Hamlet

Hamlet jest dramatem o człowieku samotnym, który ma podjąć najważniejszą decyzję w swoim życiu: czy wejść na drogę moralnego zła po to, aby pomścić zło wcześniejsze. Główny bohater to młody królewicz, któremu niczego nie brakuje; który ma wiedzę, tytuł, sławę, przychylność ludu, możliwości rozwoju swoich ambicji oraz pragnień. Ale nagle bohater to wszystko utracił. Został sam z pytaniem, czy zemsta za taką krzywdę ma sens.

Książę Hamlet zostaje postawiony przez los w sytuacji tragicznego wyboru: zabić stryja, by pomścić ojca, czy nie popełniać zbrodni. Jest to próba jego charakteru, próba, w której mają się sprawdzić ideały, wyuczone i poznane dotąd przez młodego Hamleta. Hamlet stawia sobie pytania najważniejsze w życiu każdego człowieka. Są to pytania o sens życia, o istotę małżeństwa, o sens religii, o przemijanie i wieczność, o wybór moralny, a także o prawa rządzące tym światem. W jednej tragedii Szekspir zawarł takie mnóstwo problemów, nad którymi się zastanawiają jego bohaterowie. Każde z zagadnień można rozpatrywać zarówno w perspektywie uniwersalnej, jak i z uwzględnieniem czasów elżbietańskich. Szekspir bowiem poruszał w swoich dramatach (w tym także w Hamlecie) aktualne problemy Anglii XVII wieku. W wielu miejscach Hamleta słowa postaci stanowią osąd o współczesności Szekspira i próbę opisania jego czasów. Ponadto dramaturg chciał dotknąć w swych sztukach ogólnoludzkich spraw, nurtujących każdego człowieka, niezależnie od stanu, wieku, czasu, w którym się żyje. Może się wydawać, że Hamlet jest postacią przebrzmiałą, że jego losy nie są związane z XX- i XXI-wieczną współczesnością. Wymowa sztuki jest jednak tak głęboka, jak pozostałości mitów czy legend. Nie da się przekreślić znaczenia tekstów, które mówią o człowieku rzeczy ważne, uniwersalne; ciekawe, bo trudne do uchwycenia. O doniosłości wpływów Hamleta na kulturę Europy.

Akt I
Scena I
Do pełniącego wartę przed zamkiem Francisca dołączają Horacy, Marcellus oraz Bernardo. Wszyscy wspominają wizytę ducha duńskiego króla, który niedawno zmarł. Kilka minut później sytuacja się powtarza i dołącza do nich duch. Mimo prób zatrzymania zjawy duch szybko znika, a wartownicy zastanawiają się, co ta dziwna wizyta mogła znaczyć. Horacy stara się wyjaśnić towarzyszom, iż król niedawno pobił norweskiego władcę Fortynbrasa, którego syn - również nazywający się Fortynbras - zebrał wojska i jest gotowy najechać na Danię. Horacy wieszczy także, iż dziwna wizyta ducha może być zwiastunem złych wydarzeń. Duch pojawia się po raz kolejny, ale z nastaniem świtu znika, zaś wartownicy postanawiają o wszystkim powiadomić młodego księcia.
Scena II
Nowy król , Klaudiusz, stwierdza, iż śmierć brata nie może wpływać negatywnie na działalność państwa, bowiem na to czeka tylko Fortynbras. Postanawia wysłać poselstwo do Norwegii, by prosić o powstrzymanie działań Fortynbrasa.
Gertruda, żona zmarłego króla, namawia Hamleta, by ten przestał rozpamiętywać śmierć ojca, bowiem jego smutek i przygnębienie i tak nic nie zmienią. Gertrudę popiera Klaudiusz, który stara się wpłynąć na Hamleta i jego samopoczucie. Stara się tłumaczyć, że śmierci nie należy się sprzeciwiać, bowiem jest zgodna z wolą nieba. Stryj i matka namawiają Hamleta, by zrezygnował z dalszych studiów w Wittenberdze i pozostał przy ich boku. Książę na propozycję przystaje, ale ma żal do matki, że tak szybko porzuciła żałobę po ojcu i za męża wzięła jego brata. Hamlet spotyka się z wartownikami oraz z Horacym, swoim przyjacielem. Opowiadają mu oni o duchu, który kilka razy pojawił się już na tarasie. Hamlet postanawia następnym razem udać się wraz z nimi na wartę.
Scena III
Laertes, brat Ofelii, radzi jej, by nie angażowała się zbyt mocno w uczucie do Hamleta, bowiem jako książę i następca tronu Hamlet musi mieć na pierwszym miejscu dobro kraju, a nie własne uczucia. Do pokoju wchodzi Poloniusz, który radzi Laertesowi wyjechać do Francji. Jednocześnie Ofelia wyznaje ojcu, iż Hamlet powiedział jej o swoich uczucia wobec niej. Ojciec zaś radzi córce ostrożność w lokowaniu uczuć.

