodach pełnosprawnych
1948 - Dr Ludwig Guttmann organizuje pierwsze Igrzyska dla osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w Stoke Mandeville (Anglia)
1960 - I Igrzyska Paraolimpijskie - Rzym
1972 - debiut polskich paraolimpijczyków - Heidelberg (Niemcy)
1976 - I Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie - Ornskoldsvik (Szwecja)
1988 - Igrzyska w Seulu - te same obiekty, co pełnosprawni
2008 - Pekin
2010 - Vancouver (Kanada)
STANOWISKO PRZECIWNIKÓW SON:
Niebezpieczeństwo związane z uprawianiem sportu; Bezpośrednia walka- duże napięcia psychiczne - przeciążenia fizyczne; Zastrzeżenia natury estetycznej
STANOWISKO ZWOLENNIKÓW SON
Każdy ma prawo do uprawiania sportu; Współzawodnictwo jako czynnik mobilizujący do pracy; Integracja społeczna
CELE SPORTU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (WG: LORENZENA):
Leczniczy; Biologiczny; Anatomiczno-fizjologiczny; Higieniczno-zdrowotny; Wychowawczo-psychologiczny; Hedonistyczny; Estetyczny; Społeczny; Ekonomiczny; Propagandowo-polityczny
JAKIEGO SPORTU CHCĄ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE
Sport nie może być tylko nowym rodzajem gimnastyki leczniczej, musi być oparty na wzorach sportu uprawianego przez ludzi zdrowych
Zmiany w sposobie rozgrywania danej konkurencji powinno się wprowadzić jedynie w wypadku, gdy zachodzi potrzeba zwiększenia bezpieczeństwa lub umożliwienia uprawiania tej dyscypliny szerszemu ogółowi
Konieczny jest podział na grupy i klasy startowe aby współzawodniczyć mogły osoby o zbliżonych możliwościach funkcjonalnych
Zajęcia sportowe nie mogą ograniczyć się tylko do samego treningu (zawody)
POZIOMY INTEGRACJI POPRZEZ SPORT
POZIOM 1. Sport regularny ; POZIOM 2. Sport regularny z dostosowaniem; POZIOM 3. Sport regularny i adoptowany; POZIOM 4. Sport adoptowany zintegrowany
POZIOM 5. Sport adoptowany oddzielnie dla osób niepełnosprawnych
ORGANIZACJE SPORTU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
IPC - International Paralympic Committees (Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski) 1989r.
CISS - Comite International des Spors des Sourds (Międzynarodowa Organizacja Sportu Niesłyszących) 1924r.
IBSA - International Blind Sport Association - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niewidomych 1981r.
ISOD - International Sport Organization for Disabled - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych 1964r
ISMWSF - International Stoke Mandeville Wheechaire Spoert Federation - Międzynarodowa Federacja Sportu na Wózkach Stoke Mandeville 1960r.(tenis ziemny, rugby na wózkach koszykówka na wózkach, szermierka na wózkach)
CP-ISRA - Cerebral Palsy - International Sport and Recreation Association - Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym 1978r.
INAS - FID - International Sport Federation for Person with Intellectual Disability - Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną
ORGANIZACJE POLSKA
PZSN „Start” - Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start” 1989r.
PZSG - Polski Związek Sportowy Głuchych 1927r.
PKPar - Polski Komitet Paraolimpijski 1998r.
Olimpiady Specjalne - Polska
Polskie Towarzystwo Społeczno - Sportowe „Sprawni Razem”
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidzących i Słabowidzących „CROSS”
FAR - Fundacja Aktywnej Rehabilitacji - 1988r.
RUGBY NA WÓZKACH
PRZEPISY
IWRF - International Wheelchaire Rugby Federation - Międzynarodowa Federacja Rugby na Wózkach
2 drużyny po 4 osoby
Boisko - zmodyfikowane do koszykówki (15 x 28m)
Piłka do siatkówki
Mecz składa się z 4 kwart po 8 minut
Wszyscy zawodnicy podczas meczu znajdują się na specjalnych wózkach do rugby
WÓZEK OFENSYWNY
Gracz posiada punkty klasyfikacyjne w zależności od stopnia niepełnosprawności (0,5 pkt. - z największym stopniem niepełnosprawności; 3,5 - z najmniejszym stopniem niepełnosprawności)
Suma punktów drużyny na boisku nie może przekroczyć 8 pkt.
