dr hab. Stanisław Roman Ćmiel Sosnowiec, 2016-02-21
Uniwersytet Śląski
Wydział Nauk o Ziemi
KOREFERAT
Do Dodatku nr 4 do Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum”.
Koreferat opracowano na zlecenie Komisji Zasobów Kopalin Ministerstwa Środowiska. Dodatek nr 4 do Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum” został wykonany dla Spółki Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna Oddział w Bytomiu Kopalnia Węgla Kamiennego ”Centrum”, która jest również użytkownikiem złoża, przez Przedsiębiorstwo Usługowo Produkcyjno Handlowe „PROGEO” Sp. z o.o. w Katowicach. Sporządzającym dokumentację jest mgr inż. Leszek Wątor posiadający uprawnienia geologiczne nr 021096, a ponadto: inż. Damian Wagner - mierniczy górniczy nr uprawnień W-881/2010, mgr inż. D. Pierzyna, mgr inż. J. Maciejowski, mgr K. Binek.
Dodatek nr 4 do dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum” (Dodatek nr 4) składa się z Części I Tekstowej, Części IIA - Graficznej, Części IIB - Załączników Tabelarycznych oraz płyty DVD o tym samym tytule.
Głównym celem niniejszego koreferatu jest weryfikacja zapisów Dodatku nr 4 w aspekcie oceny formalnej oraz analizy merytorycznej.
1 - Ocena formalna dokumentacji
Złoże węgla kamiennego „Centrum” jest przedmiotem badań geologicznych od II połowy XIX wieku, a na przestrzeni od 1987 do 2007 roku było dokumentowane 3 Dokumentacjami geologicznymi i 4 Dodatkami do Dokumentacji geologicznych (Tab. str 7, Zestawienie dat i numerów..., zał. 1 - 8, Cz. Tekstowa). Koncesja na wydobywanie węgla kamiennego ze złoża „Centrum” nr 6/2008 została wydana przez Ministra Środowiska 10.04.2008 r. i jest ważna do 31.12.2040 r.
Weryfikowany Dodatek nr 4, ma charakter opracowania rozliczeniowego, którego celem było określenie bazy zasobowej złoża węgla kamiennego „Centrum” po zakończeniu jego eksploatacji, wg stanu na 30.04.2015 r. Podstawą ustalenia zasobów kopaliny w Dodatku nr 4 były kryteria bilansowości określone w Dodatku nr 3 do dokumentacji geologicznej z 2006 r., zgodnie z zapisem paragrafu 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz. U. z 2015 r. poz. 987). Podstawę prawną opracowania Dodatku nr 4 stanowią:
- Ustawa z dn. 09.06.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2015 r., poz. 987),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 01.07.2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. z 2015 r., poz. 987).
Część I - opisowa jest kompletna, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz. U. z 2015 r. poz. 987). Bazuje na danych pochodzących z Dodatku nr 3 do Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum” z 2007 r., natomiast obliczenia zasobów węgla kamiennego w poszczególnych pokładach oraz zbiorcze zestawienia zasobów stanowią wydruki komputerowe systemu gospodarki złożem IGZOP, na stan 30.04.2015 r. Dotyczą one wszystkich 31 udokumentowanych pokładów węgla (pokł. 405/1 - 620) i są zgodne z danymi przedstawionymi w Części I - opisowej.
Część IIA - graficzna zawiera 40 załączników w postaci map i przekrojów, autoryzowanych oprócz sporządzającego dokumentację, przez uprawnionych: mierniczego i geologa górniczego.
Część IIB - Załączniki tabelaryczne zawiera załączniki:
- nr 1 - Zestawienie współrzędnych punktów wyznaczających granice dokumentowanego złoża,
- nr 2 - Zestawienie współrzędnych otworów wiertniczych,
- nr 3 - Zestawienie wyników badań jakości węgla - autoryzowane przez laboratoria wykonujące oznaczenia poszczególnych parametrów węgla.
- nr 4 - Obliczenia zasobów węgla kamiennego w poszczególnych pokładach oraz zbiorcze zestawienia zasobów - wydruki komputerowe systemu gospodarki złożem IGZOP. Wykonawcą obliczenia zasobów są: mgr inż. Leszek Wątor upr. geol. nr 021096 oraz mgr inż. Dariusz Pierzyna. Informacje zamieszczone w tekście są zgodne z zamieszczonymi w tabelach, wykresach i załącznikach graficznych.
Płyta DVD zawiera te same materiały co Dodatek nr 4 tylko w wersji elektronicznej zapisane w 2 folderach plików: - Dodatek nr 4 Dokumentacja Geologiczna Złoża oraz Załączniki 1 - 40, jest zgodna z materiałami Dodatku nr 4 w wersji papierowej.
Pierwszy z nich zawiera:
- W folderze Zasoby KWK Centrum, pliki pdf: załączniki tabelaryczne IIB IGZOP oraz pliki pdf: Charakterystyka geologiczno-górnicza, Centrum 2015 tekst (1), Centrum Karta złoża i dokumentacji, Centrum Strona tytułowa zasoby, Załączniki tabelaryczne IIB.