Scena IV
W nocy, Hamlet w towarzystwie wartowników wychodzi na taras, aby czekać na ducha ojca. W tle słychać odgłosy weselnego przyjęcia matki i stryja. Wtem zjawia się duch, który nakazuje Hamletowi pójść za nim, co tamten czyni.
Scena V
Duch przedstawia się Hamletowi jako zmarły ojciec. Wyjaśnia, iż podawana publicznie do wiadomości informacja o jego śmierci spowodowanej ukąszeniem węża nie jest prawdziwa. Wyznaje, że został podstępnie zamordowany przez własnego brata podczas snu w ogrodzie, przez wlanie do ucha trucizny. Duch prosi syna o pomszczenie jego śmierci i znika, zaś Hamlet przyrzeka tak właśnie uczynić. Hamlet prosi swych towarzyszy, by tę wizytę pozostawili w tajemnicy, nie zdradza również detali swej rozmowy

ze zjawą. Książę wyjaśnia również strażnikom, iż w najbliższym czasie może się zachowywać dziwnie, ale niech nie zwracają na to uwagi i niech nie opowiadają nikomu o swoich domysłach.

Akt II
Scena I
Poloniusz prosi swojego sługę o przekazanie listu i pieniędzy swemu synowi, Laertesowi. Wkrótce zjawia się Ofelia, zaniepokojona dziwnym zachowaniem Hamleta. Odwiedził on ją niedawno, niechlujnie ubrany, małomówny. Ojciec tłumaczy córce dziwne zachowanie księcia odrzuceniem przez nią jego zalotów (Ofelia bowiem za namową ojca nie przyjmowała listów od Hamleta). Poloniusz postanawia powiadomić o tym Klaudiusza.
Scena II
Matka oraz stryj są zaniepokojeni dziwnym zachowaniem Hamleta, proszą więc Rozenkranca i Gildensterna o wybadanie przyczyn jego dziwnego zachowania. Przystają oni na propozycję królewskiej pary i udają się do komnat Hamleta. Do Klaudiusza i Gertrudy przybywa Poloniusz, który donosi, iż norweski władca zabronił Fortynbrasowi gromadzenia wojsk wokół Danii, wspomina także o swoich podejrzeniach co do źródła obłędu księcia. Poloniusz mówi o odrzuconej miłości Hamleta, a na dowód swej tezy przedstawia jeden z listów. Poloniusz postanawia z bliska przyjrzeć się spotkaniu córki z Hamletem, by sprawdzić swoje przypuszczenia. Poloniusz spotyka Hamleta, ten jednak zdaje się go nie poznawać. Wypowiada zdania pozbawione sensu, więc Poloniusz odchodzi, zaś do Hamleta dołączają Rozenkranc i Glidenstern. Wyznają, iż przybywają na wyraźną prośbę królewskiej pary. To od nich Hamlet dowiaduje się o przybyciu na dwór aktorskiej trupy. W monologu Hamlet stwierdza, iż nie jest w stanie wystąpić w sposób jawny przeciw mordercy ojca, czyli stryjowi. Postanawia więc do wystawianej sztuki dodać scenę, w której aktorzy przedstawią morderstwo króla. Hamlet postanawia tymczasem obserwować zachowanie Klaudiusza.

Akt III
Scena I
Rozenkranc i Gildenstern wyznają Klaudiuszowi, że sam Hamlet uważa się za odrobinę rozstrojonego nerwowo. Książę nie zdradził jednak powodu takiego dziwnego zachowania. W imieniu księcia zapraszają również królewską parę na przedstawienie wystawiane przez nową aktorska trupę, która zawitała do zamku. Król i Poloniusz chcą zaobserwować zachowanie Hamleta podczas spotkania z Ofelią. Hamlet rozmawia z nią ostrym tonem, wyznaje, iż nigdy jej nie kochał. Szydzi z kobiet i ich charakteru, są one dla niego fałszywe, podstępne, niegodne zaufania. Ofelii radzi wstąpić do klasztoru. Po tej rozmowie odchodzi. Z ukrycia wychodzą król z Poloniuszem. Pierwszy domyśla się, że przyczyną obłędu bratanka nie jest nieszczęśliwa miłość, ale odkrycie prawdy o śmierci ojca. Postanawia więc wysłać go do Anglii, by cała sprawa przycichła.

