Monika Olesiuk
Grupa2
Pedagogika emancypacyjna
idea deskolaryzacji społeczeństwa
podstawowe pojęcia pedagogiki emancypacyjnej
W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów
Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw
Pojecie deskolaryzacji oznacza idee odszkolnienia, rezygnację z obowiązkowego systemu edukacyjnego. Pojęcie to nie tylko dotyczy szkoły, ale i innych instytucji publicznych. Ponieważ to nie tylko szkoła jest instytucją, której głównym celem jest kształtowanie poglądu ludzi na rzeczywistość. Mają w tym udział także inne czynniki, czynniki społecznego pochodzenia, otoczenia rodziny, mediów i sieci nieformalnej socjalizacji.
W 1970 roku Ivan Illich opublikował książkę „Społeczeństwo bez szkoły”, w której zaproponował, aby zlikwidować wszystkie szkoły, a na ich miejsce utworzyć cztery sieci edukacyjne.. I. Illich jest zwolennikiem deskolaryzacji ponieważ dopatrzył się w systemie szkolnym wielu nieścisłości i deficytów, które wg niego prowadzą do fizycznego skażenia, do pogłębienia różnic społecznych i do poczucia niemocy psychicznej. Stawia szkole wiele zarzutów m.in. takie jak:
- szkoła pochłania pieniądze, ludzi i dobrą wolę przeznaczone na nauczanie, a w dodatku odwodzi inne instytucje od podjęcia zadań oświatowych;
- szkoła nie sprzyja ani zdobywaniu wiedzy, ani sprawiedliwości społecznej;
- szkoła nie wywiązuje się z obowiązku stwarzania warunków sprzyjających do swobodnego, odkrywczego stosowania nabytych umiejętności;
- szkoła to fabryka wiedzy, marketing wiedzy;
- szkoła urabia światopogląd uczniów, kieruje ich życiem i określa co jest, a co nie jest właściwe;
- szkoła jest przymusowa, zmusza do przebywania z nauczycielami.
Natomiast Funkcją nauczycieli jest wpajanie instytucjonalnych prawd, a w znacznie mniejszym stopniu przekazywanie wiedzy. Wiedza bowiem zdobywana jest poprzez doświadczanie życia, tymczasem nauczyciele, skutecznie to uniemożliwiają. Porażkę funkcji nauczyciela jako osoby przekazującej wiedzę Illich kwituje: "Nauczycielom nie powiodły się próby szerzenia nauki wśród biednych. Biedni rodzice, którzy chcą, żeby ich dzieci chodziły do szkoły , są mniej zainteresowani tym, czego się uczą, niż świadectwami i pieniędzmi, jakie będą zarabiać. Średnio zamożni rodzice zaś oddają swoje dzieci pod opiekę nauczycieli, żeby zapobiec nauczeniu się przez nie tego, czego biedne uczą się na ulicach. Badania nad oświatą w coraz silniejszym stopniu dowodzą, że dzieci dowiadują się większości tego, czego rzekomo uczą nauczyciele, w grupach rówieśników, z komiksów, z przypadkowej obserwacji, a zwłaszcza przez udział w szkolnym obrządku.(...)". Z wiekiem zaczynamy bardzo romantycznie patrzeć na naszą szkolną edukacje, przez co przypisujemy jej zbyt duże znaczenie.
Ivan Illich proponuje w ramach deskolaryzacji nowy rodzaj organizacji jakimi są współżyjące społeczeństwa. Organizacja ta polegałaby na powołaniu do służby dla społeczeństwa przez spontaniczne i dobrowolne uczestnictwo w niej wszystkich członków społeczeństwa. To co zaproponował autor jest równowagą między instytucjami a społeczeństwem. Współżyjące społeczeństwo wyklucza tylko takie szkoły, które kierują się przymusem.
System oświaty powinien realizować trojaki cel:
- zapewnić wszystkim, którzy chcą się uczyć, prawa z korzystania z dostępnych zasobów w każdym momencie ich życia;
- upoważnienie wszystkich, którzy chcą się dzielić swymi wiadomościami, do wyszukiwania tych którzy chcą się od nich uczyć;
- stworzenie możliwości tym wszystkim, którzy chcą przedstawić informacje dla ogółu społeczeństwa.
I. Illich podaje przykłady nowych instytucji oświatowych, które mogłyby realizować te cele są to:
1.) placówki ułatwiające dostęp do przedmiotów oświatowych , przyrządy dostępne dla uczniów, które znajdowałyby się w muzeach, bibliotece, fabrykach itp.;
2.) placówki wymiany umiejętności ,tutaj ludzie mogliby zgłaszać swoje umiejętności, określać warunki na których mogliby służyć innym osobom pragnącym posiąść te same umiejętności;
3.) placówki doboru partnerów powinny stanowić siec porozumienia, dzięki której ludzie zainteresowani jakąś dziedziną będą mogli znaleźć towarzysz badań;
4.) placówki informujące o wszelkiego rodzaju oświatowcach , podawanie informacji o fachowcach, amatorach zrzeszonych w organizacji, oraz warunki korzystania z ich usług.
I. Illichowi chodzi o zastąpienie złych szkół szkołami dobrymi, mniej formalnymi ośrodkami kształcenia i wychowania. Jego zdaniem, szkoła jako instytucja jest głównie nastawiona na kształcenie, a w mniejszym stopniu na wychowanie. I. Illich uważa zreformowanie szkół nie tylko za nieuniknione, ale też zaawansowane, przytaczając jako przykłady rozmaite wolne szkoły i lokalne programy kształcenia Sam proponuje oparcie kształcenia na nowych strukturach, tzn. na czterech sieciach oświatowych, które nazywa sieciami edukacyjnymi lub siatkami nauczania:
Celem byłoby pozwolenie ludziom realizować swe oczekiwania i potrzeby przez korzystanie z doświadczeń innych ludzi. Cały system permanentnego samokształcenia się ma służyć spontanicznemu, aktywnemu życiu jednostek i ich samorealizacji. Spontaniczna samorealizacja, życie aktywne, pobudzane naturalnymi zainteresowaniami może być pełniejsze, wszechstronniejsze i bardziej satysfakcjonujące. Koncepcje I. Illicha mogą owocować poszukiwaniem naszych własnych rozwiązań.
Emancypacja - jest procesem świadomego odrzucania stereotypów i mitów, pokonywania utrudnień wywołanych aktywnością ludzką.
Marginalizacja - usytuowanie osoby/grupy w stosunku do centrum, znacznie ograniczające szanse włączenia się w bieg wydarzeń.
Władza - moc wpływania na działanie i myślenie, zdolność wywoływania intencjonalnych zmian
Bibliografia:
1) M. Czerepaniak-Walczak „ Pedagogika emancypacyjna „ , Gdańsk 2006r