,,Przedwiośnie” Stefan Żeromski
Informacje podstawowePowieść Stefana Żeromskiego Przedwiośnie podzielona jest na cztery odcinki: Rodowód, Część pierwsza. Szklane domy, Część druga. Nawłoć i Część trzecia. Wiatr od wschodu. Podzielone są one na mniejsze, oddzielone od siebie fragmenty tekstu. Przed nimi zmieszczona została dedykacja dla pana Konrada Czarnockiego. Każdy z odcinków powieści przedstawia kolejne etapy życia głównego bohatera, Cezarego Baryki, które dzieją się na tle wydarzeń historycznych (najważniejsze z nich to: 1914 rok - pierwsza wojna światowa, 1917 rok - rewolucja październikowa, 1920 rok - wojna polsko-bolszewicka). Odpowiednio - czytelnik dowiaduje się o pochodzeniu, dzieciństwie i wieku młodzieńczym bohatera; jego podróży do Polski i tym jaką ją zastał po przybyciu; życiu bohatera wśród arystokracji; życiu bohatera w Warszawie i jego zaangażowaniu się w programy odbudowy Polski. Na końcu utworu znajduje się przypisek informujący o miejscu i czasie zakończenia jego pisania:RodowódPowieść zaczyna się słowami, które od razu sugerują, że treść powieści dotyczyć będzie czasów i problemów współczesnych. Na początku czytelnik poznaje losy rodziców Cezarego. Jego ojciec, Seweryn, pochodził z ziem polskich. Jednak karierę, mimo że nie miał wykształcenia, zrobił w Rosji. Kiedy już wyrobił sobie pozycję w urzędniczej hierarchii rosyjskiej, postanowił się ożenić. W celu znalezienia żony specjalnie udał się w rodzinne strony. Trafił do Siedlec, gdzie poznał pochodząca z dobrego domu Jadwigę Dąbrowską. Ta była wówczas z wzajemnością zakochana w młodym, ubogim, dopiero zaczynającym swoją karierę urzędniku, Szymonie Gajowcu. Kochali się cichą, spokojną, platoniczną miłością. Młody człowiek był zbyt nieśmiały na coś więcej. Przeżywali jednak najwspanialsze chwile podczas wspólnych spotkań, rozmów i spacerów. Seweryn poprosił o rękę Jadwigi i jako dobra partia został przyjęty przez jej rodziców. Odbyło się to bez protestu Gajowca, który uważał, że nie ma szans wobec takiego konkurenta. W akcie desperacji wysyłał jednak namiętny, rozpaczliwy list do Jadwigi. Mimo tego narzeczeństwo szybko wzięło ślub i pospiesznie wyjechało do Rosji, gdzie Seweryn miał pracę i mieszkanie, a Jadwiga (podobnie jak i Gajowiec) do końca swojego życia wspominała wielką, młodzieńczą miłość. Następnie przedstawiony został dom Baryków w Baku i czas szkolnej nauki Cezarego. Jako jedyny syn, jest on rozpieszczany przez matkę. Natomiast wobec ojca odczuwa respekt.Część pierwsza. Szklane domyCezary spędza swoje dzieciństwo i młodość w Baku. Jako rozpieszczony jedynak, podczas uczęszczania do gimnazjum zaczyna rozrabiać. Kiedy wybucha pierwsza wojna światowa, Seweryn zostaje wezwany do armii i opuszcza rodzinę. Nim to jednak robi, zabezpiecza finansowo byt swoich najbliższych. Pokaźną sumę składa w banku i dodatkowo kolejną zakopuje w ogrodzie. Młody Cezary choć uczy się dobrze, ma problemy w szkole ze względu na swoje niespokojne zachowanie. Po wyjeździe ojca czuje się bezkarny, matka nie jest w stanie sama nad nim zapanować i staje się on chuliganem. Dochodzi nawet do tego, za pobicie nauczyciela zostaje wydalony z gimnazjum (z zakazem przyjmowania go do jakiegokolwiek). W tym czasie Baryka zaczyna też interesować się ideami komunistycznymi i ruchem rewolucyjnym. Uczestniczy w zebraniach i manifestacjach, czuje się komunistą. Wybucha rewolucja październikowa, którą przeżywa. Początkowo Cezary jest zafascynowany