Scena II
Hamlet rozmawia z aktorami dając im wskazówki, jak mają odegrać poszczególne sceny. Książę wyjawia Horacemu, iż dodał scenę bardzo podobną do wydarzenia śmierci jego ojca, oraz że podczas niej ma zamiar uważnie obserwować zachowanie stryja.
Po przybyciu gości na przedstawienie Hamlet ponownie zakłada maskę człowieka obłąkanego i siada obok Ofelii. Jedna ze scen sztuki przedstawia śpiącego króla, któremu ktoś wlewa truciznę do ucha, po czym zaleca się do jego żony. Ta, początkowo pogrążona w żałobie, szybko godzi się na zaloty. Zdenerwowany Klaudiusz, a za nim reszta widzów, opuszcza przedstawienie. Pozostają tylko Hamlet oraz Horacy. Matka wzywa księcia na rozmowę. Hamlet chce jej wytknąć, iż zbyt szybko poślubiła stryja, postanawia sobie jednak, iż w tej rozmowie będzie delikatny, zgodnie z życzeniem ducha. Król przyznaje się do popełnienia zbrodni, jednak nie wyraża skruchy. Wie, iż odkrycie przez poddanych jego czynu równałoby się ze stratą korony, władzy, żony. Wtem wchodzi Hamlet, który najprawdopodobniej słyszał wyznanie stryja. Widzi Klaudiusza modlącego się i to go powstrzymuje od zamordowania stryja.

Scena IV
Gertruda obiecuje Poloniuszowi, że porozmawia z Hamletem i go upomni. Ten chowa się, gdyż do komnaty wchodzi książę. Hamlet zachowuje się agresywnie, a królowa zaczyna się go bać i woła o pomoc. Wtem Hamlet zauważa człowieka ukrytego za zasłoną i zabija go myśląc, że to król. Widząc, iż zabił Poloniusza, zaczyna słowem atakować matkę. Zarzuca jej, że zbyt słabo kochała jego ojca, skoro tak zdecydowała się na powtórny ślub i to z mordercą swojego męża. Hamletowi ukazuje się duch ojca, matka go jednak nie widzi. Widząc, jak Hamlet z nim rozmawia, odnosi ona wrażenie, że syn jest obłąkany. Po odejściu ducha książę błaga matkę, by porzuciła stryja i znowu zaczęła wieść cnotliwe życie. Wychodząc prosi matkę, by zostało między nimi.

Akt czwarty
Scena I
Gertruda mówi Klaudiuszowi, że Hamlet, w przypływie obłędu, zabił Poloniusza. Król decyduje się natychmiast wysłać księcia do Anglii, a sam fakt morderstwa ukryć.
Scena II
Gildenstern i Rozenkranc, wysłani przez króla, pytają Hamleta, gdzie ukrył zwłoki Poloniusza. On jednak nie chce im zdradzić tego miejsca. Zarzuca im, że nie są wobec niego lojalni, są przekupni i nie stoją po stronie prawdy. Ostrzega ich przed zmiennością decyzji króla. Wszyscy trzej ruszają do króla.
Scena III
Dwaj dworzanie przyznają się przed Klaudiuszem, że nie dowiedzieli się o miejscu ukrycia zwłok Poloniusza. Hamlet wyznaje, iż pozostawił je na schodach, które wiodą ku galerii. Klaudiusz mówi Hamletowi, że dla jego bezpieczeństwa powinien natychmiast odpłynąć do Anglii, co ma uczynić jeszcze tego samego dnia. Hamlet przystaje na propozycję. Po wyjściu gości z komnaty król mówi sam do siebie, że w liście poprosi króla Anglii, by potajemnie zamordował bratanka.
Scena IV Hamlet, idąc na statek, którym miał popłynąć do Anglii, spotyka młodego Fortynbrasa, wyruszającego na wojnę z Polską. książę mówi mu, że dla niego takie wojny nie mają sensu. Obiecuje ponadto sobie, że pomści śmierć ojca.
Scena V Ofelia, która po śmierci ojca postradała zmysły, chce się widzieć z królewską parą. Stojąc przed nimi śpiewa dziwne piosenki i mówi zdania pozbawione sensu. Klaudiuszowi jest żal Ofelii, zleca więc Horacemu opiekę nad nią. Jednocześnie król wyjaśnia Gertrudzie, że lud zaczyna „gadać” o śmierci Poloniusza i pogrzebie, co niepokoi króla. Wtem wchodzi jeden ze sług oznajmiając, iż lud okrzyknął swoim królem syna Poloniusza, Laertesa. Wkrótce do komnat wchodzi uzbrojony Laertes, który żąda wyjaśnienia śmierci ojca - podejrzewa bowiem o to morderstwo Klaudiusza. Widzi Ofelię, swoją siostrę, która nuci dziwne piosenki i żegna się z zebranymi dając im kwiatki. Klaudiusz chcąc załagodzić gniew Laertesa każe mu wybrać jednego z grona przyjaciół, który by zadecydował, czy król jest rzeczywiście winien tej zbrodni.
Scena VI Horacy otrzymuje od Hamleta list. Wyjaśnia mu w nim, że w drodze do Anglii doszło do bitwy między jego okrętem a piratami. W trakcie zamieszania książę przedostał się na drugi statek i wraca do Danii. Prosi Horacego o wyjście mu naprzeciw.
Scena VII
Król wyjawia Laertesowi, że zabójcą jego ojca jest Hamlet, który chce zabić również Laertesa. Jednocześnie Klaudiusz tłumaczy, że chciał pomścić śmierć Poloniusza i zabić Hamleta, ale ze względu na jego matkę, a swoją żonę, nie mógł tego zrobić. Służący wnosi list od księcia, w którym pisze on, że wraca do Danii i chce się widzieć z królem. Klaudiusz i Laertes chcą podstępnie zabić księcia. Król optuje za pojedynkiem, w którym księcia miałby ugodzić zatruty miecz Laertesa. Gdyby fortel zawiódł, Hamlet i tak umrze otruty winem.
Wchodzi królowa donosząc, że Ofelia wpadła do rzeki i utonęła.

