Lodowce i lądolody, Geografia


Procesy i formy glacjalne i fluwioglacjalne

Epoki lodowe w skali globu

Epoki lodowe w erach prekambryjskiej i paleozoicznej. Ostatnia epoka lodowa w erze kenozoicznej w okresie czwartorzędu (ostatnie 900 000 lat). W epoce lodowej wyróżnia się fazy ciepłe (interglacjały) i fazy zimne (glacjały).

W czasie ostatniej epoki lodowej na terenie Polski wyróżniono 4 glacjały.

Lądolody - zbiorniki wody słodkiej

75% całkowitej ilości wody słodkiej na świecie uwięziona jest w lądolodach i lodowcach..

Stopienie wszystkich lądolodów i lodowców spowodowałoby podniesienie poziomu wody w oceanach o 60-80 m.

Ruchy poziomu mórz i lądów związane z narastaniem i topieniem się lodolodów

Powstawanie lodowców i lądolodów

Śnieżniki - zaczątki przyszłych pól firnowych (cyrków)

Pole firnowe

to obszar gromadzenia śniegu (50-70 kg/m3), firnu (400-800 kg/m3), lodu

firnowego (800-900 kg/m3) i lodu lodowcowego (920 kg/m3) nazywany cyrkiem lub karem lodowcowym.

Typy lodowców górskich

i lądolód

obszar pokryty lodem (>50 000 km2 i grubości >1000 m).

Terminy:

Proces akumulacji lodowcowej

gromadzenie śniegu i przekształcanie go w firn i lód lodowcowy

Proces ablacji lodowcowej

proces zmniejszania się masy lodu na skutek topnienia, sublimacji (parowanie lodu), cielenia się lodowców, erozji wiatrowej itp.

Bilans lodowca

różnica między całkowitą akumulacją i całkowitą ablacją w ciągu jednego roku.

Bilans zrównoważony - stagnowanie lodowca (lądolodu) - akumulacja moreny czołowej

Cechy termiczne lodowców i lądolodów

lodowce ciepłe, zimne i przejściowe

źródła ciepła: promieniowanie słoneczne, ciepło geotermiczne, tarcie w czasie ruchu, ciepło oddawane przez wodę w czasie zamarzania

Lodowce ciepłe

temperatura lodu zbliżona do punktu topnienia pod ciśnieniem.

Występują na obszarach wysokogórskim, często w klimacie morskim.

Lodowce zimne

występują w klimacie polarnym, kontynentalnym,

brak wód roztopowych w lecie,

niska temperatura w zimie,

znaczna pokrywa śnieżna nie dopuszczająca promieniowania słonecznego.

Lodowce przejściowe

występują na obszarach subpolarnych,

wykazują różne proporcje między lodem ciepłym i zimnym.

Ruch lodowca i lodu lodowcowego

ślizg bazalny i płynięcie wewnętrzne

Ślizg bazalny

ułatwia go obecność wody w stopie lodu.

Charakterystyczny dla lodowców ciepłych

Jego efektem są żłobki, rysy i pręgi na podłożu skalnym, po którym przeszedł lodowiec.

Powstawanie mutonów o asymetrycznym profilu.

Płynięcie wewnętrzne

zwiększa się wraz z miąższością lodu.

Płynięcie wewnętrzne ułatwia blaszkowa budowa lodu i obecność wody roztopowej na granicach kryształów lodu.

Prędkość płynięcia lodowca

największa w środkowej partii jęzora, maleje ku jego brzegom i podstawie.

Płynięcie tensyjne - zwiększone na powierzchniach rosnącego spadku (rozciąganie), płynięcie kompresyjne - na stokach, o przeciwnym do kierunku ruchu nachyleniu (ściskanie).

Linie ruchu lodu i materiału skalnego wklęsłe w profilu podłużnym.

Prędkość ruchu zróżnicowana - od metrów do kilometrów na rok..

Lodowce szarżujące.

Uszczelinienie lodowców

Niszcząca działalność lodowca i lądolodu

Procesy egzaracyjne - niszczące podłoże przez płynący lód z materiałem skalnym i poprzez procesy zamarzania i topnienia w stopie lodu.

Świadectwem - kry lodowcowe (np. kra łukowska) i głębiny Morza Bałtyckiego)

Formy i osady lodowcowe

Lodowcowa rzeźba erozyjna

zależy od:

Charakterystyczne formy wskazujące na kierunek ruchu lodu:

mutony,

rysy i bruzdy lodowcowe.

Formy rzeźby związane ze spływem korytowym lodu:

W profilu podłużnym żłobu lodowcowego zaznacza się kolejno:

Lodowcowa rzeźba akumulacyjna

Pochodzenie osadów transportowanych w obrębie lodowca i różny stopień jego zagęszczenia:

Formy lodowcowe:

Rozmiary i sposób wykształcenia moreny czołowej zależy od długości

czasu stagnowania, ilości i jakości osadu i obfitości wód roztopowych,

morena bazalna (denna) - tworzy się poprzez akumulację z lodu aktywnego (z odłożenia) i/lub z lodu martwego (w procesie wytapiania).

Charakteryzuje się często obecnością wielkich głazów (eratyki, głazy narzutowe).

Wyróżnia się:

Drumliny - wydłużone formy akumulacyjne lub erozyjne, w czasie ruchu lodowca (lądolodu) zgodnie z kierunkiem ruchu.

Największe znane z południowo-wschodniej Kanady (do 50 m wysokości).