zdarzeniami rewolucyjnymi i aktywnie w nich uczestniczy (chodzi na wiece, spotkania, publiczne, egzekucje). Z czasem jednak jego życie staje się coraz trudniejsze. Bank przestaje wypłacać pieniądze, a te, które były ukryte w ogrodzie, Cezary w imię idei oddaje komunistom. Bohatera i jego matkę zaczyna trapić coraz większa bieda. Młody Baryka powoli zaczyna zdawać sobie sprawę z okrucieństwa, bezsensu i niesprawiedliwości rewolucji. Zauważa także i docenia miłość i poświęcenie dla niego matki. Mizerną sytuację matki i syna pogarsza jeszcze fakt, że przestają przychodzić wiadomości od Seweryna, który do tej pory regularnie pisywał listy. Nie wiadomo, co się z nim dzieje i czy w ogóle żyje. Zdarza się, że Jadwiga ukrywa przed bolszewikami arystokratkę wraz z jej córkami. Zostaje to odkryte przez rewolucjonistów i skazują oni matkę Baryki na ciężkie roboty. W wyniku tego umiera i Cezary zostaje sam na świecie. Traci swoje mieszkanie i cierpi nędzę, żyjąc na ulicy. Wkrótce wybucha wojna turecko-ormiańska. Cezaremu udaje się przeżyć, ale egzystuje w skrajnym ubóstwie, pracując przy transporcie zmasakrowanych w ulicznych potyczkach zwłok. Żyjąc tak, pewnego dnia Cezary przypadkowo spotyka równie jak on zabiedzonego ojca (mimo że miał wcześniej o nim informacje od bolszewików, że zginął podczas wojny). Barykowie razem idą na grób Jadwigi i podejmują decyzję o ucieczce z miasta. Podróżują pociągiem przez Rosję, wpierw do Moskwy, gdzie Seweryn zostawił u swojego przyjaciela walizkę z rzeczami na czarną godzinę. Następnie ojciec i syn jadą przez Charków do granicy z Polską. W tym czasie Seweryn opowiada Cezaremu o tym jak wspaniałym, nowoczesnym i sprawiedliwym społecznie krajem jest Polska. Snuje barwne wizje o szklanych domach. Młody Baryka, mimo że nie czuje się Polakiem, skuszony przedstawioną mu przez ojca wizją, decyduje się na zobaczenie tych wszystkich cudów w kraju swoich przodków. Podczas podróży, jeszcze w Rosji, Seweryn umiera. Zostaje pochowany, nie dotarłszy do swojej ojczyzny. Natomiast Cezary przyjeżdża do Polski. To, co w niej widzi po wyjściu z pociągu, drastycznie różni się od tego, o czym opowiadał mu ojciec. Zastaje małe, brudne, zniszczone miasteczko.Część druga. NawłoćCezary przybywa do Warszawy. Poznaje dawnego znajomego rodziców, Szymona Gajowca, który daje mu pracę. Dzięki temu bohater jest w stanie się utrzymać. Rozpoczyna także studia medyczne, z łatwością zdając na nie egzaminy wstępne. Nie przebywa jednak w Warszawie długo. Wybucha wojna polsko-bolszewicka i Cezary, tak samo jak jego rówieśnicy, widząc ich wielki zapał do walki o ojczyznę, zaciąga się do wojska. Mimo że sam uważa się za komunistę, bierze udział w walkach z bolszewikami. Odznacza się podczas nich wyjątkową odwagą. Ratuje życie innemu żołnierzowi, Hipolitowi Wielosławskiemu. Ten okazuje się być arystokratą, posiadaczem majątku ziemskiego Nawłoć. Młodzieńcy serdecznie się zaprzyjaźniają. Po zwycięskim dla Polski zakończeniu wojny, w ramach wdzięczności za uratowanie życia i w imię przyjaźni, Hipolit zaprasza Cezarego do siebie, do Nawłoci. Baryka przyjmuje zaproszenie. Przybywa do posiadłości przyjaciela i zapoznaje się z beztroskim życiem polskiego ziemiaństwa. Czuje przy tym prawdziwie rodzinną atmosferę domu, w którym przebywa. Zakochuje się w nim młoda Wanda Okszyńska, z którą grywa na cztery ręce na fortepianie. Przeżywa romans z Karoliną Szarłatowiczówną. Poznaje przy tym jej tragiczne