Akt piąty
Scena I
Na cmentarzu trwa kopanie grobu dla Ofelii, robotnicy zastanawiają się, czy samobójczyni może być pochowana po chrześcijańsku. Jeden stwierdza, że musiała ona być córką kogoś ważnego, więc uznano jej śmierć za naturalną. Nadchodzą Hamlet z Horacym. Książę dochodzi do wniosku, że życie ludzkie jest bardzo ulotne. Pyta grabarza, dla kogo przygotowuje ten grób. Tan, nie poznając księcia, wyraża opinię panującą wśród ogółu, jakoby Hamlet postradał zmysły na skutek śmierci ojca. Wśród znajdujących się wokoło czaszek, według grabarza, jest i czaszka dawnego królewskiego błazna - Yoryka. Hamlet znał Yoryka, więc informacja ta go dotknęła.
Wtem pojawia się orszak żałobników, z królem i Laertesem. Hamlet i Horacy przyglądają się uroczystości z ukrycia i dochodzą do wniosku, iż musi to być pogrzeb Ofelii. Hamlet podchodzi do Laertesa i mówi mu, że nie wierzy w szczerość jego łez, po czym dochodzi między nimi do bójki. Następnie Hamlet mówi, że kochał Ofelię bardziej niż jej brat.
Scena II Hamlet wyjaśnia swojemu przyjacielowi, Horacemu, czemu powrócił wcześniej do Danii. W listach, które znalazł przy Rozenkrancu i Gildensternie, a które zostały napisane przez jego stryja, znalazła się prośba o zamordowanie go zaraz po przybyciu do Anglii. Hamlet więc napisał nowy list i podłożył go w miejsce starego. Znalazł się w nim rozkaz zamordowania dwóch dworzan. Ozyryk oznajmia Hamletowi, że król założył się o to, czy Hamlet zdoła pokonać w pojedynku Laertesa. Hamlet przystaje na zakład, choć czuje niepokój. Horacy natomiast radzi, by książę zrezygnował z walki, bo nie przyniesie ona nic dobrego.
Po wejściu królewskiej pary, Laertesa i orszaku, książę przeprasza brata Ofelii za swoje zachowanie na jej pogrzebie. Rozpoczyna się pojedynek. Hamlet zyskuje niewielką przewagę, więc król podaje mu puchar z winem. Ten jednak nie wypija i kontynuuje pojedynek, zaś zatrute wino wypija królowa, matka Hamleta. Wtem Laertes rani Hamleta, lecz w pojedynku nieświadomie zamieniają się bronią i Hamlet zatrutym mieczem rani Laertesa. Królowa umiera mówiąc, że jest to wina zatrutego trunku. Laetres mówi Hamletowi, iż autorem podstępnego planu był Klaudiusz. Mówi mu również, iż obaj wkrótce umrą, bowiem sztylet był zatruty. Hamlet zabija Klaudiusza, a obaj młodzieńcy przebaczają sobie. Umiera Laertes. Horacy również chce umrzeć, lecz Hamlet prosi go, by został przy życiu i wyjawił całą prawdę o tym zdarzeniu. Hamlet umiera. Wchodzi poseł od króla angielskiego mówiący, iż zgodnie z życzeniem Rozenkranci i Gildenstern zostali zabici. Wchodzi także książę Fortynbras. Horacy obiecuje im, że wyjaśni prawdę o morderstwie Hamleta i jego rodziny. Fortynbras nakazuje swoim żołnierzom pochować Hamleta jako bohatera.

---