Zagadnienia ogólne
Źródła prawa
art. 87 konstytucji: źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
(hierarchia źródeł prawa);
ustawy muszą być zgodne z konstytucją (ustawą zasadniczą); rozporządzenia są aktami wykonawczymi do ustawy, muszą być z nimi zgodne i regulować określone kwestie w zakresie i przez organ wyznaczony przez ustawę - w zakresie upoważnienia ustawowego (delegacja ustawowa)
wtórne prawo UE:
rozporządzenia - obowiązują bezpośrednio w krajach członkowskich bez konieczności implementacji do wewnętrznego porządku prawnego,
dyrektywy - zakładają osiągniecie określonego celu we wszystkich krajach członkowskich, wymagają implementacji, czyli dostosowania przepisów krajowych tak, aby ów cel został osiągnięty; sposób uzyskania założonego celu pozostawiony jest swobodzie ustawodawcy krajowego;
(zalecenia, opinie, decyzje)
prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo wobec prawa wewnętrznego państw członkowskich
Dziennik ustaw - organ promulgacyjny, dziennik urzędowy, oficjalne źródło poznania obowiązującego prawa w Polsce; wydawanie Dz. U. należy do kompetencji Prezesa Rady Ministrów; ogłaszane są akty prawne wymienione w Konstytucji jako źródła prawa a także orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i inne akty przewidziane w odrębnych ustawach. Powołując się na akty prawne opublikowane w Dz.U. należy podać: nazwę aktu (ustawy), datę wydania, rok wydania dziennika, jeśli jest różny od roku wydania ustawy, nr dziennika i numer pozycji aktu (np. Dz.U. 20011, nr 134, poz. 1052).
Budowa tekstu prawnego (ustawy):
tekstem prawnym nazywamy dokument, w którym zawarte są normy prawne;
wyróżnia się następujące jednostki redakcyjne przepisów: artykuły (ustawy), ustępy, paragrafy (podstawowa jednostka redakcyjna w rozporządzeniach), litery i punkty; jeżeli w ramach artykułu konieczne jest wprowadzenie wyliczeń należy wprowadzić podział na punkty, a jeżeli w ramach punktu - wprowadza się podział punktów na litery;
przepisy prawne można grupować w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia, czyli w rozdziały, rozdziały łączyć w działy, a działy w tytuły; w kodeksach i innych ustawach podstawowych dla danej dziedziny tytuły można grupować w księgi, a księgi łączyć w części;
wyróżnia się następujące kategorie przepisów merytorycznych: ogólne, szczególne, przejściowe i dostosowujące, końcowe;
nowelizacja aktu prawnego = zmiana; możliwe są dwie formy nowelizacji: 1) odrębna ustawa nowelizująca („ustawa o zmianie ustawy...”, ustawa zmieniająca ustawę”), 2) przepis nowelizujący w innej ustawie;
tekst jednolity ustawy = jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była już wielokrotnie nowelizowana, to ogłasza się tekst jednolity tego aktu; jest to zatem tekst, który uwzględnia wszystkie dokonane w nim zmiany; ogłoszenie tekstu jednolitego następuje w drodze obwieszczenia właściwego ministra albo Prezesa Rady Ministrów, a tekst jednolity jest załącznikiem do tego obwieszczenia
Vacatio legis - termin prawniczy, oznaczający okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie. Celem vacatio legis jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznania się z nowymi przepisami i przygotowanie do ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać z ich obowiązywania.
Zagadnienie to reguluje m.in. ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718). Zgodnie z jej postanowieniami akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie co do zasady po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia; możliwe jest, że dany akt normatywny określi termin dłuższy. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego (bliższego określenia tego pojęcia dokonał w licznych orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny) nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym (dziennik Ustaw, Monitor Polski)
V. Zasada niedziałania prawa (ustawy) wstecz (zasada nieretroaktywności prawa) - lex retro non agit - zasada wyrażona w przepisach kodeksu karnego i kodeksu cywilnego (art. 3); stanowi istotny element konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego; była przedmiotem licznych wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego (TK); szczególnie dotyczących zagadnienia pewności prawa i ochrony praw nabytych. TK wyjaśnił, że ustawa działa z mocą wsteczną, kiedy początek jej stosowania ustalony został na czas wcześniejszy aniżeli ten, w którym stała się obowiązująca, to jest, w którym została prawidłowo ogłoszona. Treścią tej zasady jest zakaz nadawania prawu mocy wstecznej. Zakaz ten dotyczy zwłaszcza przepisów normujących prawa i obowiązki obywateli, jeżeli prowadzi to do pogorszenia ich sytuacji w stosunku do stanu poprzedniego. Jakkolwiek zasada ta stanowi podstawę porządku prawnego, to TK nie wyklucza możliwości odstąpienia od niej w szczególnie uzasadnionych okolicznościach
2
3