losy. Pochodzi ona z arystokratycznego rodu z Ukrainy, lecz w wyniku rewolucji jej rodzina utraciła swoje posiadłości i Karolina nie mogła na nie wrócić. Służy teraz u Wielosławskich, którzy ją przygarnęli. Następnie Cezary poznaje młodą wdowę, Laurę Kościeniecką. Nawiązuje z nią (mimo że ma ona narzeczonego, Władysława Barwickiego) namiętny romans. Pomaga jej w zorganizowaniu pikniku, potajemnie się spotykają. Cezary zakochuje się do szaleństwa pierwszą, młodzieńczą miłością. Pragnie ją mieć tylko dla siebie i wścieka się na myśl o tym, że ma narzeczonego. Wielokrotnie wypomina jej, że jest z nim i obraża go w jej obecności. Laura natomiast chce dla pieniędzy wyjść za mąż za Barwickiego, jednocześnie pozostawiając sobie Cezarego jako kochanka (któremu wyznaje, iż wyłącznie jego kocha). W tym czasie miłość Cezaremu wyznaje także Wanda, ten jednak wyśmiewa ją. W akcie zazdrości młoda panna morduje (przy pomocy trucizny) Karolinę. Natomiast romans Baryki z Laurą kończy się burzliwą awanturą. Kochankowie zostają nakryci przez Barwickiego. Cezary bije jego, uderza Laurę i odchodzi. Wkrótce po tym dowiaduje się o planach rychłego ślubu narzeczeństwa. Baryka opuszcza Nawłoć i odwiedza pobliską wieś - Chłodek. Widzi, w jak skrajnej biedzie znajdują się wykorzystywani przez ziemian chłopi. Poruszony tym, nie może zrozumieć, dlaczego nie buntują się oni przeciwko swojemu nędznemu życiu. Postanawia nie zatrzymywać się dłużej w posiadłości Hipolita i udać do Warszawy.Część trzecia. Wiatr od wschoduCezary przybywa do stolicy i zamieszkuje w nędznym, zniszczonym, wynajmowanym mieszkaniu razem ze swoim kolegą, Buławnikiem. Bohater na nowo oddaje się swoim studiom medycznym. Trapi go jednak coraz większą bieda. Zmuszony sytuacją, mimo że nie chce tego robić, po raz kolejny udaje się po pomoc do Szymona Gajowca. Ten daje mu dobrze płatne zajęcie przy opracowywaniu materiałów do książki, którą pisze. Przy tym bohaterowie prowadzą ze sobą długie rozmowy. Baryka opowiada o Jadwidze, a stary urzędnik z wielkim zainteresowaniem go słucha. Dyskutują również na tematy, dotyczące odbudowy państwa polskiego. Gajowiec, jako wysoki urzędnik państwowy w nowo powstałym ministerstwie finansów, przedstawiciel rządu, pokazuje ewolucyjny program odbudowy państwa i snuje wizje świetlanej (ale jednocześnie odległej, do której będzie trzeba dochodzić powoli, stopniowo) przyszłości kraju. W tym czasie Cezary poznaje także Antoniego Lulka, zaciekłego komunistę (a wcześniej prawdopodobne pospolitego kryminalistę - jego przeszłość jest niejasna). W wyniku tej znajomości bohater zbliża się do towarzystwa rewolucjonistów. Uczestniczy w zebraniu. Zostaje mu w doktrynerski sposób przedstawiona sytuacja chłopów i robotników w Polsce. Wskutek swoich powiązań z komunistami, choć sam przeżył rewolucję i widział jak w rzeczywistości wygląda realizacja górnolotnych haseł komunistycznych, Baryka wchodzi w spór ideowy z Gajowcem. Okazuje się także, że w Warszawie przebywa Laura (już Barwicka) wraz ze swoim mężem. Prosi ona listownie Cezarego o spotkanie. Dochodzi ono do skutku. Baryka dowiaduje się, że Laura wciąż kocha wyłączne jego, jednak jest już zamężna i tak musi pozostać. Do tego chce dotrzymać mężowi wierności. Bohatera ogarnia wściekłość i kochankowie definitywnie zrywają stosunki ze sobą. Powieść kończy się tym, że Cezary maszeruje na czele, otoczonej przez żołnierzy, komunistycznej manifestacji zmierzającej w kierunku Belwederu.
