KONSPEKT ZAJĘĆ

Temat: Lodowce i lądolody.

Zakres treści: Powstanie i ruch lodowca; formy polodowcowe; działalność lodowców.

Cel główny: Poznanie różnić pomiędzy lodowcem a lądolodem oraz cech krajobrazu polodowcowego.

Cele Operacyjne:

I Wiadomości:

A - Uczeń potrafi:

• zdefiniować pojęcia: granica wiecznego śniegu, pole firnowe, fin, jeziora polodowcowe, morena czołowa, morena środkowa, morena boczna, pradolina, rynna, zagłębienie wytopiskowe, stożek sandrowy, oz, oczko;

• wymienić nazwy elementów budowy lodowców górskich;

• wyliczyć formy polodowcowe;

• podać nazwy co najmniej trzech miejsc występowania lodowców górskich;

B - Uczeń potrafi:

• rozróżnić pojęcie lądolodu od lodowca;

• opisać budowę lodowca górskiego;

• wyjaśnić proces powstania lodowca;

• przedstawić skutki niszczącej i budującej działalności lodowców oraz wód pochodzących z topniejącego lodu;

• omówić powstanie doliny U-kształtnej;

II Umiejętności

C- Uczeń potrafi:

• scharakteryzować cechy krajobrazu polodowcowego;

• wskazać na mapie obszary, na których współcześnie występują lądolody;

• rozpoznać na rysunkach i fotografiach poszczególne formy polodowcowe;

• określić na których obszarach granica wiecznego śniegu osiąga najwyższy, a na których obszarach najniższy poziom;

D- Uczeń potrafi:

• zanalizować przebieg głównych ciągów moren czołowych i pradolin w Polsce;

• ocenić w jakich miejscach w Polsce występuje najwięcej form polodowcowych;

Typ lekcji: przeznaczona na realizację nowego materiału

Forma nauczania: zajęcia edukacyjne w klasie

Forma organizacyjna: indywidualna

Strategie: O

Metody nauczania: słowne (pogadanka, burza mózgów), praca z mapą, praca z podręcznikiem, aktywizujące (praca w z kartą pracy).

Środki dydaktyczne: tablica, podręcznik, słowniczek, karta pracy, ścienna mapa fizyczna świata, atlas.