Celem gry jest zdobycie punktu - bramki
Bramkę można zdobyć przejeżdżając linię bramkową pomiędzy dwoma słupkami, co najmniej dwoma kołami
Zawodnik posiadający piłkę powinien wykonać co najmniej jeden kozioł, co 10 sekund
PRZEWINIENIA
Nieprzepisowe użycie rąk „szturchanie”
Nie wykonanie kozła co 10 sekund
Szarża - gdy zawodnik celowo doprowadza do niebezpiecznego zderzenia z innym, nie podejmując próby zwolnienia lub kontrolowania swojego wózka
Spinning - doprowadzenie do kontaktu z przeciwnikiem w celu zmiany kierunku jazdy jego wózka poprzez zderzenie z powierzchnią koła tylnego do tyłu od osi koła
Pushing - gdy po przepisowym zderzeniu kontynuowany jest kontakt poprzez pchanie w celu wypchnięcia przeciwnika z zajmowanej pozycji
HISTORIA
Stworzona w latach siedemdziesiąych przez Kanadyjczyków
Do Polski przybyło ze Szwecji w 1997r. Za pośrednictwem FAR
Od 1997r. Atlanta - w oficjalnym programie IP
W 2001 r. Powstała Polska Liga Rugby na Wózkach
NIEMOŻLIWE JEST MOŻLIWE
KLASYFIKACJA:
- medyczna
- funkcjonalna (Barcelona 1992)
KLASYFIKACJA W SPORCIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
I GRUPA - niewidomi i niedowidzący, II GRUPA - niesłyszący i niedosłyszący, III GRUPA - amputowani, IV GRUPA - porażenia i niedowłady kończyn górnych i dolnych,V GRUPA- inne uszkodzenia narządu ruchu, VI GRUPA - porażenia mózgowe
GRUPA I - DYSFUNKACJA NARZĄDU WZROKU (B) - BLIND
KLASA B1- całkowicie niewidomi oraz z poczuciem światła, ale bez możliwości rozpoznania przedmiotu lub ich zarysów bez względu na kierunek i odległość.
KLASA B2 - ze zdolnością rozpoznawania lub ich zarysów, ostrość wzroku 2/60 według skali Snellena i/lub ograniczenie pola widzenia w zakresie 5°.
KLASA B3 - ze wzrokiem o ostrości od 2/60 do 6/60 według skali Snellena i/lub ograniczeniem pola widzenie od 5° do 20°.
GRUPA II - DYSFUNKCJA NARZĄDU SŁUCHU
Osoby z tym schorzeniem uprawiają wszystkie dyscypliny jak pełnosprawni. Modyfikacja i adaptacja przepisów polega na zmianie w sędziowaniu. Wszystkie sygnały dźwiękowe zostały zastąpione sygnalizacją wizualną.
DEAFLYMPICS
GRUPA III - OSOBY Z AMPUTACJAMI KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH (A)
KLASA A1 - obustronna amputacja uda.
KLASA A2 - jednostronna amputacja uda.
KLASA A3 - obustronna amputacja podudzi.
KLASA A4 - jednostronna amputacja podudzia.
KLASA A5 - obustronna amputacja ramion.
KLASA A6 - jednostronna amputacja ramienia.
KLASA A7 - obustronna amputacja przedramion.
KLASA A8 - jednostronna amputacja przedramienia.
KLASA A9 - amputacja jednego ramienia lub przedramienia i jednej kończyny dolnej (uda lub podudzia)
UWAGA!!! Przy kwalifikowaniu do odpowiednich klas obowiązuje podział anatomiczny:Całkowite porażenie jednej kończyny górnej zalicza się do gr. III kl. A6
Całkowite porażenie obu kończyn górnych zalicza się do gr. III kl. A5.