Bohaterowie:
Cezary Baryka - główny bohater Przedwiośnia - postać porywcza i ciekawa świata. Polak, urodzony w Baku, syn Seweryna i Jadwigi Baryków. Uczestnik rewolucji w Baku (traci tam matkę) oraz wojny tatarsko-ormiańskiej, za namową ojca wyrusza w podróż do Polski. Granicę kraju rodziców przekracza już jako zupełny sierota. W Warszawie pomaga mu Szymon Gajowiec, dzięki temu Cezary rozpoczyna studia medyczne, które jednak przerywa wojna polsko-bolszewicka. Chłopak walczy po stronie Polaków, w czasie służby zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim (ratuje mu życie), z którym po zakończeniu wojny wyjeżdża do jego domu w Nawłoci. Tam Baryka wdaje się w romans z Laurą, nie bacząc na uczucia, jakie wzbudził w dwóch innych mieszkankach dworu: Karolinie oraz Wandzie. Tutaj również zapoznaje się z trybem życia i mentalnością polskiego chłopa. Po tragicznej śmierci Karoliny oraz awanturze z narzeczonym kochanki Baryka powraca do Warszawy. Ponownie szuka pomocy u Gajowca. Mieszka w nędznym pokoju na ulicy Miłej, zaprzyjaźnia się z Lulkiem, który próbuje go przekonać do idei komunistycznych. Pobyt w Warszawie to czas poszukiwania własne ideologii, sporów światopoglądowych z Lulkiem i Gajowcem oraz obserwacji miejskiego społeczeństwa. W Warszawie Baryka po raz ostatni spotyka się z Laurą (definitywny koniec romansu). W ostatniej scenie bohater idzie wraz z Lulkiem na czele manifestacji robotników, jednak w pewnej chwili Cezary odłącza się od tłumu idzie dalej.
Jadwiga Dąbrowska Baryka - matka Cezarego i żona Seweryna. Kobieta-anioł, posłuszna rodzicom, wierna mężowi, oddana rodzinie. Pani Barykowa zanim została żoną Seweryna kochała (platonicznie) Szymona Gajowca. Przez całe życie miała wyrzuty sumienia, że skrzywdziła tego mężczyznę, wychodząc za mąż za innego. Pani Jadwiga ponad wszystko chciała powrócić do Siedlec, miejsca swojego urodzenia. Całe swoje życie poświęciła synowi, który jednak przez długi czas zupełnie nie dostrzegał jej poświecenia. Po wyjeździe męża na wojnę została sama z Cezarym i szybko straciła kontrolę nad szaleństwami młodego buntownika. Mimo to zrobiła wszytko, by w tych czasach rewolucji zapewnić synowi godny byt. Przez swoje dobre serce i chęć pomocy emigrantkom została skazana na roboty publiczne w porcie. Ciężka praca stała się dla niej, jak dla wielu innych, prostą drogą do grobu.