Formy rzeźby i osady fluwioglacjalne (wodnolodowcowe)

Ablacja - ubytek masy lodu w obrębie lodowców (lądolodów),

dzielimy ją na ablację fizyczną (przejście lodu w wodę lub w parę wodną),

oraz ablację mechaniczną (cielenie się lodowców, oddzielanie się martwych lodów od lodu żywego, usuwanie poprzez wiatr śniegu z powierzchni lodu).

Źródłem ciepła

na obszarach o klimacie kontynentalnym promieniowanie słoneczne (do 80%),

na obszarach o klimacie oceanicznym - utajone ciepło kondensacji (oddawanie ciepła przy skraplaniu pary wodnej), wpływ ciepłych i wilgotnych mas powietrza, przewodnictwo ciepła wody lub podłoża (np. na kontakcie z wodą morską i wulkanizmem).

Krążenie wód

Woda płynie pod ciśnieniem hydrostatycznym.

Fluwioglacjalne (wodnolodowcowe) formy erozyjne

Rynny podlodowcowe wytworzone przez wody roztopowe płynące pod lodowcami (lądolodami) pod ciśnieniem hydrostatycznym (stąd wiele przegłębień w dnach rynien).

Garnki lodowe koliste zagłębienia w litej skale utworzone w dnach pionowych studni lodowych lub na skutek działalności wirów prądowych i kotły eworsyjne utworzone w osadach nieskonsolidowanych.

Bramy lodowcowe - wypływ wód systemu wgłębnego, często związane z rynnami podlodowcowymi.

Jeziora podlodowe

Jeziora zaporowe (zastoiskowe) - tworzone na przedpolu lodowca (lądolodu) na skutek zatamowania spływu wód ku północy przez lądolód (np.zastoisko sandomierskie i warszawskie w czasie recesji lądolodu środkowopolskiego).

Charakterystyczny osad akumulowany w j.z. to iły warwowe, o na przemian warstwach jasnych, letnich i ciemnych zimowych.

Pradoliny - szerokie doliny zbierające wody roztopowe z lądolodów (np. pradolina Toruńsko-Eberzwaldzka, Warszawsko-Berlińska, Baryczy) w przypadku Polski ze spływem ku zachodowi.

Fluwioglacjalne (wodnolodowcowe) formy akumulacyjne

Ozy - długie wały, zwykle ukierunkowane prostopadle do czoła lodowca (lądolodu), tworzone w tunelach subglacjalnych i inglacjalnych (podlodowcowych i wewnątrzlodowcowych) przez akumulację dynamicznych rzek wodnolodowcowych.

Zbudowane z warstwowanych piasków i żwirów.

Kemy - pagórki, wzgórza tworzone przez akumulację rzek z wód roztopowych w otwartych szczelinach lub przetainach (jeziora w obrębie powierzchni lodu) w martwym lodzie.

Zbudowane najczęściej z warstwowanego piasku z domieszką żwiru.

Terasy kemowe - tworzone najczęściej między zboczem doliny a bryłami martwego lodu. Czasami w procesie deglacjacji między wałami ozów a bryłami martwego lodu.

Sandry - rozległe stożki napływowe lodowcowych wód roztopowych,

zbudowane najczęściej z warstwowanych piasków i żwirów,

dziś objęte rozległymi kompleksami leśnymi (Puszcza Piska, Augustowska, Bory Tucholskie itp.).

Zagłębienia wytopiskowe - najczęściej owalne obniżenia z wodą lub wypełnione torfem związane z wytapianiem brył martwego lodu pogrzebanego w osadach morenowych lub sandrowych.

Zlodowacenia plejstoceńskie na terenie Polski

Najstarszy podział czwartorzędu dotyczy Alp. Do dziś stanowi odniesienie do innych podziałów.

Donau - preglacjał (na terenie Polski brak lądolodu),

Güntz - zlodowacenie Narwi,

Mindel - zlodowacenie południowopolskie (Sanu),

Riss - zlodowacenia środkowopolskie (Odry i Warty),

Würm - zlodowacenie północnopolskie (Wisły, vistulianu).

Największy zasięg miało zlodowacenie południowopolskie (Sanu). Oparło się o Sudety i Karpaty,

Najmniejszy zasięg miało zlodowacenie północnopolskie (Wisły, vistulianu). Objęło Pojezierze Mazurskie i Pomorskie, na zachodzie Polski sięgnęło po Zieloną Górę.

Pytania

6



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Działalność niszcząca i budująca lodowców i lądolodów, NAUKA, geografia, Geografia(1)
geografia - lodowce, szkola, Geografia
Działalność erozyjna lodowców i lądolodów
Formy lodowcowe, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia
Powstanie lodowców i lądolodów
Konspekt 1 gim Lodowce i lądolody
Działalność lodowców i lądolodów
DZIAŁALNOŚĆ NISZCZĄCA I BUDUJĄCA LODOWCÓW I LĄDOLODÓW, NAUKA
Działalność lodowców i lądolodów
Działalność lodowców, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia
Powstanie lodowców i lądolodów, geomorfologia
geografia - lodowce, szkola, Geografia
Działalność erozyjna lodowców i lądolodów
dzialalnosc lodowcow i ladolodow
Lodowce i lądolody
DZIAŁALNOŚĆ NISZCZĄCA I BUDUJĄCA LODOWCÓW I LĄDOLODÓW
Znaczenie i działalność lodowców górskich i lądolodów, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia

więcej podobnych podstron