PRZEBIEG LEKCJI

FAZY LEKCJI	CZYNNOŚĆI PROWADZĄCEGO	CZYNNOŚCI UCZNIA	ŚRODKI DYDAKTYCZNE	Uwagi
Przygotowawcza	- Przygotowuje się do lekcji; - Sprawdzenie listy obecności;	- Przygotowują się do lekcji;	Tablica, podręcznik, zeszyt przedmiotowy;	Czas trwania: 4 min
Realizacyjna	- Podaje temat lekcji: Lodowce i lądolody; - Wprowadza uczniów w tematykę zajęć; -Zadaje pytanie: Co to jest lodowiec ?; - Prosi o odczytanie poprawnej definicji i lodowca górskiego i lądolodu z słowniczka; -Wyjaśnia: różnice pomiędzy lodowcem i lądolodem oraz powstawanie i ruch lodowca. Wyjaśnia następujące pojęcia: firn, pole firnowe, granica wiecznego śniegu, jęzor lodowcowy; - Prosi o przeanalizowanie ryciny ze strony 153 znajdującej się w podręczniku; - Prosi o wskazanie na mapie fizycznej świata obszary gdzie granica wiecznego śniegu osiąga najniższy, a gdzie najwyższy poziom; - Zaleca wykonanie zadania 1 z karty pracy; - Sprawdza zadanie 1 z karty pracy i koryguje błędy; - Prosi o przeanalizowanie ryciny ze strony 154-155 znajdującej się w podręczniku; - Zdaję pytanie jakie formy polodowcowe ukazane są na rycinie znajdującej się w podręczniku na stronie 154-155; - Wyjaśnia w jaki sposób powstaje morena czołowa, boczna i denna. - Zaleca wykonanie zadania 2 z karty pracy; - Sprawdza zadanie 2 z karty pracy i koryguje błędy; - Wspólnie z uczniami omawia w jaki sposób powstaje dolina U-kształtna; - Prosi o przeanalizowanie ryciny ze strony 156 w podręczniku ; - Wyjaśnia jak wyglądała rzeźba terenu w trakcie zlodowacenia, wyjaśnia definicję pradoliny i stożka sandrowego ; - Zaleca wykonanie zadania 3 z karty pracy; - Sprawdza zadanie 3 z karty pracy i koryguje błędy; - Wyjaśnia, iż krajobraz powstający w wyniku działania lądolodu charakteryzuje się obecnością licznych form polodowcowych. - Prosi o przeanalizowanie ryc. rzeźba terenu po ustąpieniu lądolodu z podręcznika str. 157; -Wyjaśnia wspólnie z uczniami w jaki sposób powstały poszczególne formy polodowcowe ; - Pokazuje fotografie wybranych form polodowcowych; - Zaleca wykonanie zadania 4 z karty pracy; - Sprawdza zadanie 4 z karty pracy i koryguje błędy; -Zadaje pytanie: Gdzie współcześnie na kuli Ziemskiej występują lądolody? Wskaż na mapie fizycznej ich położenie; - Wyjaśnia jaki zasięg miało zlodowacenie w plejstocenie;	- Zapisują temat lekcji do zeszytów; - Słuchają: - Burza mózgów; uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Oczekiwana odpowiedz: Lodowiec to znaczne i trwałe nagromadzenie lodu na powierzchni terenu powstałego w wyniku nagromadzenia śniegu, poruszające się bezustannie, choć powoli, w dół.; - Odczytują definicję lodowca górskiego i lądolodu ze słowniczka; - Słuchają; - Analizują rycinę i omawiają wspólnie z prowadzącym poziom granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych; - Wskazują na mapie fizycznej świata obszary gdzie granica wiecznego śniegu osiąga najniższy, a gdzie najwyższy poziom; - Wykonują zadanie; - Sprawdzają i dokonują ewentualnych poprawek; - Analizują rycinę; - Oczekiwana odpowiedz: Morena boczna, środkowa, czołowa; - Słuchają; - Wykonują zadanie 2 z karty pracy; - Sprawdzają i dokonują ewentualnych poprawek; -Wspólnie z prowadzącym na podstawie ryciny z podręcznika omawiają w jaki sposób powstaje dolina U-kształtna; - Analizują rycinę; - Słuchają; - Wykonują zadanie 3 z karty pracy; - Sprawdzają i dokonują ewentualnych poprawek; - Słuchają; - Analizują rycinę; - Wspólnie z prowadzącym próbują określić w jaki sposób powstały poszczególne formy polodowcowe; - Oglądają fotografie wybranych form polodowcowych; - Wykonują zadanie 4 z karty pracy; - Sprawdzają i dokonują ewentualnych poprawek; - Oczekiwana odpowiedz: Obecnie na kuli Ziemskiej występują dwa lądolody na Grenlandii i Antarktycznie; - Uważnie słuchają;	- Tablica, podręcznik, zeszyt przedmiotowy; Słowniczek; Podręcznik; Podręcznik; Karta pracy, podręczniki; Podręcznik; Podręczniki; Podręcznik, Słowniczek; Karta pracy, podręczniki; Podręcznik, Słowniczek; Podręcznik, Słowniczek; Karta pracy; Podręcznik; Słowniczek, podręcznik; Fotografie; Karta pracy, słowniczek podręcznik; Atlas, mapa ścienna;	Czas trwania: 1 min 1 min 1 min 2 min 1 min 1 min 11 min 2 min 1 min 2 min 3 min 1 min 1 min 2 min 2 min 2 5 min 1 min 1 min 5 min 1 min 6 min 2 min 41 m 2 min 1 min
Podsumowująca	- Podaje pracę domową: Wykonaj zadanie 5 i 6 z karty pracy; - Dziękuje za uwagę.	- Zapisują polecenie pracy domowej.	Zeszyt przedmiotowy.	1 min

KARTA PRACY

ZADANIE 1

Na podstawie ilustracji zamieszczonych w podręczniku, wpisz w odpowiednie miejsca podane poniżej nazwy.

jęzor lodowca, szczeliny, pole firnowe, czoło lodowca,

A - plan lodowca górskiego B- przekrój podłużny lodowca górskiego.

ZADANIE 2

W zadaniu przestawiono etapy powstawania doliny U-kształtnej, napisz co dzieje się w poszczególnych etapach.

1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...3…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ZADANIE 3

Rozpoznaj jakie formy terenu oznaczone są literami A, B, C.

A-…………………………………………………………………………………………..……

B-………………………………………………………………………………………………..

C-………………………………………………………………………………………………..

ZADANIE 4

Wykonaj poniższe polecenia.

1. Rysunek przestawia elementy rzeźby polodowcowej. Wpisz nazwy odpowiednich form polodowcowych oznaczonych na rysunku cyframi 1-10.

1………………………………….…….. 6………………………………………….

2………………………………….…….. 7………………………………………….

3………………………………….…….. 8………………………………………….

4………………………………….…….. 9………………………………………….

5………………………………….……..

2. Uzupełnij tabele, wpisując w odpowiednie rubryki przykłady form rzeźby przedstawionych na rysunku

Powstałe w wyniku	Formy rzeźby terenu
budującej działalności lodowca i wód pochodzących z topniejącego lodu
niszczącej działalności lodowca i wód pochodzących z topniejącego lodu

ZADANIE 5

Oznacz literą P zadania prawdziwe, zaś literą F zdania fałszywe.