Seweryn Baryka - ojciec Cezarego. Pan Seweryn urodził się w Polsce, w zubożałej rodzinie szlacheckiej, za pracą pojechał jednak do Rosji. Po długich poszukiwaniach znalazł w końcu świetną posadę i stabilizację. Wtedy wziął miesiąc urlopu i wybrał się do ojczyzny, by znaleźć tam odpowiednią żonę. Wybór padł na pannę ze świetnej siedleckiej rodziny - Jadwigę Dąbrowską. Z żoną ostatecznie zamieszkali w Baku, gdzie też urodził i się ich syn. Pan Baryka cieszył się wygodą i dostatkiem, aż do 1914 roku, kiedy to został powołany do wojska i wysłany na front. Kilka lat na wojnie zupełnie zmieniło jego życie. W czasie wojennej tułaczki trafił do legionów polskich, co obudziło w nim uczucia patriotyczne i pragnienie powrotu do Polski. Jednak po wojnie wrócił do Baku po rodzinę, tam dowiedział się o śmierci żony. Odnalazł syna i namówił go do długiej i wyczerpującej podróży do Polski. Cezary dał się przekonać ojcu do wyjazdu dopiero opowieścią o nowej cywilizacji „szklanych domów”. Niestety Seweryn nie dotarł do Polski, zmarł w czasie podróży pociągiem.
Kalikst Grzegorz Baryka - pradziadek Cezarego, pan na Sołowijówce, to jego imię zostało wymienione w najcenniejszej książce Pana Seweryna. Dziad Kalikst brał udział w powstaniu 1831 roku, za co władze rosyjskie pozbawiły go majatku.. Nie występuje w toku akcji powieści, wiadomości o nim poznajemy dzięki retrospekcjom.
ROSJA:
Księżna i księżniczki Szczerbatow-Mamajew - przypadkowo spotkane emigrantki, którym matka Cezarego zaproponowała nocleg. W domu okazało się, że księżna przewozi w ukryciu cenną biżuterię, niestety w nocy w domu Baryków była rewizja, w czasie której znaleziono skarby. Pani Jadwiga za pomoc burżujkom i ukrywanie skarbu została skazana na roboty publiczne w porcie, czego konsekwencją była jej choroba oraz śmierć.
Czarny - ksiądz, który pomógł dostać się Cezaremu i Sewerynowi do pociągu w Charkowie. Początkowo Cezary nie wiedział, że to duchowny. Ten przypadkowo spotkany człowiek ukrył Baryków w pociągu i przez całą podróż opiekował się tą dwójką. Cezary odkrył („z rozczarowanie, z odrazą”), że Czarny jest księdzem dopiero po śmierci ojca. Czarny zajął się pogrzebem Seweryna i wprowadził oszołomionego Cezarego z powrotem do pociągu.
Hipolit Wielosławski - wojenny towarzysz Cezarego. Baryka uratował Hipolitowi życie i odtąd stali się wiernymi przyjaciółmi. Hipolit pochodził z rodziny szlacheckiej. Podobnie jak Cezary był studentem. Po zwolnieniu ze służby zaprosił Barykę do swojego rodzinnego domu, do Nawłoci. Szlachcic był przywiązany do swojego stanu i do tradycji, nie rozumiał zupełnie rewolucyjnych zapatrywań Cezarego. Dobrze traktował swoją służbę, ale nie czuł się jej równy. Nie pozwolił Cezaremu pracować u siebie, bo to podważałoby jego autorytet u chłopów. Pasją Hipolita były konie, słynął z szaleńczego sposobu powożenia bryczką. Hipolit widząc przychylność swojej kuzynki Karoliny dla Czarka marzył, by ci dwoje się pobrali. Mimo tego po śmierci Karoliny jako jedyny okazał pomoc Czarkowi, do końca pozostał jego wiernym przyjacielem.