Folder załączniki 1 - 40 zawiera część IIA - graficzną.
2 - Analiza merytoryczna dokumentacji
Część tekstowa opracowania zawiera 123 numerowane strony, 16 rozdziałów z podrozdziałami, 51 tabel i 13 rysunków. Zawiera ona zestawienie zasobów geologicznych węgla w złożu „Centrum” obliczonych wg stanu na 30.04.2015 r. Kartę informacyjną złoża kopaliny i Kartę informacyjną Dodatku nr 4 do dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum”, Zestawienie dat i numerów decyzji zatwierdzających wcześniejsze dokumentacje złoża. Następnie, w 8 z 16 rozdziałów z podrozdziałami, część opisowa charakteryzuje złoże pod względem położenia, budowy geologicznej, warunków geologiczno-górniczych złoża oraz oceny wpływu na środowisko. Rozdziały 9 - 11 stanowią najistotniejszą część opracowania. W rozdziale 9 i 10 przedstawiono sposób określenia granic złoża kopaliny i jego parametrów przyjętych do obliczania zasobów, uzasadnienie wyboru metody obliczania zasobów oraz przyjęty sposób ich klasyfikacji z uwagi na stopień rozpoznania złoża kopaliny oraz wielkość zasobów. Do obliczania zasobów węgla przyjęto następujące kryteria bilansowości: maksymalna głębokość - 1050 m, minimalna miąższość węgla w pokładzie wraz z przerostami o grubości do 30 cm - 1 m, minimalna średnia ważona wartość opałowa węgla w pokładzie łącznie z przerostami o grubości ponad 5 cm - 15 MJ/kg, maksymalna średnia ważona zawartość siarki całkowitej w pokładzie węgla wraz z przerostami - 2 %. Wielkość zasobów węgla obliczono metodą bloków obliczeniowych (dla poszczególnych parcel). Granice bloków obliczeniowych w poszczególnych pokładach stanowiły: poziomy wydobywcze (585 m, 774 m, 930 m, 1000 m i 1050 m), izopachyty, filary ochronne, strefy tektoniczne, wychodnie pokładów, granice kategorii rozpoznania złoża. Poszczególne parcele obliczeniowe zaznaczone są na mapach pokładowych (cz. IIA - graficzna, zał. 6-40). Obliczenia zasobów węgla w poszczególnych pokładach oraz zbiorcze zestawienia zasobów - stanowią załącznik nr 4 części IIB - Załączniki tabelaryczne. Na podstawie przyjętych kryteriów bilansowości udokumentowano w złożu węgla „Centrum” na dzień 30.04.2015 r. - 250 164 tyś. Mg zasobów geologicznych, w tym zasoby bilansowe - 212 214 tyś. Mg stanowią 85,4 %, a pozabilansowe 37 950 tyś. Mg - 14,6 %. Zasoby geologiczne, bilansowe i pozabilansowe przyporządkowano również poszczególnym poziomom wydobywczym. Dane te są zgodne z wartościami podanymi w tabelach i na wykresach.
W rozdziale 11 przedstawiono rozliczenie zasobów złoża „Centrum” w stosunku do zasobów udokumentowanych w ostatnim dodatku do dokumentacji geologicznej zatwierdzonej czyli Dodatku nr 3 do Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum” wg stanu na 31.12.2005 r. i zawierające wyjaśnienie stwierdzonych różnic.
Zasoby bilansowe (212 214 tyś. Mg) w stosunku do zasobów udokumentowanych w Dodatku nr 3 wg stanu na dzień 31.12.2005 r. (221 736 tyś. Mg) wykazują ubytek o 11 062 tyś. Mg (wydobycie, straty, lepsze rozpoznanie parametrów węgla) oraz przyrost o 1 540 tyś. Mg (lepsze rozpoznanie parametrów węgla, przeklasyfikowanie zasobów skreślonych z ewidencji do zasobów geologicznych). Natomiast stan zasobów pozabilansowych nie uległ zmianie w stosunku do zasobów udokumentowanych w Dodatku nr 3.
W rozdziale 12 omówiono warunki ochrony złoża kopaliny przed działaniem umożliwiającym zagospodarowanie złoża. Stwierdzono, że podczas planowania eksploatacji muszą być spełnione wymagania dotyczące ochrony środowiska, głównie powierzchni, Ze względu na konieczność stosowania filarów ochronnych oraz na budowę złoża niemożliwe jest wyeksploatowanie całości zasobów bilansowych. Określenie stopnia wykorzystania zasobów złoża w przyszłej eksploatacji powinno być przedmiotem projektu zagospodarowania złoża.