GRUPA IV - OSOBY Z USZKODZENIEM RDZENIA KRĘGOWEGO
W tej grupie mogą startować:
Niepełnosprawni z porażeniami i niedowładami kończyn po urazowym uszkodzeniu rdzenia kręgowego (paraplegia posttraumaticae i tetrapareza posttraumaticae),
Niepełnosprawni z porażeniami i niedowładmi kończyn po różnego rodzaju schorzeniach rdzenia kręgowego:
A) wirusowe zapalenie przednich rogów rdzenia kręgowego (poliomyelitis anterior acuta - choroba Heinego - Medina),
B) niedowłady i porażenia spowodowane zmianami zapalnymi kręgosłupa (paraplegia spondylica),
C) porażenia spowodowane zmianami nowotworowymi kręgosłupa (paraplegia neoplasmatica)
PORAŻENIE / NIEDOWŁAD
całkowite- porażenie = plegia (całkowite zniesienie wszystkich rodzajów czucia od poziomu URK z jednoczesnym porażeniem wszystkich grup mm zaopatrywanych z segmentów rdzenia objętych uszkodzeniem i znajdujących się poniżej uszkodzenia)
częściowe- niedowład = pareza (w zależności od rozległości uszkodzenia dochodzi do różnego rodzaju zaburzeń czucia: powierzchownego, głębokiego
KLASA 1A - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka szyjnego, znaczne zmniejszenie siły mięśni trójgłowych ramion
KLASA 1B - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka szyjnego C7, zmniejszona lub prawidłowa siła mięśni trójgłowych ramion oraz zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki, natomiast znaczne zmniejszenie siły mięśni zginaczy i prostowników palców
KLASA 1C - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka szyjnego, zmniejszona lub prawidłowa siła mięśni, zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki oraz zginaczy i prostowników palców, natomiast brak funkcji mięśni glistowatych i międzykostnych
KLASA 2 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie górnego odcinka piersiowego Th1 - Th5, brak możliwości utrzymania równowagi w pozycji siedzącej.
KLASA 3 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka piersiowego Th6 - Th10, możność utrzymania równowagi w pozycji siedzącej.
KLASA 4 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka piersiowo-lędźwiowego Th1 - Th5, częściowe uszkodzenie na wysokości L2- L5
KLASA 5 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka lędźwiowego L4-L5
KLASA 6 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka krzyżowego S1- S3.
KLASA V - SPORTOWCY Z INNYMI USZKODZENIAMI NARZĄDU RUCHU (LA) - LES AUTRES
KLASA LA1 - zawodnicy z ciężkim uszkodzeniem wszystkich czterech kończyn (przypadki SM, dystrofia mięśniowa, RZS z ograniczeniem zakresu ruchu)
KLASA LA2 - zawodnicy z ciężkim uszkodzeniem trzech lub dwóch kończyn ( hemiplegia, porażenie jednej kończyny z deformacją dwóch innych)
KLASA LA3 - zawodnicy z ograniczoną funkcją przynajmniej dwóch kończyn ( hemipareza)
KLASA LA4 - zawodnicy z ograniczoną funkcją kończyn dolnych
KLASA LA5 - zawodnicy z ograniczoną funkcją jednej kończyny dolnej (usztywnienie, ograniczenie zakresu ruchu)
KLASA LA6 - zawodnicy z uszkodzeniem jednej kończyny górnej
GRUPA VI - OSOBY Z PORAŻENIEM MÓZGOWYM (CP) - CEREBRAL PALSY
W tej grupie mogą startować osoby:
z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn w następstwie urazów mózgowo - czaszkowych, z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn po różnego rodzaju schorzeniach OUN; z mózgowym porażeniem dziecięcym, po udarze mózgu, z wzmożonym napięciem mięśni i drobnofalistym drżeniem spoczynkowym rąk (choroba Parkinsona), pląsawica, atetoza, hemibalizm
KLASA CP1 - porażenie spastyczne czterokończynowe (quadriplegia): - duże zaburzenia napięcia mięśniowego w czterech kończynach, - duże trudności w kontroli ruchów kończyn górnych i tułowia, - konieczność korzystania z wózka inwalidzkiego przy wykonywaniu czynności dnia codziennego