Karolina Szarłatowiczówna - krewna Wielosławskich. Ta piękna, mądra i delikatna dziewczyna straciła oboje rodziców w czasie rewolucji, teraz mieszkała u swoich krewnych -Wielosławskich. Cała rodzina bardzo ją kochała. Karolina początkowo oschła dla Cezarego (szczególnie po scenie przy kominku, kiedy to Cezary ujrzał ją w niekompletnym odzieniu), w końcu zakochała się w uroczym uwodzicielu. Scenę pocałunku tych dwojga podejrzała Wanda - również zakochana w Baryce. Młoda pianistka szczerze znienawidziła rywalkę. Tymczasem w trakcie balu w Odolanach Karolina odkryła potajemny romans Laury i Cezarego. Nie powiedziała jedna o tym nikomu, tylko cierpiała skrycie. Niedługo po tym dziewczyna została otruta strychniną przez zazdrosną Wandę. Karolina na łożu śmierci wzywała Barykę - zupełnie obojętnego na los dziewczyny.
Wanda Okszyńska - krewna rządców zatrudnionych u Wielosławskich. Szesnastoletnia dziewczyna została wysłana na wieś, by usunąć ją z oczu rozgniewanego ojca. Wanda okazała się zbyt tępa na nauki. Jedyne co potrafiła to grać
na fortepianie, była wręcz genialna w tej dziedzinie. W czasie pobytu u krewnej bardzo brakowało jej gry, więc Wielosławscy pozwolili jej korzystać z ich instrumentu. Właśnie podczas gry, poznała Cezarego, który - aby ośmielić speszoną dziewczynę - wykonał z nią „Tańce węgierskie” na cztery ręce. Wanda kochała się w Baryce potajemnie, a jednocześnie coraz bardziej nienawidziła Karoliny, w której widziała swoją rywalkę - nie miała natomiast pojęcia o romansie Cezarego z Laurą. Wanda okazała się istotą nieobliczalną, a jej szaleństwo sięgnęło zenitu, kiedy Baryka odrzucił jej uczucia. Dziewczyna podała Karolinie sok ze strychniną. Szarłatowiczówna umarła, a Wandzie zabójstwo uszło płazem. W czasie przesłuchania wszystkiego się wyparła, a policja nie miała ani wystarczających dowodów, ani motywu.
Laura Kościeniecka - wdowa, pani na Leńcu - posiadłości położonej w pobliżu Nawłoci. Laura niedługo po śmierci męża zaręczyła się z panem Barwickim, by zapewnić sobie możliwość zatrzymania Leńca (chodziło o kwestie finansowe). Nie przeszkodziło to jej jednak w nawiązaniu potajemnego romansu z młodszym od siebie Cezarym. Kochankowie spotykali się pod pretekstem przygotowań do balu charytatywnego w Odolanach, który organizowała „wdowa-narzeczona”. Dla tej pięknej i efektownej kobiety od miłości (jaką zdaje się darzyła kochanka) ważniejsze był jednak konwenanse, dlatego też nie myślała o małżeństwie z zakochanym w niej Baryką. Potajemny romans tych dwojga zakończył się dopiero w momencie awantury, jaka wywiązała się między Barwickim a Cezarym. Laura uderzona przez kochanka szpicrutą wyrzuciła go ze swego domu. Kobieta zaraz po tym wyszła za mąż za Barwickiego. Laura i Baryka spotkali się raz jeszcze w Ogrodzie Saskim w Warszawie - jednak mimo wielu żywych uczuć między dawnymi kochankami, Laura nie chciała kontynuować romansu.
Anastazy - jeden z domowników dworu w Nawłoci, młody ksiądz, przyrodni brat Hipolita. Postać niezwykle sympatyczna, domowy żartowniś, stały bywalec obiadów i podwieczorków. Anastazy szczególnym upodobaniem darzył Karolinę i to chyba on najbardziej cierpiał po jej tragicznej śmierci. Ksiądz jako jedyny wiedział o miłości Karoliny do Baryki, to on wezwał młodzieńca do umierającej. Już po śmierci dziewczyny obaj mężczyźni spotkali się w drodze na cmentarz, ksiądz obwiniał Cezarego za śmierć kuzynki, chciał go wyspowiadać, ale Baryka wzgardził tą propozycją.