Rozdział 13 zawiera 9 punktów podsumowujących przedstawione w tekście wyniki oraz wnioski z nich wypływające, rozdział 14 zawiera spis literatury i materiałów archiwalnych (16 pozycji) wykorzystanych do sporządzenia opracowania. Rozdział 15 zawiera załączniki do części tekstowej - A - Omówienie historii badań i eksploatacji złoża. Ponieważ Dodatek nr 4 posiada charakter rozliczeniowy w związku z zakończeniem eksploatacji w złożu „Centrum” nie wykonywano dodatkowych prac, dlatego w opracowaniu nie zamieszczono następujących załączników: B - Omówienia wykonanych prac geologicznych i badań specjalistycznych oraz sposobu ich realizacji, C - Wyników badań specjalistycznych, D - Wykazu wykonywanych badań geofizycznych, E - Przedstawienia wykonanych badań statystycznych lub geostatystycznych i ich wyników.
Część IIA - graficzna zawiera 40 załączników w postaci map i przekrojów geologicznych. Załącznik 1 to mapa sytuacyjna złoża w skali 1:10 000, ukazuje położenie złoża w aglomeracji górnośląskiej. Zał. 2 to mapa geologiczno-gospodarcza w skali 1:50 000, pokazująca pozycję złoża na tle mapy geośrodowiskowej Polski - Plansza A. Zał. 3, 4 i 5 stanowią przekroje geologiczne w skali 1:5 000, przedstawiające schematycznie ogólną sytuację geologiczną dokumentowanego obszaru z wydzieleniem poszczególnych serii litologiczno-stratygraficznych oraz pozycję pokładów węgla w profilu złoża. Zał. 6 - 40 są mapami pokładowymi w skali 1:5 000, które zawierają w granicach obszaru koncesyjnego poszczególne parcele dla których obliczano zasoby, w odpowiednich kategoriach rozpoznania oraz obszary z zasobami skreślonymi z ewidencji.
Całość jest kompletna, opracowana bardzo starannie, materiały graficzne, tabele i rysunki dobrze uzupełniają tekst, wykonano je w sposób przejrzysty, czytelny i zrozumiały dla czytelnika.
3 - Uwagi dotyczące błędów i pomyłek.
W opracowaniu zastosowano stosunkowo skomplikowaną numerację tabel, czego potwierdzeniem jest fakt, że nawet sporządzający dokumentację nie bardzo sobie z tym radził, a co może również wynikać z braku spisu tabel i rysunków części tekstowej. Pierwsze dwa zestawienia tabelaryczne str. 1 i 7 nie posiadają numeracji. Dostrzeżono następujące pomyłki: str. 64-akp. 7, str. 65-akp. 8 - powołanie na tabelę 3.2.1. która nie istnieje, a opisywane wartości znajdują się w tab. 6.2.1, str. 83 jest tab. 5.7.1. a powinna posiadać nr 7.4.4.1, str. 105 tab. 10.1 - powinna mieć nr 11.1, str. 106 tab. 10,2 - powinna mieć nr 11.2.
Str. 63 tab. 6.2.1. Zaw. popiołu Max - akp.15 wartość 351%. Str. 7 tab. pozycja: Dokumentacja geologiczna złoża węgla kamiennego Zakładu Górniczego „Centrum” wg stanu na - brak daty. Str. 14 akp. 13 - cytowanie Kondracki 2000 - brak w spisie literatury. Str. 86-akp. 2 - rzeka Szalejka, chodzi zapewne o Szarlejkę. Str. 99-akp. 13 - gęstość w T/m3, podczas gdy w całym opracowaniu używa się jednostki Mg. Str. 19-akp. 26 - utwory karbonu produkcyjnego, chodzi zapewne o karbon produktywny. W spisie inne pozycje literaturowe, brak cytowań w tekście. Str.24 akp. 11 - zapadliska śródgórskiego, jakim był począwszy od namuru A obszar GZW - przyjmuje się, że raczej od namuru B - koniec sedymentacji paralicznej. Zauważono też kilka błędów literowych.
Część IIB - Załączniki tabelaryczne
-We wszystkich przypadkach całkowita powierzchnia obszaru górniczego podawana jest w metrach. Str. 85, Zestawienie analiz fizyko-chemicznych pokład 507, próba 493 - zawartość siarki palnej wyższa od całkowitej. W zestawieniach współrzędnych geodezyjnych wartości odcinane są kropkami a miejscami przecinkami jak np tabele na str. 35, 36, 37, czy część opisowa str. 95 tab. 9.1.1.1.
4 - Podsumowanie
Dodatek nr 4 do dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego „Centrum” pod względem merytorycznym i formalno-prawnym nie budzi zastrzeżeń. Wykonano go zgodnie z wymaganiami stawianymi przez Ustawę z dn. 09.06.2011 r - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity Dz. U. z 2015. poz. 196) oraz Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 01.07.2015 r w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. z dn. 01.07.2015 r, poz. 987).
Natomiast powyższe nieistotne dla opracowania pomyłki i błędy nie wpływają na jego pozytywną ocenę.
Stanisław Roman Ćmiel
1
1