KLASA CP2 - porażenie spastyczne czterokończynowe (quadriplegia):- średnie zaburzenia napięcia mięśniowego w czterech kończynach, - średnie trudności w kontroli ruchów kończyn górnych i tułowia, - konieczność korzystania z wózka inwalidzkiego przy wykonywaniu czynności dnia codziennego
KLASA CP3 - porażenie spastyczne trzech kończyn (triplegia) - częściowe porażenie mięśni zaburzające funkcję w sposób umiarkowany, - umiarkowane zaburzenia napięcia mięśniowego trzech kończyn, -konieczność korzystania z wózka inwalidzkiego przy wykonywaniu czynności dnia codziennego
KLASA CP4 - porażenie dwóch kończyn (paraplegia):- porażenie spastyczne kończyn dolnych; - zdolność do pokonywania małych odległości przy użyciu zaopatrzenia ortopedycznego (kule, laski), w życiu codziennym korzystają na ogół z wózków
KLASA CP5 - porażenie dwóch kończyn (diplegia); - niedowład spastyczny w kończynach dolnych utrudniający chodzenie, - zawodnicy mogą chodzić z lub bez urządzeń pomocniczych, lecz w wykonywaniu czynności życia codziennego korzystają z wózka
KLASA CP6 - napięcie spastyczne czterokończynowe z możliwością samodzielnego poruszania się:, - umiarkowane zaburzenia napięcia mięśniowego w czterech kończynach
- umiarkowane trudności w kontroli ruchów kończyn i tułowia , - Zawodnicy mogą chodzić z lub bez urządzeń pomocniczych
KLASA CP7 - niedowład połowiczy (hemiplegia): - niedowład spastyczny jednej konczyny górnej i jednej kończyny dolnej,- możliwość poruszania się bez urządzeń pomocniczych, utykanie
KLASA CP8 - minimalny niedowład spastyczny w kończynach dolnych, - minimalny niedowład spastyczny w jednej lub dwóch kończynach dolnych
W poszczególnych dyscyplinach sportowych obowiązuje oprócz klasyfikacji medycznej klasyfikacja funkcjonalna, często pokrywająca się z klasyfikacją medyczną.
SPORTOWCY NIEWIDOMI I NIEDOWIDZĄCY
OCIEMNIALI /NIEWIDZĄCY
Stopień uszkodzenia wzroku (B1, B2, B3)
KONSEKWENCJE UTRATY WZROKU:
Niemożność odbierania bodźców wizualnych, będących podstawą prawidłowego przebiegu postrzegania, który istotnie wpływa na przebieg procesu myślowego dziecka,
Ograniczenie możliwości uczestnictwa w codziennych przyjemnościach i obowiązkach dnia codziennego,Ograniczenie samodzielności w różnych sytuacjach życiowych,
Ograniczenie możliwości kształcenia własnych zainteresowań,Zawężenie możliwości rozwinięcia własnej osobowości w życiu zawodowym i społecznym
SFERA RUCHOWA :Wzrok = koordynacja, równowaga, Wzrok = postrzeganie przedmiotów, ocena odległości, kształtów i wielkości, Wzrok = lokomocja
Brak wzroku = ograniczenie aktywności ruchowej => zmiany w budowie ciała (nadmierna kifoza piersiowa, głowa wysunięta do przodu, nadwaga...)
SFERA PSYCHICZNA: Utrata wzroku = poczucie izolacji, nieufność, podejrzliwość, Zwężenie kontaktów i zainteresowań, duża wrażliwość na krytykę,
Złe przystosowanie emocjonalne
SPECYFIKA ROZWOJU DZIECKA NIEWIDOMEGO: Otoczenie nie budzi zainteresowania, ponieważ nie ma w nim ruchu; Pierwsze zmysły, które pozwalają odbierać świat to dotyk i słuch, Brak możliwości naśladownictwa, które dla dziecka widzącego są dominującą w poznawaniu otoczenia, U niewidomego wszystkie czynności muszą być celowo wyuczone , zwłaszcza czynności ruchowe, orientacji, czynności manualne
ZJAWISKO KOMPENSACJI U NIEWIDOMYCH : Dotyk, słuch, węch, smak, zmysł kinestetyczny
ZMYSŁY U NIEWIDOMYCH NAWET RAZEM WSPÓŁISTNIEJĄCE NIE SĄ W STANIE WYWOŁAĆ WRAŻEŃ I EFEKTÓW POZNAWCZYCH JAKIE DAJE WZROK!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
WRAŻENIA SUROGATOWE - wrażenia uzyskiwane w zastępstwie wzroku za pomocą innych zmysłów (słuchowe, dotykowe, smakowe, węchowe)„pojęcie kolorów”
WIKARIAT ZMYSŁÓW - doskonalenie jednych zmysłów w wyniku utraty innych, wyłapywanie innych cech często niezauważalnych dla widzących.