Władysław Barwicki - narzeczony panie Kościeleckiej, bogaty „spryciarz”, który na równi z Laura pragnął Leńca. Barwicki to postać nieprzyjemna, odrzucająca swoja wymuskaną fizjonomią oraz postępowaniem. Mężczyzna ten nie poszedł na wojnę ze względu na „swą astmę”. Kiedy Baryka i Wielosławski walczyli za ojczyznę, on bawił się w Leńcu - to kolejny negatywny rys na biografii tego bohatera. Barwicki występuje w powieści głównie jako konkurent Baryki i reprezentant świata, w którym rządzą pieniądze
, a nie autentyczne uczucia czy wielkie idee. Barwicki zdradzany przez Laurę w pewnym momencie odkrywa jej romans z Baryką i doprowadza do konfrontacji z Cezarym. Którejś nocy dochodzi do bijatyki między nim a Baryką, mężczyźni walczą o Laurę - Cezary z miłości, a Barwicki z ambicji. Barwicki ostatecznie żeni się z Kościeniecką. Z powieści nie dowiadujemy się niczego o losie tego małżeństwa.
Maciejuniu - stary sługa Wielosławskich, przywiązany do nich, obdarzany przez rodzinę (podobnie jak reszta służby) dużym zaufaniem
oraz serdecznością - fakt ten wzbudza wątpliwości i lęk w Baryce, który przewiduje, że i w Polsce służba kiedyś wystąpi przeciwko panom (rewolucja).
Pan i Pani Turzyccy - rządcy; rodzina Wandy; to w czasie wizyty w ich domu Wanda podała Karolinie strychninę w soku.
Gruboszewski - ekonom z Chłodka, u którego mieszkał Cezary. Człowiek ten zupełnie nie rozumiał, po co Baryka przybył do Chłodka, przez cały czas sądził, że te młodziak chce go po prostu wygryźć z posady.
WARSZAWA:
Buławnik - współlokator Cezarego, warszawski spryciarz, który zawsze „śmierdział pieniędzmi”; postać nieeksponowana w powieści.
Antoni Lulek - anemiczny student prawa, kolega Cezarego. Lulek to krzewiciel komunistycznych idei, głosiciel rewolucji. Młody komunista lubił rozmawiać z Baryką, bo widział w nim nieco naiwnego słuchacza. Antoni postawił sobie za cel uczynienie z Cezarego prawdziwego komunisty. To Lulek zabrał Cezarego na tajne spotkanie warszawskich komunistów (to w czasie tego spotkania Cezary wyraził swoje wątpliwości odnoście możliwości przywódczych proletariatu) oraz na manifestację robotniczą.
Szymon Gajowiec - pierwsza (platoniczna) miłość pani Barykowej, podobnie jak ona spędził młodość w okolicach Siedlec. Gajowiec jako biedny młodzieniec pochodzący z chłopskiej rodziny nie odważył się poprosić o rękę panny Jadwigi, ani w żaden inny sposób wyznać jej swych uczuć. Dopiero kiedy rozeszła się wieść o zaręczynach panny Dąbrowskiej, ukochana otrzymała rozpaczliwy list od Gajowca - jednak było już za późno. Ten list stał się wyrzutem sumienia pani Barykowej, wspominała go do końca swych dni w Baku. Niewiele wiadomo o życiu Gajowca po wyjeździe pani Jadwigi do Rosji. W powieści bohater pojawia się dopiero w Warszawie jako wysoki urzędnik państwowy. Baryka zgodnie z radą ojca zwraca się do niego o pomoc. Gajowiec chętnie wspiera Barykę, zaprzyjaźnia się z nim i próbuje być dla niego przewodnikiem, nie bacząc na opór, jaki stawiał ten zbuntowany młodzieniec. Stara się (bezskutecznie) przekonać Cezarego do swoich poglądów na temat naprawy Polski.