1. Doliny U-kształtne powstają w wyniku przekształcania przez lodowce górskie V-kształtnych dolin rzecznych. ……….

2. Lodowce górskie zajmują dużo większą powierzchnię od lądolodów. ………….

3. Pradoliny odprowadzały wody z topniejących lądolodów. . ………….

4. Obecnie zasięg lądolodów jest taki sam jak w plejstocenie. …………

5. Pola firnowe tworzą się powyżej granicy wiecznego śniegu. ……………

6. Granica wiecznego śniegu osiąga najwyższy poziom na biegunach. …………..

ADANIE 6

Rysunek przedstawia formy rzeźby występujące na obszarze, na którym był lądolód plejstoceński. Na rysunku oznacz strzałką kierunek nasuwania się lądolodu.




Lodowce i Lądolody

Słowniczek

Firn - śnieg pokrywy śnieżnej, przekrystalizowany, ziarnisty, wskutek powtarzających się procesów odmarzania i zamarzania oraz nacisku warstw górnych.

Granica wiecznego śniegu (linia wiecznego śniegu) - umowna linia, powyżej której normalnie więcej śniegu przybywa w ciągu roku niż go topnieje. Granica ta w zależności od szerokość geograficznej przebiega na różnej wysokości.

Jęzor lodowcowy- wydłużona, dolna część lodowca w obrębie doliny, poniżej granicy wiecznego śniegu, gdzie przeważa proces topnienia lodowca.

Lodowiec górski - nagromadzenie dużej masy lodu powstałe w obniżeniach śródgórskich powyżej granicy wiecznego śniegu, poruszającej się bezustannie (ciągle), powili w dół.

Lądolód (lodowiec kontynentalny) - w odróżnieniu od lodowców górskich zajmują bardzo duże powierzchnie. Jest to rozległ pokrywa lodowa, poruszająca się szerokim frontem we wszystkich kierunkach od największego wzniesienia jej powierzchni.

Pole firnowe - pokrywa śnieżna powyżej granicy wiecznego śniegu, składająca się ze śniegu przekrystalizowanego, ziarnistego zasilającego najwcześniej lodowiec.

Formy polodowcowe:

Dolina U-kształtna - dolina polodowcowa o przekroju w kształcie litery U, o stromych zboczach i szerokim dnie powstająca w wyniku niszczącej działalności lodowca spływającego doliną górską w dół.

Jezioro morenowe - jezioro, którego misa powstała w zagłębieniu pomiędzy pagórkami morenowymi.

Jezioro rynnowe - jezioro, którego misa jest rynną polodowcową.

Kemy- garby lub pagórki o liczące od kilkudziesięciu metrów wysokości i kilkuset metrów długości, powstające z materiału naniesionego przez wody lodowcowe w szczelinach i przestrzeniach lodowca.

Morena boczna- kamienisto-żwirowy wał znajdujący się z boku jęzora lodowca górskiego, w miejscu styku jego krawędzi ze ściana skalną.

Morena czołowa - kamienisto-żwirowy wał znajdujący się na przedpolu jęzora (przed czołem lodowca), powstały w wyniku usypania podczas postoju materiału skalnego niesionego przez lodowiec u jego czoła. 

Morena środkowa - kamienisto-żwirowy wał powstały w wyniku połączenia moren bocznych dwóch lodowców przylegających do siebie.

Oczko - zagłębienia miskowatego kształtu o średnicy nie przykracającej 100 m i głębokości kilku metrów, zwykle wypełnione wodą, powstałe na skutek wytopienia się brył martwego lodu pozostawionych przez ustępujący lądolód.

Ozy - długie, wąskie, faliste piaszczysto-żwirowe pagórki lub wały o długości do kilkudziesięciu kilometrów, prostopadłe do czoła lodowca, powstające w wyniku osadzenia się materiału skalnego w szczelinach lodowca, którymi płynęła woda.

Pradolina - dawna dolina, powstała równolegle do czoła lądolodu wskutek erozyjnej działalności rzeki odprowadzającej niegdyś wody roztopowe oraz wody rzek płynących ku czołu lądolodu.

Rynna polodowcowa - długie i wąskie zagłębienia o stromych brzegach i nierównym dnie, utworzone przez wody płynące pod lądolodem lub w jego szczelinie. Rynny są zazwyczaj zajęte przez jeziora rynnowe.

Stożek sandrowy - na ogół płaskie i rozległe stożki zbudowane z piasków i żwirów, utworzone przez wody roztopowe na przedpolu lodowca podczas jego postoju. Z połączenia kilku stożków tworzą się równiny sandrowe.

Zagłębienia wytopiskowe - zaokrąglone zagłębienia w morenie dennej powstałe po wytopieniu lodu znajdującego się pod materiałem morenowym

---