ZMYSŁY : Dotyku; Termiczny; Równowagi; Węchu; Słuchu; „zmysł przeszkód”
BLAIDISMY Automatyczne odruchy (tzw. tiki), bardziej lub mniej świadome, przynoszące odprężenie, np. kołysanie w tył i w przód, z boku na bok, potrząsanie głową w geście zaprzeczenia. Ruchy te są formą wyładowania energii nie zużytej wskutek braku normalnej aktywności ruchowej (brak rytmicznego kołysania przedramion podczas chodu, chód na sztywnych nogach, brak gestykulacji i mimiki przy mówieniu.)
DYSCYPLINY PARAOLIMPIJSKIE - NIEWIDOMI I NIEDOWIDZĄCYCH Letnie: Piłka nożna 5-osobowa, Goalball, Żeglarstwo; Pływanie; Lekkoatletyka
Kolarstwo torowe, Kolarstwo szosowe, Jazda konna, Judo
Zimowe : Biatlon, Narciarstwo alpejskie, Narciarstwo biegowe
GOALBALL: Gra wyłącznie dla niewidomych i niedowidzących, Od 1980 roku dyscyplina paraolimpijska (Arnhem)
ZASADY: 2 trzyosobowe drużyny Boisko 9x18m Piłka dźwiękowa
Oznakowanie - linie (wyczuwalne i widoczne) Wyposażenie zawodników (ubiór, osłony oczu)
Miejsce dla widzów nie bliżej niż 4m od boiska gry Czas meczu 2x 10 min.
Rzuty dokonywane są przez dowolnego gracza, ale tylko dwa razy pod rząd, 3 raz - rzut karny
Drużyna ma 10 sekund na oddanie rzutu Piłka musi co najmniej raz dotknąć podłogi w polu neutralnym, inaczej rzut nieważny Obrona - pad obronny
AMPUTOWANI ORAZ LES AUTRES DYSCYPLINY ZIMOWE: Ice slegde hockey , Narciarstwo biegowe, Biatlon, Narciarstwo alpejskie, Carling na wózkach
LETNIE : Lekkoatletyka, Łucznictwo, Siakówka na siedząco, Koszykówka na wózkach, Podnoszenie ciężarów, Żeglarstwo, Strzelectwo, Pływanie, Tenis stołowy
Szermierka na wózkach, Tenis na wózkach, Kolarstwo torowe , Kolarstwo szosowe, Jazda konna
SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO 1980 - Arhnhem - jako dyscyplina paraolimpijska (mężczyźni); 2004 - Ateny - IP dla kobiet
MINIMUM NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI - taki rodzaj schorzenia, który uniemożliwia grę w piłkę siatkową z osobami pełnosprawnymi, np. endoproteza stawu kolanowego.
PRZEPISY
• 2 drużyny po 6 osób
• Boisko 10x6m (18x9m)
• Wysokość siatki 1,15m (2,43m)
• Piłka siatkowa
• 4 do 25pkt (2pkt przewagi)
• Dogrywka 5 set do 15pkt
• pozycja zawodnika wyznaczona przez jego pośladki (nogi/ręce mogą być poza liniami boiska)
• Nie wolno unosić pośladków w czasie odbijania piłki ( ewentualnie zawodnik obrony zza linii ataku w obronie)
KOSZYKÓWKA NA WÓZKACH
PRZEPISY
• Boisko 15x28m (wysokość kosza taka sama)
• Normalna piłka do kosza
• 2 drużyny po 5 osób
• Punktacja zawodników najmniej sprawny 1,0pkt., najbardziej sprawny 4,5pkt.
• Suma punktów na boisku 14pkt (wewnątrz kraju 14,5pkt.)
• Czas gry 4x 10 min.